Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
9 erthygl ar y dudalen hon
,YR HUGUENOTS.
YR HUGUENOTS. WEDI i dcleddf- greulon Louis XIV, "brenin Ffrainc, yn y flwyddyn 1685, ddyfod mewn grym, yn erbyn y Pro- testaniaid uchod, syrthiwyd arnynt gan eu gelynion Pabyddol, fel pe buasent yn anifeiliaid gwylltion peryglus. Def- nyddiodd eu herlidwyr Pabyddol bob ffurf o greulonderdeb tuag atynt er mwyn eu gorfodi i newid eu crefydd. Yn nghanol: bloeddiadau cigyddol a chableddus, crogent wyr a gwragedd wrth eu gwallt, neu eu traed, wrth ceilings eu hystafelloedd, neu ar fachau mewn simneiau, lie y ceisient eu mygu trwy roddi gwair neu wellt gwlyb ar y tan. Cyn eu llwyr ladd felly, tynent hwy i lawr, ac os na law nodent eu bod yn troi yn Babyddion, gosodent hwy i fynydrachefn ar y bachau. Taflent rai i dan a barotowyd ganddynt, ac ni chymerent hwy allan nes eu haner rostio. Cylyment raffau o dan eu ceseiliau a suddent hwy mewn ffynonau neu bydewau dwfn llawn o ddwfr, ac nis tynent hwy i fyny nes addctw troi yn Babyddion. Diau fod miloedd wedi cael eu boddi fel hyn gan y Pabyddion, oblegyd fod y Protestaniaid yn ffydd- lori i Air Duw, yr hwn felly a'u cymer- odd i wynfyd. Rhwymid hwn fel drwg-weithred- wyr, fel y rhwymid y rhai a osodid ar y ddirdynglwyd, ac yn y sefyllfa hono arllwysid gwin i'w cylla nes i'w synwyr gael ei foddi, ac yn. y sefyllfa hono gorfodent y trueiniaid i gydsynio i fod yn Babyddion. Beth a all brofi yn fwy eglur nad rheswm dyn, mewn parch, rhyddid, a llywodraeth, yw yr hyn a geisia y Pabyddion i bleidio eu crefydd hwy., Kid oes dim mewn dyn a ofnant yn fwy na rheswm. Ac y mae llawer ynmhiith Protestaniaid yn ofni ym- ddangosiad rheswm yn ei onestrwydd, rhyddid, a'i awdurdod, fel pe byddai yn ellyll. Y mae miloedda,broffesant gadw chwareu teg i reswm, rbag cael ei toddi mewn un ffordd, a wnant eu goreu i'w gylymu a'i foddi mewn ffvrdd ereill. Cymerai y Pabyddion rai o'r Hugu- enots Protestanaidd, a thynent eu dillad oddiam danynt, ac amharchent eu cyrff noeth' yn mhob dull a allent ddyfeisio. Gosodent binau bach yn eu cyrff noeth, o'u penau i'w traed, torent hwy a pen- Jcmves,r]xwjgent eu trwynau a gyfeil- iau (pincers) coch-boeth, a llusgent hwy yn y sefyllfahono o amgyleh yr ystafell, nes iddynt addaw troi yn Bab. yddion neu farw. Cofied pobl Cymru mai yr un blaid a wnaeth hyn yn Ffrainc, llai na dan can mlynedd yn ol, ag sydd yn ceisio eu hudo i anfon eu plant i'w hysgolion yn awr i ddysgu iddynt, fod y creulon- derau uchod yn hollol iawn. Cofied pobl Cymru fod holl ddefodwyr ynfyd Eglwys Loegr ac ereill, yn ymgyng- rheirio a'r dynion sydd yn gwneud eu goreu [i ddwyn y wlad hon o dan ddylan.- wad y dvhirod Pabyddol. Cofied pobl Cynjru fod y dyhirod hyn wedi lladd bron cynifer o Brotestaniaid yn Ffrainc ag sydd o drigolion yn holl Gymru yn awr. A gorfoieddant, yn eu llyfrau a argrefrir yn awr, ac a ddosperthir yn Nghymru, eu bod wedi gwneud hyny. Ond ceisiant roddi y bai ar y brenin- oedd, am y creulQnderau, pan y gwyr pawb, ac y cydnabyddant hwy mewn Ilyfr o waith offeiriad o'r enw Keenaa/ ac a ddosperthir yn Nghymru. yn awr, fod y Pab ei hun wedi llawenychu uwch ben erledigaethau ,yr Huguenots Protestanaidd yn Firainc. Curent y Protestaniaid hyn a ffyn, llusgent hwjht yn Uawn^clwyfatt i'r eglwysi Pabaidd. A galwai y dyhirod celwyddog bresenoldeb gorfodol y tru- einiaid felly, yn droad at Babyddiaeth Gellir bron meddwl fod tad y celwydd ei hun yn synu wrth glywed celwyddau diwisg, rhyfygus, ei blant Pabyddol. Cadwent y Protestaniaid ar ddihun am saith neu wyth niwrnod. Cymerai y Pabyddion eu tro nos a dydd i'w gwylied, er mwyn cadw cwsg oddiwrth- ynt. Os gwelent hwy yn gogwyddo eu penau o dan ddylanwad cwsg, taflent ddwfr o fwced i'w hwynebau, neu dal- ient y kettles uwch eu penau., a churent hwy i gadw swn parhaus, nes i'r tru- einiaid fyned yn wallgof. Os caffent ddeall fod neb o'r Protestaniaid yn glaf yn eu gwelyau, gwyr neu wragedd, mewn twymynau neu ryw afiechyd arall, aent at eu gwelyau, a churent ddeuddeg drum yno am wythnos gyfan, hyd nes iddynt droi yn Babyddion, nen gael eu cyflymu allan o'r byd. Byddai yn anhawdd meddwl fod poenydwyr uffern ei hun yn fwy pell na'r Pabydd- ion creulawn oddiwrth deimladau dynoliaeth, a gadael allan bob ystyr- iaeth am grefydd. Famau Cymreig, a ellwch chwi gymeryd y galon i anfon eich plant tyner i ysgolion y blaid a wnaent fel hyn a Phrotestaniaid Cymru pe caffent yr awdurdod i wneud hyny yn eu Haw ? Os gwadant hyn peidiwch a'u credu, oblegyd y maent yn gwneud yr un pethau yn awr yn Ffrainc, byd y meiddiont fel y dengys adroddiadau- y Feibl Gymdeithas bob blwyddynt. Mewn; rhai manau rhwyment dadau a gwyr pertbynol i'r Huguenots wrth byst y gwelyau, a threisient eu gwrag- edd a'u merched o flaen eu llygaid. Caniateid i drais cyhoeddus o'r fath i fyned yn mlaen am oriau. Tynent ewinedd dwylaw a thraed rhai Protes- taniaid llosgent draed eieill. Cymer- ent feginau a chwythent i gylla gwyr a gwragedd, nes peri i'w hymysgaroedd bron i hollti. Os na byddai hyn yn ddigon i beri iddynt droi yn Babydd- ion, carcherid hwynt mewn daeargell- oedd drewllyd, budr, afiach, tywyll. Defnyddid yno tuag atynt bob math o greulonderau y gallai dychymyg cyth- reulig ei ddyfeisio. Tynent eu tai i lawr. Ac os byddent yn feddianwyr tir, gwnae y Pabyddion bob ymdrech i droi hwnw yn anialwch. Torent goedydd y Protestaniaid i lawr, a chymerent eu gwragedd a!u plant, i'w carcharu mewn mynach-dai. Wedi i filwyr Pabyddol y brenin ddyfetha pob peth ag oedd yn nhy y Protestant, gcrfodent ef i brynu pob peth i fodd- loni eu chwantau hwy, ar gost rhai ereill. Yna gorfodid ef mewn llys i roddi ei hawl i'w dy a'i dir i rai ereill am ddyled y gost. Os byddai rhai o'r Protestaniaid hyn yn ceisio dianc rhag cael eu dal gan y cigyddion Pabyddol, ymlidid ar eu hoi fel own ar ol ysgyf- arnogod, ar hyd y meusydd a thrwy y gelltydd, a saethid hwynt fel pe buas- ent yn fwystfilodrheibus. Gorchymynai yrynadon iddynt gael eu dal fel drwg- i weithredwyr. Pan y delid hwynt caffent dtiniaeth fel y drwg-weithred- wyr gwaethaf. Y Pab, yi 'hwn a elwid Inncent XI., oedd y Pab a deyrnasai y pryd hwnw. Anfonodd at frenin Ffrainc genadwri Tw ganmolynyriaith uwchaf, am osod y creulonderau uchod ar waith, "The Catholic Cburch shall celebrate your name with never dying praises for a Work of such devotion towards her," oedd ei eiriau ef yn y genadwri. Ac i gadw coffadwriaeth o'r erledigaeth fell- digedig gwnaeth y brenin Louis dri o fathod, ac arwyddluniau arnynt yr dadgan fod yr Eqlwys Brotestanaidd yn Ffrainc wedi cael ei dfxjystrio. jYttifudodd llawdr o filoedd o'r wlad. Ceisiodd y llywodraeth yn mhob modd rwystro, dylif yr ymfudiad. Gosodwyd dynion i wylied pob tref a phorthladd, acaddawyd gwobrau mawr os dalient yrymfudwyr. Ond bu y cwbl yn ofer. Trwy lawer ffordd ymaith yr aethant yn lluoedd. Cawn olwg eto ar eu ffoedigaeth o wlad eu gelynion Pabydd. ol, ac o gyrhaedd eu creulonderau.
.—:* MR. BRIGHT YN BIRMINGHAM.
.—: MR. BRIGHT YN BIRMINGHAM. NiD yw yn annhebyg nad ellir cyfrif ymweliad Mr. Bright a'i etholwyr yn Birmingham, nos Sadwrnd iweddaf, yn dechreuad cyfnod newydd yn hanes Rhyddfrydiaeth. Yn y rhan flaenaf o'i anerchiad, dangosodd, gyda phriod- oldeb mawr, fod tawelwch presenol dosbarth gweithiol ein gwlad, i'w briod- oli i'w cyflogau da, i'w bara rhad, i'w hetholfraint rhydd, a'u llywodraeth trefol y rhai hyn, meddai, oedd wedi eu gwneud yn Doriaidd a thawel, y rhai ydynt effeithiau ymleddfeydd a buddugoliaethau Rhyddfrydiaeth. Pwy hefyd an wadu hyn tra y mae yn gywilydd wyneb i weithwyr rhyddfry- dol y wlad hon eu bod wedi cynorth- wyo i roddi mewn awdurdod, ac i fwyn- hau y tawelwch gwladol presenol, y blaed politicaidd a wnaethant eu goreu i'D rhwystro i'w cael a'u mwynhau. Y mae y Toriaid rywfodd yn ffodus i gael gafael yn yr awenan pan y mae y wlad wedi ei boddloni, a'r mesurau ag yr oedd yn addfed iddynt wedi eumedd- ianu, a hyny trwy ymdrech y blaid Rhyddfrydol. Pan y byddus eisiau gwaith wedi ei wueud, y mae yn rhaid troi y Toriaid allan o'u hesmwythyd a rhoddi y ceffylau gweithio i mewn yn eu lie. Dyma fel y mae yn ami hefyd gyda phethau nes gartref na materion Seneddol. Cyffyrddodd Mr. Bright yn frysiog a phwnc v Vanguard, yr Iron Duke, a'r llynges yn gyffredinol, Cylchlythyr y Gaethfasnach, a p'hryhiad y Suez Canal, &c., ond ni wnaeth ond eu nodi, gan aros gydaphynciau sydd yn debyg o ddyfpd yn bynciau y, dydd gyda'r blaid Ryddfrydig, sef pwnc y tiroedd, a phleidleisiau yn y siroedd. Dywedai fod gany 13 miliwn sydd yn byw yn y bwrdeisdrefi, os yn dy-ddeiliaid, yr etholfraint, ond am y deunaw mil a haner a breswylient yn mhlith meusydd y wlad, fod yn rhaid iddynt hwy gael eu trethu EI2 y flwyddyn, a thalu rhent o Y,16 cyn cael yr hawlfraint o bleidlais. Fod gweithiad y gyfraith annheg hon yn cael ei arddangos yn y ffaith fod y treiydd, yn yr etholiad di- weddaf, wedi rhoddi haner cant o seddau yn fwyafrif i Mr Gladstone, tra y rhoddodd y siroedd gant o fwyafrif i Mr. Disraeli. Dywedai Mr. Bright yn benderfynol fod yn rhaid i'r labwyr amaethyddol gael yr etholfraint, gan gredu y byddai i'r bleidlais gynorthwyo i'w haddysgu, ac na fyddai i ddim yn llai na hyn eu rhoddi ar yr un tir polet- icaidd .a'r trefydd a bod y trefydd eu hunain yn cael eu llyfetheirio trwy yr annhegwch etholiadol sydd yn bod yn y 'siroedd. Dywedai Mr. Bright y byddai i hyn, nid yn unig roddi cyf- iawnder poleticaidd i'r brodyr gwledig, ond hefyd y byddai yn gadernid i achos rhyddfrydiaeth yn y wlad. Mewn cysylltiad a'r pwnc tirol, dywedai mai gwirionedd oedd Mr. Mill wedi ei ddweyd, fod tir ein hynysoedd yu cael ei feddianu gan ryw 30,000 o bersonau; ie, a bod y ffeithiau yn waeth nag yr oeddynt hyd yma wedi cael eu hysbysu. Dywedai fod uu rhan o bedair o Scot- yn cael ei meddianu gan 21 o dirfedd- ianwyr; yn agos i haner y tir gan un a deugain; tra yr oedd un boneddwr mawr yno yn berchen gymaint o dir a thairrmiliwn o'i gydwladwyr tylodion. Yn yr Iwbrddon, n,ad oes ond chwe' mil o beTchenogion tir, ac yn Nghymru a Lloegr ond ychydig dros bum' mil, fel yn ol cyfrif Mr. Bright, nid oes ond rhyw bedair mil ar ddeg o wir berchenogion yn y Deyrnas Gyfunol. Mewn cysylltiad a'i tra arglwyddiaeth hwn, dywedai, Y mae yn allu politic- aidd dylanwadol, yr hwn, yn y wlad hon, sydd wedi bod yn felldith am gen- edlaethau, a'r hwn sydd yn allu orfawr yn bresenol, a chyda'r hwn, os dewisa weithredu yn seneddol, er gwaethaf ein pleidleisiau ty-ddeiliadol yn y bwrdeis- drefi, y gall roddi terfyn ar ein syniad- au, a chario y mesurau a wel yn dda er ei fantais." Siaradodd yn feistrolgar ei fantais." Siaradodd yn feistrolgar ar y pwnc hwn, gan ddyfynu geiriau Cobden, yr hwn unwaith a ddywedodd, Y dyn a ddelo yn mlaen ac a wareda dir y wlad hon, ac a'i gwna mor rhydd ag yw ei gynyrch, a wna gymwynas a'r genedl cyffelyb i'r hwn a wnaethom ni wrth ddifodi cyfraith a threthiant yr yd." Feallai y bydd genym air pellach ar yr araeth feistrolgar hon yr wythnos nesaf.
DAM WAIN AR Y RHEILFFORDD
DAM WAIN AR Y RHEILFFORDD 12 o bersonau wedi eu lladd. Y MAE damwain ddychrynllyd wedi cymeryd lie yn Abbot's Ripton, gorsaf fechan ar y reilfFordd y Great North- ern, rhyw chwe milldir tuhwnt i Hunt- ington. Achos y ddamwain oedd i gerbydres y Scotch Express, ar ei thaith'i Lundain, ddyfod iwrthdaraw- iad a cherby dres lo, nes y gwnawd rhai o gerbydrau blaenaf y gerbydres deith- iol yn chwilfryw. Yn nghanol y dinystr cafwyd deuddeg o gyrif meirw, a thros ugain wedi eu niweidio yn fawr. Achos y ddamwain oedd fod y gerbydres lo yn agos i haner awr ar ol ei hamser yn cyrhaedd yr orsaf, ac wrth ei bod yn myned i linell oVneilldu er i'r express basio, daeth y cyfryw yn mlaen mewn llawn cyflymdfaV Yr oedd y galanas- dra yn ddychrynllyd, a gwaeddiadau y teithwyr, a dolefain y rhai a niweidiwyd yn galonrwygol. ♦
MASNACH GLO A HAIARN.
MASNACH GLO A HAIARN. IONAWR 15,Middlesborough. Dangos- odd masnach haiarn gryn fywiogrwydd yn ystod yr wythuos, mwy nag o'r blasn. Cryn ofyn am pig iron. Y mae y gwneuthurwyr yn gofyn pris- oedd uchel; ac oblegyd hyny y mae y drafodaeth mewn gwerthu yn llachau. Ond odid na ddywed y meistri sydd fel hyn yn marwhau y farchnad a'u prisoedd uchel mai bai y gweithiwr yw yr achos o'r marweidd-dra, pan mewn gwirionedd mai eu cybydd-dra hwy, eu syched didor am gyfoeth, ar drawc pob synwyr a chyfiawnder, yw y gwir achos. Da genym osod geiriaw y Daily News, Llundain, Ionawr 17eg, 1676, i brofi y ffaith uchod. Ei eirian ydynt, "Makers of iron have been asking high rates, and sales hate been checked in con- sequence: Ionawr 18, Middlesborough. Oblegyd fod y meistri yn gweled fod eu gwaith yn gofyn pris uchel am haiarn yn cadw prynwyr draw, y maent wedi cymed roll tipyn at eu cybydd-dod. Ond goi :od,-» aeth yw'yr achos, nid cynllnn syn uyr- 01 i beri llwyddiant parliaol yn y fas- nach. Ionawr 19, Wolverhamptol1. Cy- nygir glo at wneud haiarn am 6c. y dynell yn llai nag a ofynid wythnos yn ol. Trymaidd yw y farchnad mewn pig iron er hyny mae y prisoedd yn dal i fyny. —: —
GOSTYNGIAD YN NGHYFLOGAU SWYDDOGION,…
GOSTYNGIAD YN NGHYFLOGAU SWYDDOGION, GTJOFEYDD. YE ydyiru yn cael o Mountainash fod cyflogau swyddogion glofey,dd. y lie hwn wedi cael eu. gostwng dydd. Badwrn Siweddaf 20 yS ^caiat.. Nid.oeS1 un tebygolrwydd y cymer strike le mewn canlyniad ond yn sicr, y mae wedi achosi cryn anfoddlonrwydd. Credwn fod hyn yn gam yn yr iawn I gyfeiriad, ac y gellid hefyd hebgor Du- aws o'r man oruchwylwvr sydd yn cael by wyd segur a chyflogau da ar draul "y rhai a weithiant galetaf, ac a dder-f byniant y tal iselaf. ,t —————<—————
Y WLADFA GYMREIG.
Y WLADFA GYMREIG. Yn oedd swyddog y Llywodraeth: y I Arianin wedi trefnu i anfon mintai o 200 o ymfudwyr i'r Wladfa ChwefroK 15fed. Ond oblegyd ei bod wedi mwy. na dyblu ei phoblogaeth mewn ychydig; fisoedd, a bod y cynhauaf i raddau. mawr wedi methu eleni, am nad oedd cynlluniau dyfrhaol digon effeithiol, yno, oedir mynediad ymfudwyram beth amser. Mae y llywodraeth yn gwneud bob darpariaeth ar gyfer ymfudiaeth fawr o Gymru, ac y mae hi yn gwahodd deugain mil o Gvmry i Patagonia mewn pedair blynedd, i fod yn dalaeth Gymreig yn yr Undeb Arianin. Dar- perir i sefydlu rhanau ereill o Pata- gonia a Chymry cyn hir, ac y mae ymdrach y llywodraeth tuhwnt i gan- moliaeth. Mae dwy gamlas yn cael eu gwneud yn y Wladfa, at ddyfrhau yn saith Hath o led, ac un yn 20 milldir o hyd, a'r llall yn 25. Bydd yr ymfudwyr newyddion yn cael gwaith wrth y camlesydd hyn hyd y cynhauaf nesaf. Gall perthynasau y bobl sydd wedi myned allan deimlo yn hoilol esmwyth fod digon o ymborth yn y Wiadia, a hysbysir ni gan lythyrau ymfndwyr fod rhagolygon y Wladfa yn well nag erioed. Boed i hyn fod yn ateb i'r canoedd llythyrau ymofynol sydd wedi eu banfon. Bydded i'r cyfeillion ym- fudol fod yn dawel heb ysgrifenu dim, hyd nes y rhoddir hysbysrwydd pellach. Yr eiddoch yn Wladgar, MICHAEL D. JONES. Yr ydymninau yn golygu i'r llythyr uchod i fod yn atebiad i'r holl ymofyn- wyr sydd wedi anfon atom. • D. THOMAS. D. REES. +
MARWOLAETH TRUENUS ,GWALLGOFDDYN.
MARWOLAETH TRUENUS GWALLGOFDDYN. YN nhylotdy Ely, dydd Sul diweddaf, darfu i gigydd o'r enw Henry Briggs, yr hwn oedd ar gael ei symud fr gwallgofdy, gydio mewn pocer gwyn- boeth o'r tan, a thrywanu ei hun am- ryw weithiau ag ef. Wedi hyny, rhed. odd ar ol rhai o'r gweinyddwyr. Modd bynag, daeth y gwallgofddyn druan o hyd i gyllell, gyda'r hon y torodd ei wddf, o'r naill glust i'r llall. Bn farw dydd Llun.
Y STRIKE YN LLWCHWR.
Y STRIKE YN LLWCHWR. Y KAE glowyr Broadoak, ar ol bod allan am fis, wedi cytuno i dderbyn amodan y meistri, sef pa beth bynag y Z5 cytunir arno gan y Bwrdd Cymodol.
[No title]
—.—-—« Y dydd o'r blaen, mewn tafarndy yn Ruarden, Dean Forest, brathwyd glowr o'r enw Elijah Reed, gan lowyr arall o'r enw Joseph Bidmead, fel y bu farw. Y mae yr olaf i sefyll ei brawf dan y cyhuddiad o lofruddiaeth wirfoddol. Y mae Mr. Disraeli wedi cyhoeddi cylchlythyr yn gofyn am eu holl gefnog. wyr fod yn bresenol ar agoriad y Sen. edd, ar yr 8fed o Chwefror. Y mae. y gwenith wedi gostwng ychydig yr wythnos hon, felnadywyn awr ond ceiniog y chwarter yn uwch nag yr oedd y pryd hyn y flwyddyn ddiweddaf. Y'mae gostyngT-d o 18 neu 20 y cant wedi cael pi, gyboeddi yn nghlo- feydd y meistri .annndebol. Ystyrir fod hyn yn gam rhy Huenllaw gan y meistri hyn, y rbai a dderbyniasant y fath fantais fawr yn amser y strike ddiweddaf. Ystyrir y dylent aros nes rgweled canlyniad pwyllgor y ^Sliding Scale.