Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
6 erthygl ar y dudalen hon
ENWOGION SIR GAERFYRDDIN.
ENWOGION SIR GAERFYRDDIN. GAN DAFYDD MORGANWG. Yn mJiob gwlad y megir glew.'—Di&r. ENWOGOION BRENEINOL. RHYS AB TEWDWR. YN ynwyddyn ganlynpl, 108S, codwyd gwrtliryfel arall yn ei erbyn gan Llyw- elyn, ac Simon, metbion Cadifor ab Callwyri, Arglwydd Dvfed, ac Einion ab Callwyn, eu heivythr. brawd en tad yn nghwla Qruffydd ab Meredydd, yr hwn oedd lywydd galluog yn byw yn nhirlogaefch Khys. Cydgasglodd y rhai hyn eu byddino-xld yn nghyd i frwydr yii ei byn gaKuoeddy tywysog ger Llan- dudocli, yn Mhen fro. Parhaodd y frwydr hOD yn nir a phoetb, ond yn y diweJd trodd y faaLol o blaid Rhys, ac yn mhlith y lladdedigion yr odd Llywel- yn ac Einion, meihion Cadifor, a dal- iwyd Meredydd eu blawd yn garcharor, a chafodd ei ioi i farwolaeth am deyrn- fradwriaeth ond ffodd Einion ab Call- wyn i Forganwg, at Iegtyn ab Gwrgan, gan ofni aros yn ei diriogaeth ei hun. Yr oedd Iestyn trwy yr holl amser yn parbau yn elyn trwyadl i Rhys, ac wedi gwneud llawer ymdrech i'w orch- lygu, ond bob amser yn aflwyddianus, yr hyn oedd yn glwyf dwfn i'w hunan- oldeb. Tuag at gyrhaedd yr amcan o oic'ifygu yr hen dywysog dewr, cynyg- iod I Einion ab Callwyn wneud amod a Iestyn, os rhoddai efe Arglwyddiaeth iddo yn Morganwg, gyda'i ferch yn wraig, y buasai efe yn myned i Loegr i gyrehu byddin gref o Normaniaid i'w gvnorthwyo a'r byn y boddlon- odd Iestyn. Yr oedd Einion wedi bod yn swyddog yn myddin Lloegr dan William y Gorchfygwr, ae wedi gwas- anaethu yn y fyddin yn gal trefol a thra- morol; ac felly yn dra adnabyddus a lluaws o'r swyddogion Normanaidd, a chanddo gryn ddylanwad arnynt. Felly, wedi i Iestyn addaw ei ferch yn wraig i Einion, gydag Arglwyddiaeth Meiscyn (Mis'*in) yn waddol iddi, cychwynodd yr olaf tua llys Lloegr, ac wedi gwneud e: neges yn hysbys yno, cafodd gan Robert Fitzhamon, cefnder y Gorchfygwr, gyda deuddeg o Farch- Ogion ereill, i ddyfod a'u byddinoadd i gynorthwyo Iestyn yn erbyn Rhys, am swm penodol o arian. Y Marchogion ddaetbant gyda Robert Fitzhamon, oeddynt William de Londres, Richard Grenville, Robert StQuintin, R:chard Siward, Gilbert Humpherville, Roger Berclos, Reginald Sully, Peter le Soor. William de Estradling, John Fleming, Paine Tarberville, a John St John, gyda 24 o is-swyddogi JD, o 3,000 o filwyr. Llwyddodd Einion hefyd i gasglu 1,000 o wyr dan ei lywyddiaeth; a chawsant gan Cedrych ab Gweithfaed t5 y i uno a hwy gyda 2,000 o filwyr; a rhifai byddin lestyn ychydig ganoedd. Wedi i'r Normaniaid dirio yn Mor- ganwg, ac uno a'r byddinoedd ereill, gyda'r bwrlad o fyned i ymosod ar Rhys yn ei diriogaeth ei hun, mor fuan ag y clywodd yr hen wron dewr am yr amcan, efe a arweiniodd ei luoedd gyda gwrolder llewaidd i diriogaeth lestyn, a chyfarfn y byddinoedd ar Waun Wr- gan, yn mhlwyf Aberdar, a'r He y saif y dref yn bresenol; lie yr ymladdwyd un o'r brwydran mwyaf gwaedlyd ag a ymladdwyd erioed yn Morganwg. Ym- ddengys i'r frwydr ddechreu rhyng- ddynt ar y mynydd rhv, ng Aberdar a Mertbyr, mewn lie a elwir hyd heddyw Cain y frwydr. Y mae dan fan yn Aberdar yn adnabyddus wrth yr enwau Y Gadlys-isaf a'rGadlvs-nchaf, y rhai a gawsanf ea lieE ;!v am mai yn y ddau fan hyn y gwersyllai y ddwy fyddin wrthwynebol. Y mae amryw fanau ereill yn yr ardal wedi derbyn eu henwau oddi wrth y frwydr hono, megys Gwaun y rhwyfan, Maesy gwaed, Rhiw yr ochain, Twyn cocli, y Waun goch, y rhai a gochwyd a gwaed y lladdedigion—Bryn y baneri gwynion hefyd sydd fan lie y dywedir i fyddin Rhys, wrth weled ei bod yn cael ei gorchfygu, godi banerau gwynion, i'r dyben o ffurfio he id well, ond ymddeng- ys na ddarfu i'r cyngreiriaid wneud un sylw o r opsliad, ond yn bytrach cy- meryd hyny yn fantais i wnenthnr fFyrmcach ymosod ad ar y fyddin orch- fygedig. Yn ngwyneo hyn, ymdrech- odd byddin Rhys frol, ond goddiwedd- wyd hwy gan eu gelynion tuo thair milldir o dwyn y baneri, a bu ymladd- fa ffyrnig rhwng y byddinoedd drach- efh, mewn He a elwir Nant-yr-ochain, I ac yno y Hwyr orchfygwyd Rhys ab Tewdwr a'i fyddin ddewrwych. Diang- odd Rhys ar ei farch o'r maes, ac aeth dros y mynyddau i Lyn Rhondda Fach, yn mhlwyf Ystrad Dyfodwg, lie y goddiweddwyd ef gan ei elynion, ac y torwyd ei ben mewn He a alwyd bytb oddiar hyny yn Pen Rhys. Cymer- odd y frwydr ofnadwy hon le yn ol rhai baneswyr yn 1089, yn ol ereill 1091 yr hyn sydd fwyaf tebygol. Yr oedd Rhys y pryd hwnw T n 91 mlwydd oed, acwedi teyrnasu tua 14 o flynydd- au. Claddwyd ef yn agos i'r fan y torwyd ei ben, mewn He a elwir bryn y beddau. Yr oedd Rhys yn briod a merch Rhiwallon, brawd Bleddyn ab Cynfyn, a chafodd ohoni drio feibion, Goronw, Gynan, a Grnffydd. Lladdwyd Goronw. yn y frwydr uchod, a Chynan wrth ffoi o flaen ei erlidwyr a foddodd yn L'yn Crymlun, yn agos i Abertawy, a gelwyr y llyn o herwydd hyny yn lyn Cynan. Yr oedd Gruffydd ar y pryd yn dra ieuanc, a rhag ofn i'r gelynion ddyfod i'w ddyfetha yntau, dygwyd ef drosodd i'r Iwerddon i gael ei fagu. Syrtbiodd Rhys ab Tewdwr mewn ymdrech galed dros ei iawnderau, a gellir ychwanegu i annibyniaeth Tywys- ogaeth y Deheubarth syrthio gydag ef. Agorodd ei farwolaeth ef adwy i'r Normaniaid ddylifo i'r wlad a pher- chenogi ei rhanau goreu.
« LUTHER.
« LUTHER. Bn dadleuon mawr yn Augsburg rhwng y Protestaniaid a'r Pabyddion. Bygythiodd Siarls y tywysogion. Pen- derfynasant hwythau, yn ol cyngor Luther i ymadael ag Augsburg. Ffael- odd bygythion yr Y mherawdwr a Rhufain eu rhwystro i broffesu Crist. Yr oedd Rhufain yn methu mewn ymresymiad. Penderfynodd ddilen Pretestaniaeth trwy y cleddyf. Oblegyd hyn gwnaeth y tywysogion Protestan- aidd Gyngrair a'u giiydd, Luther a'i hysgrifenodd. Aeth y cyngrair mor nerthol, fel y bu Siarls o dan orfod i wneud cytundebo heddweh a'r Protest- aniaid yn 1532. Nid oedd y Pabyddion yn llonydd. Ymgynghreiriasant hwythau dros eu Heglwys. Yn 1534 yr argraffwyd y Beibl yn y .Germanaeg, wedi ei gyfieithu i'r iaith hono gan Luther. Hwn oedd yr argraffiad cyntaf o'r Beibl i gyd yn yr iaith hono. Cyhoeddodd Luther lyfrau arwahan- ol faterion yr un flwyddyn. Rhai o honynt yn erbyn yr offeren a chysegr- iad yr offeiriaid. Cymerwyd Luther yn glaf iawn yn 1537. Anobeithiodd ei gyfeillion y buasai efe yn gwella. Afiechyd y gareg oedd wedi ymaflyd ynddo. Ni allai deithio gydag unrhyw gysur, er hyny penderfynodd ymdrechu i deithio, agwellhaodd. Cynygiodd y Pab fod cynadledd yn cael ei chynal i gymodi Luther a'r Eglwys Babaidd. Gwelodd Luther mai twyll a rhagrith oedd yn y cynyg- iad. Yr oedd Siarls hefyd am gynyg teler- au heddwch i Luther a'i gyd-Brotest- aniaid. 1'r perwyl hwn cynygiodd fod cynadledd yn cael ei chynal yn Spirs Mehefin 1540. Ond oblegyd fod y playn Spires, cynaliwyd hiyn Hagenau. Nid aeth blaenoriaid y Diwygiad Pro- testanaidd yno. Yr oedd Melancthon mewn cystudd, ac nid oedd un gradd o awydd yn Luther i ymgynhadleddu gyda'r Pabyddion. Gan hyny aeth amean y cynadledd yn ofer. Anfonodd Siarls ddirprwywyr at Lu- ther i geisio gwneud heddwch rhwng y Protestaniaid a'r Pabyddion. Ateb- odd yntau nad oedd hyny yn bosibl heb i'r Pabyddion fabwysiadu Cyffes Ffydd Augsburg. Bu yr ymgais hwn yn ofer. & Yn nghynadledd y tywysogion yn Spires, a gymeroddie yn 1542, ymhyf- aodd y Protestaniaid. Dywedodd Elector Saxony wrth ei lysgenad, i beidio ymgynghori a neb o'r Pabydd- ion yn nghylch penderfynu materion crefyddol, nag i gydsynio a'r cyfiyg am Gynghorfa a wysid gan y Pab, n' 'i ac.1 ddangos dim parch i'r Pab- Ond cynyg- iodd y Pabyddiou fod Cyngh.orfa i fod yn Trent, a sicrhawyd heddwch am bum mlynedd. Gwrthdystrodd y Pro- testaniaid yn ei herb\n. Cyfarfu y Gynghorfa hono yn 1545, heb un cefn- ogiad iddi gan y Protestaniaid. -T°e^ tywysogion Gerraani yn ymddibynu ar Luther am gynsrhorion mewn amgylchiadau dyras. Yr oedd ei ddylanwad ef yn ymherodrol. Pre- gethai, ysgnfenai lyfrau, a llythyrau yn nghylch bob math o achosion a berthynai i grefydd y Beibl. Yn y flwyddyn 1546 ymwelodd ag ardal ei enedigaeth yn Eisleben i geisio heddychu dau Ddoc a'u gilydd yn nghylch rhyw feddianau, a'a terfynau hwy. Yr oedd y meddianau hyny yn cynwys ardal ei enedigaeth ef. Ar gais y Duciaid yr aeth efe yno. Ychydig t'eddyliodd tywysogion fel hwy, 63 mlynedd cyn hyny, pan ganwyd Luth- er, plentyn mwynwr tlawd, y buasai y plentyn hwnw, yn mhen hyny o amser, yn ddyn mor uchel ag oedd Lu- ther yn ngolwg llywodraethwyr ardal ei gartref ef. Yr oedd Melancthon gydag ef ar y daith bono. Cyn cychwyn pregethodd Luther ei bregeth olaf yn Wittemberg, Ionawr, 17eg, 1546. Cychwynoddi'w daith ar y 23. Ar yr 28, wrth fyned trwy afon, efe, ei dri fab, a'i gyfaill Dr. Jonas, pan yr ceddynt mewn ychydig beryg], dywedodd wrth y 'y Doctor, "Onid ydych yn meddwl y byddai yn Ilawenydd mawr i'r diafol pe boddid chwi a minau a'm tri mab ?" Pan yr aeth efe i diriogaeth y Dnc- iaid, aeth gosgordd o gant o farchogion i'w gyfarfod ef, felpe buasai yn dywys- og. Y Duciaid oedd wedi eu hanfon. Yr oedd yn glaf iawn wrth fyned yno. Dywedodd ei fod ef yn cael pangfeydd o afiechyd, pan y byddai efe yn niyned at ryw waith pwysig. Ond pang angeuol oedd hono. Bu yno," lie y ganwyd ac y bedyddiwyd ef am dair wythnos. Ac ar ol byr gygtudd bu farw, Chwefror, 18fed 1546, yn 63 mlwydd oed. Ychydig cyn ei farwolaeth, cynghor- odd ei gyfeillion i weddio am lwydd- iant yr efengyl, oblegyd y buasai y Pab a chyngorfa Trent yn sicr o gynllunio pethau dyeithrol yn erbyn yr efengyl. Gosodwyd ei gorff mewn arch plwm, a chladdwyd ef fel tywysog yn Eisleben. Y r oedd y Duciaida anfonasant am dano, sef Duciaid Mansfeldt, am gadw ei gorff ef yn eu tiriogaeth hwy, ond anfonodd Elector Saxony orchymyn i gymeryd ei gorff ef yn ol i Wittem- berg. Felly y gwnawd. A chladdwyd ef yno mewn rhwysg brenhinol. Yr oedd tywysogion, Iarllod, a bonedd wyr, yn nghyda lluoedd mawr o efiydwyr yn ngorymdaith ei gladdedigaeth ef. Traddododd Melancthon yr araeth angladdol. A diau y gellid dychymygu yn fwy cywir am ei deimladau ef nac y gellir eu desgrifio. ArllwySodd y Pabyddion lifeirianto gelwyddau, y rhai a daenwyd trwy y wlad, yn nghylch Luther, a'r modd y bu efe farw. Rhai a ddywedent eifod wedi marw yn ddisymwth, ereill, ei fod wedi lladd ei hun, ereill fod y diafol wedi ei lindagu ef; ereill, fod ei gorff yn drewi mor aruthrol fel na allesid ei gario i'r gladdfa &c., &c. Chwedlan celwyddog y Pabyddion oedd yr oil o'r fath bethau. Bu ei weddw Catherine farw yn mhen oddeutu chwech mlynedd ar ei 01 ef. Yr oedd e'e wedi gadael ychyd- ig at ei chynal. Rhwng hyny, a'r hyn aroddwyd iddi gan dywysogion, gosod- wyd hi a'i thylwyth yn gysurus. Pan ar daith tua Toagau, Rhagfyr 20fed, 1552, gwylltiodd y ceffylau yn y cer- byd yn mha un y teithia hi. Neidiodd, hithau allan o'r cerbyd, a chafodd niw- aid angeuol trwy ei chodwm. Bu farw mewn chwarter awr wedi hyny. Cladd- wyd hi fel pa buasai yn dywysoges. Er ein bod' wedi cymeryd oddeutu blwyddyn i roddi banes am Luther, yr ydym wedi brasgamu dros ei banes yn-niwedd ei oes ef. mewn cysylltiad a'r Diwygiad Protestanaidd, yr hwn y bu efe yr offerynol i'w sefydlu yn Germaui. Y mae hanes y Diwygiad hwnw trwy Ewrop yn gysylltiol a hanes Luther. Cymerasaiyrhynoll a wnaeth efe yn y Diwygiad hwnw, yn mlynyddoedd olaf ei oes, haner cant yn rhagor o erthyglau yn y DARIAN. Ymae y Protestaniaeth hyny a sefydlodd efe yn aros hyd heddyw mewn neith mawr yn Ewrop. Offeryn yn Haw Duw, i wneud peth- au mawrion, mewn cysylltiad ag efeng- yl. Crist oedd efe. Ychydig iawn o -ddynion yn holl oesau amser, a gyr- haeddasant y fath enwogrwydd mewn daioni ag efe. Ac er y bydd ffrwyth ei ymdrechion yn amlwg hyd ddiwedd amser, ni welir holl ganlyniadau daion- us ei weithrediadau ef, nes iddynt gael eu gweled yn y nefoedd yn mblith y saint yno hyd byth bythoedd.
[No title]
Yr oedd y Frenhines yn 58 mlwydd oed ddydd lau diweddaf. I
EISTEDDFOD IFORAIDD DOWLAIS,…
EISTEDDFOD IFORAIDD DOW- LAIS, LLUN Y SULGWYN. (Beimioclaeth ar y dadgahiad o Cydgan y Uradwyr?) Dymunaf Iongyfarch y pwyllgor ar eu detholiad chwaethus o ddarnau cystadleuol, ac ar eu llwyddiant mawr, er eu bod wedi dewis darnau hollol newydd. Hefyd, dylwn dalu teyrnged o barch i'r corau am gefnogi talent Gymreig, trwy ddysgu darnau newyddion, a rhoi help Haw i godi o'r tmffujfiaeth y mae wedi syrthio iddo tiwy ddadgann yr un darnau byth a hefyd. Ond at y feirniadaetb Rhif 1. Cor Undebol Rhymney- Arweinydd, Mr. T. Price-, A.C.—Cyd- bwysiad da, a lleisiauclir y symudiad cyntaf yn gompaet. Cychwynwyd y solo tenor yn\[(idL dda, ond arafwyd cyn y diwedd, yr hyn oedd yn gwanbau nerth yr unawd, gyda ei fod allan o'i ysbryd. Hefyd, gormod o ditedd i lusgo y nodau uchaf, yn He eu taro yn glir a distinct, yr hwn ddull yi unig sydd nodweddiadol o ysbryd y darn. Cymerwyd y symudiad nesaf, yn nghyd a'r unawi a'r cydgan dilyrol, mewn ysbryd a theimlad da, a dibenwyd y cydgan olaf mewn ysbryd rhagorol, a obafwyd dadganiad lied gywyr o'r dechren i'r diwedd. Prif ddiffyg y cor hwn oedd, fod y pitch wedi ccdi, yr hyn oedd yn gwneud i'r soprano ymddangos i anfantais wrth gain rhai 0' nodau uchaf. Darfu i'r tenors ddal mewn ton dda, er eu bod wedi codi. Ond i'r cor hwn a'i arweinydd ddal gyda'u gilydd, gwnant ofid i rai o'n prif gorau. Yr oedd freshness neillduol yn y lleisiau. Rhif 2. Cor Undebol y Bedyddwyr. -Arweinydd, Mr. T. James.—Y cho- rus eyntaf yn rhy gyflym, a dim o'r chwyddnodan yn cael eu gweithio allan. Gormod o ysbryd ymosod wrth ganu y symudiad cyntaf. Yr oedd y tenor soloist yn amddifad o ysbryd, heb ddim neillduol yn y llais. Lied gyffredin y canwyd y bass solo Leader of Trai- tors garw iawn y canwyd y nesaf; rhaid dweyd fod yma fwy y dwrw nag o fiwsig. Gwnawd ymgais at expres-, sion yn yr unawd nesaf amddifad o ysbryd gweddi y cymerodd y cor hwn Yn ein cyfyngder' i fyny, nid oeddwn yn teimlo y pryder sydd yn gynwys- edig yn y geiriau. Cymerwyd yr un- awd a'r cydgan olaf i fyny mewn amser da, ond llawer rhy rough. Cychwyn- odd tm aelod o'r cor o flaen y lleill yn tudalen 14. Cododd y cor hwn etoyn y pitch. Cynghorem y cor hwn i ym- arfer a darnau tyner ac ysgafh, er mwyn dadblygu y galla o ganu yn wan ac yn dyner. Fe ofala yjfam danynt en hnnain, ond nid heb ofal y cedwir y p tirpp yn fyw: dyma yr nnig ffordd 1 goethi y lleisiau. Rhif 3. Cor Undebol Tai^ach.—-Ar- weinydd, Eos Cyn* lais.-Cychwyniad da iawn, a chynghanedd glir, ad yn cydsymud yn hynod o gompaet. Can- wyd y tenor solo yn dda, ac heb un break. Y'cydgan nesaf mewn amser da, a'r f I aa-fogwn' yn hynod o effeith- iol. Cymerwyd y bass solo, Leader of Traitors,' yn dda, a'r cydgan li- lynol yn artistical, a chafwyd y cord olaf yn loew ac eglur, yr hyn syddyn Iled anhawdd. Yr unawd nesaf yn nghyd a'r cydgan mewn ysbryd defos- iynol iawn credwyf i'r unawd hwn gael ei ganu yn well gan soloist y cor cyntaf, er bod soloist cor rhif 3 yn ddadgauhd canmoladwy iawn. Car- aswn pe buasai yr unawdolaf yn cael eu ganu gyda ychydig mwy o ysbryd, er ei fod yn dda. Dibsnodd y cor hwn yn llawn, eto yn fiwsical. Yr oedd gan y cor hwn bass ridh iawn, a chyd- bwysiad da, ac yn hynod o gompact o'r dechreu i'r diwedd a dibenwyd yn yr un cyweirnod ag y dechreuodd. Rhif 4. Cor Bethania, Dowlais.— Arweinydd, Mr. J. Evans.—Cychwyn- iad da eto, amser distinct, a gdrio eglar, a'r tenor solo mewn amser ac ysbryd çanmoladwYi Y cydgan nesaf yn ddaiawn; cymerwydyrjFynlleddda. Ond i'r cor bwn fod yn ofalus i beidio canu yn rhy rougi, gwnant gor broo anorchfygol. Cafwyd yr unawd nesaf yn lied dda, a'r cydgan dilynol mewn ysbryd rhagorol. Y bass solo I YL, ein Cyfyngder' oedd y peth gwaelaf gafwyd gan y cor hwn. Yr oedd yn rhy ysgafn mewn teimlad ac mewn llais, dim agos digon o r sobbing qual- ity i bersonoli hen wr mewn pryder am y drefyr oedd yn byw. Cymerwyd y cydgan diweddaf mewn ysbryd ac amser da, a dibenwyd yn llawn a nerth- f >1. Fel coran rhif 1 a rhif 3, tuedd f cor bwn yw canu yn arw mewn smbe" fan, er fod yma velliant amlwg oddist pan j clywais hwynt o'r blaen; oS dim, goctyngodd y cor hwn ryw shad& Fe welir wrth hyn o nodiadaii fy mod wedi cymeryd cryn drafferth rghlyn a'r datganiad hwn, ond dim yn fwy nag. oedd yr amgylehiao yn haeddu. Buaswn yn ddibetrus yn cyboedd. rhif 1, 3, a 4, yn gydfuddugol, ont bae fod cor rhif 1 ar ol yn y tenor so^ cyntaf, yn nghyd a ciodi yn y pitdh fel yr oedd y sprano i glywed yo galed ar rai or-noclau uchaf; ac 90 fed cor rhif 4 yn y bass solo yn wsSb yn nghyd a chanu yn rhy galed rough, mewn dau neu dri man yn yp Dynranaf esod y rhc symau hyn get bron y cystadltuwyr yn y modd m^T af gostynedig; eto, yn berffaith yø" wybodol fy mod yn gwneud yr by" sydd gywir a gonestr, trwy roddi y yob* i ^rxhif3. D. JENKINS.
.♦ HYWEL PUW.
♦ HYWEL PUW. *( Y gwreiddiol gan Tennyson.) Cyfarfum a geneth yn nhroed y bryn, G< f) nodd tm' wrth ddticgo'r rL, iw: Pa sut mae eich calen chwi erbyn hyn ? A ydych chwi'n briod, Bywel Puw f" E i geiriau tyne- ro'ent imi glwy,' A wjlais gawodjdd o aler byw: '0 enetfa deg, nie gall cariad mwy D dim, Cjfiwrdd a chalon Hywel Puw.' Gwenddydd Gwyn a'm eatai yn bur, Yn erbjn ewjllys ei thad a'i mam Bum inau heddyw yn wylo mewn cur Am oi iau ar f dd yr angy les ddinam.' Gwyl iawn oedd Gwenddydd, a thybiai* If A'i boil hi yn falch acytqaith a mi, [oW* Dros For y Werydd i ddilyn y lloer, Tra Gwet ddydd yr marw o'm baches i.' "R^ca chwi'n rhy anwadaleiçb eerch,'ebØ Ni rwydir fy ngbalon gan eneth mor flol Rby greulon fetb eiriau i'w dweyd wrthi !4 A cireulon fel angeu doent heddyw ya oL • Gorweddais a'm gwyneb ar laswellt ei bedA A oheisiais sibrwd wrth bridd y glyn: 0 dywed un gair er rhoddi im' hedd— Un gair o/add euact, O G wet ddydd Gwy* • Ar gareg fwatgiyd uwch pridd y glyn Tsgtifenaie y frawddeg fyw Yma$gorwedd eorff Gu enddydd Owyth sic yma mae calon Hywel Puw.' < Gall cariftd dd'od, a ga I cariad fyn'd, A 'hfdep fel 'deryn yn lion ob myn ef; Nis i^allaf fi garu byth mwy, fy firynd, Nes daw Gweiddytdi'bnwylj dynolo'r'^ U woh y m^en a'r en w y w.y!ais yn eyn—■ WylaÎs IIfeirlant 0 hifaeth b) w Yro y gorwedd corff GweLddydd Gwyn, Ac yno mae catot. Hywtl Paw.' CenCr-es, Mont. MYNYDIKX"
Gohebiaethau.
Gohebiaethau. .Ms. Uox<c—Mawr y gofia y inae.l^ iau y Ltwyfaog yn wrcnd i n i pobr,f" gtillaf eich sicrhau » ai rid dym* amcan. N age, yn right siwr i chwi fy aiacan yw, cael gan y bcbl chwyf.{ i oilwng y gwytt allan, fel y yn debyg i bo bl: ereill; ici, se ,d tuag at. eu c;. d-ddyijion yn we dynpl. Ph ejewyr gyed mew yn gas a chreulaWn bt ei gyd-dd)^ herwydd fod y naill ffon r tu dewy na'r llall ar ysgol tongylchiadau gofycaf, ai dynol, heb son em ogol, yn y gaffers, a'r stwn-pach danyct, yw cymeryd maL tais ar yr amser prespnol i ormesu a 1 en. cydgreaddriaid allan o braidd ? A Gwyddom, fel gw? ithwyr, f d lawer o hyn yn cael &n wnend yn y dr* } iau hyn mewn gwahaiiol a.da)oeddJ > gwyddom hefyd nad oes neb otrJe crealpriiaid hyn, a'u eyt ffon wyr, yP y Llwynog. Na hidiweh, yr wyf sioi^c ar fy nhraed o hyd, i j wyf ya cael digbn o ssixn gwydd8^ iro fy nghymalan. Yr oeddwn yn meddwl y c lonydd i wledda ychydig luwr y Baiswael, o hes-wydd y mse ylnll Dwrci Trwy; c;ch, a welais o'r A sir Fynwy, os wyf yD cofio yn gyda fy mod yn c affu air,o, bwr iad o csod fy i hs wy B yn ei bluf, df'.A Moricn ar fy ol, yn gefyn tm yn ngbylch Eos Dar. Trucn/fod A ian mor atiW>bodup, fal nad gwybod pwy a pha bothywyr yred i Can d^g, ac fe ddywed fod yn un o br.^ lienors Co ;Aia*l heudir Oymru. Y nae'r E-. s nabyddus i b^wdyri y cvrcxoi d i'.n.. c fedftl i Y if rdd iddo y. tail 1 i'. Maerdy i'w weled f 1 ceil'f? scumbreii I btith asp.II y bygu p n y ra/te yn a;.fyll a fceo uchel, a? lwyfan brchan, yo nifi* breichiau baisri! y pei iunt coal }v owg ^e? i3 x •.■Yn ac aed >no pan f> cid yr Eos gyda'i ci w I d y en fath. \o&t$ Beth yn enw COJS mandrel ff mae yr Hen Lowr yna o Gwmda* ceisio wneud ? Pahamy ceisia ji yn anv;ir, a thrwy hyny wneud 01