Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
14 erthygl ar y dudalen hon
EISTEDDFOD NADOLIG CALF ARIA,…
EISTEDDFOD NADOLIG CALF ARIA, ABERDAR. BEISNIADAETH ARWYSTK P AiYL. PEL DYN, CRISTION, AO APOSTOL. Derbyniwyd 16eg o draethodau. Jos~ Bif laf ar y testyn yw eiddo Barnabas., ilyna hwn gamrau yr Apostol trwy ysjtod ei fywyd, gan gymeryd sylw brysiog o 1 bnf nodweddau, ac ,o natur a maint ei tafur. Dengys yr ysgrifenydd duedd meddwl cre- fyddol trwy ei holl draethawd. Nid yw yr ysgrif hon heb ei diffygion feI cyfansoddiad; or hyny, ceir ynddi ymdriniad Hod gyflawn y testyn. Os gwaei daw gwell.—Ysgrif fer yw hon, yn wallus o ran iaith, ac yn ddibwynt o ran C^Lewisfab.—Ysgrif gyffredin o ran ei chyn- wysiad, a gwallus o ran iaith. Nid yw yr ysgrif hon yn arddangos unrhywegm medd- yliol, yr hyn oedd anhebgorol er trin y tes- tyn yn ddyladwy. ir Apolos o Alexandria.—Mae yr ysgrifenydd hwn yn arddangos medrusrwydd fel cyfan- soddwr, a cheir ganddo lawer o sylwadau gafaelgar ar y testyn. Ymddengy's fbd vr awdwr yn feddyliwr craffus. Mae argoll brys ar yr ysgrifenydd hwn. Mae ei gamrau wrth ddilyn yr Apostol yn freision, a chyr- haedda ben ei yrfa yn ihy ddisymwtb. Hanesydd.—Dilyniad manwl yw y traeth- awd hwn o hanes Paul fel ei cynwysid yn yr ysgrythyr. Rhagora yr ysgrifenydd hwn ar ereill o'l gydymgeiswyr mewn mwylder. Mae yr ysgrifenydd hwn wedi anfon darlun- len o daithiauFaul gyda'idraethawd_Ar- ddengys yr awdwr ymroddiad da i ddilyn hanesiaeth y testyn; ond arwynebol yw fel cyfansoddiad. „ Cranogfab. Y sgrüen far lawn yw hon, a gwallus fel cyfansoddiad. Mae hon yn mhell yji ol o wneud cyfiawnder a'r testyn. ■Gwronfab.—Ceir gan yr ysgrifenydd hwn gasgliad helaeth o brif ddygwyddiadau bywyd yr Apostol. Y mae-yr awdwr hwn yn glynu wrth ei wron yn ddidroi, hyd ei anadhad olaf. Arddengys yr ysgrifenydd hwn radd ddymunol o egni meddyliol. Eusebius.-Er fod yr ysgrifenydd hwn wedi darllen.y ptif awdwyr ar y testyn hwn, y mae ei ysgrif yn fwy annibynol na'r rhai blaenorol iddo yn y gystadleuaeth. Nid yw yr ysgrifenydd hwn yn meddu cymaint o ffydd mewn traddodiad a rhai o'i gydymgeis- wyr. Nid yw ei draethawdyn faith, ondyn gynwysfawr a destlus. Eiddil.—lawn yw mynegu, er calondid i'r awdwr hwn, fod rhai mwy eiddil nag ef yn y gystaflleuaeth. Ceir gan yr ysgrifenydd hwn lawer o sylwadau tra phriodol ar hanes yr Apostol; er hyny mae y traethawd yn dwyn delw ail adroddiad o'r hanes ysgrythyr- °Sjlai na'r Lleiaf.—Ysgrif fer yw hon, yn rhoddi ail adroddiad maswraidd o'r hanes ysgryfhyrol, heb y cynyg lleiaf at awdwr- laeth.. Epenitus.—Ceir gan yr ysgrifenydd hwn olrheiniad lied fanwl i gymeriad a llafur yr Apdstol. Mae yr awdwr wedi meddwl y rhan fwyaf o'r hyn a ysgrifenodd dyma brif nodwadd y traethawd hwn. Arddeng- ys hefyd hysbysrwydd yn nysgeidiaeth yr Ysgrythyr L&naryteatyn. Treulia yr awdwr ormod o'i aihsergyda hyd, a lied, A dull gwynebpryd yr Apo3tol, fel hefyd y gwna y; nifer amlaf o'r ymgeisWyr. ^Haxid.—Wrth ddilyn pawb, y mae yr fa- jjrifenydd yn camu yn fras, ac yxraml, fel y cyrhaedda ben y daith yn ebrwydd, Er hyny, ceir ganddo rai sylwadau meddylgar or y testyn ac nid yw yn blino y darllen- ydd a meithder. Ail adroddiad y w o'r hanes ysgrythyrol gan mwyaf. Ei Gydymaith Silas.—Ysgrifenwr medrus y w Silas. Y mae y traethawd manwl hwn yn arddangos hyddysgrwydd mewn awdur- aethf Nid ail adroddiad o ffdithiau vr hanes, eithr cydgorfforiad o honynt, gyda chymwys- iad grymus o'u hystyr a'a gwersi. Y mae Ei Gydymaith Silas wedi myfyrio ac wedi deaR ei deatyn. Iago laf.—Ceir yn yr ysgrif hon nifer o.j sylwadau ymatferol teilwng iawn. Y mae yr awdur hwn yn fwy gwreiddiol nag amryw o'i gydymgeiswyr ac nid yw yn ymdroi cymaint a rhai o honynt o amgylch y'tes- tyn-- T mae yr ysgrif hon wedi cael ei thrwytho yn dda yn lysbryd y* hanes ys- grythyrol. Ymddengys fod yr awdwr dan gyfaredl brys neu ddiogi. Silasõ- Teilynga Silas barch ar gyfrif eil wreiddioldeb, a cheir ganddo lawer o add ysgiadau buddiol ar draul yr hanes ysgryth- vroE Y mae y traethawd hwn yn hytrach yn wasgaredig o ran trefn, ond yn dra egniol yn ei .ddefnyddiad o flfeithiau y testyn. Heber.—Y mae y traethawd ^hwn yn ar-) ddatigo&iad |o feddwl egniol, chwaethus, a llafurus. Ceir ynddo olwg gyflawn iawn ar yr Apostol vn ei amrywiol, a 1 wahanol nod- weddau. Nid yw yr awdwr yn ymdroi gyda ma-nion y testyn, ond yn, tyeipio ei nerth gydag egwyddorion gogoneddus, a » gwersi anmhrisadwy a gynwysa. Y mae y traeth- awd hwn ag eiddo Et Gydymaith Silas yn sefyll fyn dra chyfartal o ran maintiob a theilyngdod. Bydded y wobr rhyngddynt, sef Ei Oydymaith Silas, a Heber.
CHWAREU TEG I MR. GLADSTONE.…
CHWAREU TEG I MR. GLADSTONE. ERTHYGL V. Drwg iawn genym fod ein hen gyfaill Dafydd Mprganwg wedi tori pob cysylltiad thvnsddo a rheswm, gwirionedd, a ffaith ar y m&ter uchod. Nid vw yn cydnabod gor- sedd gwirionedd, ond rhydd fFordd i deiml- adau afreolus, arheda felBushfiJkter tuhwnt i lwyni o eiriau cwbl dramor i reswm teg. Dengvs wrth hyn ei fod wedi cael eiorcMygu, oblegyd pan y syrth dyn i-dymherau drwg, fel Biddy Moviarty yr applewoman, yttyna SaatlJ 6in|hamo^Jnd igaidd, caiff Dafydd Morgauwg y fusnes. 0 scoldio iddo eL hun. Dywedaaom yn y da- chreii nad ymoatyngem I wneud sylw ar geyamae Dafydd' wedj^ewis ei safle yn Uawer-k nag y .gobBithiasom y gwnai ef- Nidvyn ein herbyn B1 yn niUg yr ymladda efe 7 and yn erbyn y gwirionedd— yn tyrii,i*wyd ,iion rh)edid dydwybod. -,Ym. renown iel o'r blaen ^ewn Y mae rhai dynion ynavchedu am ddadl- eu er mwyn dangos eu bod yn alluog i greu aeration. Nid yw diffyg gwerth a gwirion- edd yr hyn a haerant, na r ffaith eu bod yo cael eu profi yn amlwg yn gyfeiliornwyr mawr, ynddim yn eu golwg hwy. Digpn iddynt fedru dweyd, Y, inae dadi Jawr rhyngom ni a'r ihtxn ai- rham. Tybiant fod eu holl importance yn gynwysedig yn y ffaith eu bod -wedi achlysuro dadl, er fod hyny wedi cael ei wneud, trwy iddynt daeru na chyfododd haul erioea. Oni buaeaifod ein gwrthwynebyddyn wr o toddwl a barn yn y cylch yrarfera efe gtirtrefi o ranei ymchwiliadau, ni buassi yn bdsibl peidio ei restru yn y dosbarth uchod gan fod yr hyn a haerodd mor groes i'rgwir- ioiedd a phe dywedasai na chyfododd haul eaoed. Yr ydym yn dysgwyl iddo ef yn ngwyneb y pronon a roddir genym l gyd- nabod ei fod wedi gwyro wrth ysgrifenu nipell yn erbyn ein golygiadau ni. Gwna gwr mor oleuedig ag efe hyny yn ddiau. Yn y Faner Gorph. 27ain, 1870, ynfuan wedi pasio y mesur addysg, a barodd i r Ym- neillduwyr droi yn erbyn Mr. Gladstone, y mae erthygl olygyddol ar "Drydydd darllen- iad y mesur yn y Senedd. Yn yr erthygl hdno dywedir fel y canlyn c- Er ei fod yn ffurf y dygwyd ef i mewn yn ffafriol iawn i ysgolion Eglwys toegr-c mor ffafriol bron ag y gallesid dysgwyl iddo fod pe buasai wedi ei ddwyn i mewn gin ueinyddiaeih Doriaiid% fe ymdrechodd y Toriaid yn galed, nid yn unig i wrthwynebu pob cynygiadi'w ddiwygio, ond hefyd. I w wneud ya fwy caethiwus nagoedd yn ei ffurf wreiddiol. Dangosasant eu bod yn cael eu lly wodraethu gan elyniaeth angerddolat Ym- neillduaetb, ao nad oeddynt am ganiatau unrhyw ofyniad, pa mor gyfiawn bynag fyddo ynddo ei hun, os gwelent ei fod yn cynwys rhyw beth anffafriol i'w manteision enwadol hwy." > Dyma y blaid y ceisiodd gweinyddiaeth Mr. Gladstone eu boddloni yn mhob peth o bwys i Ymneillduwyr!! Dywed-yr erthygl uchod yh y Paner yn mhellach :■— Y mae y Llywodraeth (sef un Mr- Glad- stone), wedi gwrihod cyfarfod a dyvnuniadau yf Ymneillduwyr cur brntdd un gwellicint pWysig a gynygiivyd. Yr ydym yn mhell oddiwrth feddwl y bydd y mesur hwn yn derfyniad ar y cwestiwn, .gan ei fod yn cynwys amryw o ddarpariaethau ag y mae holl Ymneillduwyr Lloegr a Chymru wedi eu condemnio fel rhai <m§hpfiaum. Traddododd Mr. Miall araeth fwy llem a thanbaid nag a draddodwyd ganddo erioed yn Nhy y Cyff- redin. Ymosododd yn ddiarbed ar y Lly- wodraeth, (sef un Mr. Gladstone), gan ar- ddangos teimlad cryf o ftiomedigaeth ac an- ymdairied, a bygythiodd y llywodraeth &g enciliad y doBbarth goreu oV blaid Ryddfrydig. Yna cododd Mr. Gladstone ar ei draed i'w vrrthwynebu ef,, yn yr yabryd mwyaf digofus ae ymladdgar a Manyoswyd erioed gan un- rhyw aelod yn NAy y Oyffrtdin ao yn fwy poethlyd nag y gwnaeth ar unrhyw acmysur er pan y mae yn Brif Weinidog. Ond ffaith hynod mewn cysylltiad a'i araeth ydyw, fod Mr. Gladstone wedi cyfyngu ei atebiad i Mr. Miall, ac na ddarfn iddo hydynoedgyfeirio at Mr. Dixon, er fod Mr. Dixon wedi siarad llawn mor gryf a Mr. Miall. Ond fe allai mai yr ochos o hyny oedd, fod Mr. Dixon yn cynrychioli y Hadicaliaid ansectaidd, a Mr. Miall yn eywryehioli yr Anghydffwfieyrl Dywedodd Mr. Gladstone ei fo4 et. wedi olywed iaith debyg i'r nra ddefnyddiwyd gan MT. yaw MT, ff. Bwtom a -Mr, Winterbotham. Dywedodd Mr. Miall yn noeth wrtho, fod« cefnog^y? Anghydfforfiol y iJy wodraethu wedi eu harwam trwy Ddyff- ryti Darostyngtad,' ac yr ymddygent o hyny ftllhn yn ol yr egwyddor a gynwysir yh yr heii ddiareb—' IJnwaith wedi eu brathu, dwy waith yn anghyfeillgar.' Ni wnaeth wrth ddweyd hyn ond yn unig ail adrodd mewn iaith gyffelybiaetbol yr un meddwl ag a adroddwyd o'r blaen gan Mr. Dixon; ond beth oedd gan Mr. Gladstone i'w ddweyd mewn atebiad i'r teimlad hwn? Dim ond dywedyd, 'Ei fod yn ddiolchgar am gefqogaeth annibynol ei gyfaill anrhydeddus, Ond y mae y gefnogaeth hono yn oolli ei gwerth pan y defnyddir y fath iaith edliwgar. Gobeith- iwyf na bydd iddo barhan y gefnogaethhono i'r Llywodraeth am foment yn hwy nag y tybia fod hyny yn gydweddol a'i gydwybodol- rwydd a'i ddyledswydd ac yr wyi yn dweyd, er mwyn Duw, tyned ei gefnogaath yn ol, panymeddylia nad ydyw drwy hyny yn gwasanaethu yr achos sydd mor agos at ei galon.' Ymddengys fod Mr. Gladstone wedi ang- hofio y ffaith bwysig fod cant ar deuddgg ar hugain o'r Hhyddfrydwyr wedi^ pleidleieio yn erbyn y Llywodraeth, a'r un nifer yn union o'r Toriaid wedi pleidleisio o blaid y Llyw- odraeth ar y cwestiwn, mawr rhwng y Llyw- odiraeth a'i fihefnogwyr. sef ar gyaygiad Mr. Jacob Bright. Ofer ydyw, ceisio celu fod y ffaith hon wedi cynyrchu anfoddlonrwydd mawf iawn y wlad; ac nidoedd yr ar- eithiau a draddodwyd gan Mr. Dixon a Mr. Miall and amlygiadau yn unig o'r cyfryw an- f jddUmrwydd. Yr oedd ar y Lly wodraeth angen am rybudd; a chawsant rybudd pryd- lavm. Nis gall y llwybr a ddilynwyd j^n- ddynt tot na CHBBU YMRANIAD YN Y BLAID RYDDFRYDIG. Ni a cbeHhiufny gan fod Mr. Gladstone wedi rhoddi y fath her iddynt, y caiff yntau deimlo nas g.U efe gyfrif ar eu cymhorth rhagllaw, ondar yr amod deg a chyfiawn ei fod yntau yu talu llawer mwy o sylw i hawliau a syniadau y Radicaliaid yn nghynlluniad ei fesurau. Nid ydym, mewn unWodd yn gofidio o herwydd geinau na her Mr. Gladstone. Byddwn yn fwy anni- bynolt ac ni a enillwn lawer mwy drwy hyny. Dynaiaith y Faner, yn agos wyth mlynedd: a haner yn ol mewn erthygl olygyddoL Ac yn ngwyneb y sicrwydd oedd genym fod pawb yn cofio mai yn ngoleuni yr etthygl uchod, yr oedd holl Ryddfrydwyr y deymas yn bdrych ar yoiddygiad Mr. Gladstone ar y Mesur Addysg, tuag at ei gefnogwyr Rhydd- frydol, yr ysgrifehasom ein golygiadau a wrthwynebwy d gan Dafydd Morganwg. Ac, wrth edrych dros yr holl hsires am y ddadlr yr ydym yn teimlo ein bod wedi ymostwng cryji lawer i wneud unrhyw sylw ar haer- iad&u, y rhai a ddangosent eu bod yn hpuol Jball oddiwrth yr hyn a wyddai pawb oeftd y ffeithiau. i Ond gan fod ein cyfaill yn wr parchus, yard oeddem yn barod i'w oleuo am fater o Saith, yn nghylch pa nn yr oedd yn hollol «i- wybodus, a aweyd ypeth mwyaiucaruftidd yn nghylch achoe pi haeriadau. ¥« mae gemraj reswm arall am wneud sylwadan arei gyfeil- iOrnadau efj sef i gadw Ymneillduwyr iaepa j i cof o'r hyn f u pan yr 08*d3"Mr"GIac!ifone yn Brif Weinidog, rhag iddynt, wrth geisio dianc creigiau Scylla Beaconsfield, i gael eu dal eto yn mhwll tro Charybdis dinystriol Mr. Gladstone, os yw ef yn awr fel yr oedd pryd y cyhoeddwyd yr erthygl uchod yn y Faner, fel y mae yn amiwg ei fod o ran ei egwyddorion. Y mae yr ystyriaethau canlynol yn dra eglur mewn cysylltiad a'r erthygl uchod yn y Faner. 1. Y mae yn eithaf amiwg mat Bid Ton- aeth, ond Rhyddfrydigrwydd egwyddorol yw gwrthwynebu ymddygiad Mr. Gladstone mewn cysylltiad a'r mesur addysg. 2. Y mae yn amlwg fod yr oil o'r Rhydd- frydwyryn credu fod y Mestir Addysg wedi "creu ymraniad yn y blwd Ryddfrydig." Gan hyny y mae haeriad Dafydd Morgau- wg i'r gwrthwynebyn erbyn tystiolaeth eglur pob Rhyddfrydwr yn ymyl y ffdithiau. 3. Cyfeiriodd Mr. Gladstone at ddywed- I iadiu Mr. H. Richard, fel rhai Mr. Miall, pan y rhoddodd efe her i Miall a'i blaid. Nid ydym yn gwybod beth a basiodd rhwng Dafydd Morganwg a Mr. H. Richard. Eø parte statement yw tystiolaeth Dafydd Mor- ganwg am yr hyn a gymeroddle. Cyn y gallai fod yn un prawf yn erbyn ein tystiol- aeth ni, tegwch fuasai i ni gael y cyfle i ofyn cwestiynau i Mr. Richard ar y mater, fel y Swneir a thystion mewn mater o ddadl mewn ys gwladol. Nid o&s un sillaf yn y Faner, nac yn araeth Mr. Richard wedi hyny yn y Ty, Mawrth y 5ed, 1872, yn nghylch yr hyn a ddywed ein cyfaill am apology Mr. Glad- stone. Dywedodd Mr. Richard y pryd hwnw fody blaid Ryddfrydol yn sicr o gael ei rhanu o herwydd y mesur addysg, os na wnai Mr. -Gladstone newid ei ymddygiad. Ni newidiodd efe ei ymddygiad, a rhanwyd y blaid Ryddfrydol. Dywedodd Mr. Glad- stone ei fod ef wedi clywed iaith debyg i'r nn a ddefnyddiwyd gan Mr. Miall, gan 2tfy. Richard" Felly yr oedd yr her a roddodd Mr. Gladstone i Mr. Miall, yn her hefyd i Mr. Richard. Deallodd golygydd y Faner fod yr her i'r holl blaid Ryddfrydol. Ond a golygn fod yr apology wedi cael ei roddi gan Mr. Gladstone am ddull ac ysbryd yr her, y mae y ffaith ei fod ef, wedi hyny, wedi gwrthwynebu cynygion Mr. Richard i wella y Mesur, yn dangos nad oedd yr apology o ddim gwerth ymarferol. Nid oes dim a fyno ein hymresymiad ni a'r poeibilrwydd fod Mr. Richard ac ereill, yn awr, yn barod i guddio ffaeleddauMr. Glad- stone yn ei rinweddau ef, pan y mae efe allan o swydd, a'r Toriaid yn myned ar draws holl gynlluniau Mr. Richard yn ei ymdrech- ion clodwiw i slcrhau heddwch. Yr ydym ni yn gymaint o sdmygwyr o rinweddau Mr. Gladstone A Mr. Richard. Ac yr oedd Mr. Gladstone yn meddu y rhinweidau hyny pan y rhanodd efe y blaid Ryddfrydol a'i fesur addysg. Ac yr oedd Mr. Richard yn ystyried hwnw yn fesur mor ddrwg. fel y gwrthwynebodd efe Mr. Gladstone arno. Nid ydym ni yn gwneud mwy na hyny yn awr, gan nad yw Mr. Gladstone wedi newid dim o'i fara ar egwyddorion y mesur" hwnw. Hyny yn awr sydd yn debyg o rwystro y blaid Ryddfrydol i'w ethol ef yn Midlothian. Rhoddwn ragor^o ddifyniadan i brofi gol. ygiadau Mr' Richard a Rhyddfrydwyr ereill.
TREFORIS.
TREFORIS. MRI. GOL.,—Yn ol fy addewid wrth lawer o gyfeillion y lie uchod, wele i chwi lith a daw amryw eto i'w ganlyn, er mwyn gwynt- yllu J ychydig ar hanes y lie cynyddfawi hwn, a lie ddaw yn enwog iawn mewn amser i ddyfod yn hanes gweithfaol ein gwlad. Fel mangre fasnachol bwysig yn ngwneuth- uriad y llafnau alcan, y mae yn rhaid cyf addef nad oes yr un Han na phentref, dinas na thref dan lywodraeth Prydain Fawr, na'r un llywodraeth arall, yn cynwys cymaint o weithfeydd alcan a Threforis; ond hyn nis gwn, na'r un dewin yn bresenol, pa un a ddaw lies o honynt mewn blynyddau i ddyfcd a'i peidio, gan fod eymaint yn cronu yn yr un lie. Fe wel pob dyn os bydd rhyw beth ynddo, y syniad yn gywir, y byddai yn well pe byddai y gweithfeydd yn amrywio yn eu dosbarthiadau, yn lie bu yr holl yn masnachu yn yr un gwneuthuriad sef y llafnau alcan. Pe byddai i'r fasnach alcan rhyw bryd-ond gwell pe na bai hyny byth yn dyfod—i gael ergyd parlysol gan ddiffyg marsiandiaeth y gwledydd tramor, byddai i'r lie hwn a i phoblogaeth ddyoddef yn erwin o'r canlyn- iad, a hyny am fod y lie a'i bywioliaeth yn deilliaw oddiwrth y fasnach alcan, odaigerth dau nen dri o byllau glo; canys fe gair enghraifft ohyn yn ngweithiau dur Glandwr. Wedi adeiladu y gweithfeydd mawrion hyn, a dwyn i'r Ue ganoedd o bobl o wahanol drefydd ein gwlad, wele hwy yn awr yn haner segur o fis i fis, a chanoedd lower) n dyoddef eisiau mawr; ond beth yw yraeh03 o hyn? Yr ateb yw. y gweithfeydd yn.rhy fawr i ateb yr archebion sydd yn ajfod i fewn am reiliau o wahanol wledydd y byd ond na fydded felly byth ar weithfeydd dean y lie hwn, na'r un He araHo dan sidan- len yr wybren der. Nid oes ond yehydig flynyddau wedi myned heibio er pan nad oedd ond gwaith y »Fforest Uchaf mewn bodolaeth yn y fan hon; ond .-wele heddyw ar yr un ysmotyn tir, dri o weithiau pwysig a chynyddol yn ei ochr braidd, a'r hoH wedi eu hadeiladu gan ddynion a gafodd ei geni yn awyr Treforis. Wele y ffigyrau er enghraifft o'i cynyddiad presenol hwn. Tua phum' mlynedd yn ol, nid oedd ond tua dwy felin mewn gwaith, a thua chwechochryn yr alcandy, ond erbyn heddyw y mae pump melin, a thua 20 ochr yn yr alcandy rhwng nos a dydd. As yr ochr arall i'r afon, yn uwch i fyny, wele eto waith cynyddol iawn, sef y' Moiriston;' a bron yn yr ymyl, wele eto waith newydd arall o dan yr enw Mid- land,' gan Mr. D. Glassbrook, a'i golofnau yn cael eu codi i fyny megys mewn noswaith gan gyflymdra y seiri meini sydd yn ei ad eiladu, ac y maent, meddent hwy, yn bwriadu troi y melinau tua mis Mawrth. Eto, gyda chyflymdra y trydau braidd, wele y si allan fod un arall yn cael ei adeiladu tna chymyd- ogaeth Ynysforgan. oddentu tafliad careg odxliwrth yr un olat. Oddiwrth y pwysig- rwyddlcaaaBnachoL hyn, chwiwelwch fod Tre- f oris i ddyfod yn enwog yn y dyfodol yn 1 masnach yr alcan, megys ag y mae Man- eainion.p. enwog yn masnach y cotwm. Hyn yBf^resenol ar faterion gweithfaol. Un pdth neiUdtiol arnll raid gwneud sylw o hono,lit gais Afflflryw o lenorion y lie, ydyw Reading Room y Ue uchod. Y mae yn wybydans i bawb fod yma ddarllenfa wedi ei chodi a'i hagor er lies y trigolion, tt-wy ym- drech dMino amryw o ddynion y lie, yn enwedig y G^nsaro twymgalon^ Mr. Henry Bowen, Bttddiol hefyd ydyw er lies y radd gweithgar i dreijlio ychydig oriau hamddenol ;w olei llafur dyddiol; ond cebyst o beth na wnai yr awdurdodau dalu mwy o sylw i'r ddarllenfa nag ydynt. Y mae y "T\7st a'r Dydd," y Faner," y "Goleuad," "Seren Cymm," ac amryw bapyrau ereill i fod ar y bwrdd yn wythnosol, heblaw y papyrau dyddiol sydd yn dyfod i fewn ond er fod y papyrau a enwais yn dyfod yno, j>an ewchr yno tua dydd Llun, ni bydd yuo yr un papyr Cymreig ar y bwrdd—-yr oil wedi cael eu cario i ffwrdd; ond gan b.wy, nis gwn. Y sylw y maent am i'r aw- durdodau r dala iddo yw,—pa Ie, a phwy sydd ynanyned a'r papyrau yrnaith cyn fod haner y tiigolion yn cad. eu gweled na'u darllen. Y mae Na-dolig yr hen flwyddyn wedi myned heibio, a dydd y flwyddyn newydd wedi gwawrio arnom; ac nid ydyw y Cymro lhaelgarol, Mr. Thomas, Lan House, ger anghofio ei elusengarwch y flwyddyn hon eto tuag at y tlawd a phlant y lie. Y mae ei galon yn euro yr un mor gynes yn ei fynwes, a'i law yriun mor agored er cyfranu ei roddion y calan hwn ac erioed. A phwy yn ngwlad y Cenin P Wna deimlo yn ei ffawd, I agor dor ei fyuwes fwyn Gan gofio am y tlawd, Fel gwna'r boneddwr yma Sy'n eitbriad i'r holl fyd Pydd enw hwn pan hnna ef Yn golofn fyw o hyd. Treforis, fel torf wrol—yn ddilys A ddylent ei ganmol; A phwyoad rh^w adyn ffol l^a ww werth ei law wyrtniol. IOAN GLAN TAWE.
CASTELL LLWCHWR.
CASTELL LLWCHWR. Y mae awyrgytch masnach y gymydogaeth hpn yn gymylog iawn er ys rhai blynyddau; ^nd oddeutu mis yn ol, dringo^d heulwen lfwyddiant ag adfywiad i fyny hyd lechwedd- au y ffurfafen dywyll, a ffrydiau o fwyniant ddylifasant o'i sirioldeb ir ailwyo byrddau y gweithwyr erbyn y Nadolig/ Ond er ein gpfid y mae etoyn tywyllU, gan fod gostyng- iad yn eael ei gynyg yn y glofeydd, Treuliodd y rhan fwyaf o'r Llwchwriaid y Nadolig mewn eisteddfod a gynaliwyd yn Moriah. Cadeiriwyd gan Mr, Evans, Myrtle Cottage, a chawsom y pleser o gael presen- oldp y bardd, Gwalch Rhagfyr i arwain yr eistsMfod, yr hwn oedd yn llawn digrifwch» ac yn ei hwyliau goreu. Y beimiaid oedd- ynt Mr. Anthony, Cwmbwrla, ac Ap LIwch- wr. EniHwyd y prif ddarn gan gor Bryn- hyfryd. Canu deuawd 'Dring, dring i fynygoreu, J. Pointyz, a Jennett Hughea. CSanu 1 Nant y mynydd;' goreu, J. Lloyd a'i barti. Enillwyd y ddadi byrfyfyr Seisneg ar 'Fortune-telling,' gan M. Thomas, Bwlch. Cinu triawd 'Cân Miriam t gorau, J. Francis a'i gyfeillion. Rhanwyd y wobr am ganu y solo rhwng I. Harry a J. Morgans, Bailey Glas ail oreu, J. E. Thomas. Rhan- wyd y wobr am ganu solo i ferched rhwng Miss M. Roberts a Miss M. Clements. Cynaliwyd cyngherdd yn yr hwyr, pryd y gwasanaethwyd gan Miss M. Thomas, Mips M. Clement, Miss M. Roberts, Miss M. Walington, Mri. A. J. Lloyd, Thas. Roberts, a J. Enoch. Diweddwyd y gyngherdd trwy ganu 'The charms of Summer,' gan Ap Llwchwr a D. Price. Trodd y eyfan allan yn llwyddianus, GOMERYDD.
EISTEDDFOD CALFARIA ABERDAR.
EISTEDDFOD CALFARIA ABERDAR. AT YR YSGRIFENYDDION. Foneddigion,—Dymunaf eich hysbysu mai myfi ydyw M Vivian Grey," a John Bull," bnddugol yn yr eisteddfod uchod: y naill ar Mr. Gladstone," a'r Hall ar Orchfygiad y Twrc." Chwi a ddeallwch beth sydd i fud nesaf heb i mi eich hysbysu. Yr eiddoch fel gorchfygwr, EVAN EVANS (Emlynfardd). Pont Ceri, New Castle Emlyn. [Yr ydym wedi cael oddiwrth y Parch. Gurnos Jones nad oedd ganddo ef linell wedi ei hysgrifenu i'r eisteddfod uchod, ac na wyr efe ddim am y ddau englyn a enill- wyd gan Mr. R. P. Jenes, dilledydd, Aber- dar.—Gol]. () ::f"
.TRIOEDD CWMPARG
TRIOEDD CWMPARG Tri o brif bynciau y dydd yn Cwmparc yr adeg bresenol: Y gystadleuaeth gorawl yn Trenerbert y Nadolig, siomedigaeth cor y B r, a buddugoliaeth cor y M—d.. Tri rheswm dros aflwyddia#«>^R-prr:. Y beimiad yn Fethodist, ymddygiw«tnh^It. wng aelodau y cor, ac eisiau y wobr ar y,? pwyHgor i dalu y beirniad* • ,wi Tri rheswm dros lwyddiant cory M-*— Cynorthwy prifgantorion Treord, ymddang^ osiad benyw fach yn y cor, ac ymAfe^h Eos. Tti 6 wyr ieuam« y lie hwn syqd nwwn -peiibfeth arswytius eSn garwriaethol, a gwaredwr ceheaL Tairo wragMd y lie yr ymdoengys eu nodweddion neUlduol ar a DARIAN oni ddi- wygiant: Ffanni pen drws, Matti pob ty, a a Jem ffond o glees. Tri pherson sydd yn dirfawr lawenhau yn herwydd ymadawiaa gweinidog: AwdWr can, gwr a ffedog ledr, ac esgob y w&k. Tii pherson sydd yn cynrychicwi gweitn- wyr y yn senedd y menywod: xlelpwr esgidiau, gwr y ffon fach, a pherchen yr ^Triphethy carwn eu gweled yn y Ue: Mwy o gydymdeimlad ar anghenus, cigydd ychwanegol, a'r DARLUT yn gynar ddydd Mercher. Tri pheth y bwnrdwn wneuthur sylw amynt yn y dyfodol; CynUuniau methsdig 4' .¡ =N y menywod, gorucKwynaeth'^tiSeH bachj'a special aubjeo's yr athrofa.—GwYLIEDYDD.
. YMADAWIAD MR. EBENEZER REES…
YMADAWIAD MR. EBENEZER REES A LLUNDAIN. Y mae yr enw uch 'd yn dra adnabyddua i holl Gymru Llundain. Y mae yn ystod ei chwe' mlynedd aro^iad yn y Brlf Ddinas wedi enwogi ei buti rrvry ei weithgarweh gyda phob mudiad Cymreig, ac wedi enill iddo ei hun gylch he aeth o gyfeillion myn- wes J. Yr oedd yn ysgrifenydd Ysgol Sul Fetter Lane. Ere < edd ysgrifenydd a thrys- orydd y Gymdeithas Lenyddol; ac efe hefyd oedd un o ysgrifenvddion y Cor IJDdebol Cymreig. Nid oedd yr un symudiad Cym- raeg yn Linndain heb dderbyn rhyw gy- northwy oddiwrtho ef. Yr oedd yn flin iawn gan ei gyfeillion gael ar ddeall eifv d yn ym-idael a Llnndain l gymeryd than yn nyledswyddau ysgol yr Hafod, Pontypridd. Ar ei ymadawiad a'r North London Sohoo's, cyflwynodd yr athrawon a'r plant yno iddo oriawr a chad- wyn brydferth, ar yr hon yr cedd 11 inscription caniynol" Presented to Mr. E. Rees by the teache s and scholars: of the North London Schools, Dec. 19th, 1878." Penderfynodd ei gyfeillion Cymreig dra- chefn ddangosfeu parch tuag ato mewn modd sylweddoi drwy gyflwyno icdo?adwvn a locket aur ysblenydd, yn ysgrifenedig ar ba un yr oedd, Presented by the Welsh Church and. congregation of Fetter Lane, London, to Mr. E. Rees." Gan nas gallesid galw cyf irfod ymadawol, cyflwynwyd yr anrheg i Mr. E. Ree", dros y gynulleidfa, gan Hwfa Mon ar ol y-bregeth nos Sul, 29ain o Ragfyr, 1878. Siaradodd Hwfa Mon yn uchel am y brawd, a ditynwyd ef gall yr holl ddiaconiaid. Cafwydsylwadsu pwrpasol hefyd gan Dr. Parry, Aberystwyth ao ereill-dymuniad pa rai oedd ar fod iddo bob llwyddiant yn ei gylch newydd.
BARGOED.
BARGOED. Cynaliwyd Etsteddfod yn y He uchod nos Calan, yn cghapel Calf aria. Beimiaid Cerddoriaeth, i Mr. T. Price, A.C., Rymni; Barddoniaeth, Mr. J. Evans, (loan ab Dewi). Llywyddwyd gan y gweinidog, Mr. Parrish. Cafwyd cyatidlduaeth lied frwd ar rai o'r testynau. Yr oedd wyth o draethodau g-illa- og i fewn ar Jeptha," a rhanwyd y wobr ihwng daufrr ieoanc o'r Bargoed. Enillwyd cor y plant gan gor Calfaria, sef, Yr Udgora a G&n," ac felly y prif ddarn, sef, 5or- foleddwn yn dy iachawdwriaethdi." Byddai yn dda i'r Bargoediaid i ddyfod allan yn fwy gwresog i gefnogi cyfarfodydd o'r fath, am mai eu dyben yw dyrchafu llenyddiaeth yr ardal. Yr oedd y beirniad cerddorol yn bur feistrolgar wrth gyflawni ei orchwyl, a ch&f- wyd cyfarfod adeiladoL—GWILYM.
YSTRADGYNLAIS.
YSTRADGYNLAIS. Cynaliwyd cyngherdd yn ysgoldy y lie uchod, nos lau, Ionawr 2il, pryd y gwasan- aethwyd gan y personan caniynol:—Mri. D. Lewis (Eos Dyfed), J. Davies, Ystradgyn- lais; E. Nicholas, J. Jones (Eos H<?nd(fei), J. Roderick, a Miss Mary SmIth; Ystradgyn- lais. Chwareuwyd ar y crwthgan D. Bowen, Ystalyfera; ac ar y fife* gan Mri. S. Wil- liains, M. Jones, a'r Cynlais Drum & File Band.' Chwareuwyd ar y ha gan D. Davies, Ystalyfera. i r eedd yr ysgoldy yn orlawn o wrandawyr* a*r canu a'rchwftrea yn a'dderchc^ Yj elw yn myned tpag at y oxnd uchod. GLAKEAWJB.
[No title]
Yn Serin Heolfychan, yn mhlwyf Mynydd- islwyn, dydd Calah diweddaf, bufarw Mis. M&ry Rees Mathews, gweddw y diweddar Mr. Thomas Rees Mathews, yn 85 mlwydd oed. Yroeddwedibyw yn ystod ei hon fywyd yn y plwyf, ac am dros haner canrif yn y fferm hon.
GORUCHWILIWR GLOFA MEWN ,SELBUL.
GORUCHWILIWR GLOFA MEWN SELBUL. > Dydd Gwener diweddaf, yn y Guild hall, Abertawetdechreuwyd ymchwiliad ar ran y Swyddfa Gar tref ol i ymddygiad Evan Forster. gomchwiliwr glofa Ystradfawr, Ystradgyn- lais. Mr. C. H. Glascodine oedd ycyfreith- iwr ar ran y Llywodraeth, a Mr. W. Robin- son Smith ar ran Foster. Y lDIie yn ymddangos i danchwa gymeryd lie yn y cyfryw lofaar y 6ed o Fedi diwedd- af, trwy yr hon y niweidiwyd pump neu chwech o weithwyr. Ar y 9fed o'r nn mis, ymwelwyd a'r lofa gan Mr. T..E. Wales, Goruchwiliwr Glofaol y Llywodraetb, yr hwn a gafodd yn yr adran o'r gwaith a elwir Level Bowen gyfanswm o nwy, yr hwn, fel y dywedai y goruchwiliwr wistiio oedd wedi bod yno am pump neu chwech wythnos, ae nas gellid ei glirio o herwydd fod y ffordd awyr i'r cyfryw adran wedi ei gausd. Dangosodd Mr. Wales mdc >eddydarpariad- au angenrheidiol er goch^yd y posiblrwydd o ddamwain wedi cymeryd Ue, a gwysiwyd ef o flaen yr ynadon ar y cyhuddiad o weith- io y lofa dau ei ofal heb ddigonedd o a wyr, a thrwy hyny beryblu bywydau y rhai oeda dan ei ofal. Cafodd y fainc ef y pryd hwnw yn euog, a dirwywyd ef i 2p. 10s. Dirywyd efhefydambeido rhoddi llusernau dyagel- wch i weithwyr mewn Heoedd yr oedd nwy* Dydd Gwener diweddaf cyhuddid Mr. Fosiw o #anailu neu esgeulusdud, ac felly yn anaddas i I(yfl#%ni « swydd, a'i fod wedi ei gael y» qntg o droeeMau ya erbyn Cyfraith 'jb]e<^ddi&d Mwn^oddiaU ;1872, Seilid y cyhuddiad, yn totim: J>e*hau eieill, ar y ffeithkn »ad.oedd efe yn oyflawni y lofa ag aWriad digonoJ, ac folly yn tori yrheol g^ffrec^nol adiweddaf.yn y gyfraith, a'r lofa ^Vjaniyniad yn anaddas i weithip ynddi. Yn l^ ei fod wedi tori yr ail reol gyffredinol yn y gyfraith, ain nad oedd y gofal priodol wedfcei gymeryd, yn ngwyneb fod yn y lofa, yn ystod y flwyddyn flaenorol, nwy tanawl weaieigael. Dywedid hefyd nad oedd v lofa yn cael ei harchwilio a llu&em dyogel- wch yn flaenorol i fynediad y gweithwyr iddi; nad oedd adroddiadau priodol yn cael eu gwneud o sefyll fa y lofa cyn yr elaiy gweithwyr i lawr, ac nad oedd efe chwaitn wedi. rhoddi hysbysrwydd i Mr. Walea, o. fewn pedalr-awr-ar-hugai n, o fod tanchwa. wedi cymeryd lie, fel y goiyna, y gyfraith. Galwyd aairyw dystion, a dangoswyd fod nwy yn Level Bowen o leiaf bum' wytbnos. cyn y danchwa; fod coed wedi eu rhoddi i fyny atal neb i fyned i'r jrhan hono o'r- gwaith, a bod Mr. Foster yn hjmbys o'r ff«Uth fod nwy yno. i
CYMDEITHAS LENYDDOL YR YSTRAD,…
CYMDEITHAS LENYDDOL YR YS- TRAD, A T. CYNFELYN BENJAMIN. Er cymdnt o ddwrdio sydd o hyd ar y beirdd hyny sydd wedi enill gwobrau mawr- ion ain eu pod yn cystadla yn y man gyfar- fodydd llerlyddol, y maent yn parhau yr un peth o hyd nid oes dim yn cael ei effaith. priodol araynt, mwy na dwfr ar gefnhwyad. Y mae rhyw drachwant angherddol wedi cy- meryd meddiant llwyr o honynt, nes y maent yn chwilio pob cornel am gyfarfod llenyddol —niwaeth pa mor lleied fyddo y wobr, an- fonant en cynyrchion i mewn, a decbyniant y gwobrwyon mor ddigywilydd a p|ie na byddent wedi enlll diaoai o'r blaen. Amcau y cyfarfodydd hyn, feddyliwn, yw aeithrin talent y aosbarth ieuangaf nesy byddont yn teimlo yn ddigon cryf i antorio 1 faes yr eisteddfod. Training school y llen- orion ieuainc ydyw, gan hyny, paham na adewir y maes yn agored iddynt hwy yn unig ? Y mae dijgon o eisteddfodau mawr- ion i'r big gnns. Pa anrhydedd i unrhyw fardd fyddo wedi derbyn tair a phedair punt mown eisteddfod, i enill hancr coron, neu ryw beth cyffelyb, ar ychydig fechgynos fyddo wedi troi alhn am y troion cyntaf o dan iraich Ceridwen ? Y mae hynynayn dygwydd mor ami y dyddiau presenol, nes y mae y cyfansoddwyr ieuainc yn gwangaloni, ac yn llwfrhau, a'u talentau yn cael eu cuddio yn lie eu meithrin. Too bad, boys. Ond at y pwnc heb ragor o ragymad- rbdd. Cyoaliodd y gymdeithas uchod ei chyfarfod llenyddol cyntaf nos Lun, Rhag. 9fed, 1878, pryd yr oedd gwobr o bump swllt yn cael ei chynyg am y pedair penill goreu ar Carrots, neu John Somers (un o gymeriadau "Trysorfa y Plant"); a dan swllt am yr englyn goreu i'r "Planedau." Y penillion yn gyfyngedig i rai na emliasant dros ddeg 'swllt o7r blaen, a'r eaglyn yn gyfyngedig" i rai na enillasant dros bum' swllt. Anfonwyd saith neu wythogyfan- soddiadau i mewn ar y ddau destyn, a chy- hoeddwyd y penillioa yn- dwyn y-ffugenw Elen Fad yn oreu; ac air yr enlynioh, New- idna Mwyadur yn gydfuddugol, a daeth Cynfelyn yn mlaen i dderbyn y gwobrwyon oil, gan dd weydmaf /TE. Oynfrig J ones oedd eu hawdwr, a'i fod ef yn ei gynrychioh. VVY lUioddwyd y rhyw gloffni yn ei ystori, a thybiwyd nad oedd yn wirionedd i gyd.. Oyfarfu aelodau y gymdeithas y noson ganlynol i siarad ar y mater, a phasiwyd fy mod i anfon at Cynfrig i ofyn iddo a oedd yn cystadlu yno ai nad oedd. Os oedd, ba destynau, a- beth eedd ei ffngenwau ? a chefais atebiad gyda throad y post yn dweyd nad oedd ganddo ddim ond dau englynir planedau" i mewn, yn dwyn y ffugenw Newton-a Syr Adda y Seryddwr. Yna. gwelwyd! ufiwaith ein bod wedi tybm^ iawn yn nghylch Cynfelyn, fod wedt ein itwyllo; gan hyny, pasiwyd fy mod, i anfon am yr ariah' yn cl, fel y^aflefheu, rhoddi i'r rhai nfesaf yn y gyataaleuaeth. Cefais lythyr yn mhefl ychydig ddyddiau oddiwrtho yn cynyg yr arian yn ol os oeddem yo dewie eu cael. Derbyniwyd y c^g, a phenodwyd ar un o'n haelodan i tytwt i ilawrtua Phenygraig i chwilio amdahber cael yr arian yn ol; ond erbyn i Irwnw lyned yno; cafwyd ar ddeall £ i Hfod wedi enedeg ar ei aden i wlad y Cardis, ond nis ^yyd^i i ba fW- P hQniti Gan nad ydym yh gwyboct ei caress priodol, fe allai y byddwch chwi, Mri. Gol., mor garedig a chaniatau i mi ei hysbysu drwy y DARIAN fod y gymdeithas yn troi ei chlust fyddarol at ei esgusodion, ac yn dymuno arno anfon yr arian yh ol mor fuan ag sydd bosibl, er mwyn eu trosglwyddo i'r ail oreu. Dysgwyliwn y goron am y pedwar penill, a'r swllt am yr englyn i'r Planedau," yn dwyn y ffugenw Mwyadur, gan mai nid Cynfrig oedd ei awdwr fel yr hyabysodd y noson hono. Anfoned Mwyadur ei enw priodol i mi, fel y gallwyf ei anfon iddo mor gynted ag y dychwelo Cynfelyn ef. Dros y gymdeithas, J. J. POWELL (Teganwy), Yeg.
Y DDWY CHWAER.
Y DDWY CHWAER. Y mae dwy foneddiges wedi cael eu geni yn Llanelli, a dylent gael ein sylw a'n cefnogaeth fel cenedL Ganwyd y gyntaf o'r ddwy chwaer dechren'r flwyddyn un fil wyth cant athri ugain a deunaw, a'r Hall yn nechreu y flwyddyn bresenol. a thrwy hyny fe wel y darllenydd fod un or ddwy chwaer wedi gwneud ei hymddangosiad yn mhen blwyddyn i'r diwrnod wedi'r Hall. N ld ydyw y ddwy chwaer wedi cael eu geni yn yr un ty, ac nid ydynt yn hollol yr un natur ond y mae y naill fel y Hall, a'u hamcan i lesoli ein hiaith a'n cenedL Enwau y ddwy chwaer ydynt yr Ysgol Gerddorol" a'r "Frythones Ganwyd y gyntafyn argraffiy Mr. Davies, a'i gyfaillion, yn Heol y Farchnad, ac yno y mae hi yn cadi ei magu. Y mae amryw o enwogion Cymru yn anfon eu dysgleidau maethion iddi, ac y mae Mr. Bees (Alaw Ddu), a'r Parch. J. Ossian Davies, yn gofalu ei boa yn cael Uuniaeth dda i'w meithrin i ddod yn y blaen, fel na fydd amynt gy wil- ydd ei harddel pa Ie bynag y gwelant hi. Ofer yw i mi ryfygu ceisio dyrcnafu y ddau hyn, am en bod yn adnabyddus i'r byd er's blynyddau ballach; ond beiddiaf ddweyd fod y ferch fach yn dod yn y blaen yn rhag- orol, ac os bydd genych geiniog i w gael, prynweh hi, cewch dal dyblyg am dam hi Ganwyd yr ail ferch yn argraffdy Mr. Wil- liams a'i fab, ac yno y mae hithau yn cael ei magu. Y mae hon yn un o'r plant mwyaf gobeithiol a welais erioed; ond pa ryfedd, trwy fod ganddi hi famaeth mor dirion, sef yr eawog Cranogwen. Gwyr hon i'r mymryn pa fwyd, diod, a diHad i'w rhoddi iddi er mwyn ateb chwaeth y werin. Yr 1tyf. w«di darllen yif Frthones" i gyd, a chefais ber- ffaith dal wrth wneud felly. Y mae ynddi ddaman o waith prif enwogion yr oes. Y mae y ddau gyhoeddiad uchod mor rhydd oddiwrth benboethni sectyddol a dim a ddeallais erioedj ac os bydd genyf ddwy geiniog yn fy meddiant, bydd y "Frython- es "genyf, erfod y cyhoeddiad yn dweyd mae. at wasanaeth merched a gwragead Cymru y mae hi ond ni chefais fawr lawn o drafferth i'w ohael, a phe bae i mi byth ddygwydd cael traffertb, mi fynwn wraig yn union, a chawsai hi ei phrynu yn fy He. Am hyny, nid ydyw gwiw i'r cyhoeddwyr ei chyfyngu i'r rhyw uchod, (rhodder yr "hen lanciau i fewn eto rhag trueni). Dylem fod yn ddiolchgar iawn i'r cyhoeddwyr a'r gol- ygyddion am eu hanturiaeth, a fy ngobaith i ydyw y try ei hanturiaeth allan yn elw iddynt hwy, ac i fod yn gam pwysig i ddi- wyllio llenyddiaeth, yn nghyda barddon- iaeth a cherddoriaeth ein cenedl yw fy ny- muniad.—Yr eiddooh, 1, J; ISAAC THOMAS.
PETHAU RHYFEDD.
PETHAU RHYFEDD. Peth rhyfedd i gymaint a phymtheg o'n cerddorion fyned i dloty Treherbert y Nad- olig. Peth rhyfedd o chwythig oedd clywed beimiad cerddorol Cymreig, yn rhoddi ei feirniadaeth yn Seisneg, yn un o brif Eis- teddfodau y Nadolig. Peth rhyfedd o chwithig oedd gweled mab i hen weinidog parchus yn gwerthu llun yr hen wr yn nrws y capel ar fore Sabboth dro yn ol-gwerthu ei dad am swllt. TEITHIWB.