Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
8 erthygl ar y dudalen hon
Y TEULU ANNEDWYDD
Y TEULU ANNEDWYDD (Allan o hen Fisolyn tua 40 mlynedd yn ol.) RHYW fodd neu gilydd dygwyddodd i'r feriili hynaf gael ei chymeryd i gwm- peini parchus, yr hyn a achosodd iddi ymchwyddo mewn balchder, ac i ynfydu mewn ffolineb. Nid ydoedd dim yn ei phen ond myned i'r balls a'r dawnsiau, erlid crefydd, dirmygu crefyddwyr, ac ymgeisio at fawredd heb fodd yny byd i'w gynal ond ar draul rhai ereill. Yn mben yehydig amser, daeth dau wr ieuanc i'w charu, a hithau yn ei ffolineb a gefnogodd y ddau a thrwy ei hys- tranciau, ymrafaeliodd y ddau ddyn ieuanc a'u gilydd, a'r canlyniad fu i un o honynt ladd y llall. Diangodd y Ilofrudd o'r wlad, ac nichlybuwydgair o son byth am dano; ac am y ferch, llwyr gollodd ei chymeriad ac yn lie edifarhau am ei gweithredoedd, torodd ei chalon oblegid i'w balchder gael ei' ddarostwng, a bu farw dan regu a melldithio, fel y gorfu pawhifoi o'r ystafell pan ymdagai ag angeu. Fel hyn yr aeth i donau yr afon fawr; llithrodd ei tbraed ar y cabol-feini, a suddodd i beidio dyrchafu ei pifenyn dragywydd Bu yr amgylchiad pruddaidd hwn yn foddion i effeithio divygiad yn y teulu am yohydig: gadawodd y tad ei reg- feydd a'ifelldithion, gadawodd y plant eu castiau, drygionus, a meddyliwyd bod cyfnewidiad dymunol ac effeithiol wedi cymeryd lie; Ond yn mhen tua phymthefnos arferid yr un iaith yn y teulu, dilynid ft un arferion, a rhoddid yr un llwybrau; ac yn He gwellhau, gwaethygasant yn eu drygioni. Prentisiwyd un o'r bechgyn yn Lloegr, gyda masnachwr cyfrifol, parchus, a chrefyddol, lløy bu am ryw ysbaid mewn anrhydedd mawr, a rhoddid pob ymddiried ynddo. Ond yn lie astudio ei gelfyddyd, a bod mewn ymdrechiad- au yn ngwahanol ganghenau gwybod- aeth, ymunodd a chymdeithion a fuont yn achos o'i lwyr ddinystr ynypen draw. Megys y crybwyllwyd yn barod, yn lletreiddio yn mlaen mewn gwybodaeth fuddiol gyda golwg ar y gelfyddyd y rhoed ef ynddi, aeth yn bolitician mawr, ac nid ydoedd neb yn uwch ei leferydd nag efe ar hyd y nos mewn tafarndai, yn trafod materion y llywodraeth; ac er na wyddai ddim am egwyddorion unrhyw lywodraeth yn fwy na'u gilydd, galiesid meddwl wrth ei siarad ei fod yngwbl addas i fod yn Ganghellwr y Trysorlys. Fel hyn yr aeth yn mlaen am ryw hyd, o un drwg i'r llall, hyd oni chyflawnodd ryw gyflafan yn y di- wedd, fel, rhag ei gymeryd gan swydd- ogion y gyfraith, ffodd o'r wlad, ac aeth i deyrnas dramor. Yma y bu mewn cyfyngderau mawrion oblegid newyn, noethni, yn nghyda phob anghenogtid. Wrth grwydro tua glan y mor, cafodd long yn dychwelyd yn ol i'r deyrnas hon, ac wedi gwnewd erfyniadau mawr- ion, cymerodd y meistr drugaredd arno, a chymerodd ef gydag ef yn ol i Loegr. Wedi dyfod i'r wlad hon, yr oedd yn gwbl ddiymgeledd, ac heb ddim yn ei logell er cael unrhyw angenrheidiau, ac felly bu dan yr angenrheidrwydd o fegian ei ffordd adref. Cyrbaeddodd anedd ei rieni yn eithaf truenus yr olwg arno; ac yr oedd mor wael fel o'r braidd yr adwaenid ef gan neb. Cudd- iwyd ef gan ei fam 6 olwg ei dad, oblegid yr oedd hwn mor galon-galed fel yroedd yn rhy beryglus i ddweyd wrtho fod y bachgen wedi dychwelyd yn ei ol. Gan ei fod yn awr dan yr angenrheidrwydd o fod yn nghudd; a chan na allai ddilyn oferedd ei feddyl- iau cymerodd ei genad, ac yn fuan gwel- wyd efgan ryw wr o'r gymydogaeth yn canu baledau ar hyd ffeiriau pellenig. Yn fuan ymunodd., a haid o'r gipsies, a dechreuodd ladrata ceffylau, yr hwn orchwyl a ddilynodd gyda chryn lwyddiant am ryw ysbaid o amser. Dechreuodd ystyried ei ffyrdd, a'r can- lyniad o ddilyn ei lwybrau presenol, a phenderfynodd adael ei boll gymdeith- ion, dychwelyd adref yii wir edifeiriol, a dechreu arwain bywyd newydd. Rhyw noswaith aeth yn ddisymwth i mewn i dy ei dad, yr hwn, yn nghyda'i fam, a'r teulu, a eisteddent wrth y tan. Taflodd ei bun fel yr afradlon o'i flaen, gan erfyn arno, gyda wylofain, i'w gymeryd dan ei ymgeledd, a maddeu iddo yr oil a wnaeth yn ei erbyn. Ond yn lie tyneru ato, ymgynddeiriogodd ei dad yn ei erbyn yn lIe llefaru yn deg wrtho, efe a'i rhegodd yn ddychrynllyd; ac yn lie ei ymgeleddu dan ei grong- lwyd,efe a'i llusgodd allan, gan ei guro yn ddidrugaredd, a chlodd y drws ar ei ol. Wedi cael ei wrthod yn y wedd hon yn nhy ei dad, ail ymunodd a'i hen gymdeithion, a'i fpyd ar ddrygioni yn fil mwy nag erioed o'r blaen. Un nos- waith cyfarfyddodd ag amaethwr parch- us yn dyohwelyd tuag adret o'r farch- nad, ymosododd arno, ac yspeiliodd ef yn y fan. Daliwyd ef dranoeth yn feddw mewn tafarndy, rhoddwyd ef yn ngharchar a phan ddaeth amser ei brawf, dedfrydwyd ef i gael ei alltudio dros y mor am ei oes. Rhoddwyd ef, gydag ugeiniau ereill o raicyffelyb iddo, mewn Hong, i'w trosglwyddo i wlad eu halltudiaeth a phan ar y mor, ym- rysonodd ag un o swyddogion y Hong, a tharawodd ef; a'r canlyniad fu iddo yntau gael ei daflu dros y bwrdd i'r dyfnder yn nghanol banllefau torf o resynolion calon-galed fel ef ei hun.
PROFFESWR I'R IEITHOEDD ,CELTAIDD.
PROFFESWR I'R IEITHOEDD CELTAIDD. Y MAE cyfarfod wedi cael ei gyhoeddi i'w gynal yn Ystafelloedd Willies, Llundain, dydd Llun nesaf, Mehefin 1, am dri o'r gloch, er cefnogi sefydln cadair yn uno Brif Ysgolion Scotland, er diwyllio gwabanol ganghenau yr iaith Geltaidd. Y Marquis Huntly sydd i lywyddu ar yr achlysur, ac y mae lluaws o foneddigion Henyddol a chelf- .1 yddydol wedi addaw bod yn bresenol.
L '"l'.bohebiaethau*
L "l'.bohebiaethau* [Nid ydym yn gyfrifol nni wyniMdnu a srolyjriadau ein gohebwyr, ovid yr ydym Ain adael rhyddid bsrn-i bobdyn, a rhyddid yi»grif-bin hefyd cun billed ag y xuddef terfynau cyfraith a moei)- otdeb.—GoL.I
>1, Y PABYDDION A GWAIIARDD'IAD…
> 1, Y PABYDDION A GWAIIARDD- IAD YR YSGRYTHYRAU. LLITH V. WEDI methu o'r cynllun a nodwyd, defnyddiwyd un arall mwy effeifchiol ganddynt, trwy anfon freadur twyll- odrus a gwenieithus o'r enw Th. Phillips i Antwerp i gyfeillachu a Tyndal dduw- iol a llafurus, a'r adyn mileinig hwn a ddygodd oddiamgylch ei ddinystr, gan ei fod ef yn anghyfarwydd a tnaglau o'r fath. Daliwyd ef yn enw yr Ymher- awdwr, ac fe'i dygwyd i gastell Filford, yn nghylch deunaw milldir o Antwerp. Bu yn y carchar am flwyddyn a haner; ac yn amser ei garchariad, bendithiodd Duw ei ymddyddan er troedigaeth ceid- wad y carchar, ei ferch, ac ereill o'i deulu. O'r diwedd, wedi Ilawer o ddar- llen ac ymholiadau yn ei gylch, ac er i farsiandwyr o Loegr geisio prynu ei ryddhad, ac i lythyrau pleidiol i Tyndal gael eu hanfon o Loegr gan Arglwydd Cromwell ac ereill, yn deisyfu am ei ryddhau, bu y cwbl yn aneffeithiol. My- nodd y Pabyddion ei gollfarnu i farw fel heretic, yn ol gorchymyn yr Ymher- awdwr. Wedi ei ddwyn i le ei ddien- yddiad, a phan oeddynt yn ei sicrhau wrth y pawl, gwaeddodd allan gyda sel, a Dais uchel, "Arglwydd, agor lygaid bren- in Lloegr." Crogwydef yn gyntaf, a llosg- wyd ei gorff yn ulw ar ol ei ddienyddio! Gadawodd fel hyn drysor gwerthfawr- ocach na dim a allasai y gwladgarwr penaf ei adael,—" Y Beibl sanctaidd i'r werin." Onid ydyw hyn eto yn brawf diymwad o'i gwrthwynebrwydd mwyaf o eiddo yr esgobion a'r offeiriaid Pabaidd i ddar- lleniad yr Ysgrythyrau gan y werin? Prynn pob copi a thalu am danynt, er eu cael i'w llosgi, i'r dyben o atal y werin i gael gafael arnynt i'w darllen. Nid oedd hyn yn ddigon, heb garcharu, crogi, a llosgi corff y cyfieithydd yn ulw yn y tan. Ac er mor aruthrol ydyw trachwant yr offeiriaid a'r esgobion Pabaidd yn mhob oes am arian, gwrthodasant ei ryddhau am arian mawr, ac ar gais rhai 0 ddynion penaf y deyrnas hefyd, rhag iddo wrth gael byw i wasgar ychwaneg o'r Beibl sanctaidd yn mhlith y werin. Yn awr, fe wel pob darllenydd yn ddigon eglur pa beth oedd y rheswm i Mr. Jones adael allan enw y cyfieithydd clodwiw William Tyndal gyda Lefevre, Zwing. lius, a Luther, er fod ei enw yn mysg y Diwygwyr yny Gwyddonimlur. Gan fod Mr. Jones yn ceisio darllen nad yw y Pabyddion fel dosbarth yn wrthwynebol i ledaeniad a darlleniad yr Ysgrythyrau yn mhlith y bobl gyffredin, y mae y ffaith hon am Tyndal yn tori i lawr bob haeriad o'i eiddo. A gofynaf, "Ai an- wybodaeth, rhagfarn, neu elyniaeth ein pregethwyr yw yr achos ein bod yn dysgu y grediniaeth uchod am wrthwy- nebiad y Pabyddion i ddarlleniad y Beibl gan y werin ? Y mae ffeithiau fel mynyddau o'u plaid yn dangos yn y modd egluraf a chadarnaf y ddysg hon o'u heiddo. Y mae yn naturiol gofyn ai mwy dysg- edig, Ilai ei ragfarn ai elyniaeth at yr offeiriaid a'r esgobion Pabaidd yw yr achos fod Mr. Jones (Dafydd Morganwg) yn wahanol i holl Dduwinyddion a Ha. neswyr Eglwysig yróeBaur A ydyw ef wedi cael allan lwybr i ddadguddio ffeithiau yn well na holl ddysgedigion y byd ? A ydynt hwy oil yn ddynion an- wybodus, rhagfarnllyd, a gelyniaethol i draethu y gwirionedd yn ei liw a'i lun priodol am y Pabyddion, fel ag y mae Mr. Jones yn gallu eu dwrdio, eu fflan- gellua,ucondemnio am eu hynfydrwydd? Os ydyw ef wedi cael allan nad ydyw yr offeiriaid a'r esgobion Pabaidd yn wrth- wynebol i ddarlleniad y Beibl gan y werin, yn ngwyneb fod Duwinyddion ac Haneswyr penaf y byd yn eyhoeddi hyn am danynt, ac wedi dwyn canoedd o ffeithiau o'u gwrthwynebiad i'r Beibl trwy ei losgia lladd y rhai a'i cylchdaen- ent, ac a'i cyfieithent, dylai Mr. Jones gael, Breintlen Ond ofnwyf nad yw yn deilwng i'w meddianu, oherwydd iddo adael allan enw Tyndal-oblith y tri Diwygiwr arall, er ei, fod yn y Gwydd- oniadur. Buasai ei enwi, ac i'r ffaith i gael ei dadlenu yn ddigon i hyrddio un dyn i lewyg ag sydd yn coleddu syniadau Mr. Jones am danynt, er fod y darfod. edigaeth yn ddigon pell oddiwrth ei gy- fansoddiad. Gyda golwg ar yi, Testament a gy- hoeddwyd yn Ffrainc yn 1699, gan Pa- sehasius Quesnel. Dywed Mr. Jones fod yn ddigon amlwg mai math o esboniad ydoedd. Gwir fod nodiadau arno, ac na chawsai un Beibl ei gyhoeddi ganddynt sydd wirionedd arall gystal a hyny, heb nodiadau yn nglyn ag ef. Ond y mae yn ofynol i ni ddeall pa beth oedd un o'i egwyddorion mawrion a dwyfol ag oedd yn nodweddu Testament Quesnel, i gael gweled a oes Iloches i syniad Mr. Jones yn gysylltiedig a'r amgylchiad hwn eto. ? mae yr egwyddor fawr y dadleuai Quesnel i'w gweled yn amlwg yn yr er- thyglau oanlynol80. Y mae gan bawb hawl i ddarllen yr Ysgrythyr Lan. 82. Fe ddylai Cristionogion sancteiddio dydd yr Arglwydd trwy ddarllen llyfrau crefyddol, yn enwedig yr Ysgrythyrau Sanctaidd. Peth peryglus ydyw eu hamddifadu o honynt. 84. Cau genau Crist oddiwrth gristionpgion ydyw cipio y Testament Newydd o'u dwylaw, neu trwy eu hatsl hwy rhag ei ddeall ef. 85. Gwahardd goleuni i blant 7 goleuni, a'u gosod dan fath o esgymundod, ydyw gwahardd i Gristionogion ddarllen yr Ysgrythyr Lan, yn enwedig yr Efengyl. au. Gwelir yn eglur oddiwrth yr erthyglan uchod fod Quesnel yn amddiffyn yr eg- wyddor fawr o ryddid i ddarllen a deall yr Ysgrythyrau; ac os nad oedd yr Eg- lwys Babaidd yn gwahardd hyny, i ba beth oedd Quesnel yn dadleu dros yr egwyddor os nad oedd neb yn erbyn hyny? Ond y mae dedfryd y Pab Cle- ment XI. a'r Llys Pabaidd yn Rhufain, yn y Bull of Urdgenihis, gyda golwg ar y Testament a'r egwyddor a amddiffynid yn y nodiadau, wrth law, ac wele hwynt, —" Wedi cael barn y Cardinaliaid rhag- ddywededig a duwinyddion ereill, mewn ymadrodd ac ysgrifen, ac uwchlaw y cwbl wedi erfyn am gymhorth y goleuni Dwyfol, trwy benodi gweddïau cyhoedd- us a dirgelaidd i'r dyben hyny, yr ydym trwy ein cyfansoddiad hwn, yr hwn a fydd byth mewn grym ac awdurdod, yn cyhoeddi ac yn condemnio yr athraw- iaethau rhagddywededig un ac oil, megys rhai anwireddus, dichellgar, gwrthun, ac adgas i glustiau crefydd- ol, a dinystriol, trahaus, a niweidiol i'r Eglwys a'i harferiadau; gwrthryfel- gar, nid yn unig yn erbyn yr Eglwys, eithr hefyd yn erbyn yr awdurdodau gwladol yn derfysgaidd, annuwiol, cableddus, yn rhai a gondemniwyd yn fynych; yn ddiweddaf, y maent yn hereticaidd, yn ffafriol i hereticiaid, ac i heresiauacymbleidiau, yn gyfeiliornus, yn perthyn yn agos i heresiaeth, yn rhai a gondemniwyd yn fynych yn ddi- weddaf, y maent yn hereticaidd ac yn ail fywhau amryw hen heresiau." Yna gorchymynir i'r archesgobion a'r esgobion gosbi, a rhoddi lawr trwy rym y Chwil-lys a'r awdurdodau gwladol, y y savyl a wrthwynebant y ddeddf hon. Dywed Delahoque a Deus (llyfrau a ddarllenir yn Athrofa Babaidd May- nooth) fod y ddeddf hon "wedi cael ei chymeradwyo gan yr Eglwys Gyffredin- ol:" (Delahoque, Vol. iv. p. 160), yn ddeddf benodol yr Eglwys Gyffredinol, ac yn deilwng o gael ei galw yn Rheol Ffydd; a phwy bynag a wahaniaetha oddiwrthi sydd heretic: Deus Vol. 2, p.130. Fe wel y darllenydd yn ddigon amlwg tra mae Mr. Jones yn haeru fod y Pab- yddion yn gefnogol i ddarlleniad a lled- aeniad y Beibl yn mhlith y werin, fod y Pab Clement XI. a'r Llys Pabaidd yn dweyd fod yr athrawiaeth o ddarllen yr Ysgrythyrau wedi cael ei chondemnio yn fynych fel un hereticaidd, annuwiol, a chableddus, niweidiol nid yn unig i'r Eglwys, eithr i'r awdurdodau gwladol hefyd. A gorchymynwyd rhoddi i lawr yr egwyddor o ddarllen y Beibl trwy rym y Chwil-lys a'r awdurdodan gwlad- wriaethol i'r archesgobion a'r esgobion. Dywedent eu hunain yn y ddedfryd fod yr egwyddor o gondemnio darlleniad y Beibl i'r werin wedi derbyn cymeradwy- aeth yr Eglwys Gyffredinol, ac yn dei- lwng o gael ei galw yn Eheol Ffydd. Yr oedd eu cynddaredd mor fawr, fel y llosgasant bob copi o Destament Quesnel; Nid oddiar anwybodaeth, neu oddiar ragfarn a gelyniaeth, fel y dywed Mr. Jones (Dafydd Morganwg), y dywedodd ein pregethwyr fod y Pabyddion, fel dosbarth, yn wrthwynebol i ddarlleniad yr Ysgrythyrau, pan y mae digonedd o ffeithiau ganddynt i gadarnhau yr hyn a ddywedasant. Yr eiddoch, &c., Rock. WILLIAM JONES. (rw barhau.)
CYMRY SYDNEY A'R " COR MAWR."
CYMRY SYDNEY A'R COR MAWR." YN unol a nodiad yn ein rhifyn diweddaf, yr ydym yn awr am gyflwyno i sylw ein darllenwyr yr ysgrifau pwysig a ganlyn —ysgrifau pwysig a dyddorol ar unrhyw adeg; ond yn herwydd yr amgylchiad o'u hachub o waelod y mor mae y dy- ddordeb yn llawer mwy. Daeth yr ys- grifau canlynol i'n Haw o'r General Post Office mewn amlen, a'r geiriau, Saved from the Schiller," oddi allan. Mae yn gofus gan ein darllenwyr i'r agerfad ar- dderchog y Schiller, pan ar daith o New York i Hamburgh, daro ar greigiau Scilly ar nos Wener, Mai 7fed, 1875, pan gollwyd dros dri chant o fywydau. Yr oedd ar fwrdd y llong anffodus y Mails perthynol i America, Australia, a New Zealand, yn cynwys dim llai na 250 o ffetanau yn llawn o lythyrau a phapyrau, y rhai a fuont am dymhor hir o dan y tonau. Yr oedd yr envelope cyfeiriedig atom ni yn chwilfriw; ond cawsom hi fel yr oedd, a chyda hi yr ysgrifau canlynol:—Yn gyntaf, Llythyr caredig yn enw y Cymry yn Newcastle. Yn ail, Cofres o danysgrifiadau. Yn drydydd, Anerchiad i'r Cor Mawr, yn gystal a P. O.O. am 227 8s., y rhai a osodwn yma yn y drefn uchod.
Y LLYTHTR.
Y LLYTHTR. At y Parch. Dr. T. Price, M.A., Aber- dar, Trysorydd Cor Undebol Deheudir Cymru. BAKCHEDIG SYR,—Wele ni, y rhai y mae ein henwau isod, dros bwyllgor a ga'dd ei ffurfio yma er gwneud rhyw gydna- byddiaeth i Gor Undebol Deheudir Cy- mnv am ei ymdrechion llwyddianus yn Llundain, yn gyru y swm o saith bunt ar hugain ac wyth swllt ( £ 27 8s.) fel ar- ddangosiad fechan o'r hyn ag ydym yn deimlo fel Cymry cenedlgarol ag sydd yn, preswylio yn Newcastle, New South Wales, a'r cymydogaethau cylchynol. Dymuna y pwyllgor i chwi drosglwyddo y swm uchod i Gor Undebol Deheudir Cymru, os mewn bodolaeth; os nad mewn bodolaeth yn bresenol, dymunant am iddynt gael eu rhoddi at y dysteb genedlaethol ag sydd yn cael ei gwneud yn bresenol i Mr. G. R. Jones (Caradog). Wele hefyd yn amgauedig golofn o enwau y tanysgrifwyr o haner coron ac uchod, sef y swm o un bunt ar ddeg, tri swlltarddega chwecheiniog ( £ 1113s. 6c.) Dymuna y pwyllgor am iddynt gael eu hargraffu yn y DARIAN. Cafodd y rhan arall o'r swm ei godi drwy gy- ngherdd a wnaed yn Lambton. Hefyd, yn amgauedig y mae anerchiad gan Mr. Richard Davies, yr hwn oedd yn fuddug- ol mewn Eisteddfod a gafodd ei cbynal yma. Y mae yr anerchiad yn gosod allan deimladau y Cymry yn y rhan bellenig hon o'r byd. Felly nid gwiw i ni ymhelaethu. Yr eiddoch, dros y Pwyllgor, THOMAS LEwis, Cadeirydd, EVAN LEWIS, Ysgrifenydd, EDWARD PRICE, Trysorydd. Newcastle, Mawrth 9fed, 1875. CTFRES 0 DANYSGRIFIADAU TUAG AT ANFON TTSTEB I UNDEB CORAWL DEHEUDIR CYMRU. £ s. d Thomas Lewis 1 1 0 Mrs. Thos. Lewis 1 1 0 Evan Lewis 1 1 0 Edward Price, 1 1 0 George Smith 0 5 0 William Jones. 0 2 6 Henry Burgess, 0" 2 6 Richard Jones 0 5 0 William Roberts 0 10 0 David Roberts. 0 2 6 Parch. John Jones 0 5 0 11 David Young. 0 5 0 William Maddock 0 10 0 Richard Thomas 0 10 0 William Thomas 010 0 Parch. Evan Lewis 0 5 0 Henry Dawkins 0 5 0 John Hughes 010 0 John Thomas 0 5 0 James Young 0 2 6 William Roberts 0 10 0 Thomas Jones 0 10 0 Evan Davies 0 7 0 David Howells. 1 0 0 Thomas Parry 0 5 0 Richard Ingram 0 5 0 Mrs. John Davies. 0 2 6 Watkin Williams 0 5 0
YR ANERCHIAD.
YR ANERCHIAD. Anerchiad oddiwrth Gymry Newcastle, Deheudir Cymru Newydd, Awstralia, i Gor Undebol Deheudir Cymru. HAWDDAMOR itchwi fedrus gantorion. Y mae y buddugoliaethau anrhydeddus a enillasoch yn y Palas Grisial yn ddi- weddar wedi esgor ar deiml&dau o'r fath fwyaf brwdfrydig yn eich cydgenedl yn y rhanbarth yma o'r wlad, ona yr ydym yn eich llongyfarch, nid er cydymffurfio ag arferiad, rond yn hytrach, otidiar ys- iyriaeth bw;tl)øg:o'n' rhwymedigaeth i chwi fel rhai sydd wedi dyrchafu eich gwlad a'ch cenedl yn ngolwg ▼ byd. Mae rhoddi ystyriaeth briodol i nifer a natur yr anhawsdefau oedd genych i'w gorchfyguar un tu, a'r perffeithrwydd dihafal ydych wedi ei gyrhaedd mewn caniadaeth, ar y tu arall yn destyn syn- dod ac edmygedd i'w craffus gymydogion y Saeson, ac yn achos ymffrost allawen- ydd oich,cenedl yn gyffredinol. Wele chwi un dydd yn blant llafur, yn rhwym gan ofalon bydol, a llawer o honoch yn gaeth i galedwaith tanddaearol, tra'r dydd nesaf yn mhlith tywysogion a thy- wysogesau yn mhrifddinas y byd, yn dwjn 7 Hawrwydd a'r fuddugoliaeth er eithaf ymdrechion detholedig gor y brifddinas i'ch atal, ao yn canu y gerdd- oriaeth fwyaf anhawdd a chywrain gyda'r fath berffeithrwydd a dylanwad dyrch- afedig nes synu prif feirniaid Prydain Anturiwn ddywedyd nad oes yn nghofnodion hanesyddol hen na diweddar ddim yn gyffelyb i hyn Ac wrth wneuthur hyn, taflasoch ffrwd o oleuni ar ein hanes fel cenedl. Argy- hoeddasoch y Llundeiniaid "dan ganu ein bod fel cened] lawer yn uwch ar raddfa gwareiddiad nag oeddynt hwy yn credu ein bod, a siriol gydnabydda y wasg Seisnig heddyw fod yn ein mysg lawer o sefydliadau ac arferion buddiol, ac fod y dalent a'r dewrder a hynodai y Biythomaid gynt heb ymadael a'rDy- wysogaeth eto. Ewch rhagoch, feibion a merched dewr, dringweh yn uwch eto ar hyd bythwyrddion lwybrau cerdd ac enwogrwydd. Yr ydych wedi cerfio ei-eh, henw yn ddwfn yn nghalon pob Cymro cenedlgarol, a chyfeiria eich holafiaid yn mhen oesan eto gyda pharch ac ym: ffrost at y buddugoliaethau hyn, a bydd
MR. HENRY RICHARD, A.S., AR…
tuag at y rhai sydd yn ei meddianu. I', Maent i'r eithaf yn dymuno lluosogi nifer yr esgobion o herwydd eu parch i'rsefydliad; and y mae yn drasicr, mor gynted ag y cyrhaeddant eu hamcan, y byddyrychwanegiadari i'r faincesgobol yn ychwanegu saethnodau i'w galon. Weithiau ymddengys fod yr Ym- neillduwyr yn ymddwyn yn galed at y preladiaid, ond y mae eu senau mwyaf llymdost mor dyner a llaeth newydd ei odro pan en cymherir ag eiddo ysgrifenwyr clerigol, y rhai, er hyn oil, ydynt yn honi mai prif an gen yr Eglwys yw ychwaneg o esgobion. Yehydig, feallai, o'r beirniaid dysgedig hyn a wnai fabwysiadn iaith y ChurcJi Herald neu y Mock. Nidyw y newydd- iadaron hyn ond yn unig gosod allan eu golygiadau, er mewn dull mwy gerwin. Nid oedd Mr. Richard, gan hyny, yn defnyddio ond rheswm eitbaf cyfaddas pan yn dyfynu ymadroddion y newydd- iaduron hyn, ac ymddangosai yn eithaf amlwg wrth araeth Beresford Hope fod ei ergyd yn cael ei deimlo. Yr oedd y dull dirmygedig y triniai yr Uchel Eglwyswr enwog hwn y papyrau hyn yn sicr o fod yu fwy marwol na cherydd Mr. Richard. Pe buasai yn elyn, gall- esid ei oddef; ond cyfaill oedd, ac yn dra adnabyddus fel ymlynydd wrth yr Eglwys, ac o egwyddorion Catholic- aidd, yrhwnynddiwahaniaeth a leolai y Church Times defodol yn yr un gofres a'r Rock efengylaidd, gan lefaru n., am danynt oil mewn geiriau ceryddol diarbedol, a dailuniai y dyfyniadau o'r arweinyddion eyffrous hyn, y rhai oedd- ynt wedi eu bwriadu i rybuddio yr Eglwys o'i pheryglon, i'r rhai yr oedd ei harweinwyr annoeth yn ei dinoethi, fel "ysbwrial a sothach o hen erthygl- au." Ond ni wnaeth ei siarad gyffwrdd a rhesymau Mr. Richard, yr hyn yn ddiaunid oedd o bwys neillduolganddo; ond buasai yn fuddiol iddo, cyn y bydd eto yn ymlochi mewn u rheithoreg bastynol" o'r fath hyn, i gofio fod rhai o'r newyddiadnron hyn, yr ymosodai arnynt yn cael eu golygn gan glerig- wyr o allnoedd a sefyllfa ddilys, a bod ei ymosodiadau arnynt yn ymosodiadau ar yr Eglwys ei hun. Rhesymai Mr. Richard yn erbyn yr Ysgrif, am ei bod yn "lluosogi ac yn amcann parhan dosbarth o swyddogion gwleidyddol ac Eglwy^g gwladol, bodolaeth y rhai yn ei farn ef nad oedd o un fantais i'r Wladwriaeth." Nid oedd efe yn myned i ymholi a oedd eisieu ychwaneg o esgobion, neu nad oedd, ond gwnai ei ystyried fel gweith- red o eiddo y Llywodraeth, ac am hyny fel un y dylid ei wrthwynebu fel peth anmhriodoi yn cael ei osod mewn lie na ddylai,y Senedd ymyraeth yn ei gylch. Y mae Mr. Richard yn gwneud gwasanaeth mawr i ni, ond nid yw yn ei allu i wneud y cyfryw waith drosom, yn yr hwn y mae Syr William Har- court yn dangos ei hun mor gyfarwydd. Nis gaily rhan Gristionogol o'r Eglwys Esgobaethol Waddolog h wyrach ddyfod i'r cyfryw deimlad, nes penderfynu dewis y rhyddid a sicrhau cynllun Mr. Richard iddynt yn lie yr urddas a'r cyflogau mawrion, a'r rhai y gwnai Syr William Harcourt en llwgrwobrwyo i ymostwng i orfaeliaeth, a gwisgo hual- au goreuredig y Llywodraeth. C N.