Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
7 erthygl ar y dudalen hon
ENIVCGION',,IR GAERFYRDDIN
ENIVCGION'IR GAERFYRDDIN CAN FYDD Moeganwg. Yn mhob gwlcid j megw gleÍb.Dig,r. E v Woo o i on.-Bee nuinol. t RIIYS AB GRUFFYDD. GwrthMr-<^ y by wgraifnd canlynol yd oedd fab i Gruffydd ab Rhys ab Tew- dwr, a gewir ef yu gyffredin gan baneswyr yn Arglwydd Rhys. Gan- wyd efynNghastell Dinefwr,yn Ystrad Tywi. Dywedir ei fod fel Saul brenin Israel gvnt, yn dalach. q'i ysgwydd i fyny na dynion yn gyffredin. YroeHdr ynt bed war o frodyr, sef Anarawd, Cadeil, Meredydd, a Rhys. Am am- ryw fl/nvddau wedi marwolaeth eu tad, bn y b'odyr hyn yn cydweithredu yn egniol yn erbyn y Normaniaid a'r Fflemirg, ac i gadw eu tiriogaetbau. Yn y flwyddyn y bu en tad farw, ym- osodasmt ar Gestyll Stephen a Humph- rey, dau Norman gall nog, ac a'n dj s- o trywiasant, ac a losgasant dref Caer- fyrddin, gan ddwyn yspail fawr i Ystrad Tywi. Yn y flwyddyn gan- lynol (1138) darfu i Cadell ac ADar- awd, gydag Owain a C adwaladr meibion Gruffydd ab Cynan, dyfod a byddin o Wyddelod mewn bymtheg o longau i Aberteifi, ac wedi anrheithio y wlad o amgylch, dygasant yspail helaeth gyda hwynt yn y llongau. Yn 1142, aeth ymryson rhwng Anarawd a Chadwaladr mab Gruffydd ab Cynan, ac o ymryson aeth yn ymladdfa, yr hon a drfynodd yn marwoIaeth Anarawd. Yn-y-flwyddyn 1143, ymladdodd y tri brodyr ereill frwydrau gwaedlyd a'r estroniaid yn Nyted, a hyny gyda llwyddiant mawr. Yn y flwyddyn ganlycol daeth Gilbert Tarll Clair i Ddyted, ac a adeiladodd Gastell Caer- fyrddin, gydag amryw ereill, gyda'r bwriad o ddarostwng etifeddion y Deheubarth. Ond yn 1146. clyma y tri brawd drachefn yn gwneud ymos odiad ar Gaerfyrddin, ond gadawsant i'r Normaniaid ymadael a'u bywydau ar yr amod iddynt adael y He, yr hyn a wniethant. Yn cesaf ymosodasant ar Gastell Llanstephan, ac wedi brwydr galed enillasant ef. Ymgasglodd y Noi maniaid a'r Fflemir g yno yn fuan drachefn i geisio adenill y Castell, ond cawsanteugbrchfygu gyda lhddfafawr, fel y mae hyd yn nod Woodward, yr hwn Dad yw yn foddlon rhcddi un an- ihydedd i'r Cymry, wrth ysgrifenn hanes yr ymosodiad hwn, yn cyfaddet fod y Normaniaid wedi gorfod ffoi mewn gwarth a chywilydd. Yn yr un flwyddyn .enillassnt Gastell Gwys, gan jia y THttBlflg "ffofnianiaid ym- aith o'r gymydogaeth. Wrth weled y fath fantais oedd eu Cestyll i'r Nor- maniaid, darfa i Rhys a'i frodyr dreulio rhai blynyddau i adgyweirio ihai o'r Cestyll a gymerasant oddiar eu gelyn- ion, a'u defnyddio yn amddiffynfeydd iddynt en hanain. Yn mhlith ereill adgyweiri wvd Castell Caerfyrddin gan- ddynt. Wedi cryfhauyr amddiffyn- feydd hyn, tua'r flwyddyn 1149, gwnaethant ruthrgyrch i Geredigion yn erbyn eu geiynion, ac a enillas-irt ran fawr o'r Swydd. Buont ynllwydd- ianus iawn hefyd yn eu brwydrau yn erbyn Cydweli, o'r hwn le y dychwel- gsint gydag yspail anrhydeddus. Yn 1150, gwnaed cynyg i lofruddio Cadell brawd Rhys. Fel yr oedd efe ac ychydig gyfeillion yn hela yn agos i Dinbych-y-Pysgod yn Mhenfro, daetb lifer o'r Ffleming ar ei warthaf gan ymosod arno gyda'r amean o'i lofrudd- io, ond yn ffodus diangodd wedi ei glwyfo yn drwm iawn. Deallodd Rhys a Meredydd ei frodyr fod Haw gan y mawrion NormanHr1yD. y weithred ysgeler hoD, ac i i arnynt am hyny, arw inasant fyddm gref yn erbyn Castell Llychwr, gan ei ddadymchwel- yd. Aethant drachefn o hyd nos i Dinbych-y-Pysgod, ac a ruthrasant ar y Castell gan ei ddinjst io, cyn i Fitzgerald gael amser i wneuthnr gwrthwynebiad; a chyn dychwelyd, rhauodd y ddau frawd y fyddin aeth Rhys aï ran i yspeilio Ystrad Cougen a Chyfeilic-g, a chymerodd Meredydd Gastsll Aberafan, yn Mor gan wg. Yn 1155, bu VTeredydd farw, ac aeth Cadell ar daith o bereIindod i Rufain, ac ni chlywyd ychwaneg am dano, ac felly gadawyd Arglwydd Hhys ei hun i ymdrecha cadw meddiant o etifeddiaeth ei dadau- Mor fuan ag y cafodd y llywydd- laeth iddo ei hun, taenwyd y gair fod Owain Gwynedd yn bwriadu gwneud ymosodiad arno, er dyfcd yn benaefch Cymru oil, a phenderfynodd Rhys fyned i'w gyfarfod, ac a arweinicdd ei J ryddinhyd Aberte fi, achan nawelodd nu arwydd .tm ùdfnesiikl Owain, efe a ^-darnaodd y dref, ae, -adeiladodd y Castell,aca ddychweloM |ra 11 Ystrad .In o Tywi. ''I ufI'r amser hwtw darfu i rai o'r penaethiaid Cymreig'iiho sac s- on; ac yn mhlith y cyfryw yr oodd Madog ab Meredydd, Arglwydl Powys, a Chadwaladr brawd Owain Gwynedd, y rhai a anogasant Harri II., yn y flwyddyn. 1157, i ddwyn byddin g et Idd g gydag ef i Gymru a'i darostwng. Yr oedd Harri ei hUD yo. a wyddus i wntud hyn, ac felly efe aj wracdawodd ar l cais, gan arwain byddin i sir Fflint, ac mewn brwydr a'r Cymry dan lyWr yddiaeth Dafydd mab Ovvain Gwynedd, bu agos i fyddin Harri gael ei llwyr ddytetha. Lladdwyd Eustace Fitz John, a Robert de Courcy, a thaenwyd y gair fod Harri ei hun wedi ei ladd, yr hyn a barodd i Harri, Iarll Essex, ymaflyd yn y faner freninol a ffoi gan waeddu fod y brenin wedi ei ladd. Ond dadorchuddiodd y brenin ei wyneb i ddangos ei fod yn fyw, yr hyn a roddodd nerth adnewyddol i'w wyr, ac efe a'u harweiniodd i Rhuddlan, yr hwn le a gadarnaodd tuag at gario allan ei gynllunian, Anlonodd i Gaer- lleon orchymyn i ddwyn ei lynges oddi yno yn erbyn Gwynedd, yr hon a ddaeth dan lywyddiaeth Madog ab Meredydd, ond yn anffodus i'r brenin cafodd y rhan fwyaf o'r mor filwyr eu lladd gan wyr Owain pan yn dychwel yd i'w llongau i Abermenai, ar ol bod yn gwneud ymosodiad ar y wlad. Ond er i Owain enill buddugoliaethau gogoneddus ar Harri y pryd hwnw, gwtlodd nad oedd ei allu ef yn ddigon i wrthsefyli galluoedd; undabol Lloegr, felly efe a ymostjngodd. Yn y flwyddyn ganlynol, (1158) ymostyngodd hollbenaethiaid y Deheu- dir i franin Lloegr ond Arglwydd Rhys, yr byn sydd yn ddangoseg eglur o'i ddewrder. Pan we!odd Rhys ei fod wedi ei adael ei hun i wrthsefyli holl allu brenin Lloegr, efe a orchymynodd i'w ddeiliaid i symnd eu holl anifeiliaid i Ystrad Tywi er mwyn dyogelwch, gan ei fod yn ymwybodol nas gallai ddal yn hir yn et byn galluoedd Lioegr. Nid oedd Hani o'r tu arall yn awyddt, s iawn y pryd hwaw am ryfela a'r Cymry, gau fod gwrthryfel arall yn Lloegr, wedi ei achosi trwy ymryson fa rhwng y brenin a Thomas a Becket archesgob Caergaint, ac yr oedd y 0 wjad yn gyffredinol yn bleidiol i'rolaf., OM i'r dyben o gael holl Gymru dan ei Ijwodraeth, a byny mor heddychol agoediinodd, aiifonodd y brenin at Rhys, yn gorchymyn iddo ddyfod ar unwaith i'w lys, rhag iddo trwy an- yfudd-dod dynu holl a!luoedd Lloegr a Chymru yn ei erbyn. Gwelodd Rhys mai y ftordd oreu oadd ufyddau, ac felly efe a-seth, ac a gafodd dderbyniad croesawns: a'r breuin a roes iddo y Cantref Mawr yn Arglwyddiaeth. Derbyniodd Rhys hyny heb ddangos un anfoddlonrwydd, ac er mwyn sicr- hau heddwch ag etifedd tywysogaeth y Deheubarth, ychwanecodd y brenin amryiV faenorau Ilt y Cantaef Mawr i Rhys. Ond ni pharhaodd heddweh Rhys yn hir oblegyd yn fuan ar ol hyn daeth Roger Iarll Clare, a. Walter Clifford, ceidwad Llanymddyfri ar ol cadarnbau Cestyll Dyfi, Dinerth, a Lhnrhystyd, a'u byddinoedd i diriog- aeth Rhys, gan ladd amryw o'i ddeil- iaid, ac yspeilio llawer o'u meddianau. Anfonodd Rhys achwyniad at y brenin, ond ni wnaeth Harri nemawr sylw o'r genadwri rhator nag aJdaw na chaent wneutLur niwed iddo. Pan welodd Rhys hyny, efe a bonierfynodd ddial ei hun am y cam, gan nad oedd y brenin yn barodi wneud hyny. Felly, efe a geisiodd gynoit wy Einioa ei liai, mab Anarawd, ac a jmosodasant • ar Gastell Llanymddyfri, ac ar ol eiorch- fygu, a chymeryd oddi yno yspail fawr o arfau a meiroh, aetbant tua 01 ered- igion, ac aarheithiasanty wJad, gan di- llí strlO el holl Gesty II. Yn y flwyddyn ganlycol, (1159) ymosodoM Rhy» yn erbyn Castell Caerfyrddin. Ond daeth Rainald Iarll Bristow, yr hwn oeddyn fab i'r brenin Harri Roger Iarll j Clare, Cadwaladr brawd Owan Gwyn- edd, ac lIywel a. Chynan, meibion Owain, gyda byddin fawr yu eibyn Hhj s, tel y gorfu iddo ffoi i'r mynydd- dir. Ond ni wnaeth hyn ei wangeloni, ond bob tro y gwelai g/fleusdra yn caniatau iddo, efe a ymosodai ar ei elynion gydag egni gwrol, ae. addefa yr haneswyr Seisnig fod e. feiddgarwch braidd yn anorchfygol. Ilarn-With weled hyn, a arweiniodd fyddin gref o 12(kgr, gan deithiogyda glanau y mor trwy Forganwcj res cyr- haedd Caerfyrddin, gyda'r "bwriad o ymosod ar Rhys, yn 1162 neuSTl 63. 0 Gaerfyrddih efe a,4eth yn ei .mjj' Bencftisler lie y daeth "Rhys i'w gyfiSM^ au a ymostyc.godd'unwaith yn yehwan- eg i trenin Lloegr ar yr amod fod y Cantref Mawr a'r maenorau a berthye ai iddo i gael aros ya ei feddiant, a'r hyn y ôóddlonodd y trenin, ac a rodd- es diroedd Dinefwr iddo gyda 11aw, a lychwelodd,y.,brenin. a'i. fyddin yn eu holàÜ.
-------------. CROMWELL.
CROMWELL. Byddai yn anhawdd i neb ddyt hym- ygll pa mor gorwyntol yr ysgrifena Carlyle am y corachod rhagfarnHyd, y rhai lwythasant enw Cromwell am gan- rifoedd a phob dirmyg. Y sgaba Car- lyle y dynionaeh gwael a wnaetbant hyn oddiar esgynlawn- y greadigaeth. ZIY Edrycha efe i mewn i deulu Puritau- aidd Cromwell. Sylla ar eu difrifwch, eu cyDghorion i'w gilydd, eu hyfryd- wch wrth fyfyrio yn y Beibl, eu sym- ledd mewn gwisgoedd, eu serch cref- ydIJol at eu gilydd, eu sel tanllyd o blaid yr efengyl, &c., nes y mae yn ymgodi fel Goliah i ddifrpdi dirmyg. wyr Cromwell, gwrriddyn a changen, mewn iaith anghyifeithedig. Rhoddwn engraifft o'r hyn a ddywed efe am un Mr. Noble, a geisiodd bardduo hanes bywyd Cromwell. "Reverend Mark Noble, my reverend imbecil friend, discovers in the letter evidence that Oliver was once a very dissolute man: that Carrion Heath spake truth in that if lagellum Balderdash of his. 0 my reverend imbecile friend, hadst thou thyself never any moral life, but only a sensitive and digestive ? Thy soul never longed towards the serene heights, all hidden from thee and thirsted as the hart in dry places where- in no waters be ? It was never a sor- row for thee that the eternal pole star had gone out, veiled itself in dark clouds:—a sorrow only that this or the other nolle Patron forgot thee when a living fell vacant ? I have known Christians, Moslems, Methodists,— and alae, also reverend, irreverent Apes by the Dead Sea." Eppaod yn ymyl y mor many' y geilw efe y parchedigion, na pharchant grefyddolder y Puritan Oliver, pan yn cwyno ar ei galon ddrwg ac yn son am ei syehed air Dduw, y rhai a ddefn- yddiet,t gyffes ei galon mewn llythyr am ei lygfedigaethau mewnol, fel sail i'w gyhuddo o foi yn euogp bechodau ysgeler ryw bryd yn ei fywyd. Pa bnasent wedi darllen cyffesiadau Dafydd ac ereill, galiasent weled nad oedd dim yn ddyeithr i dduwiolion penaf yr oes- oedd yn iaith Cromwell. Yn 1639, pan yr celd Cromwell oddeutu deugain oed, ceisiodd y bi-eniri Siarls gospi pobl Scotland am eu gwrth- ryfel ynei erbyn ef, wrth iJdo geisio gwthio esgobion arnynt yn groes i'w hewyllysiau. Ond p-irotodd y Scots yn ei erbyn ef mor grff, fel y cytunodd efe ardelerau cymod am ychydigamser. Ond ni bu efe yn hir he barotoi dra- chefn yn eu herbyn. Galwodd efe y Senedd yn nghyd at y pwrpas hwn. Synodd yr holl wlad ei fod ef am i'r Senedd eistedd. Yr oedd Cromwell yn aelod drcs Caergrawnt yn y Senedd hon. Cyfarfyddodd y Senedd hwn Ebrill 13eg, 1640. Yr oedd y brenin am i'r Senedd basio penderfyniad i roddi arian iddo ef i fyned allan i ryfel yn erbyn pobl Scotland. Nid oedd y Senedd yn barod i ufyddhau iddo. Am hyny torodd y Parliament i fyny wedi iddo eistedd am dair wyth- nos. Geilw haneswyr hwn y 'Short Parliament.' Peuderfynodd y brei.in gael vr arian at ryfela, trwy lwybnu ereill, gan fod y Senedd wedi pallu cydsynio a'i gais. Galwodd y milwyr y rhyfel 'the Bishop's War,' a gwrthrjfeiasant yn erbyn ci penaethiaid swyddogol. Nid oedd fawr o obaith am lwyddiant i Siarls oddiw: t," y fath filwyr, y rhai a cydjmdeimlent yn Jdwfn a'r efengyl- wyr. D -eth byddin y Scots yn erbyn byddin y •b;;etiin, a chawsant fuddugol- iatth ar y brenin. Llawenychodd y Purifcaiiiaid yn eu llwyddiant. Bu Siarls o dan orfou. i alw y Senedd yn nghyd yn nechrcn Tachwedd, 1640. Galwyd hwn y 'Long Parliament.' Yn hwn yr oedd Cromwell yn aelod dros dref Caergrawnt. Cyfododd gwrthwynebiad yn erbyn yr esgobion yns'Llundain.. Anfonwyd aeiseD gan 15,000 o'r trigol., yn cynwys cais am ddiwcgiad yn yr fesgob- ion,ac yn suré-moniau fI E^lwyfl Cy- hoeddwyd pamphledan grymal: gtn, John Milton ac ereill yn etbyn yr esgobion. •>' Daeth aclOTyn^oti mawrion o flaen y Senedd hvvn%ddiwrth Tai ag cedd wedi dyoddef creulooderau. Yr oedd yn y Senedd hwn un o'r enw Syr Phillip Warwick, yn aelod dr68 Maesyfed. Dywedodd hwnw, Y tro cyntaf i mi wneud sylw o Cromwell, oedd yn nephreu y Parliam- ent Tachwedd 1640. Mewn, ffolineb, tybiais fy hun yn foneddwr ieuanc cymwys i'f Hys. Gosodwn bwys ar fy nillad hardd. Daethum i'r Ty Cyffredin dillad- trwsiadus. A sýlwriis fod boneddwr y yn siarad mewn dillad cyffredin, y rhai -fet-phoi -wedi--aaal en gwneud gan daeliwr gwledig. Nid oedd crys y bOIJeldwr yn ymddangos yn lan iawn. Ac yr oedd ys notynau o waed ar y rhwymyn oddeutu ei wddf ef. Nid oedd un rhwymyn ar ei hat ef. Yr oedd efe yn ganolog mewn msintioli. Crogai ei gleddyf wrth ei ochr. Ymddangosai ei wyneb yn chwyddedig ac yn goch. Yr oedd ei lais yn llymbigog. Nid oedd yn ber- seiniol. Ond yr oedd ei hyawdledd yn llawn o wres. Yi* oedd efe yn am- ddiffyn gwas Prynne, yr hwn oedd wedi bod yn dwey4 rhyw bethau trwy ba rai y gwnaeth ei hun yn agored i gosp. Yr wyf yn cyfaddef i fy mharch i'r Parliament leihau yn fawr wrth weled fod gwrandawiad da iawn yn cael ei roddi i ddyn mor wledig a Crom- well, gan nad oedd efe wedi ei wisgo yn orwych, ac yn ymddangos yn fon- eddwr trwsgl.' Nid yw Carlyle yn coelio pob peth yn y desgrifiad uchod ond digon tebyg ei fod yn agos i'r gwirionedd. Dywed ei hanesydd Eglwysig, gelyn iddo, ei fod wedi amddiffyn hawliau dynion tlodion—y rhai oedd yn cael en' gormesu—mewn pwyllgor Seneddol, mewn with RJor gref fel y teimlcdd y gorthrymwyr yn fawr. Llawnodwyd I Protestiad' gan Crom- well, ac ereill, yn y Senedd, y mwyaf- rif yno, i lynu wrth eu gilydd i am- ddiffyn eyfraith y wlad a'r efengyl, yn ngwyneb fod y brenin yn cynllunio yn ddirgelaidd gyda'i- fyddin yn erbyn y Senedd. Aeth y Protestiad'' yn faner oddeutn pa un yr ymgynullodd niiloedd o ddynion mewn ychydig amser. Aeth ynarwyddair rhyddid trwy y deyrnas. Pasiwyd mer-ur yn y 8enedd nad oedd y brenin i derfynu eistedd- Vad y Senedd, heb ganiatad y Senedd; Llawnododd y breoin y mesur hwn er. mwyn cael ar an i dalu ei fyddin. Aeth pethau yn dawel am ychydig. Cafodd y Senedd holiday am chwech wytlyics yn Ilydref, y flwyddyn 1641. Aeth Cromwell adref i Ely, i dreulio yr wythnosau hyn yno. Goifyddwyd i'r Senedd gyfarfod yn nechreu Tachwedd, o herwydd gwrth- ryfel ynyi Iwerddon. Ni i oedd y Senedd yn foddlon ar bethau. Pendarfynodd ar osod ei golygiadau mewn deiseb neu Re- monstrance, fel ei gelwid. Dywedir fod Cromwell wedi datgan oci buasai7 fod y remonstrance wedi pasio, y buasai wedi ymfado i America. Penderfynodd y brenin wneud es iamplau o bum aelod Seneddol, y rhai y tybiai efe eu bod yn elyniaethol iddo. Dau o honynt oedd Pym a Hampden, Gofynodd i'r Senedd eu rhoddi i fyny, fel teyrnfradwyr. Pallodd y Senedd a chydsynio a'i gais ef Ciliasant hwy o'r Senedd rhag id!o ef ddyfod ar en g" arthaf, gan ei fod yn bwriadu dyfod atynt a 500 o ddyhirod yn barod i wneud ei ewyllys ef. Gwnaeth yr ymrsodiid. Oud yr oedd yr adar wedi ehedeg. Cyfododd Ilef wrthryfelgar yn ei erbyn ef trwy yr holl deyrnas am sathru deddf y wlad o dan ei draed. Cyfododd holl Lundain yn erbyn y breniu a'i slafiaid, y rhai oedd yn gwneud ei ewyllys. fwelodd y brenin ei berygl, a gadawodd Whitehall cyn i'r pump aelod a gondemniai efe, a'r Senedd, yn righyd a thorfeydd trigol- ion Llundain, ei amgylchu ef. cl Ni ddychwelodd byth i Whitehall wedi hyny nes iddo gael ei gymeryd yno i osod ei ben ar y blocyn, i gael ei dori ymaith. Yr oedd y Senedd am gael ei aw- durdod ef i gadarnhau eu gweithred- iidan hwy. Ond gomeddodd. Nid oedd gan y Senedd ddim i'w wneud ond cael byddin i'w amddiffynu ei hun a' r deyrnps. ]Plaeth;-y t)( ? yn lluoedd o dan faner y Senedd yn 1642. Cawn; haneS; ain. Ctf-mwell yn yr amspr hwn fel;y^nltt: Chwefror $fed, 1642,—Mt. ffipm^irell yu cynyg .1*00 pn^; at was^[e^|^ Build Cyff* Fiidin (mae Yn y Senedd holPf mae ei enw yn ymddangos yn ami iawn. yn cynyg rhyw gynllun ymarferol neu gilydd)11 barbaus. Yr ydym yn dynesu fel hyn bob gam at amgylchiadau cvnhyrfus. pwys* » O J>
MARWOLAETHAU AMERICAN-AIDD.
MARWOLAETHAU AMERICAN- AIDD. I S1'1 ,'H-DkÐùiO o'r darfodedigaVth, yn 32 mlvydd oed Mrs. Ann Thomas, priod Mf. Johc -»■ ■ naorch i Tfthn n Edwards, gynt o Cwm George, Rhon" dde, Pontypridd. Daeth i'r He hwfl tua pum mis yn ol o PJymoutb, Penn- sylvania, lie y terfynodd ei gyrfi* ddaearol yn nhy ei rhieni, gan y ihsl y cafodd bob ymgeledd a thynerwell- Cafodd Mrs. Thomas y fiaint o yratIO a chrefydd er yn foreu. &dyddiwid hi pan yn 14 oed yn afon Rhonddfc gan y Parch. Williams, Twynyrgdyfj broMoiganwg. Yn 1868 ymunod^ mewnpriodas a John Thomas, Werf* ddu, ac yn y flwyddyn ganlynol tnd.. odd hi a'i phriod, yn nghyd a'inAie# i'r wlad hon. Mawrth 23, 1877, yn yr oedran teg 0 "74 mlwydd, y chwaer dduwiol, MO Mary Lewis. Ganwjd hi mewn lie ot er,w Glan-yr-ynys, yn agos i dref bell' afol Aberteifi. Enwau ei ihieni oedu; ynt William a Mrs. Rhydderch, j.. oeddyot yn amaethu yn y lleucho^^ Collodd gwrthddrych ein cofiant mam pan yn dra ienanc, yr bynfu end mawr i'r tad ac yn golled an adwy i'r plant hefyd. Yn fuau ar 0 1 byn symudoddy tid galarus j Glan-yr.-ynys i dyddyn by han yn ag0^ I 1 Trefdraeth, sir Benfro. Ar ol eW^ I o amserpriododd ein chwaer ymadslfl edi g a'r toawd hoff a'r bardd medn^ ThomaSj/Lewis, yr hwn sydd galar dwfn ar ol priod anwyl ei ieue°^ tyd. Bedyrtdiwyd hi gan y diwedd^ Barch Henry Davies, Llangloffa^ 1828, a bu yn ffyddlon i'w pi Barch Henry Davies, Llangloffa^ 1828, a bu yn ffyddlon i'w p} grefyddol hyd y diwedd.
t>ONTYPRIDD—YSPKIIIO
t>ONTYPRIDD—YSPKIIIO Prydnawn dydd Mercher cafoat o'r enw Morgan. jrhwn" sJrldJ adnabyddus yn N ghwm Rhone Plfontypridd, fpl srw^rthwr life j ei'yspeiha o dros JgOO yn Llnng Pontypridd. Dywedir ei fod treulio y prydnawn yn rghwmi merched pe thyn^l i'r lie iich wedi syrthio i gvi a phan y d, srwelodd g(llli ei arian. "Yroedd o'r enw Etizabcth Edwards, vr breswylia ar lan vr afou yn -ALer, wedi dianc, yr hon yèeuwjd o J., iddi ychydig wedi haner r.cs yn ag°fci Nantgarw. Yr oedd ^»?,ddi aur sXt pherson, ond t wadai ei b,.o J n dini am yr yspt iliad.
YSPEILIO CKRBY-DKES ETC.;
YSPEILIO CKRBY-DKES ETC.; Y mae y uewydd wedi cyrha«dd y gerbydres a adawodd ddinas Q am Vera Crus ganol nos yr Mai, wedi cael ymosod ami rh^ Mexico a Lepeshan, a bod deg o au yn cynwys 27,292 o ddoleri wedi lladrata.
STRIKK 20,000 0 LOVVYB LANCASHIRE.…
STRIKK 20,000 0 LOVVYB LANCASHIRE. jtØ Dywed newyddialuron Lanca^ g fod y strike yn gyffredinol, a J) leiaf 20,000 o lowyp allnn, a ereill wedi tafljn i segurd )d o'r hertf^
[No title]
Y FFOEDD I LW1DDO Dywedir fod masnachwr yn wedi gosod,si^/i yn ei tfenestr, yD bysu fod perchenog y. ewyllysio myned i'r sefyllfa gyciamerch ieuanc o xmddygis 1190,0 neu weddw ieuanc- Er y pryd ifof nis gall Leb ddychymygu y lath If o ferched o bob oed sydd yn myned I -f siop i brynu rwyddau ond y & vid masnachwr heb ddewis neb ( to, yw yn df byg y gwna am beth Prydnawn dydd Mawrth di^e^0l aeth dau b rson perthyncl i Rhydychain—l\ir. Burnes, o Mr. Steele, I/erpwl, a)Jar ysgafn, yr hwn mewn rhii wire 0 r hyny a gafwyd a'i wyneb i war^vd 0 mh w 11 Sand lord. Yn luan d^ hyd i'r ddau gorff.