Tarian Y Gweithiwr

CHWAREU TEG I MR. GLADSTONE. EETHYOL VIII. Yr ydym yn clywed fod Dafydd Morgan- wg yn ymladd yn erbyn goleuni rheswm a ffeithiau a'i holl egni. Da genym ddeall nad oes neb sydd yn oleuedig, neb ond deillion penboeth, yn cydweled ag ef. Trwy hysbysrwydd a gawsom gan gyfaill, yr ydym yn deall fod y dyn hurt yn igfisrio holl dystiolaethau Ymneillduwyr yr holl wlad, mewn cysylltiad a'r Birmingham Educational le jgye, i ba un y perthynai Mr. H. Richard Y mae Dafydd Morganwg yn gwybod yn well am bawb o John o droafs house i'r Land's end nag y gwyr y bobl eu hunain!! Os penderfyna dyn ar fod yn rhamantus ddisynwyr, nid oes dim yn well tuag at iddo argyhoeddi pawb ei fod wedi myned yn mhell o'ile, nag iddo gael rha-H ddigon o hyd i fyned i eithafion ei gyfeiliorn- ad. I Gan fod Dafydd wedi gosod ei hun met bell oddiwrth bob rhithiaat o gysondeb, ac o wirionedd, ffaith, a rhesymeg, nis gallwn ei ystyried mewn modd yn y byd yn deil- wng i gyfarfod a ni ar faes y rhyfel. A rhaid mai cibddall dros ben ywy corachod hyny a dybiant fod gallu mawr mewn dyn a ddefn- yddia iaith yn unig i ymladd yn erbyn gwir- ionedd moir amhvg a'r haul ganol dydd. Edrycher mewn difrif ar y ffaith fod Daf- • ydd yn Y mneillduwr proffesedig, ac eto yn ¡ cefnogi gwr sydd yn Eglwyswr selog, yn ei* egwyddorion, fel Eglwyswr selog Y mae Dafydd weaii prcffccTi Pt f Rhyddfryd- wr, ac eto y mae wadi digio trwyddo am ein bod ni yn anghymeradwyo Toiiaeth Mr. Gladstone-Toriaeth mOl amlwg, fel y mae holl Ryddfrydwyr y deymas, hyd y nod y rhai sydd yn aelodau o'r Eglwys Sefydledig, yn ystyried fod Mr. Gladstone wedi dangos ei nun yn Dori peiiFaith, yn y Mesur Addysg a basiodd efe yu 1870 Yn wir dangosodd ei hun bron yn fwy Toriaidd na'r Tonaid eu hunain, oblegyd gwithododd dynu adran y 25 allan o'r mesur, a'r gais Mr. H. Richard ac ereill, ond dilewyd yr adran hwnw gan y Toriaid proffesedig. Y mae Dafydd wedi coffhau Mr. H. Richard fel authority, ond nid yw yn derbyn tystiol- aeth Mr. Richard ar ffeithiau, yn erbyn ei haeriad anwireddus ef ei hun yn nghylch yr Ymneillduwyr, yn ei lythyr a anfonodd i'r DARIAN. Dywedodd Mr. Richard yn nghyfarfod mawr y League yn Birmingham yn mis Tach- wedd 1872-y League hwnw y ceisia Dafydd wneud dim o hono air draws pob synwyr, rheswm, a ffaith:- I. 1/1.. 'I. I .1'- The INonconiormists ODjectea To tne religious education in rate supported schools, beceuse it contravened one of the fundamental principles they, as Nonconformists, held. It was a principle that was not political, but sprang from the deepest and most solenm religious conviction, that the Government could not lay its fingers upon religion, with- out doing damage to the religion itself. This was why so many of them felt very strongly in reference to Mr. Foister (the author of the Education Measure of 1870) because he, knowing the depth and sincerity of their feelings in the matter, had completly ignored the 4. He meant by the measure of 1870, to make them eat their own words and swallow thfir principles. But they would not swallow them. He could see a greater calamity th n the mtmatry (of Mr. Gladstone) being dis- I.,dged ft on the Treasury Benches, and that was that the Liberal Government shonld continue in oiffce under false pretences, and so demoralise tne Booe of Commons AND THE COUNTRY. IN ANY CASE, and under ANY CIRCUMSTANCES THE RESOLUTION OF THE NOX> CONFORMISTS WAS TAKEN-never to submit to having the education of the people of this land committed into the hands of priests, to be manipulate for their own purposes." Yn Gorphenaf 1872, bu cjfarfod yn nghapel m'4Wf Dr. Brock yn Llundain, i ystyried Mesur Addysg Mr. Gladstone. Yn hwnw dywedodd Mr. H. Richard, 0 her- wydd fy mod yn gwerthfawrogi crefydd ac yn parchu y Beibi, yr wyf yn ymgrynhoi thag ofn (shrink) gyda g wrthwyneb anrhaeth ol, oddiwrth yr hyn a duedda y Mesur Addysg hwn i'w wneud, mewn modd union- gyrchol." Ond y mae Dafydd Morganwg yn rhyfeddu ein bod ni yn gwneud yr un peth a Mr. Richard, yn ol ei eiriau ef ei hun, I shrink with inexpressible repugnance from what this Education Act has a direct tendency to do." Dywedodd Mr. John Bright, ychydig amser cyn cymeryd swydd yn ngweinydd- iaeth Mr. Gladstone, The Education Act of 1870 is the w r"t great Measure which the Liberal Party has passed since 1832." Dywed papyr y League, Medi 1873, gyda golwg ar y geiriau uchod o eiddo Mr. Bright, ar y ffaith ei fod ef wedi cymeryd swydd, The dissolution cf party ties, of which Mr. Forster spoke with a smile of incredulity when it was predicted in 1870 by Mr. Cross- key, and the editor of the Congregationalist, has already begun. DlIing the last few months, not a s-ingle Ministerialist has been returned to Parliament. The mere acces- sion to office e-ven of a man like Mr. Bright cannot remove the hostility which has assumed a form so resolute and uncompromising." Y mae yr erthygl ganlynel o'r Daily News Llundain, ar yr 16eg o Fedi, 1873, yn ddigon i gau genau pob dyn, ond un sydd wedi ym- briodi a chelwydd fir better and for worse, i'w rwystro i ddweyd gair yn erbyn ein golyg- iadau ni It is remarkable, but by no means a surprising fact, that the decline of the Liberal strength in the constituencies co>nmmcei when Mr. Gladstone began to look for Parliament- ary support, AGAINST HIS OWN MOST DEVOT- ES FOLLOWERS, to those who hid opposed him most energetically at the hustings- commenced, that is in the year 1870. We merely notice the unfortunate, though only partial return of the Premier (Mr. Gladstone) to Lord Palmerston's system of playing off Conservative votes against those of too eager adherents. Differences between Liberals should be dealt with in the ppirit of com- promise. In 1870, they were settled (in the Education Policy) by the Government (of Mr. Gladstone) with the aid of the opposition, and with that policy the DECLINE OF THE POWER OF THE GOVERNMENT BEGAN. Each of the last two years has shown a balance in the elections of gain in favour ot the Conservatives! The year of 1869 was a year of union and confidence fo the I/ibaral Party. Mr. Gladstone's tone was chap and high. THE NEXT YEAR ALL WAS CHANGED. The worst consequence which followed WHEN Mr. Gladstone COMPROMISED with the Con- servative opposition-, instead of with his extreme supporters, was not only that those supporters were more or less alienated or discouraged, but that a moral and political justification bad been given to Coj-wv -Usm, the value and significance of which were felt THBOUGHOUT THE COUNTRY. During the last session, Mr. Gladstone has publicly criticised his greatest work, and ultimatei that the disestablishment of the Irish Church does not give him unmingled satis- faction It was not the first time that the Premier (Mr. Gladstone's) words has made it doubtful what was essential and what was accidental in his policy, It is this FATAL uncertainty, leaving those who fought bravely for Mr. Gladstone in 1868 ignorant of the principles, acknowledged to be worth con- t jnding for, destroys the nerve of Liberal ACTION IN THE CONSTITUBNCES. Mr. GUad- tone must speak out, when it will be seen on what basis Liberals can act together." Nid oes eisiau jrhagor o dystiolaethau i brofi gwirionedd ein sylwadau, ac anwiredd amlwg y rhai gwrthwyneboL Gwyr pawb fod y Daily 2?ews yn bapyr rhyddfrydol cyfl> redinoL heb fod yn pertfayn yn neillduol i Ymneillduwyr. Geilw yr Ymneillduwyryu. extreme supporters," yn y dyfyniad uchoc1 f Ac eto ni a welwn fody papyr uchod, vf n. o'r rhai mwyaf dylanwadol yn y wlad hon, yn tystio fod ymddygiad Mr. Gladstone mewn cysylltiad at. Mesur Addyag yn 181. wedi dinystrio nerth Bhyddfrydiaeth trwy y wlad." [ Yr ydym yn deall fod ein cyfeillion, y rhai a garant wirionedd, yn ystyried ein bod; wedi dyrnu y celwydd gwrthwynebol i ni yn ddigon man at bob pwrpas. Y mae y prof- ion sydd genym wrth law yn ddigon i ni eu dyfynu am fisoedd lawer, pe baemyn cymer- yd y drafferth o'u gosod ger bron y darllen- wyr; ond yr ydym yn meddwl y gallwn ddefnyddio ein hamser at egluro rhyw bwnc arall, a gadael hwn i gysgu nes y bo rhaid ei ddwyn i'r golwg ryw bryd eto. Nid ydym yn gweled haeariadau cyfeil- iornus, nwydwylltiol, cwbl afresymol ein gwrthwynebydd yn deilwng o sylw pellach. Os bydd ef a'r rhai a gydymdeimlant ag ef yn dewis ymffrostio mewn cyfeiliornadau mawrion anwireddus, dywedwnein bod ni yn dawe! yn nghymeradwyaeth y torfeydd a ymhyfrydant yn y gwirionedd.

TYSTEB LEWYS AFAN. Y mae pawb o'r alcanwyr yn gwybod fod Lewys Afan yn gwneud yr hyn oil sydd yn ei aUu o blaid yr alcanwyr bob amser. Yr wyf o'r un fam a Chadifor, fod Lswys Afan yn teilyngu i ni ei gydnabod am ei ymdrech diflino o blaid y gweithwyr alcan bob amser. Y mae yn wir fod yr adeg hon yn anfanteis- iol i ni wneud yr hyn fydd yn deilwng o honom fel alcanwyr iddo, canys y mae mas- nach yn gyffVedinol yn dlawdl iawn ond y mae gan Lewys Afan gyfeillion yn mhob gwaith alean trwy Gymru a Lloegr. Os yw y pwyllgor wedi ei ffurfio, dylent anfon eu penderfyniadau i'r oil o'r gweithfeydd, a'r modd y maent yn me-idwl gweithredu, fel y gallom gydweithio gyda'n gilydd i gael tysteb anrhydeddus iddo am ei ymdrech o'n plaid. Y mae rhai yn dweyd ei fod wedi gwneud llawer o ddrwg. Dichon ei fod wedi bod yn rhy fyrbwyll mewn rhai pethau, eto credwyf cad yw wedi gwneud un drwg yn fwriadol i neb erioed. Pan yr ystyriom ei fod wedi aberthu ei holl gysuron teuluaidd er mwyn llesoli y gweithwyr alcan, mae yn rhaid cyf- addef ein bod fel alcanwyr wedi bod yn ffol iawn i ymadael &'r Undeb. Y mae alcanwyr Y stalyfera yn ffurfio fund yn nglyn A'r Undeb er cynorthwyo eu gilydd mewn afiechyd. Fe wel pawb wrth hyn eu bod yn bwriadu cadw yr Undeb yn fyw eto. Da iawn, fechgyn yr ydych yn esiampl i'r alcanwyr yn gyffred- inol. Qwnani-.h Lawys.Afau i oreu i gadw yr Undeb yn fyw, gan ffuddiog gredu mai hon oedd yr unig beth a wnai les i'r alcan- wyr. Y mie yn glod i chwi yn Ystalyfera eich bod yn parhau i gadw i fyny yr hyn sydd wedi gwneud cymaint o les i chwi, pan y mae ereill yn gorfod dyoddef canlyniad eu ffolineb. Y mae gw ithwyr Ystalyfera yn gobeithio y cant weled yr Undeb yn ei go- goniant eto heb .fod yn hir, er mwyn cael gwell trefa ar y dull o weithio nag sydd yn bresenol. Y mae pawb fel ar eu heithaf i ostwng pris yr alcanwyr, a thrwy hyny yn Uadd eu cyrff a'r fasnach. Cymerwch dipyn o bwyll, fechgyn, ac edrychwch yn mlaen i'r dyfodol er ceisio gweled beth sydd yn eich aros chwi a'ch plant. YR HEN WATCH.

CYMANFA GERDDOROL GWENT A MORGANWG, 1879. Y mae program y gymanfa uchod o'r di- wedd wedi dyfod i law. O'r diwedd, medd, wn, oblegyd o'r braidd nad oeddym erbyn hyn wedi rhoddi i fyny i ddysgwyl am dano, I r c, gan gyhyd y bu yn dyfod allan. Cafodd amser a lie y gymanfa eu penodi, yr arwein- wyr a'r lly wyddion eu hethol, a'r hymnau a'r tonau eu dewis er ya gynar yn yr Hydref, ac eto dyma dri mis o amser gwertbfawr wedi ei golli cyn i'r program gael ei roddiynnwy- lsw y cantorion. I ba beth y bu y golled hon 1 Dylai fod gan yr ysgrifenydd, os mai arno ef y gosodwyd gofal y gwaith hwm, res- ymau digonol i'w rhoddi am oediad mor faith —oediad sydd yn sicr o adael ei ol ar y gymanfa, oni fydd i'r cantorion am y gweddill sydd yn ol o'r amser ddyblu diwydrwydd a 'thorchi eu llewis' o ddifrif at y gwaith. Gobeithio mai felly y bydd, oblegyd byddai yn ddrwg iawn genym weled y gymanfa hon yn colli y tir uchel y mae wedi gyrhaedd yn mysg cymanfaoedd cerddorol yn ystod y ddwy flynedd gyntaf o'i bodolaeth. Y r ydym yn gweled fod y nesaf i gael ei c'iynal dydd Llun, Mehefin 23ain, 1879, yn yr un lie a'r tro o'r blaen, set yn yr adeilad eang a ddefnyddid gynt fel Musifc Hall, yu Temperance Town, Caerdydd. Am y pro- gram y mae yn cynwys detholiad rhagorul o hymnau a thonau, y rhai o'u dvsgu yn dda a fyddant yn ychwanegiad pwysig at gyfoath ein caniadaeth gysegredig. Yr oedd y pwyll- gor hwn wedi bod wrthi yn hufenu cyraaint ar y Llyfr Hymnau a'r Llyfi- Tonau Cynull- eidfaol wrth ddethol ar gyfer y ddwy gy- manfs. gyntaf, nes yr oeddym yn teimlo i raddau yn bryderus rhag na fyddai y program hwn yn deilwng o'i ragflaeniaid; ond di genym weled nad oedd achos am y cyfryw bryder. Nid oe3 angen am u wch tystiolaeth i gymeriad y detholiad hwn na dweyd ei fod yn cynwyj tonau o ragonarth amrywiol, sef y rhai canlynol:—4 MorLh,' Gwahoddiad,' 4 CaerUyngoed,' Erfvoiad,' Trefeglwys,' i Beulah,' Braint,' lihad Ras,' Water- stock,' 'Nashville,' 'Manheim,' 'Dusseldorf,' ac amryw eteill o'r un dosbarth, oil yn dda., yn orlawn cufawl, ac heb un d6n gyffredin yn eu mysg. Yr ydym yn gweled hefyd fod yr 'Hallelujah Chorus' i gael ei chanu yn y gymanfa nesaf eto. Da iawn ydy w hyn. Nid ar fyr y gillwn anghofio y canu rhagorol a gafwyd a* y dernyn ardderchog hwn yn y gymanfa ddiweddaf, ac yr ydym yn blysio am glywed y cyff-Jyb ganu arno eto. Nid oes genym ddim i'w ddweyd am yr anthemau a'r Salmdonau, gan eu bod oil, oddieithr yr hen anthem boblogaidd, 'F&r i mi wybod dy ffyrdd,' wedi eu cymeryd 0" LIyfr Anthemau a Salmdonau Cynulleidftol-Ilyf r nad ydym hyd yn hyn wedi cael mantais i'w weled; ond gellir bod yn bur sicr fod y rhai hyn yn deilwng o'r dirnau ereill sydd i'wewu yn y gymanfa, gan eu bed wedi cael eu dethol gem wr mor gymwys ag Alaw Ddu, gelygydd y Llyfr Anthemau. Tra y mae yr arweinyddion i fed yr un rhai a'r tro o'r blaen, sef Mr. Jenkins, M.B., Alaw Ddu, a'r Pencerdd o Blaenanerch, yr > dym yn gweled fod y llywyddion wedi eu newid y tro hwn. Llywyddir y gymanfa nesaf gan Gwilym Williams, Ysw., a'r Parch. Mathews. Nid ydym yn gwybod am neb mwy teilwng i gymeryd lie y boneddwr hael o Landiriam na'r yswain serchog o Fisgyn. Gall pob Cpnro, a phob Methodist yn neill- duol, ddweyd am dano fel y dywedwyd gan y bobl hyny gynt am Dafydd, brenin Israel, 'Y mae genym ni ran ynddo ef,' a gwyddom ei fod yntau ei hun yn fyw i'r berthynas. Da genym hefyd weled gwr y safle uchel Mr. Mathews, un o gedym y pwlpud yn Nghymrn, yn tafiu pwysau ei ddylanwad o blaid mudiad sydd l'i unig amcan i buro a dyrchafu y canu cynulleidfaol, ac y mae yn dda genym allu -dweyd ei fod yn cael ei ddilyn yn hyn ganlawer o weinidogion ereill ar byd Forganwg a Mynwy, y rhai ydynt yn gweithio yn egniol o blaid y gymanfa yn y gwahanol ardatoedd ihyny y maent yn tbyw ynddynt. Cyhuddir y gweinidogion mewn rhai manau o esgeuluso eu dyledswyddauyn y cyfeiriad hwn, ond nid ydym yn tybied y gellir gwneud hyny yn y dalaeth o fewn cylch y gymanfa hon, oblegyd gwyddom eu bod yn llafurio yn egniol gyda'r canu mewn amryw- iol ffyrdd trwy ei'godi i syiw|yn eu pregethau, a thrwy flaenori gyda phob trefniadau per- thynol f r ysgolion canu lleol a'r Rehearsal dosbarthiadol. Y mae yr un gydnabydd- iaeth yn ddyledus hefyd i'r blaenonaid. Prawf o'r dyddordeb a deimla y gweinidog- ion a'r blaenoriaid yn yr aehos ydyw pre- senoldeb y fath nifer luosog o honynt yn y cymanfaoedd hyn. Anfynych iawn y gwelir cynifer o weinidogion a blaenoriaid yn nghyd yn yr un lie ag a welwyd yn y ddwy gymanfa a gynaliwyd ynNghaerdydd, oddieithr mewn rhai o'r cyfarfodydd misol mwyaf poblogaidd ac yn y gymdeithasfa. Gallwn dybied fod pwyllgor y gymanfa yn bwriadu gwneud i ffwrdd â'r eiarad llanw' sydd yn difa cymaint o amser cyfarfodydd o'r fath hyn, gan eu bod wedi sicrbau yn mlaen llaw wasanaeth y fath ddynion a'r Parch. W. Howells, prif athraw Trefecca y Parch. Cynddylan Jonas, a'r Parch. William James,'Aberdar, i draddodi anerchiadau yn y gwahanol gyfarfodydd ar faterion perthyn- ol i amcan y sefydliad. Bydd y rhai hyn yn sicr o fod yn ychwanegiad pwysig at werth y gymanfa, a gellir dysgwyl ffrwyth lawer mewn canlyniad iddynt. Goddefer i ni wrth derfynu gyflwyno i sylw y sylwadau canlynol ar ganu cynulleid- faol a geir yn y Cylcbgrawn am y mis pre- senol mewn adolygiad o eiddo y Golygydd- y Parch. E. Mathews-ar 6 Ganiaoau y Cysegr a'r Teulu,' y rnai, heblaw eu bod yn ateb i'r amcan sydd mewn golwg wrth ys- grifenu y llinellau hyn, ydynt hefyd yn haeddu cael eu gwneud yn llawer mwy cy- hoeddus nag y mae yn bosibl eu gwneud trwy gyfrwng y Cylrhgbwn Yr ydym yn llawenhau wrth weled y fath welliant mewn canu cysegredig, ac yn dymuno, hyd y mae ynom, gydweithio gydag ieuenctyd yr oes yn y gorchwyl dymunol hwr. Ewch rhagoch, a llwyddwch. Canu cysegredig, cofiwch; y canu sydd yn creu ysbryd addoliad ynoch, yn tyneru eich meddyliau, nes yr ydych yn teimlo hoffder at wrthddrych addoliad, a pharch gorwyledd ger ei fron ie, yr hwn sydd fel olew nefol yn eich ys- twytho i ymostwng ger bron eich Creawdwr. Dyma'r canu Y mae yn wir, nid ydym yn cymeradwyo pob math o ganu, eto yr ydym yn cymeradwyo pob ymdrech i wella caniad- aeth y cysegr, neu ganu er cynyrch addoliad. Nid ydym yn cymeradwyo defn- yddio y cysegr na'i gylchoedd i ganu pethau anweddus. Nid ydym yn cymeradwyo defn- yddio meddianau cynulleidfa i'r dyben o arfer pathau eroes i amean y sefydliad. Nid ydym yn cymeradwyo gwaith corau yn dyfod yn nghyd nos Sal i gauu ef darp tru ar gyfer eisteddfod, a dweyd wrth y pregethwr am gwtogi, o berwydd fod y corau yn dyfod yn nghyd o'r gwahanol gap el an. 1', canu yi-a a'r cyffelyb yr ydym yn teimlo anghymer- adwyaetb. Ond canu y cysegr, canu i ddyben addoliad dwyfol, yr ydym yn dweyd eto, ewch rhagocb, a llwyddwch. Yr oedd y canu yn Nghymanfa ddiweddaf Gwent a Morganwg mor deimladwy, mor efengylaidd, ac mor nefol, fel yr ydym, os byw ac iach, ac yn gyfieus, yn meddwl y bydd yn anhawdd iawn i ni i beidio myned yno eto. Ac er na wyddom d-I im oddiwith ganu, ac na wyddom nemawr oddiwrth siarad, yn enwedig yn hyglyw i gynulleidfa mor fawr, eto yr ydym am ddangos ein bod yn cymeradwyo yr ym- drechion, a rhoddi pleidlais ddystaw dros- tynt, trwy fod yn bresenol yn unig." TUDUR PUW.

AT MR, JAMES REYNOLDS, CYMLA, CASTELLNEDD. Kenffig Hill, Ionawr, 7fed. Anwyl Syr,—Derbyniais eich llythyr yn cynwys y swm o ddeg swllt, a diolch yn fawr. Yr eiddoch,—JOHN M. JENKINS. [Y maev nodyn hwn wedi ei dderbyn er ys naw diwrnod.—Gol.]

LLITH "PUBLIC OPINION." Yr wyf wedi cael Ar ddeall fy mod yn cael fy nghjhuddo o fod yn awdwr yllitbyn dwyn y ffugenw uchod, yr hwn a ymddangos odd yn y DARTAN am Ionawr I7eg. Bo C hysbys i'r bobl hollwybodua hyny sydd yn fy ngbamgyhuddo fud y "Gwr a'r ba'ch drain" yn gwybod cymaint yn ei gyloh a minan. Bued hysbys hefyd fod Clic y Bont" yn gylch rhy gysegredig i fradwriaeth wthio ei big iddo. Yn mhellach, dymunaf hysbysu y gwr sydd yn anelu ei saeth frwyn- en ataf mewn cydwythnosolyn uad ydwyf yn gyfrifol iddo ef na'i hiliogaeth am fy sylwadau ar farddoniaeth y DAMAN ac os ydyw am draethu ei len ar "sefyllfa beirn- iadaeth," gwnaed hyny, gan ddechreu yn J erusalem. Y mae yn debyg y bydd yn rhaid i mi ym- foddloni ar gic ya awr ac yn y man gan am- bell ysgerbwd bellach. Eithaf da. Ciciwch yn mlaen, ond gofalwch am eich crimogau eich hunain. Heddwch yw fy arwyddair; ond os yw rhyfellyn anocheladwy, flre away. Yr eiddoch,-BRYNFAB. [Y mae yn sTcr genym nad oes neb sydd yn cymeryd arno adnabod dyn wrth ei gy- nyrchion yn datogi llith 'Public Opinion' i Brynfab, a gallwn sicrhau y rhai hyny nad ydynt yn ddigon craff nad oes a fyno efe A hi.-GOL.

AT MR. R. P. JONES, DILLEDYDD, ABERDAR. Syit,-A fy wc chwi cystal ag anrhegu y cyhoedd, trwy gyfrwng y DARIAN, &'r traethawd buddugol o'ch eiddo ar "Fiydd, londeb," yn yr Eisteddfod a gynaliwyd yn y Crown, Rhagfyr y 24ain, nid yn unig am fod awydd tra chyffredin am ei weled yn argraff- edig, ond am y credaf y bydd ei ddirllen yn adeiladaeth. Gresyn na byddai rhyw gyn- run mewn trefn i'r cyhoedd gael y budd o ddarllen mwy o'r traethodau nad oes neb ond y beirniaid yn caal eu gweled, llawer o ba rai yn ddiamhea fyddai yn gatf..eliad i'r cyhoedd. PRESWYLYDD Y GAREG.

TREFORIS. MRI. GOL.Iselder masnach a'r tywydd oer sydd yn dal ugeiniau yn y parth hwn o'r bydysawd i gwyno a'u cad* yn ol rhag dilyn eu liafur beunyddiol, a chadw angen- rheidiau bywyd yn en cartrefleoedd ond rhaid diolch nad ydyw y gymydogaeth hon fel llawer tiE sydd yn dyoddef y dyddiau hyn. 0 na, chaid diolch hefyd nad ydyw y waedd a'r ddlefain yn ein plith yn rhwygo calonau megys ag y ceir rhwng mynyddau Dyffryn y Rhondda y dyddiau presenol, lie mae mamau a'u mynwesau yn Ilwythog gan adfyd-lle mae plant a'u dagrau yn treiglo yn ddibaid deas eu grnddiau-o achos paham 1 Ah! hen elyn y glowyr sydd wedi ymweled & hwynt, gan osod ei gryman mewn llawn waith, gan dori i lawr ugeiniau eto o blant anwyl Cymru. O na fyddai i ryw gynllun gael ei ddyfeisio er atal y nwy ofnadwy i ddyfetha dynoliaeth, canys Ofuadwy yw nwy -eyneuawl-rwygalr Eigion tanddawrawl a mwy na'r cyfan, hyrddia filoedd i dra gywyddoldeb yn anmharod bob blwyddyn. CAPEL SEION.-Dydd Sul, yr 20fed, oedd pen chwarter Ysgol Sabbothol y capel uchod, a mawr y cynydd sydd yn deilliaw iddynt trwy eu hymdrech diflino wrth lafurio yn barhaus i feithrin a chodi y t6 ieuanc i rodio ystrydoedd bywiol y bywyd tragywyddol. Maent yn deilwng o ganmoliaeth am eu hymdrech yn estyn cortynau yr ysgol i lawr i'r Heu Bont, fel ei gelwir, er addysgu a chodi y plant sydd yn y parth hwn o'r gym- ydoxaeth i goflo eu Creawdwr yn nyddiau eu hieuenctyd," canys mae llaweroedd o hoaynt yn methu myned y Sabboth i'r capel o eisieu y pethau angenrheidiol hyny ag sydd yn gweddu i blant ar ddydd yr Ar- glwydd. Eto, mae yn dda genyf hysbysu fod eu cynydd yn fawr, a bod rhif eu hysgol dros 106, a'u bod yn bwriadu adeiladu ys- goldy newydd iddynt yn y man am fod y tai yn rhy fychain i'w cynal.—Nos Iau diw- eddaf, bu y Parch. R. Roberts, bugail y capel uchod yn traddodi ei ddarlith beni- gamp ar ei ymweliad a. Pharis yn adeg yr Arddangosfa ddiweddaf. Cafwyd llonaid capel o wrandawyr. Mae yn amlwg oddi- wrth ei araeth na fu efe yn segnr ryw lawer yn mhrifddinas Ffraine, canys fe gafwyd ganddo hanes manwl a dyddorol o'r peth distadlaf at y meth mwyaf gogoneddus oedd yn yr adeilad gwych a rhwysgfawr. Pe byddai i mi ddechreu rhoddi yr hanes, byddai i mi lanw holl golofnau y DARIAN. Mae amryw o gerddorion y gymydogaeth wedi awgrymu wrthyf am alw sylw yn y DARIAN at gael cyngherdd i'r perdonydd enwog, sef y brawd W. Samuel, Glandwr. Y mae pawb yn gwybod fel y darfu i Samuel godi ei hun yn chwareuwr mor dda, a'r modd y daeth mor enwog yn Nghwm Tawe, a llawer cwm arall; nid trwy gymhorth un coleg, na thrwy feitbriniad un o enwogion ein gwlad, 0 lia, ond trwy hunan-ddiwyll- iant a myfyrdod caled y nos ar ol gorphen ei lafnr dyddiol, a choni ei hun i sy?w ya raddol, gan ddringo o ris i ris with chwarsn yn y cyfarfodydd adlonol, ac oddxyno i gyngherddau o amgylch ein cymydogaeth, ac oddiyno dracbefn i eisteddfodau ein gwlad ac erbyn heddyw mae y brawd yn enwog yn ein plita fel chwareuwr. Mae gyda ni lawer o gerddorion fel hwn yn ein plith wedi codi eu hunaiu i sylw mawr trwy eu hunan-ddiwylliant, ac yn cael cyngherdd flynyddol gan ein trigolion. Ni ddylem er dim adael y brawd Sa.muel ar ol. canys y mae yn deilwng o gefnogaeth uclid gan y gymydogaeth lie cafodd ei fagu a'i feithrin. k Maent am alw sylw y brodyr D. Frances, J. Watcyn, J. George, D. Frances, R.f Jones, Glandwr, Efell Trefor, a'r di wyd H. Bowen, i ffurfio rhyw gynllun er bod yn llwyddianus i gael y gyngherdd mewn gweitbrediad ar unwaith. Carwn i rywun o'r brodyr uc'iod draethu ei ifarn ar y mater ar unwaith, beth am Rees Jones i ddechreu Ac eled hwn yn uwch o byd, Yn ngholwg ei gym'dogion, A cherfio'i enw tra'n y byd, Ar lechres yr enwogion. IOAN GL VN TAWE.

Y GENHADAETH GRISTIONOGOL. Cynaliodd y Gsnhadaeth hon yr hyn a elwir ganddynt yn Gysigbor Rh fel, yn Merthyr, dyddiau LInn a Maw tb, louawr 20fed a'r 21ain. Yr o?dd trefn y cyfarfod- ydd fel y canlyn (rhoddv.n hwy i lawr fel ag yr ymdd-.ngosas *nt ar y progravi.) :— Dydd Llun am lleg o'r gloeb, Pentecost; haner awr wedi dau, I Y General yn anerch y milwyr'; am bump, Te; sc am faith n'r gloch yr hwyr, 4 Ardiango;-iad m twrt ddog yn y Drill Hall.' Dydd Mtwrth am lleg o'r gloch, Anerch- iad gan y General ar 4 Ein dyl- swy,ldau,'& chan Mrs. Booth ar 4 Ein gwirioneddan .1 haner awr wedi dau, 'Ein cynllunian saith yr hwyr, 4 Bloeddiadau o fawl yn y Drill Hall, a'r Odfellows Hall, Dowlais haner awr wedi naw, 4 Gorymdaith mawreddog o Dowlais i Merthyr ac am haner awr wedi deg, Nos o Weddio hyd hiner awr wedi pnmp yn y boreu. Yr oedd yn bresenol yn y cyfarfodydd Efengylwyr o Ogledd Lloegr, Leeds, North- wich, Plymouth, Dudley, Wolverhampton, Casnewydd, Caerdydd, Aberdar, Tredegar, Abergavenny, Mountain Ash, &c., heblaw Mr. Mrs. Miss a Mr. Bramwel Booth, Mri, Railton ac Edmunds, a Dr. Morrison, Llaa- dain; Mr. a Mrs. Billupps, Caerdydd, yn nghyda lluaws o rai ereiU o gefnogwyr y Genhadaetho Ddaheudir Cymru. Cyfarfod gweddi oedd y crfarfod cvntaf, i ofyn ar yr Arglwydd roddi tywalltiad o'i ysbryd, ac Did oes amheuieth nad oedd yn bresenol. Am ddau, caf wyd anerchiad grymus gan y General, a chyfarfod gogon- eddua yn y Drill Hall yn yr hwyr. C iriwyd y cyfarfod hwn yn mlaen yn y dutl arferol- pump neu chwech yn gweddio i ddechreu, llawer o ganu, a thua dwsin yn roddi eu tystiolaethau a dweyd eu profiad. Cawsom hefyd y fraint o glywed Miss Booth yn y cyfarfod yme, ac i roddi i chwi ychydig ddir- W y 19 nadaeth o honi, ac o'i gallu, nis gallaf wneud yn well na rhoddi i chwi farn cyfaill i mi am dani yn ei eiriaa ei huu: Nid wyf yu cofio i mi erioed weled y fath wynebpryd angylaidd, a'r fath wen ser-,ffaidcl, ac yr oedd ei dull syml, sobr, dwysa deniadol, yn ddjjon i beri i'r caletaf yn y cyfarfod wylo, o'r hyn leiaf felly yr oeddwn 1 yn teimio/' Wrth siarad ag un arall o Gwmbach, gofyn- ais iddo, How did you Lke Miss Booth f1 Well," meddai, I have seen pictures re- presenting angels, but the nearest and tit* best I have seen to agree with my idea was Miss Booth and another thing, I thought it was heaven to hear her speak." Dyna dystiolaeth dau i chwi, un o bob ochr i'r mynydd. Heblaw siarad, yr oedd Miss Booth yn canu wrthi ei hun, a chanai nes synu y gynulleidfa fawr oedd yn yr HalL Ar ddiwedd y cyfarfod roddwyd eyfleiisdra, i unrhyw un oedd yn teimlo felly, i roddi ei hun i'r Arglwydd. Daeth dau yn mlaen. Boreu dydd Mawrtb cafwyd anerchiad gan Mr. Booth ar Ein Dyledswyddau.' Dy. wedai ei fod yn ddyledswydd ar bawb iofaln am ei gorff, gofalu bwyta dig m o fwyd, a hwnw yn fwyd priodol i'r corff, cysgu digon, &c. Nad oedd yn iawn i unrhyw un fod yn dtliofal o'i gorff; yr oedd Duw yn dysgwyl i bob un gymeryd gofal prioiol o'i gorff er ei alluogi i weithio drosto ef. Dyledswyddau ereill oeddent, myned at y bobl ac nid arcs i'r bobl i ddyfod atynt hwy; bod a'r galon yn iawn ger bron Duw, &c. Cdfwyd an- erchiad grymus iawn gan Mrs. Booth at Ein Gwirioneddau.' Nid wyf yn cofio i mi glywed neb yn trafod ei bwnc erioed yn well nag y darfu i'r foneddiges alluog hon drafod y pwnc oedd gand ii mewn lla w. Dy- wedai ar y dechreu fod rhai pobl am ddweyd mai crefydd newydd oedd ganddynt; ond yr oedd hi yn gwadu hyny, ac yn barod i brofi mai nid crefydd newydd newydd oedd, ond yn hytrach adnewyddiad neu adgyfod- iad o'r hen, grefydd--pregathu yr hen wir- ioneddau bregethwyd gan yr A post lion, Pedr a Paul, Martin Luther, Whitfield, Knox, a Wesley yr oeddyot. Preg thu fod nefoedd ac uffern ar ol myngd oddiyma, nid pregethu y grefydd yna rad oes uffern, ac os oes, ei bod i gael ei diffjdd yn mhen ychydig o amser pe y credai nad oedd lJe y poenau. i bara ond dros ychydig amser, ni phregeth- ai o gwbl ond yr argyhoeddiad fod c Med* igaeth dragwyddol i fod, oedd yr achos iddu benderfynu myned allan i'r byd i rybuddic dynion i ffoi rhag y llid a fydd.' Credaf yn mhellach, fod yr holl fyd yn llaw y diafolkt. a bod yn rhaid argyhoeddi dyn o b^chod^ yntau i edifarhau, yna ymwrthodiad, parod. rwydd i wneud unrhyw beth a phob peth er mwyn Iesu; nas gall neb ymarfer ffydd he ya gyntaf ymwrthod a phob peth, ac ym olaf, mai dyledswydd pob un ar ol cael oil achub a'i santeiddio, ydyw myned allan chymell ei gyd-ddyn. Yr oedd ei dull gallll" og o resymu y pwnc yn dwyn gydag ef at-A, gyhoeddiad. Treiliwyd y cyfarfod prydnawnol i ymddy— ddan ar y cynlluniau goreu i gario y gwaltlL; o enill eneidiau allan yn y dvfodol—-y cyn- lluniaua dderbynient fwyaf o ffafr oed dynt: myned allan i'r awyr agored, nid pregethtfe; mewn un ystryd, ond yn mhob heol yn r. dref, gorymdeithio, ymweled a phobl yn ear; tai, dosbaithu traethodao, gwneud i bawb weithio, &c. Awgrymai un brawd v priodol- deb o ranu pob lie yn ddosbarthiadau, a. man ddosbarthiadau, gosod swydd g ar bob doabarth i edrych ar ol y rhai fyddo ya