Tarian Y Gweithiwr

PARSON PRICE FEL BEIRNIAD CERDDOROL. MM GOI.,—Y mae chwaeth bur yn ein cyfarwyddo i beidio gwneud adolyg- iad maith iawn ar lythyr yr 'Hen Deithiwr' yn eich colofnau am yr 20fed cynfisol; erhyny, nis gall WS adael ymgais mor isel a ffiaidd i b^sio heb wneud sylw anghymeradwyol o hono. Amlwg i bob cerddor caff us fod yr Hen Deith. iwr hwn wedi bod yn aflwyddianns dan feirniadaeth Mr. Price, ao felly, mewn trofn i'w ddrwgliwio, pentyra nifer o frawddegan croes-olwynog, a medda ddigon o haerllugrwydd i ddweyd mai beirniadaebh Mr. Price ydyw. Nen fe allai mai rhyw Balaam cyflogedig ydyw yr Hen Deithiwr, a'i fod yn barod i regi unrhyw bet son am bryd o'r bara a dder- fydd. Boed a fyno, nid oes rith o de- bygolr^dd rhwng yr hyn a ysgrifen- wyd gan yr awdwr uchod a'r hyn a ddy- wedodd Mr. Pace. Wedi gwneud ychydig sylwadau ar y cor cyntaf, sef cor Saron, Maesteg. a rhagddo, yn hirwyctog iawn, gan dabio ei wrichell yn y modd mwyaf anghelf- ydd ar ddadgaciad yr ail gor sef cor Siloh, ao yna dywed mai beirniadaeth Mr. Price ydyw. Yn awr deuwch i ni gael gweled beth sydd ganddo. Dywed Hen Deithiwr, oofier, fod yr ail gor wedi 4 canu yn dda hya page 4, pan ddarfa i'r soprano gann triplets mewn dan fan.' Nid oes un ban dfWY yr holl ddafrn sydd yn meddu te- bygolrwydd i triplets; feily, pa fodd yr oedd yn bosibl i'r soprano ganu triplets mown dau fan ? Y mae ei esboniad o'r modd i ganu tripletsyn dlws dros ben. Dywed, I yn lie canu yn ol yr amser sydd ar y copy, hyny yw, caau nodyn ar un ergyd yn lie ergyd a haner.' A fydd yr Hen Deithiwr mor garedig a dyfod allan a beirniadaeth arail eto, a dweyd wrthyf pa fodd y mae gwneud triplets mewn amser f, trwy gana nodyn ar ergyd a haner.' Byddaf yn ddigon boddlon iddo briodoli y reirniadaetii hono i Mr. Price hefyd. Nis gwn fawr am alln cerddorol Mr. Prioe, ond y mae'n ddigon eglur i bob cerddor nas gallasai beirniadaeth yn cynwys gwallau mor anfaddeuol gael ei rhoddi gan un oedd yn deall rhywbeth am elfenau cerddoriaeth. Na, gallaf eich sicrnau nad oes tebygolrwydd o gwbl rhwng yr hyn a ddywed yr Hen Deithiwr a'r hyn a ddywedodd Mr. Price am y coran. Gwir, yr oedd gwallau yn cael eu nodi allan yn y ddau gor; ond dywedaiMr. Price am y cor cyntaf, ei fod yn oans fel pe wedi ynfydu, ao nad oedd yr ysbryd a r ofn aanetatdd' hwaw ddylaaai ein meddianu pan yn canu Arglwydd ein lor m' i'w deimlo b gwbl yn y canu. Yr oeddyct fel pe yn oeisio dangos eu bod hwy a'r Arglwydd lor' I c'uwoh owd a fiat P Yr oedd yn boliawn a'r ysbryd a weithiwyd allan gan yr ail gor; ac wedi symio i fyny rhagoriaethau y naill a'r llall, dywedai naa gallasai wneud gwell na rhanu y wobr. iDyatk, yn fyr, fel yroedd materionyn paisio, a thrueni mawr fod pobl a day* laftent wybud a dysgu gwell pethau i'r byd,—trueni fod y rhat hyn yn oeisio chwythu tAG rhwng corau &'U gilydd Gadawn y pwnc yn y fan hon yn awr, gan mai gwell yw peidio tynn y lien yn ol yn llawa oddiar wyneb pioneers y fftwgwd eisteddfodol hyn. HEN DEITHIWB HYNACH.

OWYN Y GLOWR. Gwyr eich darllo w/r i'r 'Caathwas nu,' or's ychydig fisjedd yn ol, roddi ffarWel i'r beien udaearol, a chymeryd gwibdaith awyrol yn uno ge bydau y gwynt, tua chymydogaeth byd yr hen 'ddyn a'r baich drain.' Diau fod 11awer yn gobeithio y buasai y wibdaith hono yn gosod Amen ar fy einioes-y bu- asai plant y dymestl yn ym^sod arnaf, ao y Ciwsra fy hyrddio, gorff a dillad, ar draws oohr&u thai o blanedau ym- wylltawg Caergwydion ond rhaid cy- faddef y gwir, derbyniais fwy o garedig- rwydd ocictiweth y dyeithriaid dyeithr hyn, ntC a dderbyniais erioad oddiar dawylaw Legree, fy nghaethfelstr. Cyrhaeadais oraff y lioer tuo. diwedd y 4mis bach;' ac ts oeddech, ddayllin- wyr anwyl, ya dygwydd edrych i fyny ar y pryd, gallasech ganfod fy arrival sign, oblegyd tynodd yr hen ddyn y gor- ohudd am e..yd dros wyneb y lleuad fel arwydd fy mod wedi glanio yn adiai gol. Aettiom yn nghwmni ein gilydd i un o Hotels y wlad, ac adroddais yn ei glyw fy boll hwlynt. Bhyfead fel y teimlai yr 4 hen ddyn' pan ddywedwn wrtho am y creulondeb a'r drniaeth arw oeddwn i ao ereill wedi ddefbya oddiar ddwylaw gormesol y gaffer mawr' a'i etholedig- ■ (J^tunais yn rha kgref-aift. wtJio ysgogiadau plant y fall, pa rai a or sgyr- asact yr ardal fa anwaith mor gysegr- edig, yr ardel sy'n cael ei gwarohae er's canrifoedd gan y Mynydd Da: ie, a'r ardal sy'n mwynhcu alawon perorol hen afon Llynfeil. Wedi gweithio dan fis yn y pwll newydd' y soniais am dano, hytbyaais y gorachwyliwr fy mod yn ymidael, er talu ymweliad ar ddaear; ac o'r fath hiraeth oedd arno yn herwydd fy ymadawiad ond er cysuro yohydig arno, addewais ddychwelyJ heb fod ya hir os na chawswn fy moddloni mewn gwaith tuag araal y trais. Uyn canu n iach i'r blaned fry, rhaid oedd cael ysg- wyd llaw ag ymerawdwr y wlad. Cooc- iais wrth ddrwb ei balas, a daeth ataf ar amrartiad. Traothais fy meddwl iddo, ao wedi yohydig ymgomio a'n gilydd, estynodd i mi ei ddyddlyfr, yr hwn sydd yn cynwys pethau rhyfedd am y 4 Gaffer Mawr,' yr ttholedigion, a'r cynffonwyr, a chant weled gwyneb haul a llygad goleuni ar f yrder. Uychwynais ar fy Bhaitb trwy yr an- fesurawl wagle yn un o gsrbydau Mr Wind, gan gefnu ar swn byddarol y trains nefol, a ohwyrnellaot dros gledr- ffyrdd mawrion yr eangderau gyda'r fath gyflymder nes y gorfuwyd gosod deddgylohau am eu holwynion rhag iddynt fyned yn ddrylliau, ao esgor ar ddamwain a aohoBtlli anrhefn yn yr holl fydysawd. Mi warantaf, ddarUenwyr bach, y rbyfeddwch yn fawr pan ddywed- af wrthych fy mod yn pasio heibio i ddarllawdy y gwlaw, i mi weled oryd yr ystorm, swyddfa'r mellt, ao arfdy y ddrychin. Gwelaie hefyd drysol- au yr eira, tawdd-dy y cenllysg, a'r manufactory eaig, lie gweithiwyd sidan amrywliw yr enfys. Wedi diagyn tfwy'rgororan, nas gwn pa. faint, daethum i ddeall fy mod yn ftgoshau tua'r ddaear, oblegyd oy- farfyddais ag un o dely: orion yr hen wlad, a adnabyddir wrth yrenw 4 Ehed- ydd bach,' yn eagyn a'i delyn i'w oriel wybret.ol, er cyflwyno cerdd fo euol o ddiolchgarwch i'r Hwn sy'n gof^lu am dano. Yn fuan wedi hya, disgyhais yn esmwyth ar y ddaear, ac wedi edryeh yn syn o'm cwmpas, er fy llawenydd, deall- ais mai ar gopa Graig y Fran y dodais fy nhroed i lawr. Teimlwn fy hun mor hoew a'r ewig, a chyfeiriais fy ngherdd. iad, gan deithio mor ysgafndroed a'r wawrddydd, tua'm bwthyn llwyd ar lan y gornant farmurol yn y glyn rhedynog islaw. Y bod dynol cyntaf a gyfarfydd- ais ydoedd yr hen Gymro gwreiddiol hwnw, sef I Bronin y Cyllie.' Cyfarohodd fi a boreu do gyde Ilais tebyg iraiadr, dychwelais yr unrhyw iddo yctau, a ffwrdd a mi mor lladradaidd a llwynog, y creadttr cyfrwys yna sydd yn chwaren cymaint o'i gampau ar Les y DAMAW, pan ar y cwrs o flaen oynydd y 4dyn byr tew: a'i laosog fytheuaid. Yn gymaint a fy mod wedi bod yn ddystaw ychydig yn hwy na meddwl rhai, bu hyny yn achlysur i godi lluaws o auDroffwydi; aonid rhyfedd chwaich, oblegyd yr oeddwn dipyn yn od fy mod yn medra aros cyhyd, tra minau yn gwybod fod Legree a'i giwaid yn ea porffeithrwydd tua gwlaa y ddaear yn gorthrymu y diniwed; ond mi wnaf yr oediad i fyny, dyblaf fy niwydrwydd i ddynoethu en gfweithredoedd anfad, as dm ddiwygiant, mi a barhaf yn gwnenth- nrhyny hyd bayed amser a phyrth y bedd. r. Udganai ah o'r coed kidney faon*, pan mews fit o broffwydoliaeth, Fod yr hen Gaothwaa Du wedi ei ddyohrynn yn or- modol i flino arnynt yn hwy,'ond nid yw hynyna ond simple mistake o eiddo y whipcord berson; peidied a phprthi ei hun a'r goeg-dybiaeth o fod ei regfeydd a'i fygythiadau ef yn ddigon effeithiol i roddi atalfa ar yr offeryn bychan hwn sydd yn fy Uaw; ha, na, cyn y cymer hyny le, fe fydd ef wedi ei neillduo yn line sanau yn un o synagogaa Baaohas. Os am osgoi dyrnodion y Gaethwas,4 wr main,' tafl dy fygythion i'r wadd a'r ystlamod, a cheisia fyw lygad yp. llygad a'r ddeddf. ac o hyny y daw daioni 1 hi. Nid wyf yn ysgrifenu i foddloni fy mympwy ty hnn, na neo arau. Wid saruu oymeriadan yw fy amcan, ao nid wyf am ollwng saethan personol, ond mor bell ag y byddo hyny YL t futeisiol i roddi adnabyddiaeth o'r giweJ. ystryw- gar,—fy motto yw, gogrynu gweithred. oedd, ac nid personau. Tebygol fod dyla'iwad y gaffer mawr' yn cynyddu yn gyfiym. Cyn hir hwyr- aoh mai efe fyidyn estyn ei deyrnwialen dros yr holl fro. Edrycher ar ei balasys- blenydd, rhifer ei ddorau a'i ffenelit, i godidog; onid y'nt ya a'dderchog ? Dyma'r fan y bwriada ei fawrhydi Le- geeaidd dreulio gweddill ei oes, mewn byd da ac helaethwych beunydd. Mae y lie mor gysegredig, fel nad yw traed nE bond yr etboledigion S'f CyLflonwyr ya daigon santiidd i'w sanga. Er bodd- loni oywreim wydd, beiddiodd un painter diteudus antario tu fawn i'r muriau i weled yr adeilad pardd, ac yn ei awydd i wxieathur rbywbetl:1 mown adeilad mor bwysig, cymerodd y brush, a chymwys- odd yohydig o'r paont oedd yn ei lestr at uu o ffenestri y ffront Trwy offeryn- oiiaeth ei drwyn, daeth Leg ee i wybod am y trick, ao aeth yn gynddeiriog gwyilt. Yn ei lid a'i awydd am ddal y troaeddwr, cyflogodd ddau o gwn y straps i fod yn wyliedyddion ar y.palasam cos- wpithiau meithion, gan hydoray buas?i. drwy hyny, yn dyfed o hyd i'r dyn a brush, o' d hyd eh, ni chlybuwyd gair am y painter coniol. Yn ein nesaf bydd genym sylwadau miniog er yr arferiad greulawn o 4 w >hardd y ffyrdd' i weith- wyr tlodion. Cofion isloerawl at bawb mewn hwyl ac archw^eth ysgr blo. But mae Socy a'r Gwr moel,' wys? Galw^f he;bio i chwi yn fuan. Y CA.ETHWAS Du.

• GWERSI I'R ALCANWYR. GWERS IX. Dafydd: Nos da i bob ua o honoch. Mae yn llawen genyf eich gweled yn nghyd am ncwaith yn rhvgor. A ydych chwi oil wedi dyagn eich g wer si ? Caleb: Y m-.e ein bechgyn ni acw wedi eu boddhau yn y wers ddiweddJif yn fwy na'r un o honynt, a hyny am fod y forgemen wedi cael eu dwyn i sylw y dosbarth. Rhydderch: Gan ein boa wedi bid yn dysga rheol dychweliad, mae yn natur- iol i ni gofi) a gofyn, a oes hanes gttn un 0 honoch am ddychweliad ein prisoedd yn ol. Y mae'r bwydydd wedi myned i'r lan yn rhyfedd, beth bynag. Morgan:. Mae dynion call aphrofedig yn dweyd fod gwastraff ac oageulasdra y gweithwyr wedi dwyn arnom ddigof- aint yr Hwn sydd yn llywodraethu y bydoedd, ac yn rhoddi ei enw yn Jah. D .fydd: Y mae'n dda genym glywed cytarchiad Caleb: caiff y forge ei lie yn sylw y doaba- th, ni raid iddo ofui. Ni ohlywsom ddim am ddychweliad y pris- cedd, ao y mae lIe i ofni fod gormod o wirionedd yn yr hyn a ddywedir gan Morgan. Galarus iawn yw clywed a darllea ffeithiaa yn cadarnhau y dywed- iad yna. Mae yn mhlith yr aloanwyr rai dynion 800 y dylai y meistr a'r gweith- iwr eu gwylio, yn lie gadael rhaff rydd iddynt i lygru ieuenatyd. Gallai yr al- oanwyr, yn w, ad un dosbarth o weithwyr, reole;ddio p-isoadd a macteision per- thynol i'w crefft, a hyny am fod y fas- nach wedi ei chyfynga gymaint i'r wlad hon, so yn fwyaf neil dnol i siroedd Mynwy, Morganwg, a Chaerfyrddin. Y mae hyd yaia megys mewn plisgyn cnenen wedi ei chloi, ond bydd iddi, fel pob crefft arall ag sydd yn dwyn elw, ledu hyd y gwledydd, a hyny cyn pen amser maith iawn. Doeth fyddai ynoch, gan hyny, wneathur yr hyn a alloch er adfera trefn, g%n gofio na fyddwch ond yn cyflawni eich dyledswydd tuag atoch eich hun a thuag at eich plant, oblegyd rhaid yw i ni ymdrechu cyn byth y bydd i ni allu disgwyl i Dduw weithredu dresom. Shon Dafydd: Yr wyf finau wedi dal ar siarad y rhai hyny a ystyrir genym yn ddywgawdwyr, ao yn oael fod Ilawer o honynt yn dweyd nad yw dynion, wrth uno a'u gilydd i reoleiddio mas- nach, ond yn peohn yn erbyn Duw., dynion. Dafydd: Y mae plaid o gyfoethogion yn ceisio dywedyd hyny, ao ymaoyrhai a alweh yn ddyegawdwyr yn cymeryd golwg unochrog ar y pwno. Elw bydol a achosa i'r 4Jyntaf, ddweyd felly, ac awydd am wella dynoliaeth yn gyffred- inol, yn ddiamheu, sydd yn pen i'r ail ddofibarth; a drwg y rhai hyn ydyw eu bod yn ysgrifenn oadiaren safle en hnn- ain; nid ydynt erioed wedi gwnenthur an ymdreoh i geisio astudio safle y gwoithiwr, ond dywedant wrth6 few deddfaa oyBOgredig yn cael eu croeei ganddo, a'i fod yn gosod ei wyneb yn erbyn Masnach Bydd. Ni fu erioed dybiaeth mwy ddisail: nidcyfyngn M* diriogaeth Masnach Rydd yw amoan Undebau y gweithwyr, ond dyogelu rhyddid y gweithwyr. Addefwn fod llawer wedr gwyro o'u He gyda'r Un- debau, fel pob sefydliadau ereill; ond oredwn na fydd yn bosibl i weithwyr ddiano oddiar Norad garthrymder a thrais en meistri ond trwy uno a'u gi- lydd, hyd nes y dygir calonau y tiawd a'r'oyfoethog-yineistt" a'r gweithiwr— dan lywod aeth ctefydd MabDuw. ODd y dosbarth mwyaf peryglus ydyw y dos- bartbhwnwsyddun dyddyn pJeidio achos y gweithiwr, a'r dydd arall achos y meistri, a'r trydydd dydd yn ysgrifenu dan ffugenwau yn wrthwynebol i'r ddau ddosbarth. Dyma y rhai sydd yn hau hadau gwenwy»iig rhwng y dosbarthiad- aa a ddylent fod y cyfeillion panaf. Ysgrifenu er elw personol, neu er bodd- io'r boneddig, mae y rhai yna. Carwn i chwi, feohgyn, fod yn hyf i ofyn go. fyniadau wrth ddysgu eich gwersi, gan nad pa ochr y byddant. J. Jones: Yn gymaint a'ch bod yn rhoddi i ni anogaeth i ofyn yn ffoidd ein hunftin, mae un peth wedl taro fy medd- wl i er y eyfarf,id diweddaf, a hyny yw, beth aU fod rhesymau y meistri alcan- aidd drod ctalu eu gweithwyr yn ol saith ugain o bwys. yn y cant ? Morgan: Ie, yn wir, dyna gwestiwn priodol ddigon, ond credaf fod yr ateb yn barod gan Dafydd, mai grym yn erbyn gwendid yw. Dafydd: Dyna yw yr achos o lawer o'r cam a ddyoddefwch; ond gadewch i ni rodio tir canol, a cheisio dangos i ohwi y pro and con, dros ac yn erbyn y pwnc. Er cael allan y pris a gostia yn ychwanegol, bydd yn ofynol i chwi gael allan bris yr haiarn yn y lie cyntaf fel yma; dyweder fod bar irNn yn cwerthu am 96 15s. y dynell, yra bydd y csut yn 6s 9o., a bydd y I!Iwm gr:fyr;Jl o haiarn i wneuthnr un. blwch yn 8s 5c., a bydd blwcb IX ya 21 o hwysi ya ychwan«<e', er na fydd yr haiarn yo c atio ond 9i. 11e. GwnewOh sylwi, er fod blwcb IX yn 28 o bwysi ym dfjmach na'r IC, eto 24 o bw^si o haiar^ fydd yn angen i'w wi, eutbut. Pan inao 10 yr. cael eu dyblu bedai71 j?waith, zii fydd IX yn cael eu dybl-iond dwywaith; felly bydd podwar hyd a lied pob llafn o'r ymylau shearing) yn llai i'w droi ymaitb. Y mae deucaw ceiniog yn mvred yn fwy mewa haiarn. Bydd yr IX hefyd yn cymeryd mwy o le yn yr holl ranau o'r gwaith, o'r felin ya ml von B dd eis-eu mwy o anealvng pots stands, &c. Mwy o lo yn cael ei 1< Bgi er eu tynem, a mwy o'r metal gloyvr, djs^luer yoa yn cael ei roddi ar bJb llafn. nes y gellwch ya &g^s ddybla gwe th yr haiarn sydd yacael ei voddi yn ychwanegol. Y m ie yQ wi" c a fyddai yr item of labour wage, a thala yn ol 112 o bwysi, yn llawer iawn, ond y mae yna arferiad newydd llawer mwy niweidiol na dim a wyddom am dano i'r fasnach alcan. Os edrycbwoh i'r I Tinman's Com- panion,' tadal. 330, ceir gweled fod y gwahaniaeth rhwng pob X yn y brohnad yn6s ondmaeymeistri ieu?iLcymayn mhlith llofruddwyr y fasnacb. Clywsom fod :rhai o honynt wedi gwerthu IX am 3s. yn ychwaneg na IC, neu dyweder fod u o'r masnaohwyr yn anfon oynyg i un o'r meistri i roddi ei bus am 3,000 o flychau, a bod un rhan o dair o hoaynt i fod yn IX, maent hwythau yn ateb, dy- weder 18s. y blwch am 10, a 21s. am IX, yn unig er mwyn cael yr archeb. Wedi hyny, byddis nid yn unig yn sc iwio y cold roll, ond soriwir hefyd fer esgyrn y gweithiwr allan or cuel cyDildeb dsgonol i beri yr arobeb yna i dala ei ffordd; ac hyd nes byddo dwy gymdeithas gref wpdi eu sefydla, un ga.1* y meiistri ac un gan y gweithwy", a chydweith, edu yn heddychol a'u gilydd mewn bwrdd cy- modol, i lawr byddyn rhaid i fasnachyr slc;kn fyned, oblegyd gofala y masnaon- wyr am gael y rhan oreu. Mae rheswm mewn gwneuthur ymdrech i gaellLfnau wedi eu gweithio yn rhad, ond tiuis a gormes ydyw gwasgn y gwan, lUbyddio oydf, a damnio eneidiau gweithwyr er oyrhaedd yr amcari hwnw. Dyna i chwi, fechgyn, rhai o brif bwyntiau y meistri dros gael 140 o bwýsi y;, safon. A chan- iatau fod ganddynt rith o tym yn yr ym- resymiad, paham na bhent yn talu y 1XX yn ol 112? Yn sicr, mae yr enillion yn dyfod yn well wrth fyned i'r lan. Hy- derwn y bydd i chwi gael budd o'r ym- gom heno, er mor wasgaredig ydyw. Jonathan: Yr wyf yn of hi nad • if 11 fod m r ffyddlqn o hyn allan, am > bydd yn rhaid i mi atendio y drills. Mae gor- fodaeth ar bawbyn mi on yn ein gwaith ni i' berthyn i'r fMefMe. il Djafydd: Qrobeithiaf nad oes yr un o aelodau ein dosbwthmor ffoled a myned i wastraffu ei amser gwe' thf *wr er dysga cj rbyfala. Bydd plant y mil blynyddoedd en gn eich gwawdio yn y man am y fath

GOR] JFIAD Y TYNEWYDD.-r- y i Y TRENGHOLIAD, DTDD MerchOr, y 9y^A cyhsol, agorwyd y t^etug;hol2ad yn y fiheola; lan, Porth, am la o'r gloch, o fl^on Mr. Gboii^e Overton, crwper. Yr oedd yn breaenol Mr. Wales, arolygwr; Mr. G Hill, oytreHthiwr, Oaerdydd, M ran Cwidwi Troedyrhiw; Mr. Simons, Merthyf, ar i ran Mr. James Thomas, y manageri ar. W. Picard, Wigan, ar ran IU deb Oonedl. aetholy Mwnwyr; a Mr. W. Abraham, ar ran Dosbarth Rhondda. Darbyniwyd telegram oddiwrth Mr. Leresohe, barns- (}1 ter, Manchester, y boneddwr a anfonid i gynrychioli y llywodraotq, yn gofyn i Mr. Mr. Wales pa bryd yr oedd yr ym- chwiliad i gy^pieryd lie. Wedi ymgomio yohydig, penderfynwyd anfoa at y bon- oddwr a cheisio ganddo fod yn bresenol draaoeth. Wedi tynguy rheithwyr, a chael an- erchiad asoriadol cran y orwner. deohreu- wyd holi'r tysfcion. Y tyst cyntaf oedd James Thomns, y managing director, a rhan-berchenog. Dechreuwyd y lofa tua dwy fl/nedd ar hugain yn ol, yn balance pit, 800 yn codi rhyw 160 o dynelli y aydd. Gosodwyd yn y fan hon gynllan y gwaith gee bron y rheithwyr, yn nghyd a'r rheolau, y rhai oeddynt wedi eu tynu yn unol a Sharot^adau Cyfraith Rheoleiddiad twng >ddiau. Y pwll yn gweithio y wythifcu No. 3, ac yn 88 o latheni o b ddyfnder. Arf rid cyflogi tua 150 o ddynion, al5ceffyl; ond yn ffodns air b ydnawn y gorlifiad, yr oedd y mwyaf- rif wedi myned allan o'r gwaith. Yr ail dyst oedd E. Thomas gyrwr yn oohr Llethr Ddu: Taa phedwar o'r glooh prydnawn dydd y gorlifiad, yr oeddwn ar y lefel yn agos i ben y drift; deallais wrth yr awy. fad rhywbeth allan o le yn y gwaith. Aethutn i lawr y drift, a chyfarfyddais a'r dwfr yn dod i ,¡ fyny yn gyflym, a'r pryd hwnw ryw 80 o latheni o onu y drift. Aethum ynol" at y pwll. Ar ben y pwll gwelais Mr. Thomas, y manager, a'r overman. Hys- bysais hwynt, a dychwelais gyda hwynt. Yr oeddwn yn un o'r rhai hyny a weith- iodd i ryddnau y pump cyntaf.

hwy jno. Acsth torfeydd i'w CanmoTwycT Gair Daw P?. ddynion uchel ac isel. Yr oedd ^.ganlynwyr y tywysogion Protest- j^dd, wedi gosod y llythyrenan can- lewis eu cotiau, U.D.M.I.iE., mae Gair Duw yn parhau yn ^Sywydd.' Yr oedd yr un Uythyren- j **arf-beisiau, ac uwchben gwestai Profcestanaidd. Plat- y Diwygi&d oedd Gair Duw. Penderfynasant ddangos pob an- i'r Babaeth. Ymddangosent w*11 rirwysg mawr a thyrfaoedd o fil- \P eu byddin. Gwelodd eu gelyn- gallent eu gorfodi a'r cleddyf. penderfyniad i adael i bawb ^J°|i fel y gwelent yn dda, hyd nes y yr Ymherawdwr i Germani yn blwyddyn. Yn y cyfamser, yr y Pab a'r Ymherawdwr wedi » ac er mwyn dial ar y Pab, |L aeth Siarls heddwch a'r tywysogion i fj^anaidd! Cafodd help ganddynt MHI a'r Aethant i Rufain yn O'S^aethus. Ysbeiliasant y Pab gjJ^sorau. Gwnaethant wawd o'i ef. Difrodasant ei bethau ef. Cadwasant ef yno yn or* Cynygiodd yntau roddi ei fel Pab i fyny. Gyda hyny, dodd y Germaniaid buddugol- allan,4 Bydded Lnther ynBab! liuther yn Bab!' y Pab i'r galluoedd milwrol i'j ei erbyn ef. Aeth j Babaeth o dan farn Daw, fel y djwed- K^uther. A chafodd y tfiwygiad W^jstanaidd seibiant i lwyddo, i fc^ddio, tyfu, a blaguro, o 1526 ij.529. wedi hyny ?