Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
18 erthygl ar y dudalen hon
YR WYTHNOS.
YR WYTHNOS. CYFNOD ING EGLWYS LOEGR. DIWRNOD pwysig yn hanes Eglwys Loegr yw Gorphenaf 1, 1875. Yn ol ,cyfraith Mr. Disraeli, yr hon a basiwyd y llynedd, y maeDefodaeth yr Eglwys i gael ergyd marwol ar ol y dydd h wn, am mai ar hwn y mae y gyfraith yn dyfod mewn grym. Dywedodd Mr. Disraeli wrth egluro y mesur mai ei amcan oedd tynu defodaeth i lawr." Cynygia y Hock, papyr newydd wythnosol y blaid Efengylaidd yn yr Eglwys, fod y diwrnod hwn, sef Gor- phenaf laf, yn cael ei dreulio yn ddi- wrnod o weddio gan Brotestaniaid yn gyflredinol, a chan Eglwyswyr Protest- anaidd yn neillduol. Ystyria Protest- aniaid yr Eglwys fod y drwg defodol, Pabyddol, yr hwn sydd yn ffynu yn yr Eglwys, yr un gwaetbaf sydd wedi ymddangos er amser Luther. Diau fod perygl mawr i'n gwlad ni, o ran ei hawdurdodau, i fyned yn Bab- yddol yn eu crefydd. Yr oedd yr Eglwys wedi Thewi i fyny mewn ffurfioldeb. Yr oedd rhew gogleddol trwchus wedi gor- doi ei gwasanaeth am flynyddau. Yr oedd hen rew-fryniau canonau a swydd- ogoethau, yn dysgleirio yn ei hwylbren ;hi, yn nghanol cyfoeth ac awdurdod eyf- raith, gan lanw ei hawyr ag oerni a yrai y boblogaeth i ddyfroedd direw, bywiog, ymneillduaeth. Yr oedd unfiurfiaeth farw yr Eglwys fel cyfan- dir o ia, yn cadw holl fywyd y byd draw o'i chymdeithas. Ond yr oedd ffrwd wresog Mexican Gulf crefyddol y byd yn gweithio o dan yr ia, nes y dechreu- odd gracio mewn llawer man yn amser Simeon o Gaergrawnt. Aeth darnan mawrion o for rhewlyd yr Eglwys yn ddyfroedd go rydd oddiwrth ia defod- aeth. Daeth dyfroedd efengyleidd-dra i'r golwg, a mentrodd ambell long o for mawr rhydd efengyleidd-dra Ym- neillduaeth, i'r sianelau bychain efeng- ylaidd rhwng rhewfryniau defodaeth yr Eglwys. A gwelwyd llawer o frawd- garwch rhwng Ymneillduwyr ac Eglwyswyr Efengylaidd. Ond oddeutu -deugain mlynedd yn ol, aeth an- esmwythder ar y rhewfryniau defodol yn yr Eglwys. Yr oedd talpiau mawr o rew gogleddol Eglwys Rhufain yn cael eu rholio at rai yr Eglwys. Cododd penau rhewfryniau defodaeth yn uwch bob blwyddyn. Ac o herwydd fod darnau o'r mor Eglwysig o'u hamgylch bron heb rew trwy wres yr efengyl, trwy gynhyrfiadau tanforol bygythiai y rhew fryniau Pabyddol, defodol, rolio I'r sianelau efengylaidd, er mwyn gwneud cyfandir o ia Pabyddol i or- chuddio yr holl Eglwys Sefydledig- Holl ofal y 'Rock,' a'r blaid a perthyn iddo, yw cadw y rhewfryniau draw o'u sianel hwy, a gwneud ymdrechion i'w gwthio o'r Eglwys yn hollol pe gallent. Cwynant yn ddirfawr nad ydyr.t yn cael cymhorth gan yr esgobion. Troant eu llygaid at y Senedd. Rhoddant eu gobaith yn Mr. Disraeli a larll Shafte- sbury. Y mae eu hyder yu gryf yn y mesur yn erbyn defodaeth, sydd wedi dyfod mewn grym y cyntaf cyfisoL O'r ochr arall, y mae Pabyddion proffesedig yr Eglwys yn llawenychu, gan mai mater eyfraith gwladol fydd eu rhwystro i Babyddoli yr hen sefydl- iad, y bydd y draul mor fawr i roddi atalfa arnynt, fel y bydd y gyfraith yn lLythyren farw, yn enwedig gan y bydd llawer o'r esgobion, y rhai fydd a Haw yn ngweinyddiad y gyfraith, yn debyg 9 o fod yn bleidiol iddynt. Dywed y Rock' fod deuddeg mil a chwe chant o aelodau Eglwys Loegr yn Pabyddion proffesedig, yn eugolygiadau a'u defodau crefyddol, a bod 2,370 o'r rhai hyn yn glerigwyr, a rhai a gynhelir a'r degwm. Cydnabyddodd un o'r clerigwyr hyn y o flaen y Ritual Commissioners,' mai ei am can ef a'i blaid yw gwneud yr Eglwys y peth oedd hi cyn amser Harri viii., sefyn Eglwys Babyddol. Felly y tystiodd y Parch W. F. Taylor, D.D., Ficer yn Everton, Liverpool, mewn cyfarfod Eglwysig yn mis Mai diweddaf. Yn ei araeth y pryd hwnw, dywedodd, Y mae y blaid hon yn gofyn pwy a aiff yn flaenor dros fyddinoedd Israel yn erbyn Goliaeth Protestaniaeth. Dy- wedant fod Mari waedlyd wedi bod yn rhy dyner galon o lawer tuag at y Protestaniaid. Gwrthodant ateb eich rhesymau yn eu herbyn, bygythiant ddadsefydlu yr eglwys os na chaniateir iddynt ei Phabyddoli. Felly y dywed- odd Canon Gregory yn y Convocation. [Mae y Canon Gregory hwn yn aelod o Fwrdd Ysgol Llundain, a gwna ei oreu yno i Babyddoli addysg y werin. Y maent yn lledu eu gweithrediadau trwy y deyrnas trwy offerynoliaeth brawdol- iaethau (guilds) yn cynwys oddeutu deng mil o aelodau." Y ffeithiau uchod, a llawer ereill a roddwyd gan y Ficer a enwyd uchod yn y cyfarfod yn Llundain. Yn ngwyneb bygythiad y defodwyr Pabyddol i geisio dadsefydlu yr Eglwys os na chaent eu ffordd, dywedodd y Ficer efengylaidd fod gwirionedd a phurdeb efengyl Clist yn fwy gwerth- fawr ganddo ef na sefydliad gwladol yr Eglwys; ac os nad ymlidid Pabydd- iaeth o'r Eglwys, y byddai ei dadsef- ydliad yn sicr o gymeryd lie efallai yn fuan. Cwestiwn amser yn'* unig yw. Er mwyn y cysylltiad, ni ddylem ym- gymodi a Phabyddiaeth i'r graddau lleiaf. Os na theflir y'Jonabaid Pabydd- ol dros fwrdd Hong yr Eglwys, aiff y storom yn drech na hi." Swn fel hwn sydd i'w glywed yn holl gyboeddiadau y blaid efengylaidd yn yr Eglwys er ys blynyddau. Y mae y rhyfel yn un cyffredinol trwy Ewrop. Cyn pen hir cymer y blaid Babyddol ryw ffurf o erledigaeth yn mhob ardal. Bydd llenorion annuwiol yn cymeryd eu lie gydag erlidwyr, am eu bod yn gwerthfawrog eu crwyn yn fwy na'u heneidiau. Dyoddefa fiyddloniaid nes y delo eu brenin i'r maes, pryd y cant fuddugoliaeth fythol ar eu gelynion. 4
SEFYLLFA MASNACH GLO A HAIARN.
SEFYLLFA MASNACH GLO A HAIARN. (Allan o'r DAILY NEWS, Llundain.) M ehefin 19fed, Middlesborough. Y farchnad yn farwaidd. Pris pig iron yn is. Birmingham. Anhawsder i gael archebion. Archebion go dda o Ca- nada, South America, ag Awstralia. Dim llawer o Rwssia na India. Mehefin 22ain. Middlesborough. Pris pig iron yn myned i lawr. Y ch- ydig fywyd yn y fasnach a'r Cyfandir. Pris glo a coke yn tueddu tuag i lawr. Mehefin 2Sain, Wolverhampton. Y mae y farchnad wedi bywhau yma am fod pris glo yn Forge Cannock Chase wedi gostwng 3s y dynell. Yn War- wickshire gwrthoda ymwynwyrostyng- iad o ddeg yn y cant. Y mae rhai meistri ynbygwth eu cloiallan. Y mae masnachwyr Liverpool yn cynyg pig iron America yn y gymydogaeth hon, gan ofyn saith punt y dynell yn Liver- pool am charcoal qualities. Mehefin 24am, Birmingham. Dy- wedir os na dderbynia puddlers 8s 6d y dynell, yn lie 9s 6d, fel o'r blaen, am eu gwaith nas gall y meistri ostwng prisoedd yr haiam, sonir am chwythi allan rai ffwrnesi. I 0
MASNACH YR HAIARN YN WOLVERHAMPTON:
MASNACH YR HAIARN YN WOLVERHAMPTON: YR ydym yn cael nad yw gobeifchion y cr f asnach haiarn yn nghymydogaeth Wol- verhampton mewn un modd yn lle- wyrchus. Maey gweithwyr wedi gwrthod yn bendant i gymeryd llai na 9s 6d y dynell am budlo, oddieithr i hyny gael ei benderfynu gan gyflafareddwr wedi ei ddewis yn benodol i South Stafford- shire. Maent yn gwrthod hefyd derbyn penderfyniad cyflafareddwyr Gogledd Lloegr. Mae y meistri wedi amlygu eu C, gofid o fethiant ymgymodiad; y bydd i gyfarfod o'r holl feistri yn awr gael eu alw, a'u bod yn ofni y canlyniadau.
SAFON CERDDOROL PRIF YSGOL…
SAFON CERDDOROL PRIF YSGOL CYMRU. Y CAXLYNOL ydyw safon derbyniad efrydwyr cerddorol yn Aberystwyth —Y safon o dderbyniad ymgeiswyr yn y rhan leisiol ydyw fod ganddynt leis- iau rhagorach na'r cyfiredin, ac yn gallu darllen cerddoriaeth yn Iled dda. Mewn cyfansoddiadaeth cerddorol, gwybodaeth lied drwyadl o donydd- iaeth, a bod yr ymgeisydd yn gallu ar- ddangos dernyn, megys anthem neu ganig, o'i eiddo ei hun. Y safon offer- ynol ydyw fod yr ymgeisydd yn gallu chwareu yn lied gywir ddarnau ar yr olwg gyntaf, ac wedi myned yn drwyadl trwy egwyddorion perdonegol awdwr neillduol neu ddau. ♦
COR UNDEBOL ABERDAR.
COR UNDEBOL ABERDAR. Y MAE yn dda genym gael ar ddeall fod ymgais yn awr ar gael ei wneud, ac yn debyg o fod yn llwyddianus, i sef- ydlu y Cor Undebol eto yn Aberdar, o dan arweiniadMr. W. Phillips (Gwilym Cynon), a bod bwriad yn awr i fyned i gystadleuaeth cerddorol sydd i'w gynal yn Rhaiadr ar yr 20fed o Awst nesaf; gwybr £50, a ffon arweiniol arian i'r arweinydd.
♦ CWMDAR—GLOFA NANT - MELYN.
♦ CWMDAR—GLOFA NANT MELYN. Nos Lun diweddaf, yn ng lofa N antmelyn, cymerodd damwain rhyfedd a gwyrth- iol ei chanlyniadau Ie. Yr oedd dau gludiad a wyr y nos wedi eu gollwng i lawr, a phan cedd y trydydd yn myned i mewn, chwech mewn nifer. dyma'r car- i-iage i fiwrdd; ond ni feddylioddy bech- gyn anwyl a dewr fod un perygl yn bod nes iddynt basio haner y pwll, pryd y deallasant fod y eyflymdra yn anarferol. Dyma adeg am hunanfeddiant! ond adeg fer-dim ond eiliad neu ddwy. Gafael- odd un o honynt ac hongiodd wrth ran uchaf y cerbyd felly efe a ddiangodd, fel ag y gallodd gerdded adref. Tra yr oedd y cerbyd arall yn myned i fyny gyda y fath gyflymdra, tarawodd wrth groes goed y framing, torodd y link, ac yna aeth i'r gwaelod gyda'r fath gyflym- dra amgyffredadwy. Eu henwau ydynt L. Jones, E. Evans, J. Jones, T. Wil- liams, R. Dunn, a D. Williams. Dys- gwylir y byddant oil wrth eu gwaith eto mewn diwrnod neu ddau. Yn mhen ychydig amser yr oedd Mr. James, y goruchwyliw, yno ac wedi cael y clwyfedigion i fyny drwy'r pwll arall, nid aeth efe i edrych ar ddadfelion y ddamwain, ond ffwrdd ag of i gael golwg ar y trueiniaid, druain, ac wedi cael golwg foddbaol arnynt, efe a ddiolchodd i Dduw eu bod cystal, ac yr oedd yno ganoedd yn yr un teimladau. Yn wir, y mae Mr. James yn haeddu canmoliaeth, canys y mae bob amser yn barod iawn i weinyddu ar y rhai a gyfarfyddant a damweiniau. Wedi ymchwiliad manwl gan y meddyg galluog, Mr. Jones, a gweinyddiad tyner ac amserol gan Mrs. Wilmer, priod Mr. Wilmer, goruchwyl- iwr y Bwllfa, awd a'r dyoddefwyr i'w cartrefleoedd. Bellaeh yr ydych yn batod i ofyn suty dygwyddodd yr anffawd, Wel, tebyg i hyn. Yr oedd y peirianwr wedi myned allan i edrych.y berwedyddion, ac ar yr adeg aeth y chwech dyn i fewn i'r car- riage, a gorbwyswyd yr hwn oedd ar y gwaelod, a chyn iddo gyrhaedd y peir- iandy yr oedd yn rhy ddiweddar i geisio atal y peiriant. G UTYN HYDIU:P.
. GLYN NEDD-BODDIAD.
GLYN NEDD-BODDIAD. YR wythnos ddiweddaf, boddodd plen- tyn blwydd a haner oed, mab i Alexan- der Thornburn, gwneuthurwr pridd- feini, yn y canal, yn y lie hwn. Yr oedd ei fam wedi ei adael yn y ty tra yn rhedeg ar neges, a phan y dychwel- odd nid oedd i'w gael. Erbyn gwnend ymchwiliad, cafwyd of wedi boddi yn y canal.
GLYN "EBB WY—DAMWAIN ANGEUOL.
GLYN "EBB WY—DAMWAIN ANGEUOL. DYDD Iau, yr wythnos ddiyeddaf, cyf- arfyddodd hen wr o'r enw David Davies a damwain ofidus yn y peiriant golchi newydd yn y lie hwn. Y mae yn ym- ddangos i rywbeth mewn cysylltiad a'r peirianu dori, trwy yr hyn y derbyn- iodd Davies y fath niweidiau, fel y bu farw boreu dydd Sadwrn drweddaf. Gadawodd Avraig a theulu i alaru eu colled ar ei ol. —♦>
ABERDAR—AGORIAD YR YS-I GOLION…
ABERDAR—AGORIAD YR YS- GOLION NEWYDDTON. DEALLWN fod yr ysgolion newydd I on eang sydd wedi cael eu hadeiladu yn ein tref gan y Bwrdd Ysgol, i gael en hagor ddydd Llun nesaf, y 5ed cyfisol. Y mae pob darpariaeth a threfmadan bellach wedi eu cwblhau. Dywedirfod yr adeilad hardd hwn yn ddigon eang i gymeryd i mewn fil o blant i'w baddysgu. 4
YMADAWIAD DEWI DYFAN.
YMADAWIAD DEWI DYFAN. OYJMEBODD cyfarfod le ar ymadawiad y Parch. D. Davies (Dewi Dyfan), o'r Gadlys, Aberdar, i Aberteifi, nos Lun, Mehefin 28ain, ac anrhegwyd ef ag anerchiad, darlun o hono ei hun, a chwded da o arian. Cymerwydy gadair am haner awr wedi saith gan Mr. Wm. T. Williams, Gadlys. Cyflwynwydyr an- erchiad iddo gan Mr. John Moore; y darlungan Mrs. Davies, sef ei wraig; a'r cwd a'r arian gan Mr. Evan Davies; Ylla cawd anerchiad da gan Mr. Edward Thomas. Yr oedd llu o weinidogion yn bresenol, a chafwyd anerchiadau toddedig gan y Parch. Mr. Samuel, Cwm- bach; Parish, Abercanaidd; Evans, Gwmdwr Mr. Daniel Jones, Llwyncoed; a'r Parch. Mr. Jones, Aberdar. Cafwyd anerchiadau gan y Beirdd S. H arris, E. Jones, W. T. Williams, a chan Cynonfryn. :!I!<
NODION 0 DREHERBERT.
NODION 0 DREHERBERT. GWYLJAU BLYNYDDOL. Mae yma wleddoedd eneidiol wedi eu mwynhau yn ddiweddar—y cyntaf gany brodyr Bedyddiedig Seisnig, yr hwn a gynaliwyd ar ddyddiau Sul a Llun, y 13eg a'r 14eg cyfisol. Gwasanaethwyd ar yr achlysur gan y Parchn. J. W. William, Mountain Ash; J. Williams, Dowlais a N. Thomas, Caerdydd. Yr oedd y brodyr ar eu huchelfanau, ac yr wyf yn credu iddynt wneud casgliadau go lew yn ngwyneb yr amgylchiadau presenol. Cy- naliodd y Beviyddwyr Cymreig eu gwyl flynyddol ar yr 20fed a'r 21ain cyfisol, pryd y gwasanaefchodd y Parchn. Tho- mas, Abertawe; Thomas, Oaerdydd; a Thomaa, Penarth.
DAMWAIN ANGETJOI. ,.
DAMWAIN ANGETJOI. Hwyr dydd Iau, y 24ain cyfisol, cymer- Odll damwain alarus Ie yii mhwil Rholl- ddaMerthyr, pryd y call add dyn o'r enw John Davies ei fywyd. Mis gwyddis yn iawn pa fodd y dygwyddoad, ond cafwyd ei gorif ar waelod y pwll. Y farn gyff- redin yw iddo, trwy ryw anffawd, golli ei droedoddiary carriage, a syrthio trwy.j y pwll. Yr oedd yn ddyn tawel, ac yn aeiod gyda'r liedyddwyr. Ifewyddddyfad yma 0 Pendaren ydoedd. GILD AS MOIIGANWG,
|DAERGRYN EliCEYLL.
DAERGRYN EliCEYLL. DIN YS TRIAD W YTil 0 liD'INASOEBB. UN FIL AR JMITHKG 0 BOBL WJ5DI L c- CyiioEDDiK y manylon caniynoi o barthed y ddaeargryn oflladwy hon yny Drycb Americanaidd :"—Derbyniwyd newydd [ ion brawychus o Ganolbarth America i fyny byd y pedwerydd cyfisol, yn cynwys hanes daergryn dinystriol a gymerodd le ar v 18fed o'r mis diweddaf. Am ddeng mynyd wedi un ar ddeg boreu y diwrnod a llodiyyd, teimlodd trigolion Salazar yr holl ddinas yn crynu ac ar unwaith dyma yr eglwysydd yn dym- chwelyd i'r adaear yn adfeilion dryll- iedig, Cwypodd llawer o dai, a lladdwyd nifer o bersonau. Yr oedd y cryniad mor erwin yn nes y 11 wyr ddiuystriwyd y ddinas, ac ni ddiangodd yn fyw ond ychydig o deuluoedd. Taflwyd pelen fawr o dan allan o fyuyddtanllyd sydd yn bwrw allan ffrydiau o byhf tanllyd, yr bon a losgodd bob peth yn ei ffordd. Mae y mynydd o flaen Santiago, ac uchel- dir Griacha. Yr oedd y dinasoedd a ddinystriwyd yn cynwys poblogaeth fel y caniyn :—San Gayetano, 4,000; Sant- iago, 2,000; Gramalote, 3.000; Arboleda, 5,000; Cucutilla, 5,000; San Cristobal, 16,000; San Jose Cucuta, 25,000. Befyd, dinystriwyd amrywoddinasoedd a phen- trefi bychain; ac mae 35,000 o ber&onaa wedi eu tlodi, a 16,000 wedi eu banfon i dragivyddoldeb ar amrantiad.
PONTYPEIDD A'R AMGYLCH-OEDD.
PONTYPEIDD A'R AMGYLCH- OEDD. THE PONTYPRIDD CURONICLE.-Deallwn fod y mwrniad cyhoeddwr parchus a gwir alluog i gyhoeddi papyr o'r enw uchod yn mhen ychydig wythnosau. Papyr wythnosol Seisnig, heb fod yn perthyn i unrhyw blaid na sect. Rhwydd hwynt i'r cyh oeddwr ieuanc anturiaethus. CopADAiL ALAWEwiN.—Yr wythnos nesaf cyneiir tair cyngherdd ynNghwm libondda, er cael cronfa i adeiladu cof- golofn i'r diweddar Mr. Evans (Alaw- fWYll), gwr a wnaeth lawer iawn dros ganu a cherddoriacth yn ei gymdogaeth. Yr oedd hefyd. yn aelod o'r Cor Mawr, ac yn un a fawrberchidgan bawb. Mae y pwyllgor wedi bod yn ymdrechgar iawn i ddwyn y peth oddiamgylch ac hyderaf y cant y gefnogaeth a deilyng- ant yn en hynidrechion i gadw'n fyw goffadwriaeth dyn mor dda a gwir alluog. Os byddwn o fewn cyrhaedd cewch hanes j cyngherddau yn eich nesaf
ABERAFON.
ABERAFON. CYFAHFOD BLYNYDDOL.—Cynaliwyd cy- farfod blynyddol y Tabernacl (A) yn y lie uchod, dyddiau Sul a Llun, Mehefin 13eg a'r 14eg, pryd y gweinyddwyd gan y Parchedigion caniynoi:—J. Matthews, Castellnedd; R. W. Roberts, Ystradgyn- lais; D. D. Thomas, Ebensburgh: D. M. Jenkins, Treforis. Cawsom bregethu godidog. Yr oedd y capel mawr yn orlawn, a chafwyd casgliadau ardder- chog. CYFAILL.
[No title]
Yn South Staffordshire ac East Worcestershire, y mae perchenogion glofeydd wedi penderfynu yn Dudley, ddydd Mawrth diweddaf, i ostwng glo ffwrnesi ddau swlit y dynell. Bydd i gyfiogau y gweitbwyr igaeleu gostwug yn gyferbyniol.
GENEDIGAETHAU.
GENEDIGAETHAU. Mehefin 24, priod Mr. Thomas J. Evans, Colliery Manager, Hirwaun, ar ferch, a gelwir hi'n Leah. Leah anwyl, ei beitlioes-a fyddo Yu foddusuwcil drygfoes; Telitid hardd, fywyd ailoes A welo hi heb wael oes.— DaYW. Mehefin 19, priod Mr. Ebenezer Davies, Cwtnbach, ar fab ac etifedd, a gelwir ei enw ef yn Gwilym, ac y mae ef yn wyr i Wm. Thomas, Ysw., Green Meadow, Cwmbach. Mawr lwydd i'r bachgen mad Ac oes o hir barhad; Yu enwog delo yn ei ddydd Fel ei ewythr o Gaerdydd.* CYJIKO LL WYD. Sef y diweddar Barch. John Davies. Meh. 22, priod Mr. George, 17, Gray's Place, Penywaun. Llwydcoed, ar fab, a gelwir ei enw yn Robert George.
.---.---...----n I MO[JETAI]Sr…
n MO[JETAI]Sr AST, ETHOLIAD MEDDYG I WEITHIAU NAVIGATION A DEEP DYFFRYN. Cymerodd yr etholiad hwn le dydd Llun diweddaf, Mehefin 28ain. Pleidloiaiwyd fel y caniyn.—Dr. Williams, 603,\ Dr. Jones, 151, Dr. Gabe, 23. Cafodd J [ gweitbwyr lawn fuddugoliaeth.