Tarian Y Gweithiwr

YR EISTEDDFODAU. Drychfeddwl ardderchog oedd cael Eis- teddfod Gadeiriol ar raddfa esng yn y Deheudir; ac y mae y pwyllgor yn hawlio tefnopeth gyff edtnol holl wladgarwyr a Uengarwyr y Dywysogaeth. Ond nid wyf yn credn y deillia llawer iawn o ddaioni i'r fcefydliad o'r holl ysgrifenu, y gorganmol, a'r fcrmio di-ben-draw a wneir yn ei chylch gan wai o aelodan y pwyllgor; yn enwedig y sydd wedi eu dewis i feirniadu. Y laae hyn yn fy adgofio am Eisteddfod y CJymry eynt yn Nghastellnedd; yr hon, ar yr holl falaordd i gyd, a dro'da allan yn fethiatt truenus. Er i'r pwyllgor hwnw tyned i'r draul o adeiladu pabell eang a cnostus yn ddigon cyfleus i gynwys miloedd Iswev o bob), eto canfyddwyd yr aDgenrheid- fwvdd am gael mynegfys tua chymydogaeth y drws i ddangos i'r bobl yn mha gongl o'r xabell yr oedd yr Eisteddfod yn cael ei Tebyg iawn yr ysgoir hyn yn Nghaerdydd. Ond beth am destun abstract' y Gadair? Wel testyn anwyl a 'phatketic' y beirniad ydyw; dyna ddigon am hyny. Cawsom lythyr oddiwrth gyfaill yn ddi- weddar yn dweyd fod rhqgolygon dysglaer ft gogoneddus am Eisteddfod y Goron y flwyadyn nesaf. Dywed i'r pwyllgor gyfar- fod y nos o'r blaen yn yr ystafell yn y cefn. Lly wyddid gan ddyn tal, teneu, a barf laes ft thywyll; a rhyw ddyn arall ar ei draed, meddai ef, a morthwyl pren yn y naill law, ft Jug swllt' yn y llall yn cynyg mai 'Myn'd, ray,e myn'd!' oedd testyn y Gadair i fod y flwyddyn nesaf. Ceir enwan y beirniaid ft'r manylion, yn un o'm llithiau dyfodol. Dywedais yn fy llith ddiweddaf, ddarfcd i mi trwy 'gicio nyth cacwn,' dynu preswylwyr y ceubren am fy mhen; do, siwr, ond nid digon hyny, wele eto un o'r cler cochion o gyrnydogaeth Cwmbwrla yn ceisio fy nghol- yni, a'i golyn bach pwfc yn llawn gwenwyn. Os creawn ei dystiolaeth ef ei liun, hen )I g*d y gwenwyn' ydyw ef y mae yn debyg ft groth ei fam! Achwyna Cadifor, Cwm- hwrla, yn erwin fod Gwrtydd yn dweyd I-ze I cgwlliau y Nadolig wedi ei wisgo JL. wn gwisg newydd, sef grwgnachwr;" ond meddai, C ymddengys i minau ei fod yn an- Wybodus iawn o'm cymeriad, onide buasai ya. gwybod fod y wisg hon mor hyned a mi fy hun.' Yn awr, Gwrtydd, 'machgen i, peidiwch chwi a dwyn camdystiolaeth yn »rbyn eich cycoydog, oblegyd y mae yn fcarod i alw lluaws o hen fenywod sydd yn eofio dydd ei enedigaeth' i bron ei fod ef yn twgnachwr o'r bru. Ac megys yr oedd yn y dechreu y mae yr awr hon' ond yr wyf yn gobeithio mai nid 'felly y bydd yn oes wsoedd.' Nid yw ei fod yn gosod cymaint pwy3 ar chwedlau ofergoelus hen fenywod,' flfed prawf sicr ei fod yn dipyn o hen fenyw' « ho nan *adar o'r un lliw ehedant i'r un Dyfynaf frawddeg neu ddwy o'i lith Addal eto. Mai y neb a'i hysgrifenodd yn Ifteddu cael ei ystyried yn salach nag islaw wrlw- Wei dyna golled, cael bod islaw sylw dbyw fodach fel efe. 'Am d! in cymeriadau Iiriath nag ef ei hun.' Beth mae'r dyn 1n eeisio swrddanu, os gwyr 1 Mae dysgleir- dfeb fy nghymeriad i yn ddigon i'w yru ef yn ddall post, os nad ydyw felly eisioes. WE end hyny yn fy enw i.' Ie, ie, y bmwd, a fy enw inau hefyd. Dyma fy raecbodraawrwediprewbl, yw bod yr un enw a'r gwr o Gwmbwrla! a dyma y pechod preiddlûl t 'does dim doubt, gan mai fy rldeni a'i dygodd arnaf trwy fy enwi ar yr tmw hwn. Pwy fusnes oedd ganddynt i roddi enw arnaf o gwbl, heb yn gyntaf ofyn iatad ei fawrhydi o Gwmbwrla, os oedd _di ei eni hefyd y pryd hyny ? Os ydoedd, 41*id fod ei hoff gymdeithion, yr hen fenywod,' mewn gwth o oedran erbyn hyn ond dyna, yn eu mysg hwy y myn ef druan fod o byd. Y mae cyfaill i mi yn byw yn un o brif drefydd y gvr eithfeydd, a chanddo dri mab yn dwyn yr enwau If or, Trefor, a Chadifor; ac yr ydwyf wedi ysgrifenu ato i orchymyn iddo fyned at y Coftestrydd ar tinwaith, a uewid enw ei fa.b ieuengaf rhag ofn y bydd heb un enw yn y diwedd. Dywed Cwmbwrla ef fod wedi anfon nodyn i'r DARIAN i ddatgan ei ddiniweidrwydd; ydyw, ydyw, y mae ef yn ddigon diniwed; mor ddiniwed o babi, onide ni ysgrifenasai y fath hurtwch. Cysged yn dawel, a breuddwydied lithiau call tebyg i'r un flaenorol eto. CADIFOR. O.Y.—Dygwyddodd rhai man wallau yn ein llith ddiweddaf; y prif wall oedd llys- enwi ein gwrthwynebwr parchus Gwrtydd,' trwy ei alw yn 'Gwityd.-C.

HYN, A'R LLALL, A'R TRYDYDD. DYN YN GREADUR GWENWYNIG. Awgrymir yn awr fod dyn yn anifail gwenwynllyd, canys y mae yn profi yn aagenol yn ami. Barna y meddygon fod tymer person yn cario dylanwad ar ei gnoad, gan fod agos yn anmhosibl gwella cnoad lad a wneir pan fydd y person dan ddylan- wad tymer nwydwyllt a chreulon. Yn Washington, yr wythnos o'r blaen, bu farw Peter McNamaw, mewn canlyniad i waith un Danaher yn ei cnoi mewn ymladdfa tua mis yn ol. Canfyddodd y meddyg wen- wyn yn yr archoll a wiaaed gan ei ddanedd, ac mewn trefn i achub bywyd y dyoddefydd torwyd ymaith ei fys. Aroswyd yn rhy hir cyn cyflawni y weithred lawfeddygol, canys yr oedd y gwenwyn wedi cael amstr i fyned yn mhell i'r gwaed, a marwolaeth oedd y canlyniad. Y mae y pwnc yn tynu sylw y meddygon goreu yn awr, a dadleuir fed brathiad bod dynol, dan amgylchiadau neillduol, mor beryglus a brathiad ei cyn- ddeiriog.

DEFNYDDIAD LLYFRAU. Traddododd Mr. Frederick Harrison ddar- lith yn ddiweddar yn Llnndain ar lyfrau. Dywedodd fed amryw ffyrdd i gamarfer llyfran, ond nad oedd ond ychydig yn ym- ddwyn tuagatynt fel hen athraw c Teg a ad- nabyddai efe, yr hwn wrth ddarllen llyfrau, a rwygai allan y dalenau fel yr elai yn mlaen, gan ei tafill i'r tan, a hyny naill ai am eu bod yn ddiweitb, neu ynte ei fod wedi cael eu cynwys yn ei gof. Dywedodd hefyd nad oedd y nifer mawr o lyfrau oedd i'w cael y nyddiau hyn yn fuddiol i gynydd gwybod- aeth, a hyny am ei bod yn fwy anhawdd nag erioed i ddethol y rhai priodol i'w dar- llen o'r lluaws.

Y PREN LLAETH. Dywedodd Alexander Humbolt na welodd efe yn mysg holl ryfeddodau naturiol ei deithiau ddim mor hynod a'r pren sydd yn rhoddi llaeth, a'r llaeth hwnw, o ran ei gyfan- eoddiad, yn debyg iawn i laeth gwartheg. Yrelai yr Indiaid oedrantis allan o'r pentref neu orsaf, y naill foreu ar ol y llall, a'u caeth- weision gyda hwynt, i goedwigfa lie y tyfai y coed llaeth, ac wedi tori archoll ddofn yn y pren, y rhoddent eu llestri o dan yr archoll, a buan y llenwid hwynt a'r llaeth. Yr yfai yr oil oedd yn bresenol o'r llaeth ar y pryd ac yn y lie, (ar yr hwn y tewychai y caeth- ion), a cherid llonaid y llestri i'w cartrefi er diwallu y plant. Dywed yr hanesydd hefyd fod y llaeth yn hynod flasus o ran ai arch- waetb. Yn mhlith hynod ion ereill a ar- ddangosid gan lywcdraeth Venezuelan, yn Arddangosfa ddiweddar Paris, yr oedd llon- aid amryw lestri o'r llaeth hwn, ac y mae M. Bonssinganlt wedi gwneud archwiliad i'w gyfansoddiad, ac wedi datgan ei fod yn dra thebyg i laeth y fuwch.

YR ALCANWYR. Buom lawer gwaith dan anfantais wrth ysgrifenu ein llithiau, ond ni fuom erioed tan gymaint ag yr ydym heddyw maedyfr- oedd chweiwon wedi codi megys hyd yr en. Er byny, mae yr ysbryd yn ein cymhell gan ddweyd fod yn rhaid dadguddio gweithred- oedd anfad y cyflogwyr alcauaidd. Nid ydym wedi clywed gair o helynt pobl Llan- genech; beth all fod yr achos, nis gwyddom. Mae gweithwyr Aberdulais o hyd yn segur, ac yn penderfynu aros felly hyd oni thelir yr hyn sydd ddyledus iddynt. Bu rhyw un neu ddau dan orfod i weithio am fod y Drill S'Brgeant yn bygwth atal ei rieni, a thebyg fod yno ddau ereill a fuont yn gweithio yn Yetalyfera. Bydd enwau y ddau ymi yn perarogli yn saWIUS yn mhlith yr alcanwyr yn y dyfodol, ac nid gwell yw'r gwr sydd yn codi gwres i drigolion Cilffriw bydd coffad- wriaeth anwyl am dano yntau. Rhaid fod dynion yn ofnadwy ddall i lesiaut y caill y Hall pan yn brysio i ymofyn lie eu gitydd, a hyny yn ngwyneb niweidio miloedd o weith- wyr. Mae y modd y telir bdchgyn Aber- dulais yn groes i daflen y cyflogwyr alcanaidd. Penderfynwyd ddechreu y flwyddyn 1875, ganfy cyflogwyr, heb i'r gweithwyr gael rhan ynfy mater, ar fod i beb math o lafnau a fyddent yn pwyso uwchlaw 140 o bwysi i'w talu fel 140 a phenderfynwyd yn nghyfar fod dydd Mercher, yr 8fed o'r mis hwn, :} n Gloucester, ar fod doubles i fod yn 2. y blwch yn llai na 20 wrth 14; 20 wrtn 10 i fod yn ol safon 14 wrth 10, gyda chwe- cheiniog yn ychwaneg 12 wrth 12 i fod yr un peth a 14 wrth 10, gyda chwecheiniog yn ychwaneg 28 wrth 20-112 o lafmu i fod gymaint arall o bris a 20 wrth 14, gyda swllt yn ychwaneg. Pob maintioli anghyffredin arall i foci yn 01 safon 20 with 14, 14 wrth 10, a 17 wrth 12, neu 15 wrth 11, gyda swllt yn ychwaneg ar bob blwch; a bod pob pris- oedd a gyhoeddir yn Liverpool yn y dyfodol i fod yn brisoedd trosglwyddiad i ymyl y llong ya unig. Bydd y toil IU allforawl i'w talu gan y prynwr neu yr allf rwr daw hyn i weithredtad ar y laf o Fawrth nesnf. Maent hetyd wedi cymeradwyo ar fod Wasters' CJk, Plates i'w gwerthu 8 y cant yn He 10 y cantyn llai na'r goreu. Tran eth i hYLlY cyfarfyddwyd yn Abertawe, a phen- dbrfynwyd fod i bob cyflogwr i dalu yn ol y daflen. Mor belled a hyn mae y cyflogwyr alcanaidd yn ganmoLdwyj yn y He cyntaf, mae yn iawn ac yn or,est i ofyn i'r cyboedd bris rhesymol am unrbyw nwydJ. Le yn ynfydrwydd i'r e^th tf i neb dybie 1 fod y Bod Mawr wedi amcanu i un dyn4 beryglu ei hiechyd fel yr alcanwr, a'i iecbyd fel y glowr, heb dal digon01 am yr antud-.etb. Mae y tâl a gynygir i'r glowyr y dyddiau hyn yn ddigon i beri i'r lleiaf ei wybodaeth am ei beryglon i wylo dagrau—gidael ei deulu yn y boreu gan fedclwl dychwelyd yn yr hwyr, end haner dydd mae yn nhra- gy wyddoldeb. Dichony-adywllywodraeth- wrein gwlad ni yn coelio yr athrawiaeth, ftid llinsll derfynol i ormesiaetb. Yn yr ail le, maent yn ganmoladwy am eu dull tre'nu o ddwyn allan reo'au i'r fasnach yn y dyfodol. Er tnri ar draws hen arferiad, maent wedi pendeifynu newid y gwabaniaeth lhwng wasters a rhai da. Pa fodd y bydd i'r mer- chants dderbyn hyn, nis gwyddom ond hyn a wyddom, fod y cyflogwyr wadi cymeryd mantais ar wagder y marchnadosdd i gyr- haedd eu hamcan. Y cagliad mwyaf natur- iol ellid dynu yw y dylai y gweithwyr gy- meryd dalen o lyfr y cjflogwyr; os yw trefn yn l'es i'r olaf, pahatn na fyddai felly i'r blaenaf 1 Pe yn gorff trefnus yn cyd- weithio a'u gilydd, ar turiwn ddweyd nad oes corff o weithwyr yn ein teyrnas a silent reoli eu hamgyleh adau yn well na'r alcan- wyr. Mae y Ffrancod yn gweithio ychydig, mae y Germaniaid yn colli tir fel alcanwyr —mae bron myned yn ddim yno, ac ychydig iawn sydd mewn ucrhyw ran o'r byd heblaw yma, ac 03 yw y cyflogwyr yn teimlo fod y gwahaniaeth rhwng prime a wasters' cokes yn anfanteisiol iddynt hwy, pa raint mwy y rhaid eu bod i'r hwn sydd yn gorfod gweithio yr un llafnau dair a phedair o weithiau drosodd a throsodd ? Yn y dyddiau gynt byddai cokes yn cael eu pasio ond cael un wyneb iddynt yn veddol dca; ond erbyn heddyw mae cokes fel charcoals i fod mor agos ag a ellir i berffeithrwydd. Mae hyny yn cael ei achosi gan ormod cystadleuaota— marchnadoedd rhy lawn yn gosod y prynwr yn ffroenuchel, yn gweled bai yn ami iawn lie nad oes bai yn bod ar y gweithiwr sydd yn gorfod dyoddef. Os dylai y cyflogwr gael ei dalu am bob modfedd uwchlaw y safon 14 wrth 10, neu 20 wrth 14, &c., paham yn enw dynoliaeth nad yw y gweithiwr bychan ei dâl yn haeddu yr un peth? Cymerwn er eDghraifft y 20 x 10. Yn ol penderfyniad Gloucester, mae y cyflogwyr i gael Is. yn ychwaneg am bob blwch, heblaw eu talu yn gyfateboI am y modfeddi ychwan- egol; ond yn ol y cadben o Aberdulais, wyth sydd ar yr ugaio, ac os modfedd a haner yn mhob ffordd yn fwy na'r safon, nid oes dim i'w dala. You must take what I give you," meddai. "No, indeed, captain, what is sauce for the goos?: is sauce for the gander. There are nine boxes gained on 21 boxes of 20 x 10, and all irregular sizes and weights in proportion." Dyma haerllugrwydd, onide, fod yn rhaid cymeryd yr hyn a gynygia efe ? Nid ydym am ddanod i chwi eich ffolineb yn troi fel y ci at ei chwydfa. O na allwn gyrhaedd clust a chalon pob alcanwr trwy ddweyd wrthynt am gynorthwyo y bobl hyn eto i sefyll am eich iawnderau ie, eich, ac nid eu hiawnderau hwy yn unig. Nid yw taflen Briton Ferry wrth Jaw genym er gwybod safle y bobl hyn yn y casgliadau hyny. Dywed wrthym eu bod dipyn yn isel. Waeth yn y byd am hyny yn awr. Os na fydd iddynt lwyddo, gellwch benderfynu fel corff y byddwch o dan yr un gosp. Am undeb, bernwch drosoch eich hunaiu, a gwel- wch fel yt mae eich cyflogwyr yn ymegnio am godiad yn eu prisoedd, ac nid oes genym sicrwydd eto yn wir na fydd strike cyn y bydd iddynt gael yr hyn y maent yn ei geisio; a phe byddai iddi fyned yn strike yfory, yr ydym yn dra sicr m-ii y cyflogwyr a garient y dydd, oblegyd y mae prinder pob peth yn gosod gwerth ychwdnejjol arno, ae yn ngrym undeb a chydweithrediad mae y gwaith yn rhwyddach o lawer i'w gyflawni.

PENCLA. WDD. Bu agos i fechgyn glan y môr gael y scili yn lie y cookies heddyw. Tebyg fod cadw arian am waitte of material wedi bad yma eto, ac i'r bechgyn beidio gweithio heb gael eu hariau. Digon naturiol, ond nid digon cyf- reithlon. Dylasent weithio yn mlaen, gan roddi y cl. flogwr yn Haw y gyfraith ond yn lie hyny, cymerasant y gyfraith yn eu Haw eu hunain, a bu yn o brysur arnynt. Ceisid ganddynt dalu arian lawer neu fyned i'r car- ehar. Boddlonodd y bechgyn, oddigerth un oedd wedi setlo gartref, i fyned ac wedi eu cael yn foddlon, ni chaent fyned drachefn— yr arian oedd yn eisiau, "Yrydym yn cymer- adwyo dewrder preswylwyr glan y m6r, end yn hollol anghymeraawyo eu hymddygiad. Byddai Byron yn arferol dweyd mai proff- wydi goreu y dyfodol oedd y gorphrnol. Dy- wedwn ninau i chwi, cymerwch wers oddi- wrth y gorphenol, ac ymddygwch yn garedig ac unol a'ch gilydd. Cydweithredwch, ond nid drwy dalu at y siop yn yr office; ond cydweithredwch a'cK gilydd i fynu yr hyn sydd yn deg a rhesymol. Cyrhaeddodd llythyr ni eto o waith alcan yn uchel yn Mynwy, yn ein hysbysu fod tua dwsin o ferched yn gweithio y nos, ac i un o honynt gael eu thynu i mewn i olwynion y peiriant, ac iddi gael ei niweidio i gymaint graddau fel y bu farw, ac nad yw y wasg yn sir Fynwy wedi gwneud un sylw o'r mater. Pan oedd masnach yn myned yn hwylus, byddem yn cymeryd taith yn awr ac yn y man er clywed cwynion ein brodyr, ond yn awr y mae yn anmhi sibl i ni fyned ac os yw ein cyfeillion am gael terfyn ar ferched yn gweithio y nos, bydded ledynt anfon gyda r hysbysiad gymaint o bres ag a'n coetia ni yno er cael sicrwydd o wirionedd yr achus, a buan y gwnawn &lw sylw yr awdurdodau priodcl at eu gwaith. Mae y fasnach n parhau i wella; parhewch chwithau i'w gwella trwy beidio gweithio yn os modol. Y mae amryw lythyrau wedi dyfod i I w yn addaw ein cydnabod drwy'r Art Union Ysgrifena un i ddwevd ei fod ef bob aaiser yn credu mai independent gentleman oeddwn, yn rhoddi fy timser a'm gwasanaeth yn rhad. Ys^rifenais yn ateb fy mud mor bill ag y gsllwn fod yn independent, ac fod dependency yn ami yn cario y dydd arnif, ac erbyn hyu wedi fy llwyr orchfygu, OLd y parbawn ysgrifenu. ar achos sydd mor agos at fy nghalon p"? gorfodid fi i gardota fy mara o ddrws i ddrws. Cewch wy'cod ar fyr iawn o araser beth yw cynlluniau y cyfeillion,er ffurfio pwyllgor. LEWYS ApANr

LLITH 'HEDYDD PEN PYCH. MRI. COL -Ni nodweddwyd un cyfno^o n y fewn terfynau gwyboda-eth yr ;Hedydd mor noilldunl gan d<-amweiniau a dinystrar fyw- ydau a'r dyddiau diweddaf hyn. Y mae aigeu fel pe byddai yn-m&thu oifa y ddj n- oliaeth yn ddigon cyflym yn ei ffordd gyff- redin, ac am hyny fel yn galw rhyw fyddin- oedd ercbyll i'r maes i'w gynorthwyo, a'r rhai hytiy dracbefn fel yn ymgystad!u am y flaen- onapth yn erchylldra eu gweithrediadau a rhif yr eneidiau a sydyn ysgubaht i dragy- wyddnldeb. Ar faes y gwaed, fisoedd yn vI, dawnsiai angeu ar ddau fin miloedd o gledd- yfau, a marchogai ar gefn y fwlet i g donau ugeiniau o blant gwragedi bob mynyd. Dacw newyn mewn manau ereill ya llarpio torfeydd sydd bron yn ddirifedi. Air un Haw, dyna't tin yn llosgi ei filoedd,ao ar y llaw arall, bedea y dwfr dyrfaoedcl. Y mae hefyd syrthiad creigiau, gwrthdarawiadau agerbeirianau, lladron, llofruddion, ac hunan- laddwyr fel wedi ymuno &'u gilydd yn un gyfathrach angeuol yn myddinoedd brenin y dycbryniadau, gan wlawio marwolaeth yn gawodydd trymion ar yr hil ddynol, nes yw eu gruddfanau yn ddigon i rwygo calonau callestr. Cyn i adsain un ddamwain angeuol adael ein clustian, dychrynir ni gan un arall, a hyny yn barhaus, fel y dilynir un daran gan un arall ar ddydd yr ystorm. Ychydig fisoedd yn ol, yn Abercarn, dygwyddodd y galinasdra mwyaf calonrwygol y clywyd am dano erioed. Ar ganol dydd, un o'r dyddiau mwy if dymunol a dywynodd erioed ar ein daear, dyna yn agos i dri chant on cydweith- wyr diwyd wedi cael eu hyrddio i dragy- wyddoldeb ar edyn brwmstanaidd y dan- chwa or-ddychrynllyd. Edrych yn y drych hwn dro Gyr g ilon graig i wylo.' Ond yr hyn sydd yn cadw bywyd poenus yn yr hanes marwol yw y ffaith alarus am waith y bedd tanllyd yn gwrthod rhoddi i fyny y lladdedigion llosgedig. Nid digon gan angeu oedd dwyn bywydau cynifer o'r dewrion llsfurus, ond myna gadw eu cyrff yn deganau chwareu i'r elfenau rheibus yn y dwfn bwll angeuol; a diau mai y tyllau a weithiwyd gan y b:eichiau sydd yno yn madrn, ac a fwydwyd gan chwys y gwyneb- au sydd yno wedi cyfnewid, fydd yn nhy eu hir gartref hyd yr adeg pan Fydd pyllau a beddau'r byd Ar un gair yn agoryd.' Ond cyn i ddamwain erchyll Abercarn golli dim yn ei dylanwad ar ein teimladau, dye a danchwa erch wedi cymewyd lie yn y Dmag, a thros driugain o'r glowyr, druain, wedi en hyrddio gan ellyllea wenJas y II.fa, heb eiliad o rybudd, yn ysbrydion noeth ger bron Duw cyfiawn mewn barn, ac nid oes un gwr wedi dianc i adrodd sut y bu. Yn nglyn a chael y cyrff i'w claddu, gwisga y ddau drychineb lawer o debygolrwydd, ac y mae'r ddau amgylchiad dan sylw wedi cy- nyrchu un banllef brudd-dreiddiol a fydd yn sicr o weithio ei ffordd i waelodion calonau glowyr dewrion ein gwlad nes en gwneud yn effro i'w sefyllfa. Bu llawer tanchwa erchyll rhwng ein mynyddau o'r blaen, fel y mae yn fwyaf galarus, ond hyd y dyddiau diweddaf hyn arferwyd cael y trueiniaid o'u llosgfanau i'w claddu gyda eu tadau yn y dull arferol; ond erbyn hyn nis gall y wraig dyner sydd yn myned a'i baban i'r drws yn y boreu gan faint ei serch at briod ei mynwes, gan ddal ei golygon arno nes iddo ymgolli yn y gorwel, ddim sicrhau y bydd iddi weled ei gorff y tu yma i'r farn. Y mae yn eithaf amlwg bell- ach ned oedd y gweithfeydd hyn mewn sef- yllfa ddyogel i weithio ynddynt; gan hyny, dylai ein arolygwyr mwnawl fod yn fwy gwyliadwrus, a thalu ymweliadau mynych ,Vn glofeydd.

Y LLWYNOG. Gan nad wyf eto wedi penderfynu fy llwybr o weithredu, nac wedi bod yn ymofyn gwaitli yn un man, ui fyja ry ysgnrau, ona fel fy mywyd, yn wasgaredig ac anniben; ond gofalaf na bydd i mi fyned mor belled oddiwrth y gwirionedd a'r newyddiadur hwnw, wrth gofnodi marwolaeth merch fud a byddar, a adroddai ei geiriau olaf. Wedi i mi ysgrifenu y tro diweddaf, cyfarfyddais ag un o'r bodau pwysig hyny sydd yn adnabyddus o gyfrinion pawb o bwys, ac wedi fy arwain gerfydd botwm fy ngwisg i gongl neillduedig o'r heol, yn ol ei arfer, a gwneud gwyneb detoesiynol ac awgrymiadol neillduol, dywedodd wrthyf gydaid o gyfrinion, ac yn eu plith, hysbysodd fi pwy oeddwn i fy bnn; ond wedi iddo ddyfod at y datguddiad olaf, ac i mi farnu yr holl gynyrchion wrth y tamaid hwD, credaf na chyfarfyddais a'r fath gelwyddwr defcsiynol yn fy mywyd, a chyngorwn bawb rhag credu neb o'r giwaid •, ie, mwy na hyny, gocheled pawb rhag rhoddi gair o gyfrinach i'r fath fodau, canys hyny yw eu hamcan eithaf yn y diwedd. Un diwrnod yr wythnos ddiweddaf, taraw- odd yn fy mhen dwl i fyned mor belled ag Abercarn-lle y gyflafan, ac wrth groesi y mynyddoedd ar fy union, daethum i olwg Cwmaman. Trwy ei bod yn noson oer afnatsen, a minau braidd yn flnedig i fyned yn mhellach, penderfynais gymeryd cysgod yn ymyl tftn un o benpyllau y lie hwn. Nid hir y bum yn fy ngorweddfan nes cael ar ddeall rai o neillduolion y lie. Un o'r neill- duolion hyny ydyw sivyddoaion difoes, yn enwedig yn eu hiaith. Yr oedd pob blewyn ar fy nghorff yn sefyll yn syth wrth glywed hen weithwyr penllwyd, diwyd, a gonest, yn cael eu cyfarch a cherddwch i a chwL' Y mae rhai bodach rheglyd yn credu fod dynoliaeth mewn arfer iaith o'r fath, pan mewn gwirionedd mai diawlyddiaeth ydyw ond yr oedd yn dda genyf glywed un hen Gristion, eebygswn i, yn sibrwd wrtho ei hun, wedi derbyn y fath gyfarchiad, wrth fyned heibio fy ngorweddfan, 'Maddeu iddo maddeu iddo! na ddyra yr iaith gas hon yn ei erbyn Nid hir y bum yno chwaith nes deall neillduoliaeth yr ail, sef fod y 'wythien fawr' fel ei gelwir, yn rhedeg trwy bron yr holl swyddogion. Bum bron a chredu mai yn nghymydogaeth y Gadiys, Aberdar, yr oeddwn gyda golwg ar y PWLC neillduol hwn. Y mae y gwaed mor dwym hefyd fel na phetrusir mewn rhai amgylch- iadau roddi cwd cardota i hen weithiwr er cael gorchwyl i'w wneud i aelod o'r 'wythien fawr' pan allan o waith. Ceir hefyd ) ma 'labrwyr anqhelfb dd' yn cael cyflogau coad wyr a gweithwyr celfydd tanddaearol, tra y mae yr olaf yn gwneud y gwaith, ond yn cael cyflogau labrwyr. Wrth weled gorthrwm ac anghyfiawnder gorchwylwyr Pharoaidd, nid ydwyf yn ami yn gallu rhoddi hun i'm llygaid heb ocheneidio tua'r nefoedd, a gofyn 0 Dduw, pa hyd y goddeflr i weithwyr ein hardaloedd gael eu gorthrymu gan wehil ooi dynoliaeth ? pa hyd y rhaid i lowyr y wlad fod yn gaetbien i orthrymwyr digydwyb; d ? a pha hyd hefyd y rhaid iddynt fod fel defaid yn cael eu barwain i'r lladdfa h6b feiddio agor eu geneuau er yn gweled y dialydd V Ond dyna, tuag Abercarn yr oeddwn yn myned, i fod yn bresenol erbyn diwedd yr Ymchviiliad, ac fel y tybiwn, i gael yr olwg olaf ar ryw berson neu bersonau. Ond erbyn cael y rheithfarn, nid oedd modd rhoddi bys ar yr achos na'r achosydd, end Fod y canoedd glowyr wedi eu colli trwy danchwa, ac nad cedd dim yn y tystiolaethau i nodi yn benderfynol yr achos.' WeI, wel. y danchwa hon eto wedi cymeryd lie, wedi dinystrio milldiroedd o waith, heb fod neb yn gallu rhoddi esboniad na goleuni ar yr achos! Wedi yr Ymchwiliad hwn, a'r tystiolaethau gwahanol a roddid gan weith- wyr eu hunain mewn cysylltiad a sefyllfa y gwaith, pwy a â lawr i lofa ? Y mae bara chaws yn fwy gwerthfawr yn Dgelwg dynion na'u bywydau eu hunain. Yr oeddwn wedi meddwl mai gwirioLedd a ddywedodd yr hen dad diafel gynt, 'Pob peth a rydd dyn am ei fywyd,' end yn sicr, ail beth ydyw bywyd er hyn gan luaws y dyddiau hyn. Y gwir yw hyn, y mae gweithwyr pob glofa yn deall pan y mae ptrygl, ac hyd Des y byddact hwy yn ddigon o ddynion i wrthod gweithio mewn lleoedd o'r fath, nid oes gobaith iddynt gael diogelwch; ac o'r ochr arall, pan y deuwn ni, llwynogod ogofâu tanddaearol, yn ddigon penderfynol ac unol i ddyfod allan fel corff o weithwyr o unrhyw weithfa lie y gwelwn berygl, dyna yr adeg y derfydd tanchwâau a cholli bywydau wrth y canoedd. LLWYNOG.

Y mae Cymdeithas Adeiladu Merthyr a Dowlais. yN bared i roddi benthyg, ar Mortgage, ar y A RhJbudr1 byraf, s- miau o £ 100 i mo,ooo, í'w talu yn ol yn Gyfranan MisoJ urn Chwarterol. Y lOOe fentbs cwyr In y Gymd. ithas hon fanfcefs- ion arbentg na cheir mewn Cy-irdeitbassu ereill, neu gan berscEuU unigol. Telir y treuHan oyfreitbiol gan y Qjmdeithas, a dyofrelir annibysiaeth y Ben- thycydd, oyhyd eg y parheJr i da'u yr ad-daliai, addawedig. gan y Ccirest,-yed dan Gyfraith y Cym- dftitfcasau C^feillgar. Odwir y dirg»lwch manyJaf. Dymuria y Cyfarwyddwyr hysb^sn eu bod yn ban d i ddetbjn symiau o anan fel arian benthyg ar y telerau canlynol o elw: f4 y cant i w galwar ddau 9"; t41 y oent ar bedwar mis; a £6 y cant ar ohwech mis. Am hysbpgrwydd pellnch ymofyner &. Mr. B. BOPBBTS, yn Swyddfa y Gymdeilhiis, yn Tioteria Street, Merthyr. K H S E V A S, TAILOR AND DRAPER, 45, Commercial Street, Aberdare, BEGS to announce his numerous Cu*. tom»AS and the Public that his STOCK or WOOLXEHS for the Antumn &nd Winter (1878) is now complete, which is elec. ted item the Best Markets, the Quality and Style of which CMmot be surpassed. B. E. wishes especujjy to oall stbon- tion to his 50s. Suits, made from Scotch and Bliss1 Chippiog Norton Tweeds, M Iceing the bBt value thftt can be offered in the Trade. DING-DONG-BELL. GEORGE'S CAMBRIAN VOICE LOZENGES. A Letter from Eos MORLAIS. DEAR SIR, Y I am very much pleased with the effect which your Lozenges have upon the voice. They are far superior to any- thing I have been able to prooure. Singers will find these Lnzpingefi a groat acquisition. They are deserving of all the commendation that I can bestow npon them, and I shall have great pleasure in recommending them to all my friends who take an interest in vocal music. { I am yours, &c., Eos MOBLAIS* PEOPKIETOE J. E. GEORGE, M.R.P.S HIR WAIN, GLAMORGANSHIRE. Gyda'r Poet 4o, 8c, a lg 2o. Mor o Gin yw Cymru gyd." TABEENACL, PONTARDULAIS. CYNELIR EISTEDDFOD FLYNYDDOL y Capel uchod. dydd Gweaer y Groglith, Ebrill 11 eg, 1879, pryd y gwobrwyir yr ymgewwyr llwyddianus mewn Caniadaeth, Adroddiadau, &c. PRIF DDARN CORAWL. £ So c. Mae Gorphwysfa eto'n ol," i gorau heb fod o dan 60 o rif, gwobr 9 0 0 A £1 i'r Arweinydd. V3. Beirniad y Ganiadaeth -Mr. it. C. Jenkins, Llanelli. Arweinydd y dydd,—Parch. J. James (Iago Ddu). Programs i'w cael gan yr Ysgrifenydd aim y pris arferol.. JOHN LBWIS, Hendy, Pontardulais, E.S.O. DA VIES' Dining and Refreshment Rooms, 17, CANON ST, ABERDARE. Yn awr yn barod, pris 4c., drw y'1 post 4lc.) CANIEDYDD Y PLANT, YN CYNWYS TONAU NEWYDDION YN Y TONIC SOL-F FA,. BETHLEHEM, SRfcORCI. CYNELIR CYFARFOD LLENYDDOL y Capel uchod, Chwefror 20fed, 1879, pryd y gwobrwyir y buddugwyr mewn Can- iadaeth, Rbyddiaeth, Araethyddiaeth, ac Adroddiaetb, &c. Llywydd, Nathan Wyn. Beirniaid u y Traethodau a'r Ysgrifau, y Parch. T. Davies; yr Adroddiadau a'r Ar- eithio, Mabon y Farddonheth, y Parch. E. Pugh; y Ganiadaeth, Mri. Wm. Thomas, Treorci, a Wm. Abraham (Mabon). PRIF DDARN I'R COR PLANT. 'Yr Udgorn a gan,' yn Gymraeg neu yn Seisneg, o 'Telyn yr Yegol Sul'' gwobr 1 10 0 A darlun o'r arweinydd, gr. e,, th 0 10 0 Y Programs yn barod, yn cynwys pob manylion; i'w cael am y pris arferol gan yr Ysgrifenydd,—JOHN HUGHES, Crosswood Cottage, .el Treorky, Pontypridd. RHYBUDD 1 RHYBUDD Y MAE MR. D. HOWELLS (Gwynalaw'( A U.C.W., yn agored i dderbyn ENGAGE- MENTS i feirniadu mewn Eisteddfodau a chanu mewn Cyngherddau, Oratorios, a Chantawdau. Cyfefriad, Mr. D. HOWELLS, 13, Lewis- street, Aberaman, Aberdare. RHATACH NAG EBIOEDI! I J ROBERT JONES, OUTFITTER, &c., A DPY?1:RNA fc>sbysa ei fud yn pen- Swnoad ftoPt ,rgi d pellach yn oi DDILLAD PAROD, HETIAU a OHAPIAU, gollir o hyn hU wng-ijl ca4l y i.wyddau uchod nm pr;aue-d lai na i^elwyd o'r blaen yn ? c ■m. Y mae B. Jo- t, s va n T-rtin Fares To-sad-fro o fewn 4 xaiildir ar bryniad o werth 10s; Ai uchod. Bydded f", gwi3moripid ofyn am eu olud- iad, am i a ellfr wytod o Ie y mae yr boll yn dyfod. Cotwoh y cyfeiriad,— SIOP DDILLAD RHAD, 15, DUKE ST., ABERDAR. CYNELIR CLASSES Tonic-Solfa a Hen. Nodiant yn Ebenezer, Tonypandy, bob nos Fawrth a nos Wener, am 7 o'r gloch. ATHRAW:—MR. D. BUALLT JONES. TBLERAU 2s. 6c. y chwarter. Menywod a bechgyn dan 14 oed, Is. 6c. Goffinan BhacH Cojffisaa Bhad t DYMI NA MR. WILLIAM HOWELLS. bml- der ac undertaker, 11, Pembroke St, a 3, Liitls Wird Street, aberdar, tra yn oyflwyno ei ddiolchgarch gwresocaf i'w gyfeillion &m en cof.rxagaeth am gycifer o flypyddan, eu hysbysu ei fed yn par- hfcu i wneud Coffin an yn hynod rhsd; a'i fod y» ymgyxceryd sg ed.ych ar ol argladd- »u, apclygn, gwalio y bedd :n, Ac., si hnn. '7 Hit. WILLIAM HOWELLS, Builder & ULdert'k"'J 11, Pembroke St., & 3, Little Wind St., Abe'dae, GEO. GRIFFITH JONES, REGISTRAR OF MARRIAGES. Offices: 5, CANON STREET, ABERDARE. ABERTAWE A'R CYLCHOEDD. COFFINIAU RHAD! Y MAE W. LEWIS (LewJs Afan) wedi -*• ^mgymeiyd i cdarbod pob mtth o Goffiniao, a hyny m v prisoedd selaf y mae vn bosibl. M&e y fsctfoia greulawa y lluaws yn ei gymeryd ar deuluoedd mewn gofid wedi :'i¡fhol5i fod ilawer wedi tse-e ddy- mnno arnaf dda bod pob math o Goffiaian am brisoedd rhesjmol, yr hyn, wedi ilawer o ohebo a chynllunio, sydd yn awr wedi ei gwblhanr a polir cael oddiwrthyf bob math 'A ymdrecho, cefnoger.' Cymdeithas Cymreigfyddien Gwent. CYNELIB Eisteddfod gau y gymdeithas ucbod yn Ner-ac-d Ddirwestol Tie- degar, y Linn oyntaf ys Mar, rth, 1879, pryd y gwobrwyir yr ymge?swyr llwyddi^u# melhi Rhyddiaeth, Barddoniaeth,a C ^o.'dd- oriaetb, &o,, &o. PRIP DDARNAU CORAWL. I'r cor, heb fod 60 mown rhif, a gano yn oreu1 To The Cherubin,' allan o'r I Detingen To Deum,' (Handel) 10 0 O a 2p. i'r a weinydd. I r cor o'r un gynulieidf v ddi 21 dan 40 mewn rhif, a gano yu o?en yr Ant em, Duw sydd Noddfa,' gan K. Mills 5 0 0 a lp. i'r a weinydd. Pr oor o'r utj- gytulleidfa, ddim dan 80 mewn rhif, a gano yn crea, |Ehedft, Eheda,' o'r Llwybrau Mol- iant,' (Lewis Jones, Treherbert), gan 4wilym Craig y Tylo. 1 10 a a ohyfrol h&rdd o Llwybrau Moliant' i'. arweinydd. Ni chaciateir i'r cor buddugol ar yr Autbem i gystadli ar y doa. Trysorydd: Mr. W. L. Williams (9 Wilym Orsig y Ty!e). Beirniaid—Rhyddiasth a'r Farddoniaetb. &a., Mr. D. W. Jones, (Dawi G-lan Taf); y Go?d<ioria9th: Mr. Owen Griffiths, (Eryr BryriK Program yn.yn awr barod. Tsgtrifenyddion.- M". T. O. Jones, 4 Moriah St-eet, Rhym? ey. Mr. Biehara Phillip (Gelynos), G ocer, Tredegar, Man. YN AWR YN BAROD, ARTHUR OWEN: Bugeilgerdd Newydd, Testyn Eisteddfod Caemarfon, Awst 1877, yn nghyda Damau Barddonol ereill, gan Thcs. Drew (Y Dryw), Hirwaun. I'w cael gan yr Awdwr, Baglan Tertace, Brecon Rd., pris Tair Ceiniog, tr" y Post, Tair Ceiniog a Dimai. ENAINT EVAN. TiYMUNAF i'r cyhoedd i gael gwybod -1-, am vt Enaint gwerthfawr PC effeithiol nchod. Y mae hwn yn f ddyginiaeth sicr ao fit Fioran Mpnywod, Llolfr Ta n y Ffelwm, a pbab m&ih o Glwyfiu sydd y- dueddol i'r r &tu ddynol. P/is yr Ointment imo sjed y o&nlyni, ao i'wgsel gan y gwneuthar^ Bvm James, Gwainrydd, Tonytefail, am la. lici y blyoh- aid; trwy y Post &r dderbyniad 15 o Stamps oeiniog. Pehygf-aig, Rh-;adda Valley. Novembes, 1878. 1 hereby tssfcify tbit the Oi tment pre- pared by Mr. Evan Ja-cs is i1 exoellent preparation far t ,e pa p:s:s >fc tnmended, aid is much used m t- is ridghbturhaod. R LLOYD, Chemist. cut- v «^ Feaygraig, 1877. OWYR,—xr wyf dan wymau i hysbyBa y cyhsoedd am eich Oir tmant, o herwydd y lie a gefas ps-u 1 eid y ffylwr; ar fy Ilaw, ac hefyd fy nywrsig-, yr ton addyvddeflJdd yn ei bron, ac j- ydym ni yhsdi. yntystio ein bod wedi ciel gwpilh»d buR-j.-J. TolqEs Cofinau Rhad Coffinau Rhad "TiYMUNA JOHN THOMAS, hysbysu trigol- „ ioa y Porth a Chwm Rhondda yn gyflredinol, yn ugwyneb yr anjgylchiadau tlawd ar tasnach, ei fod wedi dyfod i'r pen- derfyniad i ymgymeryd a gwneud pob math o Goffinau ya rhatach na neb yn y cwm. Os ydych am gael Coffinau o wneuthuriad da a phris isel, anfonweh eich ajrehebion i J. THOMAS, ■■■■■ .j Carpenter & Undertaker, orth Road, (Opposite Porth Station), d Forth, Rhondda Valley

.-Verthyn iddynt, trwy hyny eu cadw yn tra? tad mewn golwg. Yit oedd y cyfarfod hwyrol yn debyg i un yr hwyr blaenorel, gyda'r eithriad fod Mrs. Booth yn cymeryd rhan ynddo; gwnaeth Mrs. th sylwadau yn y cyfarfod sydd ya teilyrgu sylw aelodau eglwysi ereill, hyny yw—nad ydyw Duw yn dysgwyl i ddyn dynu gwynebhir ar ol dyfod at grefydd; fod jpob dyn i fod yn naturiol ac nid ceisio *wneud ei hun yn annate riol; pwy ddylai fod yn llawen os nad y saint ? nid oedd hawl gan y pechadur fod yn llawen. Dechreuodd y cyfarfod cesaf, sef y cyfar- fod gweddi trwy'r nos, am oddeutu haner awr wedi deg. Treuliwydy rhan gyntaf mewn fiiarad, a chymerwyd rhan ynddo gan Mr. Booth. Mr. Bramwell Booth, Mrs. Booth,, Mri, Colbriage, Gogledd Lloegr, Cadman, ieeds ac ereill, yr oeddynt oil yn ddifrifol tlrosben. Tu" deuddeg 0" gIocb, rhoddwyd ychydig seibiant er cael cwpanaid o de oedd wedi cael ei baratoi, a rhoddi cyfleustra i'r Thai nad oeddent yn bwriadu aros dros y nes fyned allan. Tuag un o'r -gloch ail ddech- 81mwyd, hwn oedd un o'r cyfarfodydd rhy- feddaf y bum ynddo erioed, yr oeddwn wedi Islywed a darllen am gyfarfodydd o'r fath yn = ser John Elias, Christmas Evans, ac ereill, tmd hwn oedd y tro cyntaf i mi weled dynion wedi eu llanw i'r fath raddau a'r Ysbryd Ulan res yr oedd rhai o honynt yn cano, ereill yn gweddio, rhai yn neidio, ereill yn gorwedd fel wedi marw, rhai yn chwerthin ac ysgwyd dwylaw y naill y llall gan lawen- a, ereill yn wylo y dagrau dros eu grudd- *au • gweled un diacon pirchns gyda'r Wes- foyaid yn Aberdar, a'r dagrau yn treiglo dros ei roddiau, yn molianu Duw. Yr oedd yn dygfa rhyfedd, ao nis anghofiaf hi byth. Terfynwyd y cyfarlod am oddeutu pump o'r gloch y boreu, ond arosodd llawer yno i ganu, &c., hyd yn agos i wyth o'r gloch Yr oedd yn bresenol yn y cyfarfod hwn, pa rai & elent i fewn trwy docynau, wyth cant. Darllenodd Mr. Railton dpiegrom yn hys- bysd fod y nifer canlynol wedi eu dychwelyd ddydd Sul wythnos i'r diweddaf :—White- rchapel18 Barking 21; Bolton 15 Picker- fog 17; Bishop Auckland 16 Darwen 19; Gateshead 14; Deheudir Cymru 83.