Tarian Y Gweithiwr

LLANWRTYD. MAE y tywydd wedi bod yn hynod an- ffafriol yma er ya pi £ kefnos. ISTidyv,r yr ymwelwyr mor lluolwg eleni a'rllynedd. Yr wytSmos ddiweddaf nid oedd yma ond tua 150, yr hyn o'u cyfartalu a'r wythno3 hou y lly aedd oedd 200 yn llai. Mae 11 i 1 oddi yma ac yn dyf( v ddiol, a'r tywydd yn t dd j wvthbos hon, a'r haul yn tywynu yn lie cawodydd trym- ion o wlaw. Bob boreu, am haner awr wedi naw, cynelir cyfarfod gweddi, yn symudol o'r naill gapsl i'r Hall, pob enwad yn un a chytun yn yr un lie yn addoli yr Ar- glwydd. Wedi dyfod o'r cwrdd ei rtua'r ffynon, ac yna mae pawb yn ymroi ati. rhai i chwareu pel, ereill i daflu quoits, a bydd ereill yn treulio en hamser mewn rhyw bwno o ddadl. Clywais lawer o son am meeting colliers, ond meiddiat ddweyd na fu meeting colliers erioed mwy doniol na chyfarfod wrth y ffynon.

MUDTAD CYDWEITHIOL GLO- FAOL, &n., ABERDAE, VERSUS Y MISSISSIPPI TRADING Co. Y MAE cryn gyffro yn ddiweddar yn mysg dosbarth gweithiol Deheudir Cymru mewn speculations. Cawn fod yr heddwch cyntefig a ffynaiyn nheim- iadau gweithwyr Cymru wedi derbyn ami i symbyliad er eu deffro i ystyried en rights yn y blynyddoedd diweddaf. Ymdrechion parhaus i sefydlu gwa- hanol gymdeithasan—yn ddyngarol ac 1 amddiffynol. Y mae daioni mawr wedi deilliaw oddiwrth gymdeithasan dyn- garol, tra y mae y JDefewe Associations wedi gwneud llawn cymaint o niwed. Bellach, caWIl fod gweithwyr Cymru yn cael eu hanog i symud cam yn mlaen yn eu speculations yn ddiweddar. Ym- estynir am newid sefyllfa-o fod yn weithwyr-bodau darostyngol i ereill, e' -wyr cl ceisiant ddringo i safle meistri. Dy- wedaf mawr lies iddynt, a buasai yn lies anrhaekhol iddynt pe llwyddent i wneud hyny; ond peidient a Ilosgi eu bysedd drwy osod gormod oheiyrn yn y tan arunwaith. Y symudiadau diweddaf ydynt y mudiadau ag sydd yn benawd i'r ysgrif hon. Ychydig wytlmosaxa yn ol nid oedd dim i'w glywed yn seinio gyda thwrw z,' Z-1 rhuadwy y strike ond Go-operative Col- liery, a llythyrau wythnosol yn ym- ddangos trwy y gwahanol newydciiadur- on. Ond beth am danynt P Pa ley mae Cobden y DAIUAN a'i addewid ? A ydyw testyn ei ysgrifau wedi colli eu harogl? A ydyw gweithwyr Cymru wedi anghofio caledi y strike, a thrwy hyny anghofio fod eisieu Go-operative Collieries ? Hyderwyf nad ydyw y mud- iad.wedi ei gladdu gan y strike, a'i gof- restru yn mhlith y pethau a fu. Go- beithiwyf nad ydyw wedi ei wedd-newid i fod yn Mississippi Valley Trading Co., i fasnachu mewn yd, rice, cotwm, ac oranges ag sydd gan yr Yankees yn ny- ffrynoedd y Mississippi. Gydweithwyr, na chamarweinier chwi i osod arian mewn trafodaeth fydd mewn dwylaw dynion o Fanchesfcer a New Orleans. Os ydyw Grangers America mor Iluosog a phum miliwn o bobl, fel ag y dywedwyd gan Mr. Ssiith yn Calvaria Hall, ynenw pob rheswm, gallant danysgrifio haner can mil o bunau rhyngddynt—rhyw 4s. yr un, os ydynt am aliforio y nwyddau sydd ganddynt mor ehelaeth a rhad i wahanol farchnadoedd y byd. Yn sicr felly. Y mae afon y Mississippi a gwa- hanol borthladdoedd y byd yn dal y fath gysylltiad a'u gilydd yn bresenol fel y gwyr pawb mai ynfydrwydd o'r mwyaf ydyw ceisio dadleu y gallesid gwneud y lie yn fwy navigaUe nag yw bresenol. Os oes eisiau gwell iant yn America, gwell fuasai i'r Grangers wneud hyny, ag i ninau yn y wlad hon ddechreu gwella gartref. Pe allforiai y grangers nwyddyu i'r co-operators yn y wlad hon am bris manteisiol, bydded iddynt wneud hyny, ac nid yn unig y co-operators a brynai, ond ereill hefyd cyhyd ag y gwerthent yn is na masnach- wyr ereill. Mwy priodol fyddai i nifel gweithwyr Cymru brynu pyllau glo, a sefydlu lire of Steamers er ei anfon i wahanol barthau y byd sydd yu prynu. Ceisiwn wneud masnach o'r nwyddau gwerthfawr sydd yn ein hymyl, ar ba rai yr ymddibynwn yn hollol am ein cynhaliaeth. Y mae masnach yr yd y blaenaf yn masnachau y byd, ac nid oes yr un dra- fodaeth dan haul sydd a mwy o gystadl- euaeth ynddi; o ganlymad y mae y nwydd hwn yn cael ei werthu mor rhe symol ag y maemodd. Y mae yn fasnach- gyson yn ei demand, ac yn sier nid oes masnach yn bod sydd yn dwyn llai o re- turns i'r masnachwr. Son am ,gwmni o £ 50,000 i sefydlu llinell o agerlongau i ddwyn cynyrch y Mississippi .Valley. Yr un peth fulsai siarad am brynu llong am j65. Pe sonid amffurlfo cwmni o fferm- wyr i wrteithio y cyfandiroedd er mwyn dwyn rhagor o gynyrch, buasai yn well. Gadawer o'r neilidu yr amcanion gor- fawreddog a ddygir ger ein bron yn bar- haus gan estroniaid dibrofiad, a glynwn wrth yr hyn y mae genym wybodaeth ymarferol am dano. Ceisiwn hwylysu masnach ein gwlad enedigol, pan y mae ynddi ddigon o adnoddau i wneud hyny. Os gellir llywodiaethu Cwmni Masnach- oi a'r Mississippi }, gellir sicihau y gaUwn ly^ odi P < hug aitli glo. Cydwynai yn i pob gweifcjnw] x sylw Cobden a phwyllgor M^d o 7dweithiol Glofaol Aberdar. ga1 li n yr ymroddir gydag egui di-iluio er ni vv yn cael i weithrediad un o'r amcanion goraf a drosglwyddwyd i.sylwtrigolion Deheudir Cymru er ys aniser. BEFORMEII.

EISTEDDFOD BETHLEHEM, TY'NYCOED. AE gais amryw o'r cystadleuwyr, dym- unaf arnoch ganiatau cydnabod derbyn- iad y cyfansoddiadau canlynol trwy y DAIIIAN .-— Y Don GynuHeidfaol."—Groegwr, Old German, Dewi Glan Tawe, Dr. Hiles. Telynor o St. Helena, Eryr o Graig yr Ywarth, Polander, Llwch Gwaiia, Colonel Lemon, Pererin, Dr. Boyce, Hen Wyliwr, Cherubini, Telynor, Pergolese, Leonardo, a Dr. Marx 2 Don-yr oil yn 18 o donau, ac yn mhlith pa rai y mae rhai tonau rhagorol. "y Cristion yn Marw.(Penillidn). —Edmygydd, Pabell bridd, Cristion Ieu- anc, Llwch y llawr, Llew Craf, Y tyner dan y tonau, a Timotheus-yr oil yn saith. Cano glod i'r diweddar Mr. Roderick." —Llywarch Hen a .Teremiah.-2. Daeth hefyd i law ddau lythyr caru— eiddo Cupid a Llewelyn, pa rai a ddan- fonais i'w priodol feirniad y Parch. L. Jones. Briton Ferry. CYXALAW.

AMDDIFFYNIAD. HEB na sail na sylwedd, dim ond celwydd noeth, a hwnw wedi cael ei lunio gan bersonau nad ydynt yn gwybod i'r gradd lleiaf pa faint yw gwerth eu cymeriadau eu hunain, chwaethach gwerth cymer- iadau dynion ereill, os bydd y cyfryw uwchlaw iddynt hy/y mewn gwybodaeth ac o herwydd eu bod hwy wedi cael ar ddeal fy mod i yn arferol o anfon ambell i nodiad bychau yn awr ac eilwaith i'r DAlUAN o barthed darnweiniau a gymer- asant le yn y cwm hwn, a hyny mor agos ag y gallaf i'r gwirionedd, ceisiasant wneud bwch diangol o honwyf dros I y bechodau dynion ereill. N id felly J mae i fod y tro hwn, cofiwch, oblegyd yr wyf yn benderfynol c amddiffyn fy hun o hyn allan, mor belled ag y byddo gwirionedd yn caniatau hyny. Yr wyf wedi dyoddef bellach am yspaid y pedair blynedd di- weddaf, a hyny am nad oeddwn yn gweled y dyhirod iselwael yn werth sylw; ac am fy nystawrwydd, dyma hwy yn ceisio a'u holl egni i wneud llofrudd o honwyf, trwy ddweyd mtLl myfi ydyw awdwr y llythyrau hyny a ymddangosasant ar y DAMAN a gyfeirient at waith Nant- melyn. Ni fum o gwbl yn agos i'r gwaith hwn ar adeg y strike, ac ni ofynais air yn ei gylch i neb. Fob parch iJVIr. Jones a'i swyddogion parchus. Pell wyf o feddwl y byddai i'r boneddigion hyn ymddial arnaf yn uniongyrchol heb iddynt gael mwy.o sicrwydd na dywediadau dynion o safon y rhai hyna. Y mae yn ddigon amlwg i mi eu bod hwy yn teimlo, ac y bydd i rywbeth gymeryd lie hwyr neu hwyrach, ond yr wyf yn gobeithio y bydd iddynt ystyried pa faint o bwysigrwydd sydd yn y gwirionedd hyny yn gyntaf. Cofied y cyfryw hyny y cyfeiriais atynt yn y dechren fy mod i yn ddigon hen yn y ewm hwn, fel yr wyf yn ddigon call i wybod pa un ai mwlsyn neu fochyn fydd yn brefu ar fy ol. Rhag i chwi gredu fy mod yn ceisio cyfiawnhau fy hun, caiff y Gol. ddweyd gair ar y pwnc. T. WILLIAMS. [Yr ydym yn ddiolchgar i chwi, Mr. Thos. Wil- liams, Cwmdar, am yr hyn yr ydych wedi ac yn ei wueud ar ran v DARIAN ond am y person gwellt a ysgrifenodd o barthed glofa Nantnselyn gallwn ddweyd mai twyllwr diegwyddor ydyw, ac yr ydym yn gobeithio y cawn afelel ar y cyf- ryw gyiueriad yn y man er ei ddynoethi. Gwell Retivin adael y pwnc yn llonydd lie y mae. Crtdwn fod swyddogion Nantmelyn yn deilwng o edmygedd pob gweithiwr, fel y djwedwch chwithan,—GOL.]

LLANSAMLET. DYDD Sadwrn diweddaf cynaliwyd yn y hwn gyfarfod blynyddol Urdd yr Hen Frytaniaid, Undeb Dowlais a Merthyr, yn y Railway Inn, pan gyfarfu oddeutu 50 o swyddogion a chenadon y gwahanol adranoedd i ymdrin a materion cyffred- inol yr Urdd. Y mae yr Urdd hon yn estyn ei changhenau yn sier a rhwydd o Fynwy a Morganwg i siroedd Penfro, Aberteifi, a Chaerfyrddin, lie y mae rhai cyfrinfaoedd wedi, ac amryw ar gael eu hagor mor fuan ag sydd alluadwy. Y mae galwad neillduol am agor cyfrin- faoedd newyddion mewn lleoeddpoblog- aidd o Gymru yn dyfod i mewn bob dydd. Y swyddogion am y flwyddyn ddyfodol ydynt Mr. William Baker, Adran Rhymlli, Llywydd Mr. Thomas Thomas, Adran Dowlais, Is-lywydd; Mr. Evan Jones, 33, Penydarren, Merthyr, Ysg. Cyffredinol; a Mr. John James, Crown Hotel, Aberdar, Trysorydd. De- wisir y llywydd a'r is-lywydd mewn cylchdro. Er mai ieuanc ydyw, rhifa yr Urdd dros bum mil, ac y mae mewn sefyllfa arianol flodeuog dros ben. Pob llwyddiant iddi.

CAERPHILI AC UNDEB Y G-LOWYE. rpALWYD ymweliad a ni yn y lie hwn nos lau diweddaf gan Mr. Henry Mitchard, Coecb-duon, a Mr. W. Abraham (MabonJ, Gower Road, mewn cysylltiad a'r gym- deithas uchod neu, yn fwyaf neillduol, mewn cysylltiad a'r ymdrech bresenol, yn ol penderfyniad a chymeradwyaeth Pwyllgor Cynorthwyol Aberdar, i gael gwahanol Ddosbarthiadau y Deheudir wedi eu crynhoi at eu gilydd, mewn trefn iddynt fod yn allu wrth gefn y rhai a etholir i gyfarfod ar meistri i ymdrin a'r pwnc o safon y sliding scale addew- edig. Penderfynwyd ar ddiwedd y cyf- arfod hwn ein bod ni yn y Dosbarth hwn yn cydweled a'r awgrymiadau a anfonwyd allan o'r Pwyllgor Cynorth- wyol o berthynas a chodi y taliadau misol i chwecheiniog yr wythnos, fel y 'moddion goreu i dori ymaith y levies yn y dyfodol, ac i gael y gymdeithas i safle gadarn, a'n bod yn penderfynu codi ati fel un gwr i gynorthwyo cael safon y sliding scale wedi ei sefydlu ar dir teg rhwng meistri a gweithwyr. Yr eiddoch ar ran y Dosbarth, JOHN THOMAS. [Os y tro cyntaf, gobeithiwn nad yr olaf.—GOL.]

YSTAFELL Y MYEYBDOD. LLITH I. Y MAE yn mryd eich gohebydd, os caniata eich hynawsedd, i ysgrifenu ychydig o litbiau, y rhai a ystyriaf a fyddant yn ddyddorol ac adeil- adol i'r darllenydd. Rhaid dweyd wrth gychwyn nad wyf yn honi gwreiddioldeb, oblegyd dyfyniadau fydd llawer o honynt o hen gyhoedd- iadau. Ni addechreuwn gyda "Daily Prys- gwydden (tea). Y pren te sydd yn Z, tyfu yn lluosog mewn amryw barthau o'r India Ddwyreiniol, ac y mae'r ddeilen honyn adnabyddus yn mhob gwlad yn Europ. Cludir hi o China, Japan, a Siam. Y pren te sydd yn oh weeh troedfedd o uchder, ac yn Hawn canghenau. Y dail, pan yn en llawn faint, sydd yn agos i fodfedd a haner o hyd, yn gul a phigfain, o liw tywyll, dysgleirwyrdd, ac yn blethedig. Ei flodau sydd yn lied debyg i rosyn- au gwynion gwylltion, ond eu bod yn llai; ac yn ganlynol yn ffrwyth o faintiolaeth eirin surion, ac yn cynwys tri o hadau. Ei ddail a sychir ac a grasir wrth dan; ac yn y cyflwr yma trosglwyddir hwy i Ewrop a rhanau ereill o'r byd. Pa faint o am- ser sydd er pan.'dechreuwyd ei ddef- nyddio gan drigolion China sydd an- hysbys ond hysbysir ni mai ffrwyth dail y pren hwn yw eu diod gyffredin hwy. Maent yn tywallt dwfr berwedig arnynt fel yn Europ, ond nid ydynt yn arfer rhoddi na llaeth na siwgr ynddo. Trigolion Japan a faluriant y dail yn fan Iwch, ac a'u cymysgant ag ychydig ddwfr, nes y byddo yn llymeidfwyd. Bu llawer yn meddwl fod y du a'r gwyrdd yn gynyrch gwahanol rywiog- aethau o blanhigion; ond y mae Chine- aid oil yn cadarnhau fod pob un o'r un flrwyth a l'hyw, ond yn unig eu bod yn gwahaniaethu yn y tymhorau y cesglir hwynt, a'r dull o'u cynhauafu. Y te a arferir benaf yn Ewrop sydd bedwar math, sef un du; a thri gwyrdd. Tybiaeth anghywir yw fod te gwyrdd yn atebol am ei ansawdd i'w grasiad ar leni copr. Rhyfedd mor fawr yw masnach cras-ddail y planhigyn hwn, yr hwn oedd ddau cant o flynyddoedd yn ol bron yn anadnabyddus. Ei drosglwyddiad cyntaf i Ewrop oedd gan y Dutch Merchants yn y flwyddyn 1610; ond pa amser y cludwyd ef i Loegr nid ydys yn sicr: yr oedd mor brin yn y flwyddyn 1666, fel yr oedd ugain pwys yn cael ei brisio yn ddeg swllt a deugain y pwys, yr hyn a yrwyd yn anrheg i'r brenin Charles II. Y trosglwyddiad cyntaf gan Gwmni yr India Ddwyreiniol oedd yn y flwyddyn 1669, a hyny ddim ond dau canister, yn 143 pwys ac 8 wns: o hyny allan buan y cynyddodd treuliad y dail hyn, fel ag y mae yn bresenol fwy nag ugain can myrddiwn o bwysau yn dyfod yma yn flynyddol. Y cyfryw yn bresenol yw helaethrwydd masnach dail y prysgwydden, fel y mae yn rhoddi gorchwyl i dros 50,000 o dynelli o longwriaeth, ac yn rboddi cyflog i 6,000 o fbnvyr ac y mae o werth neillduol i Brydain oherwydd ei fod yn foddion i gynyddu masnach farch- nadol, yn neillduol y gwaith gwlan, i'r swm o gan myrddiwn o bunau yn flynyddol. Ystyrir te da gan feddygon, ond ei gyrceryd yn gymedrol, yn sir- ioli yr ysbryd, a bywhau peiriana-a yr holl gorif; ond os cymerir yn anghy- Z, medrol mae yn achos o wanhau y gewynau, cryndod yn y cymalau, ac amryw effeithiau drwg eraill. Y pwys cyntaf o de a ddaeth i Gymru, am a wyddis, ydoedd. anrheg a anfonodc1 pendefiges o Gaerludd i wraig foneddig oedd yn byw yn Peniarth Uchaf, swydd Meirion, yn y flwyddyn 1700. COFNODYDD.

YR HEN LANC. Hwdwch cymdeithas ydyw,—yn ei "V" Y myn fod yn hyglyw; O 'r Hen Line, ieuanc iawn yw, Hen aawyl wenau benyw. GLAN CARNANT.

AT Y BEIRDD. Cyfeiried ein cyfeillion y Beirdd eu hoi Gyfansoddiadau Barddonol yn y modd, ac i'r cyfeiriad canlynol:— MR. W. JONES. (Dafydd Morganwg) Hirwain.

Dymuniad Mary Davies.- Dim rhith o gynghanedd. Gan ar Fadawiad J. J. i America.—i^id yw i fyny a'r safon, ac y mae gormod o anystwythder yn y Gan i'r Haf. Penillion Gyflwynedig i Mrs. Davies ar ymaclctiviacl eimerch i America.—Nid yw y testyn o ddyddordeb digon cyffred- inol fel ag i ganiatau i'r ganymddangos yn y DAMAN, er iddi fod yn fuddugol. Da chwi, cenwch ar destynau y teimla y lluaws ddyddordeb ynddynt. Llinellau af Farwolcietli dau o blant James a Margaret Willis, America.—Mae yr un sylw yn briodol yma, sef nad yw y testyn yn ddigou dyddorol. Mae y rhai canlynol yn ganmoladwy:—■ Y Tywysog, Llongyfarchiad, Marlais, ,y Nazareth, Yr Hen Lane, Penillion i'w canu ar yr Ysgol Sabbothol, Yr Athraw Ffyddlon, Alltud, Hardd, ond Hardd- ach, Rhaiadr yr Henryd, ac Addysg. Buasai yr olaf yn well o lawer pe na chyfyngai yr awdwr ei hun at un odl.

MARWOLAETH MYNYDDYK* Cyn yma, canu emyn—i'w ddiwedd, Ni ddeutii fv nbelyn Dododd, hyd y dyddinu hyn, Ei nawdd ar fedd Mynyddyn. Fy nghefnder h ner, mae tôn-fy enaid Yn fain a digalon, Er pan ddaeth rhyw saeth a'r son Iti foiiaw at feirwon. Ti a roddaist dy wreiddyn-dan ofal Duw Naf pan yn blentyn 0 fewn ei deml Ef yn dyn Ymaneddaist, Mynyddyn. Ti ymdrechaist am dir ucbe]-yn nheml Fy Nuw drwy'th oes dawel; Dy iawn t;w)dd a gaed dsin sel, Tywysog y sant isel. Ti arosaiet i'r lesix—yn gywir Mewn gnuaf o gabJu; Eglwy,; lor eedd cynghor eu-dy galon, A Duw a'i goron oedd yu dy gam, Bu heirdd haenau barddoniaeth—mewn hedd- A Mynyddyn odiaeth [web A'u dylyu, Mynyddyn wnaeth, Dan aelwyd awenoliaeth. Dan nodded arweiuyddiaeth—y carai Gael coron uwchafiaeth; Ond noddi duwinyddiaeth Oedd iawn tfbrdd Mynyddyn ffaetli. Os na welodd syn-heuliau — darfelydd Drwy filiwn ) ddrychau, Gwelodd ffenestri golau—gwlad Gabriel, A rhai'n mwy uchel drwy,lawn y Meiehiau. Yn ngholeg heirdd angylion-y nef Ion Yfai laeth merch Seion; Ac ar ei daith gyrai don—i'r nef deg Yn dwym o'i goleg, O dyma galon. Ei Dduw a'i galwodd i goleg-y wawr I wel'd cryd barddoneg A cherbyd g-lan y tftn teg Greodd raith gardd areitheg. Mewn heddwch y mae Mynyddyn—a beirdd Byw y trag'wyddolfryn Duw a hwyliodd ei delyn-i gynhwys Hen awdyl gymhwys dihalog emyn. Deuftf finau i'r fro dawel—yn glau, Dan glog rbyw archangel Caf gwrddyd yn myd y mel Ar dy ochor, frawd nchel. Ac yna Calfaria fydd Yn ben yr awen beunydd, I amddal rhwysg meddwl rhydd-Salem wen, Ac awen dragywydd. L'erpwl. ATHAN FARDD. t*Yr oeddyr ymadawedig William Hughes (My- nyddyn) yn frawd i'r Parch. Edward Hughes, gweinidog y cynulleidfaolwyr yn Blaenllechau, Morgauwg, ac yn gefnder i'r Parch. Llewelyn Jones, gweinidog yBedyddwir Saesonaeg yn. Abertillery, Mynwy, ac felly yr oedd yn gefn- der i minan. Yr oedd ei fuchedd ddiargyhoedd a'i grefyddolrwydd canmoladwy yn wir addurn i ddynoliaeth. Dylaswn anrhydeddu ei goff-- adwriaeth yn gynt. Maddeued ei dad a'i fam,, ei frawd a'i chwiorydd i mi am fy hwyrfrydig- rwydd galarebol.-A. F.J

Y CAWRFIL. Hen was gwar, hynaws, gwrol,—ac erfawr Yw'r Cawrfil cyhyrol A'i drwnc fe dyr wane ei fol Gorddwfn & chnwd tair gwerdd-ddol. (Awn o gyrhaedd ei drwnci ddweyd gair goganus) Un hyll, annyben hollol, A'i hen gwty'mlap" He ol. GLAN CARNANT.

Y WAWR. Diluw o swyn yw'r dlos wawr-ddaw o'r nef I foddi'r nos ddu-wawr Rhyw lif ddaw bob boreu i lawr I wlad heuliau i wd d du-Iawr. Agor dor aur y rhedegydd —a wna'n Y nef bob dydd wnvydd Daw mewn gwisg wen ysblenydd A'i gwedd deg i waeddi "Dydd." GLAN CASNANT.

ELEANOR, Merch fechan 21fr. a Mrs. Griffiths, Onllwyn. 'Roedd genyeh dlysau dri o'r blaen, Ond rwan dyma bedwary Pob un o honynt ar wahan Yn wrthrych serch digymhar. 'Roedd Howell, Jane, a Griffith John O'r braidd yn llanw'ch mynwes, Ond pan yr ymddangosodd hon, Ca'dd gongl ddyogel, gynhes; A thebyg yw fod lie wrth law, Pe aDgen eto, i wyth neu naw.