Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
3 erthygl ar y dudalen hon
OWAIN GLYNDWR. PENOD II.
OWAIN GLYNDWR. PENOD II. YN Y CARCHAK. Wedi iddynt gau y drws, teimlodd ein harwr yr un llaw yn gorphwys ar ei ysgwydd drachafn; ae wedi bod yn ddystaw am ryw fynyd, dywedodd, "Yr wyf yn rhwym o gael eich gusanu cyn ymadael. Nid ydych wedi bod yma ddwy noswaith heb fy mod i yn ymweled a'ch liystafell, ac yr wyf wedi eich gnsanu bob nos, ac yr wyf yn rhwym o gael gwneud yr un peth heco eto." Gan ei bod wedi d wyn y fath newydd cysurus iddo, nis gallai wrthod hyn iddi, ac felly plygodd ei ben i lawr, a chyn pen eiliad yr oedd yn teimlo ei gwefasau yn cynhesu ei fin. A gaf fi glywed," ebe efe, pwy sydd yn teimlo y fath serch tuag ataf?" Dim heno," oedd yr ateb. Ffar- wel." Yna tynodd agoriad o'i llogell, agor- odd y drws, a chlodd ef ar ei hoi a ffwrdd a hi. Wedi iddi fyned, yr oedd ein gwron yn fwy na haner gwallgof. Yr oedd yn dra sicr mae dynes ydoedd -yr oedd ei llais, ei gwisg, a'i liaw fechan yn profi hyny, ond pwy ydoedd nis gallai ddyfalu. A oedd yn bosibl mai ei ferch ydoedd ? Nis gallai gredu hyny. Pa fodd yr oedd ei ferch wedi gweithio ei hun i mewn i'r fath le a hwnw-Ile oedd yn cael ei wylied gan filwyr ddydd a nos. Credai ei hod yn anmhosibl i'w ferch fod yno-nis gall- ai weithio ei ffordd i'r castell ond pwy ydoedd ynte ? A oedd yn bosibl credu fod rhyw estrones yn teimlo y fath ddyddordeb ynddo ? Na, nid oedd hyny yn debygol. Nid oedd ef ond dyeithr i bawb yno ac felly nis gall- ai hyny fod. Tra yn troi y pethau hyn yn ol ac yn mlaen yn ei feddwl, clodd cwsg ei lygaid, ac ymollyngodd ar ei wely, ac ni ddeffrodd cyn i'w fara a dwfr ddyfod iddo boren tranoeth. Pasiodd y dydd, a daeth y nos yn ei amser, a iiiua iz 'i gioch., olywodd drwst tn allan i'w gell fel y nos flaen- orol, ond ei fod i'w glywed yn agosach o iawer. Ambell i dro meddyliai ei fod yn gywir o dan ei ystafell, ond yn mhen rhyw beth tuag awr, seth y owN yn ddystaw. Yr oedd ein gwron yn awr yn hynod galoaog. Credai fod ei rydd- nad yn yr ymyl, ac yn cael ei lywodr- aethu gan y syniad hwnw, methodd a chysgu dim llygadyn trwy y nos. Nos tranoeth a ddaetb, a phan yr oedd ein gwron yn creda fod 12 o'r gloch wedi myned heibio, dechreuodd wrando yn astud ond dim gwell—yr oedd y cyfan mor ddystaw ar bedd. Wedi gwrando am ryw awr, dechreuodd feddwl fod ei gyfeillion wedi ei adael, nen ynte wedi cael en dal; ac os oeddent wedi cael en dal, nid oedd ond angau yn eu haros ac felly yr oedd ei achos ef yn an- obeithiol byth. Pan yr oedd yn nghan- 01 helbul a gofid, dyna ddrws ei ystafell yn oael ei agor, a rhyw un yn dyfod i mewn. Pwy sydd yna ?" gofynodd mewn llais dystaw. "Dystawrwydd," oedd yr ateb- "neswch yma, mor ddystaw a'r bedd." Nesodd yn mlaen oddiwrth y gwely, atheimloddlawyn gafaelydyn ei fraich, a chlywodd lais yn dweyd wrtho, "Plygwch i lawr a theimlwch y gareg sydd wrth y mur." Gwnaeth felly, ao wedi cael gafael yn y gareg, gofynodd, Pa beth yn awr ?" "Safwch," oedd yr ateb, "hyd nes clywoch swn odditanoch." Yn mhen rhyw bum mynyd, clyw- odd rhyw beth yn gweithio yn ddystaw odditano, ac yn faan ar ol hyny clyw- odd lais yn dywedyd, "eyfodwch y gareg." Ymdrechodd wnend hyny, ond yr oedd yn methu. Gwthiwch eich Ilaw rhyngddi a'r mur," ebe y sawl oedd gydag ef yn yr ystafell, a phan yr oedd yn yr act o wnead hyny, dyma ddrws ei gell yn cael ei agor, a llais yn gofyn, Pa beth sydd yn myned yn y blaen yma?" Dim," ebe ein gwron, gan daflu ei hun ar y gwely. Dim trwy wybod i mi." Hum. Ni fyddwch yn hir eto cyn fy ryddhan o'r gofal poenus hwn," ebe y person drachefn. Nid oes genyeh ond dan ddiwrnod i fy mhoeni. Pa sawl diwrnod ?" gofynodd ein harwr. Dau, ac yna gwnawn blanhigfa o'ch orff Y mae aros dau ddiwrnod eto yn lied boenus i mi." Yr un fath y mae pob bradwr yn teimlo. Daw eich hamser yn ddigon buan. Cysgwch yn dawel." Ar hyn flwrdd ag ef a chauodd y drws ar ei ol. Pan deallodd Glyndwr ei fod yn ddigon pell, gofynodd i'r per- son oedd gydag ef yn yr ystafell, A ydych am i mi dreio y gareg eto ?" Gwthiwch eich Haw i lawr rhyng- ddi a'r mur," oedd yr ateb. "Pnrion," ebe ein gwron. Plygodd i lawr a gwnaeth yn ol y gorchymyn, a daeth y gareg allan yn rhwydd yn ei law a'r eiliad y darfu iddo ei chyfodi, gwelodd lewyrch goleuni odditano, a dyna y tro cyntaf iddo gael golwg ar y fath beth er ys mwy na thair wythnos. Y maG y twll yn rhy fychan," ebe rhyw lais odditano, ond bydd yn ddi- gon mawr cyn pen mynyd. Gwnewch chwi eich goreu oddi yna, a gwnaf fin- au yr un peth oddi yma." Yn mhen dwy neu dair. mynyd yr oedd y twll yn ddigon mawr i fyned trwyddo, a dywedodd y person oedd gyda Glyndwr yn yr ystafell, am iddo ef startio yn gyntaf, a byddai iddo yntau ei ganlyn ond nid oedd ein gwron yn foddlon i hyny, ond gan ei fod yn cael ei gymell, ufyddhaodd. Startiodd trwy y twll, a ebafodd ei hun yn mysg rhyw haner dwsin o gyffeill- ion mynwesol. Cadifor," ebe ar ei waith yn estyn ei ben trwy yr agoiiad. Dim gair," oedd yr ateb. "Symud- wch yn mlaen mor ddystaw a'r bedd." Yn fuan yr oedd y person yr ydym wedi son am dano yn ei ganlyn. Darfu iddynt ymlusgo allan trwy ogof fechan fel nadredd, ac wedi iddynt deithio felly am o ddeugain i haner cant o latheni, daethant i le mwy eang, fel y gallent sefyll ar eu traed yn rhwydd a aidrafferth. Trodd ein harwr ei wyneb yn 01, ac yn sefyll yn ei ymyl canfyddai ei ferch. "0! fy mhlentyn," ebe efe gan wasga yr eneth rhwng ei freichiau, ai chwi oedd angel gwarcheidiol eich tad ? Ai chwi oedd yn ei gusanu ynei gwsg ? Ai chwi ddarfu weithio eich ffbrdd ato trwy bob pervgl ? Bendith y Forwyn fyddo ar eich Den. "Bydded hysbys i fy Arglwydd," ebe Cadifor, nad lie i siarad ydyw hwn ond He i weithio. Cofi web fod pob mynyd yn werthfawr." Yn y fan yma darfu iddo gyfarfod a deg neu ddeuddeg o gyfeillion ereill, ac wedi trefnu y fyddin, cychwynasant tua genan yr ogof. Wedi dyfod mor agos i enau yr ogof fel yr oeddent yn canfod y ser draw yn y pellder, dy wed- odd Cadifor, Pwyll gadewch i mi weled os ydyw y ffordd yn glir." Slip- iodd allan, ond dychwelodd mewn llai na mynyd, gan ddywedyd, "Nid wyf yn canfod dim; gwell i ni anturio. Cofiwch wedi i ni fyned allan nad oes gair i gael ei lefaru—pob nn i weithio yn ddystaw, a phob un i dalu sylw i'r! arwyddion. Y mynyd nesaf yr oeddent yn sefyll uwchben yr afon, yr hon oedd yn ymdroelli rhyw wyth neu naw llath yn syth odditanynt. Yr oedd pedwar owch ganddynt ar yr afon, ond yr oedd braidd yn rhy dywyll iddynt hwy ar y pryd i'w canfod. Gafaelodd Cadifor yn y rhaff, ac i lawr ag ef; ond yn fuan gwelent ef yn sefyll, gan edrych yn wyllt o'i gwmpas, a'r eiliad nesaf gwelent ef yn dyfod i'r lan. Wedi iddo gael ei draed ar dir gwastad, gafaelodd yn ei fwa oddiar ei fraich gan ddywedyd yn ddystaw yn nghlust ein harwr, "Gwerthef fy mywyd iddynt am bris go uchel. Y maent wedi lladrata y cychod." Gyda hyny yr oedd yn taflu saeth ar ei fwa, ac yn ei ollwng, ac o fewn i ddeg llath atynt gwelent ddyn ya neidio i fyny oddiwrth y ddaear ac yn disgyn fel careg. Dyna un pagan yn llai," ebe Cad- ifor, gan osod saeth arall ar ei fwa. Yr oedd pob un erbyn hyn yn effro ac yn barod i waith. Yr oedd pob un yn dal ei arf yn ei law ond ein gwron a'i ferch nid oedd ganddynt arfau. I'r allt," gwaeddodd ein harwr. "Y mae hyiny yn anmhosibl," ebe Cadell. Y maent yn rhy gryf; nis gallwn dori trwyddynt pe byddem yn alluog i groesi y gamlas." Yr wyf yn gweled" oedd yr ateb. a Pa beth a wnawn, ynte ? Y foneddiges ydyw y pwnc." "We}?" Pe na buasai higydanigallemnono y gamlas a gweithio ein ffordd yn ddy- ogel i'r coed. Dyma nhw yn dyfod. Heibio congl y castell—'nawr. A gly w- soch chwi yr udgorn ?" Cyn pen eiliad yr oedd pob un yn gwneud y goreu o'i draed. Yr oedd Glyndwr yn gafaelyd yn mraich ei ferch; ond wedi dyfod i ym) 1 y gamlas, neu y llyn, dywedodd hi, Gollyngwch fi, nhad." Nid osdd amser i siarad dim. Yr oedd pob un yn taflu ei hunan i'r dwfr mor awyddus a phe byddai yn myned i orwedd ar wely o fan-blu, a chyrhaedd- odd y foneddiges y lan arall o flaen un o honynt. Yr oedd yn hollti yr elfen laith tel pysgodyn. Yr oedd nofio yn un o wrol-gampiau y Cymryyn y dydd- iau hyny.
CROMWELL.
CROMWELL. Gan fod awdurdod byddin Cromwell wedi rhoddi terfyn ar y Senedd a'r Gynghorfa lywodraethol, yr oedd yn angenrheidiol gosod awdurdodan yn eu lie. Amcanodd Cromwell, trwy lunio Council of State, cyfansoddedig o 12 o aelodau a Senedd o Notables, i osod gwaith y llywodraeth mewn dwylaw a fuasent yn ei wnend yn y modd gorou. Dewiaodd hwynti ei hunan. Ceisiodd ddynion a brofwyd yn rhai gonest a ffyddlon, ac yn ofni Duw, rhai yn meddu gwybolaeth, ac yn ymwrthod ag amcanion daearol. Dewisodd 139 i gynrychioli Lloegr, 6 i Gymru, 6 i'r Iwerddon, a & i Scotland, cyfanrif 156 i gyfansoddi Senedd o'i ddewisiad ef ei hun yn unig, mewn oysylltiad achyng- horfa ei swyddogion. Efe a anfonodd y wys at y personau yn cyfansoddi y nifer uchod i wneud Senedd. Daeth y rhai a wysiwyd i gyd at eu gilydd ond dau, ar y 4ydd o Orphenaf, 16-53. Yr oedd amryw o ddynion uchel, dysgedig, cyfoethog, yn y Senedd hon. Gosodwyd llawer o ddirmyg ar y Senedd hon gan elynion Puritaniaid. Yr oedd gwr o'r enw Barbone, masnachydd mewn Iledr yn Fleet-street, Llundain, yn aelod o honi. Yr oedd efe yn selog yn ei waith yn molianu Duw. Newidiodd gelynion gwir grefydd ei enw ef i Baie-bone, er mwyn taflu gwarth ar y Senedd. Pobl dduwiol oedd ei rieni ef. Dyn duwiol oedd .jrubvu* Y*- oedd hoiyd yn gyfijatljon. ach yfi rfihethau y byd hwn na llawer o elynion crefydd, y rhai a ddefnydd- iasant ei enw trwy chwanegu un lytbyr- en ato i warthruddo a gwawdio Sen- edd Cromwell. Nid oedd yn ateb pwrpas yr erlidwyr i enwi y Senedd oddiwrth yr arglwyddi aristocrataidd, y rhai oeddynt yn aelodau o honi. Cadwasant enwau Montague, Howard, Ashley, Cooper, Blake, &c., o'r golwg er eu bod hwy, boneddigion uchel yn aelodau. Taflasant wawd ar grefydd Barbone. Galwasant ef 'Prais Glod Bare bone.' Yr oedd gwaith dynion annuwiol, anonest, a halogedig, slaf- iaid Siarls II., puteiritlyd, yn dirmygu crefydd Bar one, yn profi fod Crom- well yn iawn yn ei waith yn gwrthwyn- ebu y llygredigaeth Sodomaidd, yr hwn a deyrnasai yn mhlith mawrion eglwys- ig a'u slafiaid trwy y deyrnas. Nid rhyfedd fod Carlyle yn galw y pentyr- au o gyhoeddiadau erledigaethus ar y Puritaniaid a Chromwell yn guano mountains, mynyddoedd o dom. Medd efe, I Listening from a distance of t AO centuries, across the death- chasms and howling kingdom of decay, it is not easy to catch every thing. But let us faithfully do the best we can. Having once packed Dryasdust, and his medif/ing cry of Nonsence I Mere hypocrisy Ambitious dupery!' &c. &c., about his business; closed him safe under hatches, and got silence established, we shall perhaps hear a word or two; have a real glimpse or two of things long vanished and see for moments this fabulous Barebones Parliament itself, standing dim in the heart of the extinct centuries, as a recognisable fact; once flesh and blood, now air and memory, not untragical to I iia- I Cydnebydd Hume, molianydd y dyn halogedig Siarls II., fod rhai bonedd- igion yn Senedd Notables Cromwell, er ei fod ef yn ei galw Barebone's Parliament. Trosedd mawr yn ei olwg ef oedd fod y Senedd hon a ChroIrwell yn gosod pwys ar weddio ar yr Arglwydd mewn gwresogrwydd ysbryd. Ftanaticiaeth oedd hyny yn ei olwg ef. Buasai yn beth mwy bodd- longar ganddo ef i gael gweddi oerllyd ffurfiol, heb enaid na bywyd ynddi, fel y weddi a ddefnyddir yn awr pan y dechreua y Senedd ar ei gwaith. Nid oes dim yn cynhyrfu digo faint y diafol a'i blant yn fwy na gwirionedd calon,! ae ymroad gwresog i wasanaethu yr Arglwydd mewn crefydd. Gallant, nid yn unig fod yn gymodlawn tnag at ffarf o grefydd heb fywyd ynddi, ond ceisiant osod hono i fyny i daweh tipyn ar bryder cydwybod, a ffuifiau gwag, er mwyn Ilithio dynion i uffern mor ddigyffro ag sydd yn bosibl. Yr y 4ydd o Orphenaf, 1653, agor- odd Cromwell y Senedd hon ag'araeth yn llawn o awgrymiadau a ddangos- ent gywirdeb ei grefydd ef a'i gyd- wybodolrwydd. Dywed Hume am yr araeth hon, It is very curious, and full of the same obscurity, confusion, embarrassment, and aburdity, which appear in almost oil Oliver's produc- tions.' Nid rhyfedd fori dyn digrefydd fel Hume yn methu deall areithiau cref- yddol Cromwell. Dywed y Beibl nad yw y dyn anianol yn derbyn y pethau sydd o YsbryJ Duw; canys fiblineb ydynt gaeddo ef; ac nis gall eu gwy- bod, oblegyd yn ysbrydol y bernir hwynt.' Dywedodd Chateaubriand, yr haces- ydd Ffrecgig, yr hwn a ddygwyd i fyny yn nghanol rhagrith a thwyll y Babaeth, mai araeth ddisynwyr, mere nonsense, oedd yr araeth hon o eiddo Cromwell. Ond cydnebydd efe fel hyn,—'O dan yr holl nonsense hyn, yr oedd moesau newydd yn ymffurfio, a sefydliadau yn gwreiddio. Ni buasai y dynion hyn yn gymaint o wrthddrych- au gwawd oni buasai eu bod mor nwythasog (eccentric) eto y mae pob peth a sefydlir gyda nerth yn cynwys egwyddor bywyd. Gallai pobl llys Siarls If. chwerthin, ond gadawodd y ffanaticiaid gonest hyn genhedlaethau dyfodol, y rhai sydd wedi rhyddhau y byd oddiwrth y llyswyr hyn, ao wedi eu cospi fel yr oeddynt yn haeddu.' Dyma dystiolaeth Ffrancwr enwog yn y ganrif ddiweddaf, un ag a ddyg- wyd i fyny i iod yn offeiriad Pabaidd. Cafodd fantais fel dyn dysgedig, fel trigianydd yn Lloegr ana saith mlyii- edd, cyn Mdo gael dyrchafiad gan lyw- odraeth F/rainc, ac wedi hyny felllys- genadwr Ffrainc yn y wlad hon i as- tudio pleidiau yma yn ddiduedd. Caf- odd OiOROd yn jighanol mawrion a ar- ferent,rega Cromwell a'r Paritaniaid. Oblegyd hyny yr oedd ei dystiolaeth fod llywodraeth Cromwell wedi bod yn fendith i'r oesoedd dyfodol, ac i'r byd yn gyRredinoI, yn un a phwys mawr ynddi, yn enwedig pan yr ystyriom ei fod yn galw crefydd Cromwell yn nonsense. Yn awr edryehwn ar araeth Crom- well yn agoriad ei Senedd, i weled a ddywedoid Hume y gwir am dani, ei bod yn llawn o aneglurder, dyryswch, anghysondeb, ac afresymoldeb.' Eglur yw fod Hume yn ymddifyru mewn llwythc enw a gweithrediadan Crom- well a bwndel o ansoddeiriau difriol. Dywedodd Cromwell yn ei araeth fod yr Arglwydd wedi ei ddefnyddio ef a'i fyddin, a'u llwyddo, er mae rhai gwael a dirmygedig oeddynt. Nad oeddynt chwaith wedi arfer a bod yn rhyfelwyr, nac yn chwenych ryfela. Cydnabyddasant egwyddor duwioldeb a chrefydd, a bendithiodd Duw hwynt. Gweinyddwyd cyfiawnder tuag at dros- eddwyr—y prif droseddwr ac ereill. Ar ol hyny sefydlwyd llywodraeth y Budd Cyffredin ( Commonwealth).Gos- odwyd Ty yr Arglwyddi o'r neilldu. Nithiwyd fy y Cyffredin a gynrych- iolai bobl Lloegr, a dygwyd ef i ddyrn- aid o aelodau. Wedi hyny bu ymos- odiadau arncm, a chynllunian dirgel- aidd yn ein herbyn. Ond difethwyd y rhai hyny yn fuan trwy ymddangosiad n illduol yr Arglwydd ei hnn. A go- beithiaf nad anghofir hyn byth. Cyd- nabjcldodd ein gelynion fod yr Argl- wydd yn sicr yn eu herbyn, ac onide ni buasent yn colli y dydd yn mhob brwydr. Nid wyf am roddi llawer o fanylion yn nghylch yr hyn sydd wedi bod. Nid ydwyf fi na'm cydswyddog- ion am agor hen glw/fan, ond am eu gwella. Wrth wneud y cyfnewidiad presenol, yr oeddym yn amcanu i drig- olion y wlad hon i fedu ffrwyth y gwaed a dywalltasant, a'r trysor a wariasant ar yr Achos. Buom yn bryderus iawn beth i'w wneud a'r Sen- edd ddiweddaf. Gosodasom ddtiseb- au ger eu bron. Ond y cwbl yn ofer. Nid oedd addewidion yn cael eu cyf- lawni, ac yr oedd anfoddlourwydd mawr yn mhob congl i'r wlad tuag at y Senedd o herwjdd hyny. Cyfariuom a rhai o'r aelodau er mwyn dwyn y Senedd at eu gwaith, fal na byddai yn ymddangos fod y miIwyr am engorfodi Y n lIe gwrando amom, mabwysiad* odd y Senedd fesurau i gadw si hat mewn bodolaeth fel yroedd. WrdJ weled hyn, ac ystyried fod holl bwys y* achos arnom ni, y rhai oeddym wadi mentro ein bywydau mewn cysylltiad ag ef, nid oedd dim i'w wneud ond i't fyddin gymeryd y peth mewn llaW< J Nid oedd dim arall i'w wneud irwystlP ein rhyddid i gael ei daflu i ddwylawj rhai a buom yn brwydro a hwynt- dynion yn cashau Duw a'i bobL Buasai yn well gan y fyddin ymladd brwydr a pheryglu bywyd, na hyn, am ei bod mor dyner tuag at y ,j', Senedd. Un bai mawr yn y Senedd oedd peidio gosod Gweinidogaeft Bregethwrol yn N ghymru, He yr oedd ] pobl dlodion Duw fel wyn yn mblith j bleiddiaid, yn barod i gael eu llarpfe I fel y deuent i'r byd. Wrth ddweyd ] pobl Dduw yr wyf yn golygu pawb o danamrywiol ffurfiau o dduwioldeb yt y wlad hon.' Gyda llawer o gynghorion ysgryth- yrol, dybenodd Cromwell yr araeth ragorol uchod. Cymerodd Hume hi oddiwrth y reports o honi gan ereïD, oblegyd nid ei darllen hi mewn yfi* grifen wnaeth CromwelL Anhawdd meddwl iddo gael chwarenteg yn report, yn enwedig yn yr wedi hyny o dan lygaid llidu, wyr Siarls II. Nid oedd dim teg i'w ddysgwyl i ddyn yn o oddiwrth y fath giwed halog uffernol.
ENWOGION SIR GAERFY
ENWOGION SIR GAERFY EVANS, JOHN, Llwinft Bhyw dro yn air ser y y ddwy blaid wrthwynebc bleidlais; ac er eu cadw j dywedodd, I fell exceeding 1 to yon for calling. I wish tl able gentlemen, who stand dates, the greatest success both together enter the Briti hand-in-kand I' Yr oedd y pruddglwydc nglyn ag ef, yn nghyd a'i do senoldeb meddw], yn peri foo yn llawn o oddities. Yr o fynych yn cael cryn drafferth godi i fyned i'r capel i bregc > dro pan oedd y blaenoiiaid yn lan a'i gael o'r gwely, ft" y capel, a'r cwbl mewn j methu yn lan a deall b- wneud? 'O! aroswch chw wyn,' mi a'i gosodaf yn fuan.' Aeth i fyny i'w j odd ei hesgidiau, a gwÐf myned i'r gwely ato; ar h yn neidio o hono, ac yn go. ad am dano, ao allan ag gyda phob brys, a phreg hwylus. Brydiau ereill gwisgai y ¡ an ar yr un droed a bydt iawn yn methu deall pa le y hosan fod, a rhywrai ereill oedd yn dyfod o hyd iddi. Y mae yr oddities byn yn os yn blentynaidd ar yr olw, ond pan gonwn fod llawer t plentynaidd yn perthyn i leibit • lith yn gyaredio, nid ydym feddu cymaint eu bod yn not cymeriad y gwr mawr o Lwynf Symudodd o Lwynffortun i v., Inir, lie y bu ei wraig gyntaf fanr# phriododd drachefn ag un Miss Racltf Davies, merch Mr. J. L ayies, Pentwy1* Symudodd o Gross Inn i Bentwyn, cj^ diwedd ei oes, ond yr oedd ei yn gwanhau yn gyflym. Ni fa nemawr oddi cartref y flwyd^ yn olaf y bu fyw, o herwyfld ei rwys^ gan afiechyd corfforol, ac ar ol dyodd0 ef ei gystudd yn amyneddgar, bu fad Hydref 4ydd, 1847, yn 68 mlwydd oed" CyfaIJsodd Dr. Phillips, HenffordA y penillion csnlynol ar ol ymweliad • beddrod yr efengylydd o LwynffortøØ1 a chan yr ystyriwn hwy yn dda, rhoo wn yma gopi o honynt. Ymrelais a i feddrod—a beddrod y CrietfcDf Held] ctol a ffyddlon, atwylyd y wlad; Os o dd ynddo ieLn 'd edd neb a i cyhoeddMr Pob un a fynegai ei riawedd a i rad Y gneng a r boaeddig, hyoafgwyr a phfantC" Xr ami Vtrioos a i carrct yn Eghyd,— Canmolmt ei dj mor, a'i wedi efeiigylaidd, A'i jebryd nefolaidd yn myted drwy'r Ymwelttia a'i feddrcd a beddrod pregethwrt R ti.jfeddul bregethvr, b Je el, vi, ei ai, ? Tywysog areith^yr, rleistrolydd t imifdaNt A %0. v,3 d yn ih wle ei weli o dat- banl ? DcchzeTJodd yn fo en, c E) dd< d i ar fyidex, Parhaodd Lir arustr ju f ii dith i'r wled Pregfcth&i r Owaiedwr yn hjnod aiddercb^- C.' hooddiii i r euog achubi«eth dt wy'r Yluwelhis a'i ftddrcd— O etbrist st)riaetbj Ei hoff wtinidogacth ti cblyw-f Iytb tsUll* Ei enau a gau wyd, ei d!ifod ey ddyetaw, Ei atwyi ddebenlaw tid jagwyd yn hwy*