Tarian Y Gweithiwr

PENOD VII. Yr oedd Henri IV., o Germani eto yn ei ieuenctyd pan gododd y pendefig- ion Saxsonaidd mewn gwrthryfel, a'i yru o Gastell Goslar, gan ei hela o fan i fan, hyd nes o'r diwedd y gorfu iddo encilio i le gwyllt ac anial o'r enw Harts, lie y bu -dri diwrnod heb ym- borth. Nid oedd Henri ond pum' mlwydd oed pan fu farw ei dad, ac ymddiriedwyd rhaglawiaeth yr ymer- odraeth i'w fam, Agnes o Auquitine, a chymerwyd ynteu i'w addysgu gan Archesgob Ilanno, ac wedi hyny at yr Archesgob Adalbert o Bremen. Yny cyfamser, yr oedd y pendefigion anes- mwyth wedi dymchwelyd awdurdod ei fam, ac fel hyny, tra yr oedd yn fach- genyn, yr oedd ei ddigofaint yn fawr at yr arglwyddi tymhorol hyn, a mag- wyd y teimlad yn gryfach ynddo wedi iado fyned o dan ofal yr Archesgob Adalbert. Pan oedd yn bymtheg mlwydd oed, symudodd y pendefigion hyny ag oeddynt wedi para yn ffyddlon iddo a gosodasant ef o dan ofal Adal- bert, a choronwyd ef yn Ymerawdwr yn mhen blwyddyn. Yr oedd y flwyddyn gyntaf o deyrn- asiad Henri yn mhell o fod yn hapus, er nad oedd ungwrthryfeluniongyrchol wedi cymeryd lie. Yr oedd wedi dewis yr hen ddinas Saxonaidd Goslar fel ei gartrefle, a thra yno cododd y pen- defigion gogleddol, yn nghyd a byddin fawr, yr hon a gasglwyd ganddynt, yn ei erbyn, ac a'i yrasani i ffwrdd oddi- yno, tel y dywedasom o'r blaen. Wedi iddo grwydro tri diwrnod a thair nowsaith yn nghoedwig Harts, daeth i gyffyrddiad a mynyddwr caredig, yr hwn a'i arweiniodd i ardal deyrngarol ar lanau y Rhine,. He y dechreuodd godi byddin ar unwaith. Wedi ei danio gan ddygasedd at y gwrthryfelwyr, yr oedd ei enaid mewn llawn gwaith, a chatodd Iawer yn barod i ymuno dan ei faner, a'i gydnabod fel eu blaenor. Teithiodd i Bavaria, gan ychwanegu at nifer ei fyddin fel yr oedd yn myned, a phan teimlodd ei fod yn barod, trodd tua'r gogledd, yn nghyfeiriad Saxony. Clywodd y Saxon- iaid am ei ddyfodiad, a chyda byddin fawr parotoiasant i ymladd ag ef.

LLUEST Y MYNYD D. IONAWR 14, 1876. GYDA bod Ieuan Goch yn dechreu siarad, dyma Obadiah yn rhuthro i mewn, fel tarw gwyllt, ac yn gwaeddi am apology oddiwrth Owain am ddweud ei fod ef wedi defnyddio penili allan o lyfr Treherbert. Owain a ddvwedodd, Rhaid i chwi fy esgusodi am foment Mr. Cadeirydd, just i ddweyd gair wrth y dyn direswm hwn. Nid pwnc y dcadl, y dyn tywyll, yw llyfr Treherbert, ond a'i a'i penill o lyfr dirgelaidd yr urdd yw y penill. Am lytrau dirgelaidd yr urdd yr oedd y ddadl, a bod gweddiau ac emynau y llyfrau byny fel y profais yn rhai Sosinaidd, ac yn cael eu cadw yn ddirgel, na faidd neb ddweyd beth sydd ynddynt, nes ymrwymo i'w derbyn.. Os penill yn y llyfrau dirgel yw y penill, yna y mae Obadiah wedi tori rheolau yr urdd i gadw penillion y 11) frau yn ddirgel, wrth gyhoeddi un penill yn y papyr newydd. Ac os yw efe yn gallu cyhoeddi darnau o'r llyfrau dirgelaidd, paham na chyhoeddai efe y cwbl sydd ynddynt ? Ond os yw y penill mewn rhyw lyfr arall heblaw llyfr Treherbert, heb fod yn y llyfrau dirgelaidd, yr wyf yn tystio eto fod Obadiah wedi ceisio herio celwydd am ei gymdeithas, oblegyd mai am y 'g llyfrau dirgelaidd yr oedd y ddadl. Os yw efe wedi tori y rheolau trwy eu dad- guddio, beth yw gwerth ei adduned ef, a beth yw gwerth yr hugan o ddirgel- wch a osodir dros emynau, &c.?" Y mae ceisio gwneud allan mai yr un neth yw celu rhyw bethcymdeithasol rhwng dyn a dyn, a chelu gweddiau Sosin- aidd, gan ofyn i ddynion gydsynio a 71 hwynt cyn eu gweled, yr un peth a dweyd mai yr un peth yw goieuni a thywy 11 wch. Hefyd y mae taeru fod defnyddiad gweddi yr Arglwydd fel ffurf wedi yr oes apostolaidd, yn ateb- iad i'r hyn a ddywedais i, nad oedd yn cael ei defnyddio yn yr oes hono, yn dangos gwendid pen Obadiah. Hefyd y mae dweyd mai yr un peth yw gadael iawn Crist allan o ambell hymn, a'i adael allan o filoedd o hymnau lie y dvlai fod, y rhai sydd yn awr o fy mlaen yn llyfrau y Gymdeithas, ac mai yr un peth yw barddoniaeth mewn papyr newydd, a chanu hymnau yn adfloliadol mewn salon ddirgel, yn wall- gofrwydd. Nid ymostyngaf i sylwi ar ddim pellach yn y fath ffwlach," (uchel gy meradwy aeth). Gofynodd Ieuan Goch i Owain, pa fodd yr oedd efe yn profi fod y gym- deithas yn gormesu cydwybod ? Owain a ddywedodd, "Y mae urdd newydd yn bod, yr hon a ymadawodd a'r hen un. Dywed yr un newydd fod gormes yn hanfodol i'r hen gymdeith- as. Dywed circular yr urdd newydd yr hwn sydd yn awr o fy mlaen, fod y prif salon yn LIoegr yn euog o'rpethau canlynol: It flagrantly violates the common rights and privileges of the people, and links the sacred cause of (economy) with intrigue and despotism. The action of the Session of the Grand Salon of England, and the (Great Salon) of the world, in 1873, has im- peratively forced all prospects of vital reform into the distant future, thus compelling submission to an antocratic government, or prolonged strife within the order. No Session of the Grand Salon of England, comprising a major- ity of regular representatives, has met for two years, or can ever meet if called together, thus rendering im- possible any attempt at constitutional reform. Many earnest (economic) men hold aloof from the order (sef Gym- dei thas Hen Sgidie), many have lef t it, and many are about to leave it, by force of conscience" Dyma gydnabyddiaeth o ormes ar gydwybod. Dyma dystiolaeth torf o ddynion, mewn argraff, yn Lloegr, y rhai a wyddent y cwbl am weithred- iadau dirgelaidd yr urdd. Nid yw o bwys yn y byd i mi, pa fodd y mae yr hen Cymdeithas yn amddiffyn ei hun. Gwelais gynyg at amddiffyniad yn ei chyhoeddiad wythnosol, yn difrio yr urdd newydd yn fawr. Caf edrych i mewn i'r pethau hyn etc. Dywed un o'r aelodau yn eu cyhoeddiad yn Awst, 1874, yn nghylch yr angenrheidrwydd o "reform of some of the amusements which have brought disgrace upon us." A meddylier fod holl gysegrwydd dir- gelwch yr urdd yn amddiffyn yr i amusements disgraceful" hyn yn y ] salons, a bod dynion crefyddol yn i cytuno yn yr ymrwymiad, a'u Haw ar j eu calonau, i ymostwng a derbyn y pethau 4 gwarthus cyn eu gweled Nid gwiw iddynt ddweyd fod rhyddid iddynt i beidio ymostwng os bydd rhyw beth yn y salon yn groes i'w cydwybodau fel Cristionogion. Nid yw y geiriau sydd yn cynwys hyn yn ei llyfrau dirgelaidd ddim ond un o'r abwyd hyny sydd yn gwbl anghyson a phethau ereill yn eu rheolau. Pan y gwelodd Mr. Varley yn Llundain, lygredigaeth y salon, wedi ymuno, aeth allan o honi a chyhoeddodd ei drwg hi i'r byd mewn pamphled. Ac er iddo wrth wneud hyny, gyflawni un o delerau yr ymrwymiad am bob peth 4 croes i'w ddyledswydd fel dines- ydd a Christion," eto erlidiwyd ef yn ddidrugaredd am ddilyn awgrymiadau ei gydwybod, fel I dinesydd a Christ- ion Y mae Mr. Varley, yn un o enwogion y byd fel efengylydd llwydd- ianus. Bu yn llwyddianus iawn yn America y llynedd. Y mae wedi bod yn gydweithiwr effeithiol a Moody a Sankey. Ond y mae yr erledigaeth sydd wedi bod arno am ddangos gwallau yr urdd, er fod y gwallau hyny yn cao! eu cydnabod gan filoedd o'i haelodau, yn profi yn eglur, nad oes rhyddid cydwybod yn cael ei ganiatau yn yr urdd. Yn hyn, fel mewn pethau ereill, profa ei bod yn gymdeithas Babyddol. Profir hyn hefyd yn y llyfr cynwysfawr Americanaidd, yr hwn a gyhoeddir gan yr urdd yn Edinburgh yn y wlad hon. Dyma gyfieithiad o'i eiriau, tudalen 218-19. Nis gellir gadael allan un ffurf yn y ddefodeb, fel rhan oseremoni derbyniad aelod, yn yr hyn y mae y ffurf yn wrthwynebol i olygiadau crefyddol a chydwybodol yr ymgeis- ydd! Ni amcanwyd i'n ffurfiau ni i wrthwynebu unrhyw olygiadau crefydd- ol cydwybodol rhesymol, a'n lumig- ddyogelwch ni fel urdd a orwedda yn ein gwaith o'n cadw yn ofalus Os rhydd ymgeisydd wrthwynebiad i ryw ffurf, oddiar olygiadau cydwybodol, gall salon gyfan wneufl yr un peth, a thrwy bleidlais ei gadael allan yn hollol. Gall golygiadau cydwybodol fod yn erbyn ffurfiau ereill, ac fel hyny, gallai pob un o honynt gael eu gadael allan, bob yn un, gan wahanol ymgeiswyr, a salons, nes i'r holl ffurfiau penodedig yn y ddefodeb gael eu hesgeuluso. Y mae ein cyfansoddiad yn gofyn def- nyddiad manwl o'r gyfundrefn a osodir lawr yn y ddefodeb.' Wedi hyny, dywedir ei' fod yn drosedd yn erbyn eu rhwymedigaeth hwy i ddangos llyfrau eu defodau a'u graddau hwy i ddynion oddiallan' i'r salons. Y mae y llyfr yn mha un y mae y dyfyniadau uchod yn un awdurdodol. Taena yr urdd ef trwy y deyrnas. Cyhoeddir ef gan ei Uyfrwerthwr. Ond os coffeir dim sydd ynddo a ymddengys yn un ffafrioJ, ceisiant, fel y Jesuitiaid, wadu ei awdurdod. Ond os nad yw ei gyf- reithiau yn awdurdodol, nid oes dim yn awdurdodol yn eu plith. Fel hyny, gall un salon fod yn un Babyddol a'r llall yn baganaidd, neu y peth a wel yn dda. Sham yw fel cymdeithas unol. Ond yn ol y Ilyfr awdurdodol uchod, y mae Anghydffurfwyr Cymru yn y, salon yn Gydffurfwyr caeth. Act of Uniformity Siai'ls II. yw model deddf y salon. Fel y dywedodd efe wrth John Bunyan pan y carcharodd efe ef am 12 mlynedd am beidio cydffurfio, dywed Cymdeitbas Hen Sgidie wrth bawb yn y wlad nid ydym yn amcanu gwrthwynebu unrhyw gydwybod 'rhes- ymol!' Fel hyn y mae pob cydwybod nad yw yn cytuno a defodeb yr urdd yn un afresymol! Y mae yr urdd yn honi hawl ar bob cydwybod i benderfynu pa ffurf grefyddol sydd yn rhesymol! Ac os bydd cydwybod ymgeisydd yn gwrthwynebu, rhaid iddo droi allan i beidio cydweithredu yn achos cynikleb, neu gldi ei gydwybod i fjny. Ni newidia yr urdd, rhaid iddo ef newid, neu garclttru ei gydwybod. Right of private judgment mewn crefydd yw arwyddair Protestaniaeth a'r Beibl. Arwyddair Pabyddiaeth yw, brenines cydwybodau crefyddol dynion vdwyf ii., Anfonodd llywydd y gymdeithas yn Nghymru, yn ddiweddar, gylch-. lythyr i'r salons i beidio gadael dim o'r ffurfiau allan. 01 Gymru, beth ddaw o honot ti ?" Ie, yn wir, beth a ddaw, meddaf finau. LL

YCHYDIG ddyddiau yn ol cyrhaeddodd i Lundain oddeutudeugaintynell o gig ffres o New York, ac a werthwyd yn fuan am 9c. y pwys. Y mae Ihwer yn ychwaneg ar ei ffordd i'r wlad hon.

CALLINEB ANIFEILIAID. GELLID meddwl wrth weled rhai pobl yn ysgrifenu, neu en clywed yn areithio ar y testun uchod, fod y llwynog yn un telpyn o gyfrwysdra, nad oes modd ei dwyllo; na'i drechu mewn ffalsder. Braidd yr oedd gwaith Solomon yn penderfynu dadl y ddwy wraig yn nghylch y plentyn yn dyfod i fvny a challineb y cadno. "Mor gyfrwys a'r cadno," meddir. Y cawrfil (elephant), O cadwer ni, dyna greadur syuwyrol yw hwnw; un cruglwyth-mawr o synwyr a deheurwydd. Dyna'r ci, cyfailljgoreu dyn, debygid, yn y greadigaeth anifeilaidd cymaint yw ei gallineb ef, fel y gellid gyda chryn briodoldeb ddywedyd ei fod ef fel un o honom ni." Y mae y llwynog mor gyfrwys, fel pan fetho neidio dros y clawdd ceryg a'r wydd ar ei war, y gwthia ei phig rhwng dwy gareg, yn uchel yn y Illur tra y neidia i ben y clawdd i'w chyr- haeddyd, ei chodi, ac ymaith a hi. Dysgir y cawrfil i osod coed ar eu gilydd yn grugau trefnus, yn fath o ddasau mawrion,mor gryno os nad mwy felly, nag y gwnelai v bechgyn a'r merched. Dysgir ef i ddawnsio—i benlunio--i sefyll ar ei dair coes, ar ei ddwy goes, ac i sefyll ar ei ben, a'i ddosbarth ol yn syth i'r awyr. Dysgir y ci i yru y defaid yn mlaen, i'w tvoi yn ol, neu eu gyru i'r dde neu aswy, yn ol cyfarwyddid y bugail. Dysgir ef i gludo y fasged tna/r faelfa ac yn ol. Dywedir i ddyn yn Defyn- og, yn fwriadol, adael ei fenyg ar ol yn nhy cymydog, lie yr oedd ef a'i gi wedi bod ar ymweliad ac ar ol dyfod adref anfonodd y ei yn ol, yr hwn a ddygodd y menyg adref, er fod pobl y ty lie y zn gadewsid hwy yn cymeryd arnynt i geisio ei rwystro. Dysgir ef i neidio i'r dwfr, ac achub dyn fydd wedi syrthio i mewn rhag boddi. Dyna'r Morgrugyn drachefn. Pobl synwyrol iawn, yn casglu yn yr haf erbyn y ganaf, yr hyn ni vvna miloedd o drigolion dwy droediog ein gwlad uchel freintiog, a'n hoes oleu- ni. A'r gwenynO syndod- dyna lie mae doethineb a threfnusrwydd. Y mae un drefedigaeth, neu gychaid, neu haid, fel ei gelwir yn gyffredin, o wenyn yn ddrych neu siampl teilwng o efelychiad i holl lywodraethan y byd. Ni cheir yn eu plith y cysgod lleiaf o ddim ond callineb a threfn. Llawer o greaduriaid ereill a ellid enwi, ac y dywedir eu bod yn gall, cyfrwys, cynil, a threfnus iawn. Ond erbyn chwilio, ceir mai yr hyn a elwir greddf sydd yn rheoleiddio eu gweith- rediadau, ac nid rhyw athrylith ddy- feisiol (Inventive genius) fawr a rhy- feddol. Gellir er ,holl gyfrwysder y llwynog, ei ddal mewn magi, ac y mae y sawl ydynt gyfarwydd a'i ystranciau yn dyfod i'w deall oil, ac ni fedr madyn ddyfeisio rhai newyddion yr un yw ei gynllun ef a'r eiddo ei hynaf- iaid dri chant o genhedlaethau yn ol. Aed a'r cawrfil i faes y gwaed, lie y taflai y saethau yn fan ac ami, er din- ystr mawr ar fywydau yn myddin y gelyn ondmethwydhydymaeiddysgu i ddeall mai oddiwrth fyddin y gelyn y deuai y saethau a lynent yn ei groen bygddu ef; a'r canlyniad fyddai iddo rhuthro yn ffyrnigwyllt ar y fyddin y perthynai iddi, a gwnenthur yno fwy o alana,sdra ar fywydau nag a fedrai y fyddin wrthwynebol. Er holl gallineb y ci, yr ydys wedi metbu hyd yma ei ddysgu i wybod paham y gomedda ei feistr iddo godi ei bawenau i fyny ar draws ei wasgod fach wen, neu wn sidan ei feistres pan fyddo newydd ddyfod i mewn o ganoj y llaca yn ei fyw ni ddealla y gwai haniaeth rhwng traed syber a rhaj bawlyd. Hefyd, neidia i'r dwfr ar o brigyn diffrwyth o bren, a gwna yrun fath ymdrech i'w ddwyn oddiyno a phe byddai yn achub bywyd plentyn anwylaf ei feistres. Dyna'r ci hwnw yr aeth ei feistr ag ef allan yn mhell i'r mor mewn bad er mwyn ei foddi, a darfu i'r dyn yn ei ymdrech i daflu y ci drosodd syrthio dros y bwrdd ei hunan, gan adael y ci yn y bad. Neidiodd yr anifail i'r dwfr ar ei ol, a dygodd y dyn yn ddyogel at y bad, ac felly achuboddei fywyd. Ai tybed pe buasai Jowler yn gwybod mai ceisio ei foddi ef yr oedd ei feistr pan syrthiodd i'r dwfr y buasai yn gwheud y fath ymdrech i'w achnb ? Nid wyf yn tybied. Am y morgrug, gweithiant bob diwrnod teg a heulog, am fod hyny yn gydweddol a'u natur, canys pa un ai