Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
8 erthygl ar y dudalen hon
EISTEDDFOD GADEIRIOL GOSEN,…
EISTEDDFOD GADEIRIOL GOSEN, RHYMNI. GAN TWYNOG JEFFREYS. Hector.-Dyma 11 o benillion tlysion a barddonol ag y buaswn yn falch o'u cyhoeddi yn fuddugol; ond y mae un, a dim end un o'r 10 yn y gystadleuaeth sydd yn sefyll yn uwch. Agora ei gan gyda'r penill hwn: Ferfwynhaol, fynrdd sanctaidd, Cyaegrtdiif wyt erioed, Y mae ffrydiau nloewon Cedron Yn ymhoffi golchl'th droed; Pur arddonedd a ymdaena, Gan golLidb'th lethrau cu, Ceir aruthredd yn ymserchu v Eistedd ar dy goryn di. Dichon y gallai beirniadaeth fanol gon- demnio "ffrydiau gloewon Cedron," gan mai llwyd-ddu ydyw lliw ei ffrydiau yn wastad. Y gwreiddair ydyw Cidhar, ac yn arwyddo ffrwd ddu, gan fod llaid yn gymysgedig a'i dwfr; ond braidd mae Dfychau fel yma yn werth eu nodi mewn c&n mor loew. Ymlwybra yn mlaen yn nerth ei awen dlos hyd y diwedd. Nis gallwn lai na difynu penill neu ddau, er fod dethol yn anhawdd: Gwelir talchder yr Iorddonen Oddiar dyrau'th goryn gwyrdd, Dail y coed., dd a ohwarenant A'u oyegodan hyd y ffyrdd; Ac ymgwyd mynyddoedd Moab Ya y gorWel pell yn gllr, Fel ar fUenAit 'a treed i edryoh V «' > i-, Ardy gysegredig dir. -Eto: ,r 1) Freiniol fynydd, er na wisgwyd r; _Mwjr o dlyani ar df ben Na? By'ngwtego hen fynyddiv r,. ^Xywy'^gaida Gw&lia Wen, .1 v Ete tiyMoh i'r Crittion, JfefoleiddUcb wjt i'wft|d, Artist rhV^ir'd oysagredigrwydd Gan Wtfrtdwr mawr y bjd. Paham bu bardd o'i allu ef mor eageulus gyda ei odlau? Gallasai wneud ei ben- Qlion yn dlysach nag ydynt gydag odli y linell gyntaf a'r drydedd. Pnf fai y gan hon vdyw fod ei phenillion, tlysion yr un mor bwrpasol 1 ryw fynydd arall, fel y gwelir wrth y penill hwn: LIeda'r owmwl gwyn ei edyn, Gan addnrno th goron wen, A cheir niwl y boreu'n gorphwye Ar dy ddyichafadig ben A phan gilia'r dysglaer huan ) s • Hwnt i'w orllewinol gell, Daw y ser i wel d dy harddwch 0 ymylon y wlad well.' I Hen Bublican.—Wele gan, yr hon sydd uwchlaw fy meirniadaeth: ac os nad ydyw yn fyw o'r farddoniaetn gyda'r tlysaf a fu ar lwyfan eisteddfod erioed, rhaid i mi addef nad ydwyf yn gwybod dim am farddouiaeth. Caiff y darllenydd farnu ei hun: Mor bcff gan breswj Iwyr y nefoedd ymweled A "liopa ben fynydd yr Olewydd gynt, A braidd nad oedd cintt yr hen Inddew yn clywed 'il v Swn tyner eu hedys yo paeio'n y gwynt. Olewydd, a phinwydd, a myrtwydd irelddiol Gy ego dent ei ben oysegredig erioed, A Ghedron a gwen ar ei gtuddlan dymunol A ganai yn Hawen wrth olchi ei droed; Ond ha! pftn fydd Cedron yn crogi ei ■ talyn, A 'i nodyn diweddaf yn diano o'r byd. Yn anthem drag'wyddol y nef fe fydd r.oci n Yn chwyddo olodforedd y mynydd hy Mae Gardd Gethsemane fan draw ar ei fynwea— Hen ardd eydd a'i henw'n blodeuo o hyd, A'i llwyni taredig fan plygu yn lloches Ar lawer nos oer i Greawdwr y byd Fan fjddai yn nnig a thlawd heb aneddle, A phawb yn ei yru mewn dirmyg o'u plith, Ar gwrlid o flodau yn Ngardd Getbsemane Gorphwysai yn dawel a'i ben yn y gwlith. Bdrychai i fyny trwy frigau'r Olewydd Am nertb i orchfyRU pob dychryn a braw, A chwpan trueni d noiiaeth andwjol I'w j led i'r gwaelod a ddaliai n ei law.
CYFYGNIAD LLAFUR.
CYFYGNIAD LLAFUR. MRI. GOL.Gan fad y cwestiwn hwn yn un o brif bynciau y dydd, ac yn un y perthyn iddo gryn ddyddordeb, dichon y byddwch mor hynaws a chaniatau i min- au ychydig o'ch gofod gwerthfawr er traethu fy lien arno. Dichon nad yw yr hyn a gynwysir yn frawddegawgrymiadol, Cyfyngiad Llafur, yn hollol ddealladwy; felly tybiwn mai doeth fyddai dansoddi ychydig ar y frawddeg fel ei defnyddir yn yr iaitn nesaf atom, sef Restriction of Labour, er mwyn ein cynorthwyo i ddeall yn well yr hyn a awgrymir ynddi. Yn y geiriaduron ceir ei bod yn meddwl to limit, to confine, to restrain within bounds, to withhold from acting. Yn ein geiriadur- on Seisneg a Chymraeg cyfieithir y gair restriction yn ataliad, cyfyngiad,'tertyniad. Yn y geiriadur Cymraeg a Saesneg ceir y .gair ataliad yn stoppage; ataliwr, a res- trainer. Y gair cyfyngiad, a narrowing, to close. Y gair terfyniad, a terminiating, to close to end. Oddiwrth yr uchod, hyderwn ein bod yn iawn wrth ddweyd y gellid gweithio allan yr hyn a f eddy lit mewn tair ffordd. Yn gyntaf, drwy ataliad rhanol ar amser; yn ail, drwy gyfyngiad llafur mewn amser; ac yn drydydd, drwy fod niter o'r rhai a lafuriant mewn galwedigaeth a fyddo wedi ei gorlenwi a Uafurwyr yn ymadael a'r alwedigaeth hono. Mae y naill a'r llall o'r ffyrdd hyn yn naturiol, rhesymol, ac yn effeithiol, ond eu defn- yddio yn amserol. Gwyddom y gellid dweyd gyda gradd- au o resymoldeb nad yw yr amser hwnw yn bresenol. Addefwn hyny yn rhwydd; ond nid yw hyny yn profi aneffeithiol- rwydd y feddyginiaeth, ond ei defnyddio mewn amser priodol. Annoeth fyddai myntumio oblegyd fod dyn yn sal, ac yn methu a bwyta bara, nad yw bara, er hyny, yn ffon bywyd. Gwirionedd didroi yn ol yw mai prin- der pob nwydd masnachol sydd yn rhoddi gwerth arno. Os felly, mae yn anhawdd canfod sut y mae trefnu mesurau er cyr- haedd y prinder hwnw yn au resymu. Fod uchel brisoedd yn achosi cynildeb, a chynildeb yn achosi treulio llai o lo, ni wyddom ni ond hyn a wyddom, sef fod mewn canlyniad i hyn lai o lo yn myned i'r farchnad, a bod y blynyddoedd llwydd- ianus diweddaf yn profi hyny yn hollol groes i ffeithiau. Gwyddom fod rhwystr- au amser ac anallu tymhorol o'n tu fel gweithwyr i gario allan ddrychfeddwl cyfyngiad llafur; ond nid iYW hyny dra- chefn yn profi ei aneffeithiolrwydd, ond ei iawn gymwyso yn ei bryd. A chan- iatau y gall rhai meistri godi tal am y golled a achosid iddynt mewn canlyniad I gyfyngiad llafur yn eu glofeydd, nid yw hyny hefyd ond rhwystr amserol ac effaith y cytundeb a fodolai rhyngddynt a'u gweithwyr ar y pryd. I'n tyb ni, nid yw J hwn yn rhwystr gwirioneddol; oblegyd beth fyddai hawddach i goiff o weithwyr mewn cyd-ddealldwrieth, ac yn yr amser priodol, na gwneud cytundeb i ateb y dyben mewn golwg. Y mae yn hysbys fod South Stafford yn gyffredinol er ys rhai blynyddoedd yn gweithio wyth awr y dyddyn Ue deg, ac mewn rhai manau yn lie deuddeg, a jiyny drwy gytundeb. Northumberland yn gweithio ond pump diwrnod yr wythnos Eyd y flwyddyn hon yn lie chwech, a rhan o (^mberland er 11 dechreu 1874 yn gweithio ond pedwar yn He pump, a hyny drwy gytawleb. Felly nid yw hynyna yn rhwystr b gwbl, ond J. ■ ei berthynas a'r cytundeb o dan ba un y byddom yn gweithio ar y pryd. t Myn rhai nad oes genym hawl i weith- redu cyfyngiad llafur. Mynwn ninau fod genym hawliau—hawl rhesymol, cvff- redinol, a moesol. Hawl rhesymol, fel yr ydym wedi ein galluogi i wneud y goreu drosom ni a'n heiddo; hawl gyffredinol, fel masnachwyr cyffredinol yn ngweith- iant y nwydd sydd genym i'w dros- glwyddo i'rtgyfnewidfa; ac hawl foesol, tra y byddom yn foddlon rhoddi gwerth am werth. Tra fyddo pob dosbarth o fasnachwyr ym ddieithriad a diofn yn gallu ymarfer yr hawl hon, paham hefyd gweithwyr? Tra fyddo hawl gan, yr haiarn-wneuthurwr i chwythu allan ei ffwrnesi am nad ydynt yn talu, a'r mas- nachwr cyffredin i roi ei nwyddau o'r neilldu hyd nes y caffo well prisoedd am danynt, a'r amaethwr i gadw ei faip, ei gloron, a'i yd allan o'r marchnadoedd hyd nes y gwelo yn fanteisiol i'w gwerthu, myntumiwn fod yr un hawl gan weith- iwr i gadw ei lafur allan o'r farchnad 08 y gall wneud hyny. I ddiweddu, nid ein hamcan yn hyn o lith i'w ceisio perswadio neb fod y pre- sepol yn amser cyfleus i weithredu cyf- yngiad llafur; ond yn unig gwasgwn ar feddyliau ein cydweithwyr fod y diych- feddwl nad oes yma fforcid o ymwared i'w gael pan fyddont hwy mewn sefyllfa a chyfleusderau priodol i wneud hyny, a gwneud hyuy drwy roddi heibio gweithio Jrn rhanol, neu fudo o'r naill gangen o afurwaith i'r llall, neu drwy ymfudo o'r naill wlad i'r llall. Ni fydd y naill na'r Hall o'r ffyrdd hyn ond yn cario allan awgrymiadau drychfeddwl eyfyngiad lla- fur. MABON.
DYNION A'U HYSTRANCIAU.
DYNION A'U HYSTRANCIAU. MRi. GOL.Mawr y cynwrf a'r an- esmwythder sydd y dyddiau presenol mewn llawer ardal, gwlad, a chymydog- aeth, ac hyd y nod mewn llawer o deulu- oedd. Y mae dynion uchelgais ac hun- anol eu meddyliau fel pe baent ar eu heithaf i ormesu ac i osod pob peth ag sydd yn ddichonadwy i atejo eu dybenion mympwyol hwy eu hunain, a gwae a dinystr adaw allan o'u geneuau haloged- ig ar draws pob dyn o gymeliad:1 agoro ei enau i amddiffyn dim arno ei hun, nac ychwaith a siarado mewn uu modd o blaid llwyddiant cymdeithasol, neu rhyw symudiad da arall, os bydd i'r cyfryw fod yn groes i'w medayliau bach gwanaidd hwynt. Bydd a fynwyf finau yn bresen- ol a ddatguddio rhai o ystranciau gwar- adwyddus y .creaduriaid anfoesol a di- chellgar hyn, pa rai sydd yn drwgsawri i bob cyfeiriad, ac hefyd sydd yn warth i gymdeithas gan fel y maent yn darostwng a sarhau crefydd yr Emmanuel Bendi- gedig. Mewn pentref bychan heb fod gan' milldir o Gastellnedd, mae tafarndy by- chan dan yr arwydd Breichiau'r Glowyr, lie trigfana hen wr a gwraig mor annys- tyriol a rhyfygus a anadlodd awyr erioed; ac y mae yn llawn bryd iddynt bellach feddwl am rywbeth heblaw gwawdio crefydd a chrefyddwyr. Yn y tafarndyuchodmaicymdeithas ddyngarol wedi ei sefydlu er's amrhyw flynyddau, yn perthyn i urdd rhagorol y Coedwig- iaid; ac mae yn debyg nad oedd rheolau y Llys na'r Urdd ychwaith o un gwerth yn eu golwg hwy, os na fuasai eu bye laws bach, tenau, a diddim hwynt yn cael eu gweithredu, a hyny yn annibynol ar y cwbl. 0 herwydd iselder masnach yn y cym- ydogaethau, ac yn ngwyneb fod dynion yn gorfod symud i fanau ereill, daeth i feddwl y gyfrinfa mai gwell fyddai idd- ynt, (yn ngwyneb fod pethau fel y maent) i newid lie cynaliad eu llys, ac wedi idd- ynt gydymgynghori, ac edrych i bob cyfeiriad beth fuasau or an, pender fyn- wyd, er llesiant y gyfrinfa a'r urdd hefyd, i gyfnewid neu symud. Cariwyd pob peth yn mlaen yn hollol unol a'r rheolau, o berthynas i'r symudiad o'r dechreu i'r diwedd. Yn awr, wedi iddynt hwy (sef perchenogion y ty He cynelid y Ilys, neu yn hytrach y rhai oedd yn byw ynddo) gael clywed am fwriad y llys o berthyn- as i'r symudiad, dechreuasant chwythu bygythion a chelaneddau ar draws cy- meriadau yn y modd mwyaf ofnadwy ag y gallasai ,iaith ddynol ei gosod allan. Yr achos o hyn, cofier—yr oeddynt wedi cymeryd y llys fel eiddo personol iddynt eu hunain, ac nid mewn dim erioed ag oedd yn dal cysylltiad a'r urdd. Yr hen Shon yn lywydd yn un cornel, a'r hen Shwned yn is-lywydd yn y cornel arall, yn cario yr holl weithrediadau yn mlaen yn ol eu topiniynau en hunain. Y Ni fawr yn dyfod i'r golwg yn barhaus. Y Ni sydd yn berchen ar bob peth ag sydd yn perthyn i'r llys, a pheidiwch rhyfeddu, meddent, wrth y personau fu yno yn ym- ofyn am eiddo'r llys, a hyny dair gwaith yn olynol, a phob tro yn methu, na fydd tywallt gwaed cyn byth y ceir dim oddi- yma. Dyna i chwi Mri. GoL, beth na tuasai neb oddigerth creadur allan o'i bwyll yn beiddi. ei ddweyd. Yr oedd- ent yn galw eu holl nerth yn nghyd o bob cyfeiriad i'jr dyben o wneud galanas, fel y dywedir; ond yr oedd gormed o'r dyn wedi meddianm pawb o'r flyi i fedd- wl am wrthsefyll creaduriaid gwancus ac srlidgar fel hwynthwy, a dielch am hyny. Yr ydym wedi clywed fod y llys wedi Briillr fuddugoliatth yn anrhydeddus ar y giwiaid ofnadwy, a thyna ydyw eu gwaith, mae'n debyg bellach, ydyw sathru ianeu traed grefydd Mab Duw. Gwa red- ed r nefoedd hwynt rhag myned yn rhy bel yn y cyfeiriad yna, rhag iddynt gael eu taro a dallineb yn nghanol pechodau mawrion. Y mae genym eBiamplau o'n blaen o fewn i'r Gyfrol Santaidd am ber- sonau wedi ymddwys yn annheilwng a phethau cysylltiedig a, thy yr Arglwydd: fod canlyniadau pwysig ag ofnadwy wedi eu cyfarfod ar ol eu cellwair. Yr un ydyw Duw yn awr ag oedd; ac nid ydyw ei glustiau wedi trymau fel na allo glyw- ed fel cynt. Peth arswydus ydyw clywed dynion annuwiol a phechadurus yn sarhau yn mhob modd weinidogion y Duw goruch- af, gan eu galw hwynt a phobl yr Argl- wydd yn mhob «peth hyd at bod yn llofruddion. Gellir dweyd fod hyny yn cymeryd lie y dyddiau presenol, a hyny yn nglyn a'r drafodaeth uchod, fel y mae cywilydd gwyneb i'r cyfryw bersonau fel perthyn- asau i gyd, am enllibiaeth mor warad- wyddus ar bersonau na allant hwy byth sangu yn hoi eu traed. YOXPOPULI.
CONTRACTORS A'U GWEITHRED.…
CONTRACTORS A'U GWEITHRED. OEDD. Gwelsom sylw yn eioh TARIAN glod- wiw yn ddiweddar, ar elfenau darostyng- 01 a Chontraetors. Yn nglofa Llwynypia yma cawd adnod bwrpasol iawn i brofi'r pwnc. Yr oedd yma gyf- aill yn gweithio i gontractor gwaith y nos yn ddiweddar, a thra yn ei wasanaeth cyfarfyddodd a damwain fechan a'i an- alluogodd i ddilyn ei waith am bythefnos. Yn mhen yr amser hwnw dychwelodd at ei waith; ond er ei siomedigaeth, cafodd fod arall yn ei Ie, ac hysbyswyd yntau nad oedd rhagor o waith iddo. Er fod y dyn yn taeru fod hyny yn annheg iddo ef yn wyneb y ddamwain, yn wyneb ei wasanaeth blaenorol, ac yn wyneb rheolau'r gwaith, nid oedd dim yn tycio, nid oedd na gwaith na rhybudd rheolaidd iddo ef i'w gael. Wedi gweled hyn, gosodwyd y mater ger bron pwyll- gor y gwaith, a galwodd y rhai hyny am gyfarwyddyd ein goruchwyliwr Mr, W. Abraham; aeth yntau a'r eyfaill oedd wedi ei atal rhag gweithio, a'r achos o flaen rhywrai mewn awdurdod. Dydd Llun diweddaf profwyd y mater o flaen Mr. Gwilym Williams, yn Sesiwn y Pentre, a gorfu i'r contractor dalu £5 2s. yn lie mis o rybudd, yn nghyda chostiau y gyfraitb, ac yr oedd yn teimlo yn ddi- olchgar na fu raid iddo dalu i'r cyfaill y pythefnos gwaith a gollodd oblegyd y ddamwain. T. C. S,
GLANDWR A'I HELYNTION.
GLANDWR A'I HELYNTION. MRi. GOL. Tag a Glandwr yw i mi eich hysbysu i'r hen pioneer Netti o'r Fforest gael dderbyniad croesawgar iawn yn y llepoblog hwn; a chyn gynted ag y gosododd ei draed ar ein tir, aeth y si megys ar aden trydan trwy bob cwr o'r ardal fod Netti yn ein plith; a bid sicr, nid yr un effaith oedd hyn yn ei gael ar bawb, oblegyd tra byddai y naill (y rhai diwair a gonest) yn llawenhau mewn gobaith gweled dydd dial ar dwyll, hoc- ed, cribddeilio, (mwrddro y dmiwed), puteinio, a phob math o bechod ar nes- hau, byddai y lleill, y rhai aflan, &c., yn crynu o'u sawdl i'w coryn, gan ofni dod dydd eu trancedigaeth wedi dyfod. Syn- ed pawb ond y diafol, y mae y dosbarth olaf hwn yn cael ei wneud i fyny yn rhan- ol, nid gan wehilion yr ardal (y pechad- uriaid cyhoeddysyma), ond defaid mewn crwyn geifr, bleiiddiaid wedi ymlapio ag enw o gredo orthodox, ond mor bell o fod yn homogeneous ag yw y nefoedd oddiwrth uffern. Ymwelodd Netti a Glandwr ar adeg bwysig iawn, pan oedd yr ardal mewn berw mawr-pob gewyn ar waith o barthed y Siloh newydd, heblaw y ffwdan, y chwysu, a'r gwaeddi yr oedd Netti yn ei weled a'i glywed yn mhob man o barthed y carthu, glanhau, a thrwsio y tai (oddi allan beth bynag); ond hefyd nid ai Netti i mewn i'r un ty heb gly wed a gweled yr un fuss o barthed y dillad newyddion, y gynau sidan, y boneti a'r pluf, a'r peisiau o bob lliw. Hyn oedd testyn yr ardal, a phan ddaeth Netti ato ei hun o'r syfrdandod y syrth- iodd iddo uwchben swn mor ddymunol (?) cynyrch naturiol dyfgeidiaeth y lie, parablodd y geiriau hyn sydd o hyd a'u sain ar fy nglust—os byddaf byw, bydd- af yn bresenol ar ddydd yr arddangosfa fawr. Ac felly y bu; yr oeddem mewn pryd yn y capel hardd, cyfleus yn mhob modd, ar y dydd Sabboth j gwnaeth yr eglwys gyd-gwrdd ynddo y waith gyntaf i addoli. Oawsom le cyfleus, heb fod neb ar a wyddom yn adnabod Netti, ac arbedwyd y trafferth boenus o siglo dwylaw. Caw- som ein boddhau yn ddirfawr gan ddon- iau rhagorol yr hen batriarch o L'erpwl, er fod amser i raddau helaeth wedi sugno 4 ymaith ei nerth corfforol; eto,yr oedddeb- ygem mor iach ac mor gryf ag erioed yn ei feddwl. Cawsom efengyl yn wir ystyr y gair; ond yn wir, yr oedd agwedd orfalch y gynulleidfa (a dywedwyd wrthym yn ein llety mai pobl Siloh oeddynt)yn peri i ni gasglu un o ddau beth-naill ai mai peth dyeithr iddynt yw dysgeidiaeth yr efengyl, neu ynte, mai £ pobl wargaled a chyndyn ydynt, »"1 efengyl heb fod yn cael yr un argraff arnynt. Erbyn hyn y mae amgylchiadau yn gwirio yr olaf ac felly yn cynawnan y pwlpud. Drwgiawn genym glywed fed arighyf- iawnder, rhagnth, twyfl, a'r hyn a bried- olir i'n llywodraeth wladol—-cyfraith i'r tlawd a chyfraith i'r cyfoethog—y mae hyn yn y cyfanswm, mewn grym,ie, llawn rym, mewn dadblygiad cyhoeddus, bare- faced yn y Siloh newydd. Hawddgwybod pwy yw y mawrion a phwy yw y by- chain yma wrth gychwyn. beth bynag. Tebyg fod y pwlpud yn rhydd oddiwrth y drwg, oblegyd clywid ef yn dymun- io cario y gynulleidfa o'r Hen Gapel a'u gosod i lawr yn y newydd, pob un yn ei le; ond erbyn hyn, Och! Och yr wb- aia, y melldithio, a'r rhwygo ar gom- mittee urddasol y seats sydd trwy'r ardal. Nid oes dim yn fwy amlwg na bod diafol y seats trwy invitation ac ap- pointment yn bresident ar y committee, rhaid oedd i'r committee wrth gymhorth y d-l ifgario allan gynllun morgywrain, a rhoi lie i'r mawr a'r bach, a diau nad oes neb yn fwy balch na'r pt" sident dyngarol pan yn gweled ei gynlluniau mewn gweithrediad, oblegyd gelyn iddo ef oedd yr hwn a ddywedodd yn iaith y bobl hyny gynt,' eistedd di yma mewn lie da am fod genyt fodrwy aur a dillad gwych- ion, ond am fod dy olwg dithau dipyn yn ddirmygus a thlawd, saf di yna, neu eis- tedd yma islaw fy ystol droed i.' Cyd- marer y bobl hyn a phobl Iago, a'r hwn addichon eu gwahaniaethu, y mae yn alluog i hollti blewyn. Heblaw hyn, os gwir ydym yn glywed, y mae yma fath o truck system, oblegyd gwelir dealers Mr. v. P., y committee 'ya eu llefydd dewisol eu hunain, a'r iawn berchenogion wedi el1 symud i gornelau dinod, heb feiddio agor- yd eu genau. Clywn y dywediad ynaml fod gwaith mawr i ddyfod a'r byd i'w Ie. Dyweder yn gyntaf fod gwaith mawr i ddyfod a'r eglwys i'w lie; mor anhebyg yw yn y Siloh newydd,.beth bynag, 1 nodwedd eglwys y Testament Newydd. JOHN o'r. CWM.
.--..I YSTALYFERA.
-I YSTALYFERA. Industrial Co-operative Store y Llwynog. MRi. GOL. Yehydig bach o'ch gofod, os gwelwch yn dda, i hen greadur pur enwog ar eich tudalenau i gael dangos ei drwynam unwaith. Yr ydwyf bellach yn hen gyfarwydd a chael fy nghyhuddo o blyfio a lladrata gwyddau; ond o'r di- wedd dyma gyhuddiad gwaeth na'r oil, aflonyddu ac ymgeisio am fywyd Cyw Bach. Too bad. Gan fod Lewis Morgan wedi eymeryd yn ganiataol mai efe yw Cyw Bach Craig y Fforest, goddefer i minau gymeryd yn ganiataol mai ataf fi y mae yntau yn cyfeirio, pan y sonia am y gwr ar stand up collar gwyn, cornelog sydd yn eyfeirio ei eaethau tuag ato at, ac yn gymaint o lwfrddyn fel nas gallaf roddi fy enw wrth yr hyn a ysgrifenwyf. Cyn myned yn mhellach, goddefed Lewis Morgan i mi ddywedyd un gair o wirion- edd wrtho fel hyn. Ni ddarfu i mi erioed cyn y presenol anfon gair i'r Qwhd- garwr am dano ef na neb arall; ac nid wyf yn bwriadu gwneud hyny eto, heb- law fod amgylchiadau yn galw am hyny. Dywed Mr. Morgan nad ydyw yn hidio am LangaD, Llangiwc, nac un llan arall; felly minau, nac am d ano yntau chwaith, a chredaf fy mod bob amser mor wyneb agored a diofn ag yntau. Yr wyf bellach wedi byw chwe' mlynedd yn Ystalyfera o fewn muriau y Co-operative Stores fel gwerthwr nwyddau i'r gweithwyr, ae wedi rhoddi cyfrif manwl a thrwyadl o'm holl orehwyI iaeth hyd ddiwedd y flwydd- yn ddiweddaf i arolygwyr y gymdeithas. 0 ganlyniad, gwadaf bob perthynas a'i cynhyrfwyr cribddeiliog y sonia am danynt, a rhoddaf her iddo ef, neu un- rhyw aelod arall, brofi ddarfod i mi erioed wneud anghyfiawnder ag ef mewn trafodaeth fasnachol. Am y ddarlith sydd yn myned i gael ei startio ar y Temperative Point, bydd yn dda genyf ei gweled; ac os na fydd ganddo yr un nod gwell i gyfeirio ei saethau ato, croesaw iddo ef ac eraill eu cyfeirio at yr hen Gadno, er mai yr arferiad gyffredin yw ei hela. Dichon y byddai yn dda gwneud eithriad o'r mater hwn, gan fod pob ym- drech helwriaethol wedi methu, mai y peth doethaf fyddai ei saethu. Terfynaf, gyda chofion caredig at Lewis Morgan, gan ddweyd yn ddystaw bach yn ei glust, Cenfigen a ladd ei pherchenog.' Co-operative Stores EVAN LEWIS.
PORTH, CWM RHONDDA.
PORTH, CWM RHONDDA. MRi. GOL.Caniateweh i mi, os gwel- wch yn dda, i osod ychydig sylwadau as y pethau y darfu i Porthman gyfeirio atynt yn eich colofnan yr wythnos a aeth heibio. Dywedir ganddo fod yr egwyddol ormesol wedi cael ei dadblygu yn un o'n pethau cyntaf mewn cysylltiad a glofa » Cymer, trwy 'daflu allan yr enwog Dr, H. N. Davies.' Ni chafodd ei daflu allair o gwbl, o herwydd nad oedd weii cael yr appointment gan y cwmni newydd. Priodol y dywedodd Porthman, 1 Yr hen bethau a aethant heibio, wele gwnaeth- pwyd pob peth o'r newydd.' Caniatewch am foment i mi ddangosf tuedd ac ysbryd fy ngwrthwynebydd. Y mae gan Dr. Davies bump ar hugain o weithfeydd yn bresenol, os nad wyf yn • camsynied, a barned pawb os nad ydyw nifer fawr o weithfeydd fel yna yn llawn digon i'w gynalef a'i deulu mewn sefyllfa anrhydeddus heblaw hynyna. Credwyf yn ddios, pe byddai y Dr. yn colli yl holl weithfeydd sydd dan ei ofal fod y private practice sydd ganddo yn llawn ddigon i'w cadw yn foneddigion anrhydeddus. Y mae yn amlwg i mi mai traia a gormes o'r fath waethaf ydyw peidio rhoddi ne i ddynion ieuaine addawol i ddadblygtz eu galluoedd mewn gwahanol gylchoedd cymdeithas. Nid ydyw Dr. Davies i fyw byth er mai doctor ydyw. 0 ganlyniad, y mae arnom eisieu dynion ieuainc sydd wedi eu haddysgu a'u eymhwyso gan brif ddoctoriaid ein gwlad, fel ein cyfaill parchus Dr. Lewis, Ty'nycymer. Er fod Porthman yn dweyd ei fod yn ddyr* ieuamc dibrofiad, heb enwogi ei hun mewn dim,' ystyriwyf hyn yn ddi- raddiad anghyffredin. Y mae yn amlwg fod ffordd fwy anrhydeddus i ddyrchafre dyn heb ddiraddio dyn arall. Y ffordd oreu yn ol fy marn yw i bob un sefyll yn ei lefel ei hun, ac yna gwelir yn amlwg ogoniant ac addasrwydd un person ac berson arall, o herwydd nid oes neb o honom heb ein diffygion. Ond gwyJ: pawb yn dda mai dosbarth o ddynion pur isel ydyw y porthmyn yn cael etc hystyried mewn cymdeithas. Mae y gair soch' i'w glywed ganddynt yn fwy ami na dim arall. Nid ydynt yn gwybod fawn iawn am etiquette ond am etiquette y dom. A phan y mae ar derfynu ei lith, barn- wyf ei fod hyd ei benliniau yn y llaid, ac mewn ffit yn gwaeddi, 0! dyma drais ar wedd Porthman sydd yn bwrlymu allan yn ei holl gyfansoddiad, ac ar y di- wedd y mae ei nerth wedi ei ddihysbyddu,
IARLL beaconsfield
Taflasant rwymau moesoldeb oddiar eu gwarau. Hynod i ddyn a geisiai fyned i'r Senedd, i wneud deddfau gwlad yn erbyn anfoesoldeb, i gyhoeddi deddf anifeiliaeth ao nid y ddeddf foesol fel deddf dyn, mewn nofel! Y mae llywodraeth gwlad yn dangos nad yw dyn i weithredu oddiar ei deimladau anifeilaidd ar draws y ddeddf foesol. Y mae addysg yn ei holl ranau, a chrefydd, yn profi mai cydwybod—gor- sedd moesoldeb mewn dyn—sydd i ly- wodraethu ei holl natur ef. Anhawdd yw meddwl am foment fod Mr. Disraeli wedi credu yn wahanol i hyn. A buasai yn dda pe buasai hyn yn amlwg yn y nofel a ysgrifenodd efe. Hynod tu hwnt i ddirnadaeth fod dynion mawr eu talentau yn ysgrefenu nofelau, y thai a gynwysant egwyddorion ac ym- f 0 xesymiadau hollol groes i'w syniadau ■ a'u nodwedd eu hnnain. Lledaenir yr egwyddorion hyny yn y nofelan, a gwneir niwed bythol i ganoedd a'i dar- llenant. Ae y mae eu cyhoeddi yn neweidio y rhai a'u hysgrifenant Os gallant ysgrifenu yr hyn a wna niwed moesol i'w eyd-ddynion, pwy a all roddi ymddiriedynddyut fel gwleidiad- wyr? Myn awdwr y "Literary and Political Biography of the Right Hon. Benjamin Disraeli, M.P." yr hwn a gyhoeddwyd yn 1854, mai golygiadau personol Mr. Disraeli sydd yn y nofel dan sylw. Dywed efe yn hono yn erbyn y divine right of kings," a'r Syrian Law of Tithes." Rhaid ei fod wedi newid ei ol ygiadau yn fawr er ypryd hwnw, neu ynte nid yw' yn gweithredu yn awr yn ol ei olygiadau, nen ni roddodd ei olygiadan personol yn y nofel. Sut bynag yr edrychir arno, y mae yn un o'r pethau mwyaf trist yn hanes y byd mai dynion o'r fath yma sydd yn llywyddn llong y wladwriaeth mewn amser peryglus fel yr un presenol.