Tarian Y Gweithiwr

Y TRETHI YNBEDWELLTY. Y mae llawer o ddynion yn eithai boddlon i fyw ar gynyrch gwyneb pob mater a gyfodir i sylw. Nid ydynt am gymeryd poen i chwilio i haeddianan crochlefau twyllodrus gorthrymwyr. Ni phwyllant i gydmaru y naill beth a'r llall, i gael cyfiawnder i'r golwg. Gadawant i'w teimladau ymgodi yn donau cynddeiriog wrth orchymyn yr awel deneuaf a ysgnbo dros wyneb cymdeithas. Ychydig amser yn ol, ymdrechodd y dosbarth llywodraethol yn mhlwyf Bedwellty, i gyfodi llef uchel, fod y 'trethi yn myned yn drwin o herwydd gweithrediadau y Bwrdd Ysgol. Y mae y Toriaid trwy y deyrnas wedi bod yn ddiwyd iawn i ledaenu rhag- farn yn erbyn byrddau ysgol trwy godi lief uchel yn nghylch pwys y dreth. Lief nid rheswm yw moddion y policy a ddefnyddiant hwy. Nid yw rheswm yn boblogaidd yn inhlith Toriaid. "What is the Cry ?" yw y cwestiwn mwyat pwysig hwy. As os gallant lwyddo i gael digon o ffyliaid i ddilyn eu gilydd mewn gweddi; neu osod i fyny lefau yn erbyn neu o blaid unrhyw beth, nid oes arnynt eisiau dim arall i ateb eu pwrpas. Ond hynod fod neb a alwant eu hunain yn Ymneilldnwyr rhyddfrydol yn givrando ar lefau Toriaidd. Rhy- feddach fyth fod rhai pregethwyr, y rhai na cheisiant ddeall gwell, yn uno a'r chorus Toriaidd, fel y mae rhai wedi gwnend yn nghylch y trethi yn Bedwellty, a manau ereill. Pan yr oedd Toriaeth Eglwysyddol yn teyrnasu am dair blynedd yn Mwrdd Ysgol Bedwellty, nid oedd neb yn eyfodi lief fod canoedd o bunau yn y flwyddyn 0 arian y trethdalwyr yn cael eu gwario ar swyddogaethau, yn mha rai yr oedd gwaith i raddau mawr yn absenol. Y pryd hwnw nid oedd un trethdalwr yn cael gweled ar fil y Mate collector faint o arian yn y bunt a delid tuag at y Bwrdd Ysgol. Yr oedd y swm yn cael ei gynwys o dan ryw enw arall. Ond pan y dechreuodd Rhyddfrydiaeth deyrnasu, yr oedd yn rhaid i'r trethdalwr gael gweled faint yn y bunt a dalai, efe at y Bwrdd Ys- gol. Nid ydym yn dweyd dim yn erbyn iddo gael gwybod. Ond yr ydym am alw sylw at amcan y Toriaid yn y mater hwn. Os oes rhyw ddrwg yn y ffaith fod y trethdalwyr yn gorfod rhoddi llawer o arian at ysgolion, trwy awdurdod y Bwrdd, ar y Toriaid yr oedd y bai yn y dechreu i beidio ymegnio i beidio cael Bwrdd. Gadawsant i fwrdd ddy- fod i fodolaeth yn hamddenol. A defnyddiasant ef wedi hyny fel y gwelent yn dda hyd y gallent. Ond y mae cwestiynau pwysig yn cyfodi mewn cysylltiad a'r dreth at addysg. Us yw yn ffaith fod addysg yn tueddu i leihau tlodi a drwg weith- redu mewn cymdeithas, yna y mae pob ceiniog a roddir at addysg, yn tueddu i leihau y dreth at y tlodion, ac at waith heddynadon a heddgeidwaid. Sut bynag am hyny, nid yw cyfan- swm y dreth at bob peth yn Bedwellty yn un rheswm i neb gyffroi yn fwy nag arferol. Yr oedd y dreth am bob peth yn 4s. 4c. yn y bunt, yn y fiwyddyn 1875, blwyddyn yn mha un yr oedd Toriaeth wrth eu bodd me?n swydd- ogaethau a mwyafrif. Yn 1876, wedi i'r rhod droi ychydig yn erbyn Toriaeth, 3s. 3e. yn y bunt oedd y dreth at bob peth, sef tair ceiniog ar ddeg yn y bunt yn llai na'r flwyddyn o'r blaen, yr un fwy Toriaidd. Eleni nid yw y dreth ond 3s. 5c. -yn y ljunt. Ond ni buasai yn rhagor na 3s. yn y bunt oni buasai fod y cwmniau yn yr Assess- ment Committee wedi Ileihau gwerth trethol eu meddianau eu bunain gymaint a £ 10,161 10s. Yn y flwyddyn 1875-6 gwerth trethol meddianau y plwyf oedd £95,806158. Ond gwerth trethol meddianau y plwyf yn y flwydd- yn 1876-7 yw £ 85,645 5s., neu £ 10,161 10s. yn llai na'r flwyddyn o'r blaen. Ymddengys fod y rhan fwyaf o aelodau y pwyllgor sydd yn penderfynu beth yw gwerth tretbiadol meddianau, yn perthyn i'r gwahanol gwmniau glo yn y plwyf. Deuddeg o bersonau sydd yn cyfansoddi y pwyllgor. Y cwm- niau glo a gynrychiolir gan y rban fwyaf o honynt. Pe rhoddid y cwbl o werth trethiadol eu meddianau hwy at eu gilydd, ni byddai yn rhagor na £45,256 15s. Gan hyny y mae gwerth trethiadol eu meddianau hwy oddeutu haner gwerth trethiadol holl feddianau y plwyf. Y mae pedwar boneddwr ar y pwyll- gor yn cynrychioli tri chwmni-Rymni Tredegar, a Phenycae. Yn y cynrych- ioliad hwn nid oes un arwydd fod sylw wedi cael ei wneud i sicrhau cynrych- ioliad, yn ol gradd meddianau. Y mae dau yn cynrychioli meddianau treth- iadol un cwmni, er nad yw y medd- ianau hyny yn fwy yn eu gwerth treth- iadol na Y,7,200 5s., tra y cynrychiolir gwerth trethiadol 0.616,853 5s. cwmni arall gan un, a £ 16,754 5s., sef gwerth trethiadol cwmni arall, gan un beth bynag, nid gan neb ond un o bwys swyddogol. Y mae y swm mawr o yn agos holl werth meddianau treth daliadol y plwyf, sef £40,388 10s., heb gynrych- ioliad ar yr Assessment Committee. Ac eto y bobl sydd wedi terfynu pethau fel hjn, sydd wedi bod yn crochlefain mai dynion a dalant drethi a ddylent fod yn aelodau yn y bwrdd ysgol. Clywsomfod un Ymneillduwr yn croch- lefain y cry hon gyda'r Toriaid ychydig amser yn ol. Pe byddai rhyw gynrych- ioliad teg o bob meddiant treth daliad- 01 yn bod, byddai rhyw reswm yn y cry. Heb hyny nid yw yn ddim gwell na screch wallgof dynion a deimlant eu bod yn colli y dydd ar dir eyfiawnder a gwirionedd. Dangosodd y pwyllgor dan sylw eu bod yn ystyried buddianau y cwmniau, pan y tynasant werth treth daliadol en meddianauhwy gymainta£10,16110s. yn y flwyddyn hou. Ond gadawsant werth treth daliadol meddianwyr bychain bron fel yroedd, er fod gwerth eu meddianau hwy gyda'n gilydd, bron yn haner boll werth treth daliadol y plwyt. Yr oedd lleihad y gwerthhwn yn meddianau y cwmnian, gymaint a thros ddeng mil o bunan, yn effeithio colled i'r dreth o yn agos bump ceiniog yn y bunt. Ac o herwydd y lleihad hwn y mae y pump ceiniog hyny yn cael ei osod ar feddianwyr bychain, meddianau pa rai a leiheir mewn gwerth trwy ddrygedd yr amseroedd fel ereill. Ond cedwir gwerth treth daliadol eu meddianau hwy i fyny. Digon gwir fod ganddynt hawl iapelio at bwyllgor yr Assessment, ond nid oes gan neb o honynt, oddieithr ychyd- ig nifer o'r rh-ii cyfoethocaf, un llais yn y pwyllgor fel aelodau. Nid ydym yn dweyd dim yn erbyn y ffaith fod ymdrechion a chyfalaf y cwmniau yn fuddiant mawr i'r cymyd- ogaethau. Nid ydym chwaith yn eu beio am geisio tynu eu meddianau anghynyrchiol o grafangau y dreth. Nid rhyfedd fod hyn yn bod ar amser gwasgedig fel yr un presenol, Ein hamcan yw dangos pa fodd y mae pwnc treth y plwyf yn sefyll, a galw sylw at ffeithiau gyda golwg ar swm y dreth, a chyda golwg ar gynrychioliad teg meddianau y plwyf i gyd, yn y pwyllgor sydd yn penderfynu ar werth trethol y meddianau. Nid ydym chwaith yn amheu eywiredd amean y boneddwyr sydd yn cyfansoddi y pwyll- gor hwnw. Nid. II ater amcan da a chywiredd nodwedd bersonol neb yw y mater, ond llywyddiaeth deg pob math o feddianau treth daliadol, yn ol eg- wyddor cynrychioliad o blaid yr hon yr ymresyma llywyddien presenol y pwyllgor. Un o'r pethau gwaethaf a all mawi- ion byd wneud, yw cynllunio a gweith- redu yn anheg. Creant ddigofaint a all fod yn ddystaw am amser. Ond ni ddylid edrych ar ei ddystawrwydd yn brawf o heddwch nac o absenoldeb defnyddiau canlyniadau niweidiol, nac o ansicrwydd ymddangosiad y canlyn. iadau hyny. Nid oes dim yn ddoethach i frenin- oedd gwaith a masnaoh, hyd yn nod at eu buddiant eu hunain, na gweithredu yn ol egwyddorion cyfiawnder a gwir- ionedd. Y mae yr ymherawdwyr mwyaf galluog, yn eistedd ar y gor- seddau mwyaf cadarn, wedi gwneud llongddrylliad o'u hawdurdod, ac o'u boll gysuron, yn nghyd a heddwch a buddianau eu deiliaid, trwy vosodt moesoldeb, dyng trwch, cyfiawnder, a gwirionedd, o dan eu traed. Cymered boneddwyr Bedwellty rybudd.

CWMPARC. Nos Sadwrn diweddaf, cynaliwyd cyf- arfod llenyddol yn ystafell eang a chyf- leus y Cwmdare Hotel. Etholwyd Mr. David Richards, overman glofa y Dar, i'r gadair, yr hwn a'i llanwodd mewn modd deheuig. Cafwyd cyfarfod o'r fath oreu yn mhob ystyr, gan fod ynddo ddigon o amrywiaeth i ateb chwaeth y gynulleidfa fawr oedd wedi dyfod yn nghyd. Caw- som adroddiadau campus, ac areithiau gwir dda, y canu o'r fath oreu, a gwnaeth yr offerynwyr eu rhan yn ardderchog, fel rhwng y naill a'r llall, darfu i ni dreulio dwy awi^iwrth fodd ein calon. Y mae cyfarfod o'r fath yn glod neillduol i'r rhai a gymerodd ran ynddo, ac yn adlewyrchu anrhydedd ar y gymydogaeth, agobeithio y gwel y cyfeillion talentog eu ffordd yn glir i fritho y gauaf dyfodol a chyfarfod- ydd o'r fath. Gwybrwywyd un cyfaill gan Miss Mathews, dros y gyfrinfa, am ei ffyddlondeb yn ystod y flwyddyn ddi- weddaf, a medal aur. Arweinydd y cyf- arfod oedd Mr. Jacob Morgan, a beirniad yr areithiau oedd Mr. John Davies. Ar ol canu Hen Wlad fy Nhadau' gan y dorf, terfynwyd un o'r cyfarfodydd goreu y bum ynddo erioed.—UN OEDD YNO.

PRIODAS. Medi 11 eg, yn Swyddfa'r Cofrestrydd, Merthyr, Mr. Thomas Williams, gynt o Rhuthinduon, plwyf Hangining, swydd Caerfyrddin, a Miss Mary Ann Thomas, Wind-street, Aberdar.

AT BWYLLGOR EISTEDDFOD UN- DEBOL PONTYPRIDD. FONEDDIGION,—A fydd un o honoch gystal a rhoddi gwybod trwy golofnau y DARlAN gan bwy y mae'r cyfansoddiadau aflwyddianus, a pha un a ellir eu cael yn ol. Yr wyf wedi danfon at y beirniad (Caradog), a chefais atebiad yn ol. An- fonais ddwywaith at yr ysgrifenydd, gan amgau llythyrnod unwaith, ac unwaith at un o'r pwyllgor, gan amgau stamp, ond heb gael un atebiad yn ol. AUBER.

[ CWMBACH. Nos Lun, Medi lOfed, cynaliwyd cyf- arfod cyhoeddus gan drethdalwyr y ns uchod, er ystyried yr angen am oleuc* heolydd tywyllion a geirwon y He. Wedi ethol Mr. Davies, y postfeistr, i lywyddu, ac wedi iddo wneud rhai sylwadau ar y rhesymoldeb a'r buddioldeb o gael nwy i oleuo yr heolydd, yn enwedig yn ymanan hyny sydd yn beryglus i'w tramwyo an nosweithiau tywyllion yn y gauaf, galw- odd ar amryw ereill i ddweyd eu medd- yliau, pa rai ceddynt yn rhedeg i'r un cyfeiriad. Gwnaeth rai sylwadau miniog iawn fod y lie hwn yn cael ei esgeuluso yn fwy na rhanau ereill o'r plwyf, er fod y trethoedd mor drymion, os nad yn drymach, ar y dosbarth hwn ag ydynt at y rhanau hyny sydd yn derbyn pob rha- gorfraint a all yr awdurdodau estyn iddynt. Wedi hir siarad, pro and con., daethpwyd i'r penderfyniad o ethol cy- nrychiolwyr i'w hanfon i gyfarfod ag aelodau Bwrdd lechyd Aberdar, i osod y cais rhesymol hwn ger eu bron; ac nid ydym yn gweled un sail ganddynt ei omedd iddynt Bydd genym ragor i ddweyd ar y mater eto.—IOAN CYNON.

RESOLVEN. Nos Lun diweddaf, yn y Vaughan Arms, cawsom y pleser o wrando Mr. William Abraham, yr hwn, ar gais rhai o'r cyleillion, a dalodd ymweliad a'r lie, yn traddedi anerchiad ar Yr angenrheid- rwydd am undeb a chydweithrediad yn ein plith fel glowyr.' Cafwyd cynulliad da, ac ar ddiwedd y cyfarfod penderfyn- wyd ein bod yn ail ymaflyd yn yr Undeb, ac wedi cymeryd enwau y rhan fwyaf o'r gwyddfodolion, ac i luaws dalu ere blaendal. gwasgarwyd mewn awydd am gael cyfarfod yn fuan eto, a chan deimlo fod rhywbeth wedi ei wneud ac y dylesid ei wneud er ys tro. Dymunem weled ein cyfeillion yn mlaen y cwm yn galw cyfarfod arall, ac yn agor cyfrinfa, fel y gallom ffurfio dosbarth yn Nghwmnedd. Deallasom drwy Mr. Abraham nad oes dim yn ein lluddias i wneud hyny yn bresenol —UN OEDD YNO.

PENDKRYN. Nos Lun, Medi yr 17eg, yn nghapel y. Bedyddwyr yn y He uchod, traddododd y brawd John Eppynt Jones, Hirwaun, ddarlith ar 'Ddylanwad Ymarferiad.' Yn absenoldeb Mr. Jenkins, Trefole, llywyddwyd gan yr hen frawd difyr, Mr. Evan Evans, Hirwaun. Cafwyd darlith wir dda.-P.

TRECYNON, ABERDAR. Dydd Llun diweddaf, cynaliodd eglwya Bryn Seion, Trecynon, ei gwyl de flyn- yddol. pfyd y mwynhaodd yn agos i dri ehant o'r to a'r bara brith Yn yr hwyr, cynaliwyd cyngherdd, ac ymwelwyd a ar gan gor oapel Moriah, Llwydcoed,. Wedi i Mr. Charles, grocer, gymeryd y gadaiB lywyddol, a gwneud ychydig sylwadau buddiol, galwodd ar gor Llwydcoed i ber- fformio 'Cantata Joseph,'yr hyn awhaeth- ant yn fedrus iawn. Cyn diweddu, rhodd- wyd diolchgarwch i'r cadeirydd a'r bon- eddigesau fu yn gweini, yn nghyda tMr. Thomas, gof, am ei barodrwydd bob • amser yn rhoddi benthyg yr efail i ferwi y dwfr. Gorphenwyd yn brydlon, ac yc oedd pawb wedi eu boddloni yn fawr. IOAN.

« MARWOLAETFI 0 GYNDDEIR- IOGRWYDD. Dydd Sadwrn diweddaf, yn Casne- wydd, bu farw person o'r farwolaeth druenus, cynddeiriogrwydd Y trancedig oedd Emmanuel Hobbs, Granville-street, yr hwn oedd wedi bod yn gweithio yu Tredegar House. Oddeutu dau fis yn ol yr oedd Hobbs wedi ei gnoi ar ei fraich gan un o gwn Arglwydd Tredegar, a lladdwyd y ci. Ni welwyd un arwydd o anhwyldeb arno hyd y dyddiau di- weddaf, ond bu farw yn ydulltruenusaf, heb neb yn gallu gweini dim er ei les- iant.

GENEDIGAETHAU. Medi 3ydd, priod Mr John Curtis, grocer, Treorci, ar fab. Enwir ef yn James. I James bach b, Ilach y bo-hawddamor, Boed heid yma iddo Caed lor miri .n dad yn do, A'i dym r tit dd am dano. E. PUGH. Medi 9fed, priod Mr. R N. Morris, Treorci. Gelwir ei enw yn Henry. Henrv yn wir ydd yn anihej—bert iawn, Bri y ty bob ndeg Dyma fand o blurt gUndeg A rots J u* i Morris deg. Tair merch, a b ichg-n s'r hU8-yn leader I r t k Irdi n hapns; Dyma sain wn rh i'n h^b rus, WIIS ei Ln bpJd tl. surus. DBYW. Medi 3ydd, priod Mr John M. Jones, adeiladydd, Hirwaun, ar fab Enwir ef Evan Bevan. ENGLYNION I Mr. D'wid Hug es, 4 Unity-street, Ab< rd ie or enodigieth ei fab. Wel« dvfa phed i Dafjdi—o BS. Mewr. h nm.rdd-dw d Yo wi t->wr tiU^uro fydd, Ac hoeiiu !Jd.;oî gynyod Adenvdd ei I r f o d no- n gadarn I'w firo RhliO hut-, i rui-.ni,, Forh d.j i w ^yf^rwyddo BEDvonrWR,