Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
14 erthygl ar y dudalen hon
Y J E SUI T I AID.
Y J E SUI T I AID. Y MAE gweithrediadau y Jesuitiaid, a'r Pabyddion yn gyffredinol o dan eu harweiniadhwy, yn ein hamser ni, yn dangos yn eglur beth yw eu hegwyddor- ion, a'r perygl mawr iddynt gael y llywodraeth yn eu dwylaw, mewn un ffurf na modd mewn gwlad. CibddaU yw y bobI hyny a dybiant fod ein gwlad ni yn ddiogel rhagddynt. Felpysgod, owahanal fFurfiau, y mae y Toriaid, yr Eglwyswyr, yn byw yn yr un mor--o draddodiadau, seremoniau, rhwysg, balchder, cybydd-dod, a gwrthwynebiad i ysbrydolrwydd Crist- ionogaetb, a'i gwirionedd hi, yn ei dylanwad ar ddyn, a'i hawl ar ei gyd- wybod, fel y dadguddir hi yn y Beibl, a'r Jesuitiaid. Gallesid meddwl fod holl berygl Lloegr i f)d yn Babyddol yn deilliaw oddiwrth weinyddiaeth Ryddfrydig fel un Mr. Gladstone, ac y byddai gwein- yddiaeth Doriaidd, o dan arweiniad Mr. Disraeli, yn forglawdd digon # cryf i gadw tonau cynddeiriog Pabyddiaeth allan o hafan ddymunol Prydain. Ond y mae yn eithaf eglur fod y morglawdd tybiadwy hwn yn un perffaith dwyll- odrus. Y mae Mr. Disraeli wedi creu nifer o arglwyddi ychydig ddyddiau yn ol. Y mae wedi eu gosod hwynt yn Nhy yr Arglwyddi i wneud cyfreithiau y wlad. Ac y MAE UN 0 HONYNT YN BABYDD Fel ei arfer, y mae y Times yn canmol Mr. Disraeli am osod v Pabydd hwnyn Nhy yr Ar- glwyddi. Dyma eiriau y Times ar y mater, "we are glad to find fresh proof that Roman Catholics, as such, will never be distrusted by their Sovereign!" Nid oes ond ychydig o amser er pan yr oedd y Times yn ceisio profi mewn erthygl olygyddol, syniad hollolwrth- wynebol i'r un uchod. Y mae Mr. Gladstone yn ei bamphledau campus wedi gwrthbrofi y syniad uchod. Y mae holl wrthryfel y Babaeth yn erbyn gorsedd Prwssia yn ei wrfchbrofi. Ofer yw edrych i bapyr newydd mor span- ielaidd, mor wenieithgar tuag at un- rhyw beth fydd yn uchaf ar y foment, a'r Times, am unrhyw farn gyson a chyfiawnder, aca gwirionedd, ar un- rhyw fater. Ni osododd Mr. Disraeli y Pabydd yn Nhy yr Arglwyddi am fod y Frenines yn ymddiried yn ffydd. londeb y Pabyddion, ond taflodd yr asgwrn hwn i'r ci peryglus i'w foddloni, er mwyn ei gadw yn dawel. Y mae ein llywodraeth ni wedi arfer gwneud triciau o'r fath a phob math o gref- yddwyr paganaidd, yn India a gwledydd eraill. Y mae wedi dangos parodrwydd i waddoli pob crefydd. Ni phetrusai waddoli crefydd, a'r diafol yn benaeth proffesedig ami. Felly y gwnai yr ymherodraeth baganaidd Rnfeinig gynt yn amser yi apostolion, os byddai y grefydd yn un ddylanwadol mewn gwlad. Pilat, y Rhaglaw Rhufenig, _a draddododd Grist i gael ei groeshoelio am ei fod yn chwenych boddloni y bobl." Nid ydvm yn golygu el fod yn ddy- ledswydcf ar y llywodraeth i gospi un dosbarth o grefyddwyr oblegyd eu cre- fydd. Ond dylai gaiiiatan rhyddid i bob crefydd. Eto nid caniatall rhyddid i bob erefydd yw gwaddoli Pabyddiaeth a'i gosod mewn sefyllfaoedd o awdur- dod yn y wlad. Fel y dengys Mr. Glad- stone, corfforiaetli boliticaidd yw y Pabyddion, yn cydnabod bream" arail yr hwn a felldithia freniniaeth Lloegr. Y mae hyn yn hanfodol i Babyddiaeih. Gan hyny, anmhosibl i Babydd trwy- adl fod yn ffyddlon i orsedd Prydain. Ac y mae geiriau meddal y Times, gan geisio fcaHu hugan deneu dros y ffaith hwn, yn baganiaeth dan, direswm, perffaith gamarweiniol. Yn ngwyneb y ffaith hwn, y mae holl lywodraethau y bydyn gorfod gwrthwynebu Pabydd- iaeth Jesuitaidd, am fod ei hegwyddor- ion politicaidd yn erlidgar. Pa le bynag y gesyd ei luman i lawr, erlid pob crefydd arall hyd at waed, yw ei hoff waith hi. Gosodwyd hi yn gre- fydd y wlad yn Peru gan y Spainiaid. Pan y ceisiwyd gwneud eyfraith i oddef crefyddau eraill i fodoli yno, yn 1867, oddeutu naw mlynedd yn ol, cyfododd y Pabyddion riots gwaedlyd yno yn erbyn rhoddi rhyddid cydwybod i gre- fyddau eraill. Dywed y South Wales Daily News, Rhagfyr 29, 1875, oddeutu wythnos yn ol, am ddargan- fyddiad echrychus yn Lima, un o ddi- nasoedd Peru. Cafwyd oddeutu 5,000 o skeletons dynion o fewn muriau ceuol (h ,llow) sefydliad yno, yr hon oedd dan lywodraeth y J esuitiaid, y rhai oeddynt wedi gwneud lleoedd gweigion yn y muriau i guddio jyrff y rhai a laddent hwy yn ddirgelaidd. Dyfyna y papyr uchod yr hanes o'r Globe, un o bapyrau mwyaf awdurdodol Llundain. A dywed y papyr hwnw mai esgyrn cyrff dynion a laddwyd yn ddirgelaidd gan y Chwil-lys Pabyddol Jesuitaidd oeddynt yn ol pob tebyg. Y mae trigolion gwledydd y rhac ddeheuol o gyfandir America, y rhai ZIY oeddynt ar y dechreu yn drefedigion Spainaidd, ac a ysgarasant eu hunain oddiwrth y fam wlad, er ys amser, wedi ei weled yn beth anhebgorol an- genrheidiol ermwyn bodoli, mewn cy- sylltiad a masnach y byd, i wrth- wynebu y Jesuitiaid yn eu hegwydd- orion eriidgar yn erbyn pob crefydd arall ond yr un Babaidd. Ychydig rhagor na deugain mlynedd sydd er pan y taflodd trefedigaeth Guatemala, heb fod yn mhell o Peru, iau llywodr- aeth Spain oddiar ei gwar. Ond yr unig grefydd a oddefid yn y drefedig- aeth, hyd yn ddiweddar, oedd y gre- fydd Babaidd. Pan yr alltudiwyd y Jesuitiaid o wledydd ereill yn yr America Spainaidd, cawsant groesaw mawr yn Guatemala. Ymddiriedwyd addysg y wlad i'w dwylaw. Ond fel arfer, aeth eu hawydd i orthrymu pawb, eu syched am awdurdod i or- faelu pob mantais iddynt eu hunain, eu rhagrith, eu twyll, a'u gwaith yn gwthio eu bysedd i gawl pob dyn, yn 5 y ymyraeth a busnes bersonol, teuluol, masnachol, gwladol, gwyddonol, a chrefyddol pawb, mor annyoddefol i'r Pabyddion oedd yn gorfod bod yn ddysgyblion iddynt, nes y cyfododd y bobl, fel un gwr, ac yr byrddiwyd y Jesuitiaid o'u gorseddfeinciau. Y mae Hywodraethwr y wlad hono, sef Gua- temala, yr hwn a elwir Senor Barrios, wedi cyhoeddi eyfraith yn ddiweddar yn datgan mai un o ryddfreintiau mwyaf gwerthfawr dyn yw ei fod yn medru addoli Duw yn ol ei gydwybod ei hun." Mai y rheswm paham "nad yw dynion o wledydd tramor yn ym- weled a Guatemala yw, nad oes rhydd- id wedi bod yno i ddynion addoli Daw yn ol eu cydwybodau." Dywed fod buddiant ei wlad yn galw am ryddid creiyadol, a bod y grefydd Babaidd yn bui aCh mewn gwledydd He y mae rhyddid cydwybod,' na lie y maent hwy yn cael awdurdod i wrthwynebu y rhyddid hwn;" Dyma o lygr- edigaeth y grefydd Babaidd mewn gwledydd Pabyddol wedi cael ei gwneud gan Babydd, llywodraethwr y wlad, mewn datganiad cyfmthiol aw- durdodol, yr hwn a wnawd yn Guate- mala, Mawrth 15, 1873. Cymsr y Jesuitiaid fantais ar y rhyddid a gaffont mewn gwledydd Protestanaidd i gyhoeddi eu boniadau ynfyd-yn berfFaith ddigywilydd. Dy- wed y "New York Observer" fod offeiviad Pabaidd yn Ynys Ward, ger New York, wedi dweyd Gorph. 9, 1873, o dan ltv, "Yr wyf yn credu fod genyf awdurdod ddwyfol i gymeryd plant oddiwrth eu mamau Protestanaidd, a'u gorfodi i fod yn Babyddion. Yr wyf yn gwadu hawl gweinidog Pro- testanaidd i wneud yr un peth. Yn ngwyneb hyn, gofyna yr "Observer" i rieni Protestanaidd, a allant hwy an- fon en plant i ysgolion y Pabyddion, gan wybod y bydd pob ymdrech yn cael ei wneud yno i'w troi yn Babydd- ion ? 0 na agorai y Cymry eu llygaid i weled y maglau uffernol a daenir o'u hamgyloh.
:«— STRIKE YN MOUNTAIN ASH.
« — STRIKE YN MOUNTAIN ASH. Y MAE yr hyn a ofnasom wedi dyfod arnom. Y mae yr annealldwriaeth meddygol wedi achosi fod canoedd o weithwyr perthynol i byllau Mountain Ash heb fyned at eu gwaith yr wyth- nos hon. Y mae y gweithwyr wedi cynyg, er dwyn yr anghydfod i ben, gan na chant en meddyg dewisedig, nad oes arian yr un meddyg i'w cadw yn swyddfa y cwmni, ond y mae hyny wedi ei wrthod iddynt. Nid oes am- heuaeth nad y gweithwyr ddylent gael dewis, gan mai hwynt-hwy sydd yn talu. Fe ddywedir mai annealldwr- iaeth yn mhlith y gweithwyr eu hunain ydyw, ac nad oes yr un baiodyy swyddogion; os felly y mae yn bod, paham na weithredir yn unol a dymun- iad y canoedd, ac nid yn ol ewyllys yr ychydig ? Beth bynag a ddaw o'r hel- ynt blinderus hwn, y mae yr ymdra- fodaeth wedi anfarwoli rhai cymeriad- au fel treiswyr hawliau y gweitbwyr. Y mae yn mhlith y rhai hyn grefydd- wyr, ie, ac arweinwyr crefyddol. Nid oes achos dweyd wrth ein cyd- weithwyr, y glowyr; mai adeg dlawd ac anfanteisiol yw y presenol yn Mount- ain ash, ac mai goreu pa bellaf y cadw- ont oddiyno ar yr adeg bresenol.
DIWEDDARAF.
DIWEDDARAF. Pan ar fyned i'r wasg, yr ydym yn cael fod yr annealldwriaeth wedi dyfod i derfyniad, ac nad oes arian i'r naill feddyg na'r llall i'w cadw yn swyddfa y cwmni.
4 : MASNACH GLO A HAIARN.
4 MASNACH GLO A HAIARN. RHAGFYR 24, Birmingham. Y mae IUawer o fywiogrwydd wedi bod yn yr holl weithfaoedd yn ystod yr wythnos ddiweddaf. Nid oes digon o lo i ateb y gofyn sydd am dano. Rbagfyr 24, Middlesborough. Llawer o ofyn am pig iron. Galw mawr am nwyddau i longau. Y mae dwy ffwrnes wedi cael eu gosod o'r newydd ar waith. Gwneir ymdreeh i gwrdd ao- angen gweithwyr sydd allan o waith. b n Rhagfyr 24. Casnewydd-ar-Wysg. Mwy o arwyddion gobeithiol am fyw- iocad masnach nag am fisoedd o'r blaen. Rhagfyr 28, Middlesborough. Cod- iad prisoedd pig iron, o herwydd y gofyn mawr am dano. Masnach dda mewn. nwyddau i'r llongau. Prin y mae prynwyr yn gallu cael digon at eu pwrpas. Tybir y bydd yn rhaid rhoddi tan mewn rhagor o ffwrnesi. 0 Rhagfyr 29, Wolverhampton. Pig iron wedi codi yn ei bris 2 s. 6c. yn uwch nag yr oedd dri mis yn ol, neu diwrnod y chwarter diweddaf. Pris v glo Is. y dynell yn uwch.
.———4 WEDI EI BOBI I FARWOLAETH
.——— 4 WEDI EI BOBI I FARWOLAETH DYDD Sul diweddaf, deuwyd o hyd i gardotyn wedi ei rostio i farwolaeth ar garnedd o cinders poeth, yn agos i Felin Isaf Cwmni Glyn Ebwy. Credir iddo orwedd i lawr i gysgu ar y cin- ders, ac iddc gael ei orchfygu gan y tawch a godai oddiwrthynt. Enw y creadur anffodus oedd George Dudley.
STRIKE YN GLANDWR.
STRIKE YN GLANDWR. Y mae strike wedi cymeryd lie yn ngweithiau steel Glandwr. Rhoddwyd mis o rybydd yn nechreu Rhagfyr, ac aeth cynrychiolaeth oddiwrth y gweith- wyr at y prif oruchwyliwr i ofyn beth oedd i fod, pryd eu hysbyswyd fod gostyngiad cyflogau i gymeryd lie. Er hyny y mae y prif oruchwyliwr wedi cytuno a rhai dosbarthiadau o'r gweith- wyr, tra y mae yr hammermen a'r ffwr- neiswyr, i'r nifer o bedwar ugain, allan ,I yn erbyn gostyngiad o yn agos i 40 y cant. Boddlona y gweithwyr hyn i gymeryd o 5 i 10 y cant o ostyngiad, neu ynte roddi pwnc ar annealldwriaeth i gyflafareddiad. Nid oes geuym ond gobeithio y daw y pleidiau yn fuan at eu gilydd, ac y gwelir y gweithiau hyn yn fuan-buan eto mewn llawn waith.
4 CYFARFOD YR ALCANWYR YN…
4 CYFARFOD YR ALCANWYR YN ABERTAWE. Yn Abertawe dydd Sadwrn diwedd- af, cynaliwyd cyfarfod Haner Blynydd- Undeb yr Alcanwyr. Oddiwrth yr adroddiadau a gafwyd gan y gwahanol gynrychiolwy, deallwyd fod yr undeb mewn sefyllfa flodeuog, ac nad oedd y meistri yn unrhyw Ie yn arddanos un gwrthwynebiad i ymuno a hi. Yn y prydnawn ail gyfarfyddwyd yn yr un lie, y cynrychiolwyr ac ereill yn bresenol, er eyflwyno anrheg o bwrs a'i lonaid o aur i Lewis Afan, yr hyn a danysgrifiwyd gan yr alcanwyr mewn gwahanol weithfeydd. Deallwn, er fod y cyflwyniad hwn wedi cymeryd lie, fod y ;drysorfa i'w gadael yn agored hyd fis Mawrth nesaf.
..--.-.-:♦ ,.----STRIKE YN…
♦ STRIKE YN NGLOF A Y PENTRE, YSTRAD RHONDDA. Y mae glowyr pwll y Pentre allan o herwydd annealldwriaeth sydd rhwng yr haliers a'r labrwyr a'r cwmni. Rhyw yehydig amser yn ol torodd ffan y pwll, a gorfuwyd codi yr holl weith- wyr o'r lofa am ddeg o'r gloch yn y boreu. Achos yr anghydfod ydyw fod y cwmni wedi cadw tal y labrwyr a'r haliers am y cyfryw ddiwrnod, yn y taliad diweddaf, a hwythau wedi bod yn gweithio hyd ddeg o'r gloch.
+ LLONGDDRYLLIAD A CHOLL-IAD…
+ LLONGDDRYLLIAD A CHOLL- IAD BYWYDAU. Y mae dam wain drychinebus wedi cymeryd He eto ar y mor, trwy yr hon y collwyd o leiaf 22 o fywydau. Y llestr oedd yr agerlong Dante, yr hou a gychwynodd o Liverpool ddydd Merch- er diweddaf am Bombay, ond yn ystod y nos a ddaeth i wrthdarawiad ag ager- long arall, a derbyniodd y fath niw- eidiau fel y suddodd mewn saith Deu wyth mynyd. Achubwyd chwech o'r rhai oedd ar ei bwrdd.
I CWMFELIN.
CWMFELIN. Cynaliwyd eisteddfod yn v lie hwn ddydd Llun diweddaf, mewn papell eang. Cymerwyd y gaair lywyddol gan y rarch J. ixees (uymro uocn;, curate y lie, yr hwn befyd a feirniadai yr adroddiadau a'r areithiau. Beirniaid y gerddoriaeth oeddynt Eos Cynlais a Mr. D. Bowen, Dowkis. Enillwyd y brif wobr am ganu—10 punt a chadair i'r arweinydd, gan gor Undebol y Deri, dan arweiniad Mr. Thos. Morris, a'r wobr o o punt am ganu "Cartref yn y nef,' gan gor Rymni.
YR WYTHNOS.
YR WYTHNOS. Yn Atherton, dydd Llun diweddaf, dinystrwyd melin gotwm fawr trwy dan. Dywedir fod^ewmni haiarn Dowlais newydd dderbyn archeb am werth haner miliwn o rails steel. Nid oedd dim busnes o fath yn y byd yn mhrawflys chwarterol Caer- fyrddinSddydd Llun diweddaf. -,4 i;1 Cawn fod rhybydd wedi ei roddi allan yu ngweithiau haiarn Rymni am ostyngiad eto yn nghyflogau pob dosbarth o weithwyr. Y mae gweithwyr Glofa Hafod-y- bwlch, un o'r glofeydd mwyaf yn Ngogledd Cymru, wedi strikio, tra y mae ereill yn bygwth ei canlyn. Boreu dydd Sul diweddaf, yn Dun- fermline, deuwyd o hyd i dri o berson au wedi meirw. Bernir fod eu marw- wolaeth wedi eu achosi trwy yfed i ormodedd. UPrydnawn dydd Gwener diweddaf anrhegwyd Mr. John Williams, prif oruchwyliwr Glofeydd y Cymer, gan y glowyr ac ereill, ac oriawr a chadwen aur, amryw lestri arian, ac anerchiad.
[No title]
Cynaliwyd cyfarfod cyffredinol o lo- wyr boreu dydd Llun diweddaf, yn Pengam, dan lywyddiaeth Mr. Thomas Williams. Pwne penaf y eyfarfod oedd anog eu gilydd i ymuno a'r Undeb Cenedlaethol. Pasiwyd penderfyniad i ymuno mor gynted ag y gellid. Y mae Prif-Lywydd y West Coast o Affrica yn awr wrth y gorchwyl o gospi rhai llwythau brodorol, y rhai a oresgynasant drefedigaethau Pryd- einig, gan yspeilio pentrefydd a chy- meryd ymaith rai o'r trigolion. Yr oedd y Prif-Lywydd wedi llosgi tair o'u trefydd, ac wedi cymeryd 100 o garcharorion. Boreu dydd Linn diweddaf dechreu- odd gweithwyr glofeydd Cwmni Alcan Gower ar eu gwaith wedi strike o saith wythnos. Y mae pwnc yr anneall- dwriaeth i'w osod i gyflafareddiad. Y mae Mr. T. Evans, un o bei chenogion Glofa Violart, Penclawdd, viedi ei ddewis gan y meistri, a Mr. W. Abra- ham (Mabon), gan y gweithwyr.
TRECYNON.
TRECYNON. Nos Iau, Rhagfyr 30, rhoddodd Mr. George, draper, swper ardderchog i nifer luosog o grefftwyr a chyfeillion ar agpr- iad ei fasnachdy eang a phrydferth yn y lie. Wedi iddynt ddiwallu eu hunain a'r danteithfwyd blasus mewn ystafell eang yn yr adeilad newydd, cynaliasant gyfarfod dyddorol drwy areithio a. chanu gyda'r delyn, yn cael ei chwareu gan Mr. T. Lewis, Welsh Harp. Ter- fynwyd y cyfarfod drwy ddymuno llwyddiant i Mr. a Mrs. George yn y dyfodol, fel ag y maent wedi llwyddo yn y gorphenol, a chyflwyno diolchgarwch gwresocaf y cyfarfod iddynt, am eu hymddygiad haelionus yn rhoddi y fath wledd ragorol i'r rhai a fnont yn gweithio wrth yr adeilad, yr hwn, yn gystal ag adeiladau ereill yn y lie, sydd yn anrhydedd i'r adeiladydd enwog, Mr. D. Davies.—METO.
CROSS INN, LLANDYBIE.
CROSS INN, LLANDYBIE. MEWN cyfarfod misol, un o bob gwaith, a gynaliwyd genym y dydd cyntaf o'r I flwyddyn. Pasiwyd y penderfyniadau canlynol:— H 1. Fod y cylarrod, wedi clywed ayfarn- iad y Pwyllgor Unol o Feistri a Gweith- wyr, yn nghyd a'r eglnrhad ar y cvfryw, er nad yn hollol yr hyn y carent iddi fod, yn ystyried ei bod yr oreu a allesid dod iddi o dan yr amgylchiadau, ac felly I yn cymeradwyo ymlyniad wrthi, ac y I hefyd yn eyflwyno diolchgarwch gwresog i'w cynrychiolwyr ar y Dwrdd. Cytun- wyd hefyd i gymeradwyo holl lowyr y glo careg i fod yn ofalus i ganfod mae gyda'r glo mor y maent wedi eu gosod, ac nid gyda.'r glo tai; ac felly peidio a gwneud un cytundeb gwahanol; ond cael un cytundeb i'r holl ddosbarth yn gymaint a bod yr hiriau yn debyg o ddod i'r isel fan. 3. Fod y cyfarfod misol i'w gynal yn y blaen, a bod dwy geiniog o doll i'w gosod er talu treuliau yr ysgrifenydd. I MABON.