Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
16 erthygl ar y dudalen hon
Advertising
TO PERSONS GOING ABROAD. General Passengers and SUam Ship Agent. JAMES BEES, 19, Union Street, Liverpool, (Lata with Cymro Gwyljt.) 11- lulfolmation given, and Prieps of F-web at Lowest Rate, ckliix and STMBAGB, per NTW Yofk" Philadelphia, Montreal, Portland, Quebeck, Baltimore, Halifax, Benrcs Ayies, ChUi, C&pe of Good Hope *S25s.'s £ Sc £ ?*.«?< m ««. ^AMitied Passaes to Canada a( £ 4 15«. Passes from America exchanged, and Steamers Ticket returned with al} Particulars. P°"0BB met on arrival, and Been to on board the Steamers. Tickets to get friands home fet lowest prices. Cofier y Cvfeiriad— JAMES REES, 16, Union St., Liverpool. B.S.-Gollir ymholi yn Nghwm RhonddaaMa. PHILLIPS, Griffin Inn. Pentre. CASTELLNEDD. C YNELIR EISTEDDFOD GERDDOROL, \J &c., yn y dref uchod, dydd Gwener y igroglith, Igbiill 1 leg, 1879. PRIF DDARNAU. Datod mae Rhwymau Caeth- iwed" (J. Thomas), i Gor o 60 ac mchod, gwobr 10 0 0 A Chadair i'r arweinydd. "Wells," Rhif 138, Llyfr Tonau i Stephens a Jones, gwobr 2 0 0 IT Fife Band a chwaieuo oreu, "Merch Megan" a "Gwyr Harlech," r gwobr ••• 1 0 0 Am y gweddill o'r testynau, yi amodau, Ac., anfoner am y rhaglen at yr Y sglifenydd, a cheir hi am lg.; trwy y Post, lie. EDWARD MORGANS, Ysg., Tramway Office, Neath. RHYBUDD RHYBUDD dTYYMUNA JAS. PEREGRINE. Llyfr- werthydd, Heol-y-bopt, Llanelli, hys- f feysu ei gyfeillion a'r cyhoedd yn gyffredmol, ei fod wedi symud i No. 11, MURRAY STREET,! (Y Shop lie bu Mr. Gough, Auctioneer, yn ddiweddar), lie y parha i gadw pob math o Lyfrau a Newyddiadnron Cymreig hefyd, Stationery o bob math. Dymuna ar bawb sydd wedl bod mor gar- edig a'i gynorthwyo yn yr amse* a aeth heibio i barhau i wneud hyny yn ei siop ijnewydd. Capel Seion, Wannarlwydd. CYNELIR EISTEDDFOD Flynvddol y Capel uchod, dydd Gwener y Groglith, Ebrill i leg, 1879, pryd y gwobrwyir yr ym- geiswyr Ilwyddianus. Beirniai,-PROFF. DAVIES, Llangollen. PSIF DESTYNAIT. I'r -Coir a gano yn oreu "Datod mae Rhwymau Caethiwed" (John Thomas, gwobi. ,0 0 .Ir Cor a gano yn oreu "Y mae Gorphwysfa 6ton ol" (Pencerdd Uwynedd), gwobr 2 0 Ni chamiateir i unrhyw arweinydd l arwam oe bydd wedi enill ugain punWr blaen. I Y mae y programs i'w cael am y j>ris ar- lerol, gan MR. THOMAS JOHN, New Road, ,„ Waunarlwydd, Swansea. LLINELL YR ALLAN. I Agerlongan Llythyrgodol Breiniol. YMAP. y linell hon 18 oynyg manteieion neill- jL duol, a dylai ymfudwyr i uoihyw ran o Canada nen yr Unol Dalaethau, cs ydynt yn awyddus am achub arian ao amser, ymofyn a T. L. JOKES, SMddfa'r Aberdare T\mea, AbtTdar J. W. JONES, DUledydd, &o., 67, Oxford Street, Mountain Ash „ OWEN MORGAN, Siberia Villa, Llanwyno Road ALLA^ROIHKR^ AND CO., James Street, Liverpool. REES EVANS, TAILOB AND DRAPER, 45, Commercial Street, AtOrdare, BEGS to announce his numerous CUB- tcmeis and the Public that his STOCK OF WOCLLENS for the Antumn and WiLter (1878) is now complete, which is elec- ted from the Best Markets, the Quality 6:1d Style of which cannot be surpassed. B. E. wishes especially to call atten- tion to his 50s. Suits, made from Scotch and Bliss* Chipping Norton Tweeds, as being the best value that can be olered in the Trade. BETHLEHEM, TREALAW. CYNELIR BIsTEDDFOD yn y Gapel uahod. C ar ddydd Gwener y Groglith, 1879, dan nawdd y boneddwyr nrddas ol, G. Williams, Miskin Manor; W. W. Hood, Yaw., Llwynypia; E. Davies, ysw., Primrose Hill, Ystead; M. Rowlands, Ysw., Feoy- graig Dr.S. N. Davies, Cymer; Dr. I. Davie?, Yatrad; ac o den lywyddiaeth G. Williams, Ysw.; pryd y gwobrwyir yr ymgeiawyr buddagol mewn Rhyddiaeth, Barddoniaethj Cauiadaetll, Adrodd- iadau, ao Araetnyddiaetb. Beirniaid: Y Rhyddiaeth a'r Farddooiaeth, y Parch. E. Roberts, Pontypridd; Yr Adroddiadau, Gwalob, Gilfach Gooh. Beirniad y Canu, D, ROSSEE, Yswain, Pontypridd. Pianists: Misses Mary levies Yatrad, a Bessie Prices Penygraig. PjaiF DBSTTNAU. 'Yr Haf,' gan Gwiiya Gwent, i gor heb fod o dan 40 o rif, gwobr 10 0 0 Traethawd, 'Haelioni Daw a gwastraff Dyn,' gwobr 0 16 0 Pryddest,'Awdwr Nacfur,'150 llinell.. 1 10 Y Programs i'w oael ar ol y 16fed o lonawr, gan Mr. Daniel Thomas, Grocer, Toaypandy. Bethel, Abernant, Aberdar. CYNELIR EISTEDDFOD yn y Capel uchod prydnawn dydd Llun, Mawrth I7eg, 1879, pryd y gwobrwyir yr ymgeiswyr buddugol mewn Canu, Adrodd, a Chyfan- soddK Beirniaid y Canu, Mr. J. Thomas, Nazareth, Aberdar; yr Adrodd a » Cyfan- soddmdati, Mr. W. Thomas (Morfab), Aber- amBD, Aberdar. R PRIF DESTYNAU, -I t cor, heb fod dan 30 mewn Ihif, a gano yn oreu (I Yr Alarch" gan R. Stephen (Moelwynfab) 1 10 0 I'r Parti heb fod dros 12 mewn rhif a gano yn oreu "The Hunter's Farewell," gan Mendelessohn 0 8 0 Y mae y programs yn barod, ao i'w cael am y pris arferol gan yr Ysgrifenydd,— MR. JOHN POWELL, g 2, Engineers' Row, Abernant, Aberdare. 'h ,> "'1" Dmrganfydditd Newydd!! WILLIAMS'S Compound Castor Oil Pills. YR unig ffordd i iechyd naturiol ywtrey gymeryd 'Williams' Castor Oil Pills.' Y maentyn cael eu gwneud o'r llyseuyn Castor, yn gynwysedig o'r prif lysiau a gydnabyddir y feddyginiaeth oreu i buro y gwaed; felly y mae y Peleni hyn yn tra rhagori ar ddim a geir o'r llysieuyn Castor ei hunan. Y maent y feddyginiaeth oreu allan, nid yn^unig l buro y gwaed, ond hefyd er dadwreiddio pob maui o gornwydion, clwyfau, ac ysfa yn .y cnawd. Y maent yn feddyginiaeth ragorel hefyd l leddfu aimwylderau yr afu, llosgfa yn y cylla. (billimsneas), cur yn y pen, ac l symud ymaith wynt, chwyddiadau, cunad y galon, y piles a'r gravel, y dropsy, poen yn y cetn, dwfr-ataliad, bias annymunol yn y genau, a theimlad o orlawnder ar ol bwyta. Y maent yn feddyginiaeth anmhrisiadwy i fenywod, gan eu bod yr un yn eu heffeithiau a Chastor Oil, ond yn tra rhagori arno, ac yn llawer hawddach i'w cymeryd. Y maent yn gweith- redu mor esmwyth a diboen, fel y gellir eu cymeryd gyda dyogelwch gan bawb. Drwy yny, gellir eu hystyried, nid yn unig y fedd- yginiaeth oreu at yr anhwylderau uchod, ond yn,gaffaeliad anmhrisiadwy i'r cyhoedd. Gan fod rhai yn teimlo cryn anhawsdra i lyncu Peleni, y mae Williams wedi darganfod ffordd i'w gorchuddio a gwisg, yr hyn a'u gwnant yn hollol rwydd i'w cymeryd gan y mwyaf tyner eu harchwaeth. TYSTIOLAETH PWYSIG ODDIWRTH FEDDYG. Hynsydd i ardystio fy mod wedi archwilio Eeleni 'Compound Castor Oil' Williams, ac yn cael'eu bod yn cynwys y prif lysieuau at y doluriau hyny y maent wedi eu hamcanu. Dylasent gael cefnogaeth gan bob teulu yn gyffredinol. DR. BLAKE. Army and Naxy Hospital, Scutari. ETO O'R AmEILICA.1 Dyoddefais yn fawr oddiwrth y dropsy, piles, a'r gravel am fisoedd. Aethum or aiwedd yn analluog i ddyfod o'r gwely gan maint y chwydd a'r poen. Gallaf sicrhan tod yr holl anhwylderau uchod wedi fy llwyr adael, ac oddiar amryw yn yr ardal hon, trwy gymeryd eich Compound Castar Oil Pills. Yr eiddoch yn dra diclchgar, MARY JANE DAVIES. Youngstown, Ohio. SYNIAD BARDD. Chwi gleifion gwyweuig, yn fychain a mawr Mae iechyd yn agos os mynwch yn awr; Os ydyw y treuliad a'r 'stumog yn wan, Yr afu a'r galon yn methu eu rhan, Gwnewch roddi'r clefydau i gyd yn v dnlh, Drwy gymeryd i'ch gwella y Castor Oil Pills. Bhfysgol Glaigow RHUBDWAWR. GWELLHAD ODDIWRTH Y PILES A'R GRAVEL Drwy gymeryd eich Compound Castor Oil Pills cefais wellhad buan. Yr oeddwn yn metbu cerdded cam braidd, ac yn methu eis- tedd o herwydd y Piles, a phoen yn rhan iselai y cefn, cut yn y pen, a'r cluniau yn wan. Hefyd trwy gymeryd yr un Pills cef- ais lwyr wellhad oddiwrth y Gravel, yr hwn oedd yn fy mlino yn barhaus. Dylai pawb wybod am y feddyginiaeth hon. Trecynon. MRS. THOMAS. GWELLHAD RNVFBDTOOL 0 GLEFYD YR AFU A DIFFfGREULlAD. Syr-Mae yn llawen genyf hysbysu y gwellhad rhyfedd a gefais drwy gymeryd eich Compound Castor Oil Pills nodedig. Yr oeddwn wedi gwneud prawf o bob math o gyffeiriau, ond y cyfanynddieffaith. Dy- oddefais aim flynyd-au meithion oddiwrth glefyd yr afu a diffyg treuliad, gwrthwyneb- iad at fwyd, yr hyn a'm hanalluogodd i ddilyn fy ngalwedigaeth. Ar ol cymeryd dau flychaid o'ch peleni fe'm hadferwyd i gyflawn iechyd. Maent hefyd yn rhagorol mewn achosion o piles a gravel.—Yr eiddoch, Llanelli. CAPTAIN JOHN PATTISON. MODDION DOCTOR YN METHU, A PHILLS WILLIAMS YN IACHAU. Yn ddiolchgar yr hysbysaf chwi o'r gwell had gwyrthiol a gefais drwy gymeryd eich "Compound Castor Oil Pills' Bum mewn blinder mawr gan boen yn fy arenau, y stumog yn methu ei ran, poen yn fy nghefn, a gwaethaf oil, methu cysgu y nos; ac er cy- meryd llawer o foddion doctor am amser maith, eto dim lies nes cael eich Pills chwi, y rhai yn bur fuan a'm gwellasant. Yn awr yr wyf yn holl iach. Y mae fy nghwellhad wedi peri syndod mawr yn y gymydogaeth hon. Yr wyf yn anfon hyn er budd i'r cy- hoedci- Y r eiddoch, ANN EVANS, Maerdy, Ferndalo. Er Dyogelwch, cofiwch ofyn yn eglur am Beleni Compound Castor Oil Williams, a gofalwch fod stamp y Llywodraeth ar bob blychaid o honynt; heb hyn nid oes un yn gywir. SYLWCH.-Cofier fod arbediad wrth brynu y blychau mwyaf, sef 2s. 9c. Y maent yn cynwys tri o'r rhai Is. lie. Ar werth mewn blychau Is. lie. a 2s. 9c. yr un, gan bob Fferyllydd, neu trwy'r Post oddiwrth y perchenog, am 15 neu 34 o stamps. Perchenog-D. WILLIAMS, Dispensing Chemist, Gadlys, Aberdare, Glam. C. SCHWER, Watchmaker, Jeweller, Silversmith, Optician, &c., &c., 18, Commercial Street, Aberdare. SCHWERIR'S Watches to (suit all classes of purchasers. BCHWERER'S Watches of the best English and Foreign make. SCHWERER'S Gold Patert Livers from no lfs. CHWEEEK S Silver Patent Livers at £4 4s £ 6 5s, up tot7 7s. SCHWEhER S Gtold Geneves JE4 4s æõ 611., up to JEK I s SCHWERER'S Watches are always ready for n; e., beinekiifally timed and adjusted. Purchasers cannot do better than send to me for a Watch, which will be supplied or forwarded to any address on receipt of P.O.O. SCH WERER S Eight-Day Clocks, OrdinaryClocks, Tim- pieces, &<3, cf the best and newest designs. SHWERER S Silver Goods in great variety. SCHWERER'S Electro-Plate of the newest and best deecriptkn SCH WER R S great stock of Speotaoles, com- prises all kinds on Gold Steel, and Shell Frames. SCH WERER repairs all kinds of Watches, Clocks Jowelipr, Plate, &o., in the best style. SOB WERER begs respectfully to thank the Publio for their past patronage, trusting a continuance of the same. Oe vdvoh am Oriadur o'r fath ereu, ewch at C. SCHWERER, OossfeW Street, Abffian
MR. FAWCETT, A.S, AR SEFYLLFA…
MR. FAWCETT, A.S, AR SEFYLLFA PLEIDIAU, &c. Y mae Mr. Fawcett, un o'r aelodan aeneddol mwyaf galluog, wedi traddodi araeth llawn o synwyr rhesymegol, yn Ipswich, yr wythnos ddiweddaf, ar sefyll. fa y iwlad hon mewn ystjr bolitidaidd. Cyffjrddodd ag un mater, yr hwn sydd' yn sicr o ranu holl bleidiau y deyrnas, yn ol eu hegwyddorion ar bwnc mawr Addysg. 0 waethaf pawb, biwydr swyddogion yw gwir frwydr fawr y pleidiau gwladwriaeth- 01 i gyd. Ymddengys fod y blaid Bab- yddol Wyddelig yn un a ystyrir yn bwysig yn nghlorianau y Senedd ac fel yr aw. grymodd Mr. Fawcett/ y mae sibrwd fod y Weinyddiaeth Doriaidd yn myned i waddoli Prif Ysgol Babyddol, i fod dan lywodraeth esgobion Pabyddol yn yr lwerddon. Ceisiwyd gwneud hyny o'r blaen gan Mr. Disraeli a chan Mr. Glad- stone, ond aeth teimlad Protestanaidd y deyrnas yn drech na'r ddau, a bnont dan orfod i roddi eu cynlluniau heibio. Ni bydd y wlad hon allan o berygI gyda golwg ar gynlluniau o'r fath nes y delo rhyddid cydwybod yn yr ystyr ei fod yn fater elfenol yn nghyfansoddiad y Wlad- wriaetb, nad yw yr awdurdod wladol i ymyraeth dim a chrefydd y trigolion mewn na gwaddoli na Ilywodraethu cref- ydd mewn ysgolion dyddiol nac mewn tai addoliad. Tra y bo arweinyddion y ddwy blaid yn y Senedd yn bleidiol i orfodi dynion, a chyfraith gwlad, i fod yn gref- yddol, bydd Ile. gan y, Pabyddion i ofyn am ragor o arian y wlad nag sydd gan- ddynt yn awr at ledaenu en heresiau dinystriol, trwy gyfrwng addyag mewn ysgolion elfenol, ac mewn athrofeydd uVfchraddoI. Dywedodd Mr. Fawcett yr wjthnos ddiweddaf:— Y mae si fod y Llywodraeth bjesenol yn bwriadn ymgymeryd ag antnriaeth, yr hon a brofwyd yn un o'r rhai mwyaf peryglns, sef dwyn mesnr i osod i fyny Brif Ysgol i foddloni y Pabyddion. Pan yr oedd y Toriaid yn dal awenau y llyw- odraeth o'r blaen, Lord Mayo yn Ysgrif- enydd llywodraethol mewn cysylltiad a'r Iwerddon, gwnawd cynyg cyffelyb, pryd y gofynodd y Pabyddion am Siarter a gwaddoliad Prif Ysgol a fyddai yn llwyr o dan awdurdod swyddogion Eglwys Rhufain. Cafodd y llywodraeth allan yn fuan nad oedd braidd un Rhyddfrydwr Scotaidd na Seisnig" yn debyg o bleidleisio yn ffafriol i'r fath gynygiad, ac y buasai yn oael ei wrthod bron gydag unfrydedd llwyr gan y blaid Dortaldd. und awgrym- ir yn awr fod pethau wedi newid, ac y gallai Beaconsfieid berswadio ei blaid i foddloni y Pabyddion. Ond yr wyf yn mentro meddwl y byddai efe yn analluog i gael ganddynt ganiatau ffrwyth dad- waddoliad Eglwys Brotestanaidd yr lwerddon i waddoli Prif Ysgol Babyddol, yr hon a fyddai dan lywodraeth clerigwyr Eglwys Rhufain. Beth a gymerodd le chwe' mlynedd yn ol pan yr oedd Mr. Gladstone yn Brif Weinidog ? Er fod ganddo ef y mwyafitff mwyaf a fu erioed, bron, yn gefnogol iddo, collodd y dydd ar ei fesur i osod i fyny Brif Ysgol ffafriol i'r Pabyddion. Ond pa fodd y dygwyd hyn oddiamgyleh? Gwrthwynebwyd ef gan y blaid Doriaidd yn unfrydol, a chan nifer fechan o Ryddfrydwyr Scotaidel a Seisnig. Gwrihwjnebwyd ef hefyd gan y Pabydd- ion, oblegyd nad oedd yn rhoddi iddynt ddigon at en pwrpas hwy. Yr wyf yn credu na byddai dim yn fwy o achos gofid, gyda golwg ar yr ethol- iad cyffredinol nag i'r Blaid Rhyddfrydol gael eu temtio i gilio trwch blewyn oddi- wrth egwyddorion addysg anseotaraidd, y rhai sydd yn bwysig i Loegr, ac yn fwy pwysig i'r lwerddon. Wedi i. ni wneud ymdrech, a Uwyddo i wneud Pifr Ysgolion Lleegr a'r Iwerddon yn anenwadol, ni ddyl, ai unrhyw gynyg i'r Rhyddfrydwyr, nac unrhyw fygythiad i'w cadw hwynt oddiar feinciau y Trysorlys, ddylanwad narnynt i'w perswadio i waddoli sefydliadan sectan oretyddol." Dyna olygiadan dyn o feddwl a rheswm gwrteithiedig ar yr egwyddorion hyny a neillduolant ymdrechion Anghydffurfwyr yn mhob etholiad cyffredinol. Yr oedd y golygiadan nohod o eiddo Mr. Fawcett yn cael en derbyn gyda chymeradwyaeth brwdfrydig yn mhlith Rhyddfrydwyr Ipswich yr wythnos ddiweddaf. Nid ydym yn meddwl y mentra Bea- consfield i gynyg mesnr boddlonus i'r Pabyddion yn yr lwerddon. Os gwna. digon tebyg y gesyd Gladstone ryw fesnr gwrthwynebol iddo ger bron y wlad, fel y gwnaeth efe yn 1868, ac y tyn efe holl sel Protestaniaid y deyrnas gyfnnol i'w ddwyn ef i awdurdod, fel yn y flwyddyn hono. Y mae y pamphledau a gyhoedd- odd Mr. Gladstone yn erbyn Pabyddiaeth amser yn ol, yn dangos y gall efe fodd- loni y Protestaniaid mewn pethau gwlad- wriaethol i raddau effeithiol iawn. Llefarodd Mr. Fawcett ar lawer o fater- ion ereill. Dangosodd mai peth ffol fyddai i'r Rhyddfrydwyr ymranu at fater- ion nad ydynt yn hanfodol. Dywedodd na chytunai efe byth a'r "Permissive Bill," eto y rhoddai efe ei bleidlais yn gefnogol i Syr Wilfrid Lawson, i fod yn aelod seneddol. Ond eglur yw nad yw Mr. Fawcett yn edrych ar addysg sectsr- aidd, trwy ymyraeth a chefnogaeth y llyw- odraeth, yn bwnQ mor fychau ag y cefhog- ai efe ddyn a fyddai yn bleidiol i'r fath addysg. Ystyria efe y byddai yn well i'r blaid Ryddfrydolbeidio caelawenau y llyw- odraeth i'w dwylaw nag iddynt eu cael ar yr amod o gefnogi y fath addysg. Dywedodd Mr. Fawcett nad yw efe yn erbyn i ddyn yn cynrychioli y gweithwyr fod yn aelod seneddol, ond dangosodd nad oedd raid i'r gweithwyr gael gweith- iwr i fod yn gynrychiolydd iddynt yn y Senedd. Golyga efe fod dadgysylltiad yr Eglwys oddiwrth y Wladwriaeth yn Lloegr yn rhy anaddfed, fel pwnc, i'w gymeryd fyny gan Ryddfrydwyr. Ystyria efe fod policy tramor y Ilyw- tidrafcth- Doriaidd yn ddigon i droi y fantol yn eu herbyn yn ngolwg pob dyn, heb fod o dan lywodraeth rhagfarn ddall. Bama efe fod y wlad wedi cael ei chadw mewn sefyllfa aflonydd am flynydd- au gan y llywodraeth Doriaidd, ac mai yr un peth yw dysgwyl cynauat toreithiog ar YM 0 ol hau gwenith ar greigleoedd, a dysgwyl llwyddiant ljftasnachol tra y bo y Toriaid yn teyraaso, oblegyd nad oes neb yn sicr na bydd y deyrnas mewn rhyw benbleth newydd y Mill ddydd ar ol y llall, a bod yr awyr wladol yn liawn o swn rhyfelgar ac o son aes ryfeloeJd. Gwnawd y rhyfel ag Affghiaciiistan tucefn i'r Senedd. A'r nnig beth sydd gan y Toriaid i ddweyd mewn hananamddiffyniad yw, na chostia y rhyfel fawr i ni! ond syrth rgost ar bobl India ac y mae pwysau ea rhWym. edigaethsu hwy eisioes yn rhy drwm. Dywedir fod yr Isljwydd yno wedi detn- yddio cronfa o arian a gasgfwyd- at y newyn yn India, i gario yn mlaen y rhyfel yn Afghanistan. Tybia Mr. Fawcett fod y llywodraeth Doriaidd yn myned i gyflawni rhyw orchestion mawnllunio- mesuran. at amcan- ion.cartrefol, yn enwedig rhai i foIdloni ffermwyr i geisiogwrthweithio anmhoblog- rwydd y llywodraeth yn ei chynlluniau tramor. t Byddai mesur i roddi llywodr- aeth i'r boblogaeth ar drethoedd sirol, yn sicr o fod yn beth dymunol iawn. Ond nis gaU Toriaeth fforddio dwyn y fath ddiwygiad i weithrediad. Nid yw yn debyg y gwna y senedd presenol, mor agos i'r etholiad cyffredinol, lawer o oichegt mewn llunio a phasio mesnrau gwreiddiol o bwys mewn cysyUt- iad ag nnrhyw fater. Os mentra Beacon- sfield; fel y gwnaeth yn 1868, i osod rhyw gynllun newydd ar droed i foddloni y Pabyddion, y ncae yn debyg iawn o arwain llong Toriaeth yn erbyn y creigian yn yr etholiad cyffredinol. Dywed y Daily News' (Llundain) am Ionawr 29ain, yr wythnos ddiweddaf, gyda golwg ar yr hyn a ddywedodd Mr. Fawcett yn nghylch addysg aectaraidd Mr. Fawcett, with great force, nrges the Liberal-Party to remove any remain- ing of roligio-na j^gpnf'.a.riO.v if such exists, but not to retreat from its position of limiting the state endowment to matters in which all parties in the state are interested, and an education which they can all receive in common. If they are not prepared to retain this position, it is useless to attempt any middle course, snch as that suggested six years since, (by Mr. Gladstone)." Y mae yn un o'r arwyddion goran fod y papyr uchod, yr un mwyaf dylanwadol yn y wlad mewn cysylltiad a'r blaid Rydd- frydol, wedi datgan ei farn yn ddibetrns yn erbyn pob llwybr canol i gymodi Rhyddfrydwyr ar y pwnc o addysg enw- adol, o dan nawdd y llywodraeth wladol, ac yn cael ei gynal ag arian y wlad. Y mae sain Rhyddfrydiaeth fel yr oedd yn 1870, ac y mae mwy o obaith llwyddiant i Ryddfrydiaeth yn y pen draw wrth beidio cilio oddiwrth egwyddorion rhydddid cyd- wybod mewn crefydd, pe bae hi yn gorfod aros pnm mlynedd eto ar yr opposition benches.
♦ ABERDAR-CYFARFOD ANRHEGU.
♦ ABERDAR-CYFARFOD ANRHEGU. Nos Sadwrn diweddaf, cynali wyd cyfarfod gan weithwyr Gwaith Alciin Gadlys Uchaf, Abardar, yn y Mason's Arms, Trecynon, er anrhegu Mr. John Bright, manager, ar ei ymadawiad i fyned i arolygu gwaith alcan yn y Forest of Dean. Etholwyd Mr. Thos. Thomas i'r gadair lywyddol, a Mr. J. Hazard i'r is-gadair. Wedi cael ychydig sylwadau pwrpasol gan y llywyddion, galwyd ar am- ryw i ddatgan eu teimladau am Mr. Bright, a dywedaaaut 011 eu bod wedi ei gael yn ddyn at ei air, meistr ar ei w lith, yn gar- edigfeSb amser, ac yn anghyfnewidiol, canys yr oedd ef bob amser yr un fath. Y mae Mr. Bright yn ddyn o synwyr cyffredin cryf iawn, ac yn bwyllog yn ei ymdrafodaeth a dynion. Gobeithient y byddai i'w olynydd ddilyn ei lwybrau, ac os ielly, na fydd lie achwyn. Anrhegwyd Mr. Bright ag oriawr aur ysblenydd, gwerth £15, ac hefyd eyfl- wynwyd i'w briod serchog Set of Silver Tea and Coffee Setvices," gwerth X5, y rhai a bwrcsswyd gan Mr. D. Thomas, oriedydd, Commercial-street, Aberdar. Cyflwynwyd yr anrhegion gan Mr. W. Thomas, eaehier y gwaith uchod, a brodor o Cydweli, gan yr hwn y cafwyd ychydig sylwadau pwrpasol iawn i'r achlysur. Diolchodd Mr. a Mrs. Bright yn wresog i'r gweithwyr am y gyd- nabyddiaeth hon o'u heidd >. Dangosodd y Mri. Hosgood a Smith, y percheuogioD, eu hedmygedd o honynt trwy gyfranl1 tuag at y dysteb. Yr oedd teimlad cvfeillgar yn bodoli rhwng Mr. Bright a'r gweithwyr, a phawb o honynt yn teimlo yn hiraethus ar ei ol. Datganwyd amryw ddaruau gan wabanol bersonau, ac yn eu plith rhoddodd Mr. Thos. Williams, Trecynon, tair can yn ateb i'r am- gylchiad acyn llawn teimlad a gwresogrwydd. Teimlir colled mawr ar ol Mr. Bright yn nghapel y Tabernacl, Aberdar, canys yr oedd bob amser yn ffyddlon yn y cyfarfi dydd, yn neillduol felly yr Ysgol Sul. Llwyddiant iddynt yn eu cartref newydd, a bydded i dduwiea ffawd lewyrchu arnynt.—M,
ABERNANT.
ABERNANT. Cynaliodd Ysgol Sabbothol Bethesda ei chyfarfodydd chwarterol ddydd Sul, lonawr y 26ain. Canodd y cor amryw ddarnau yn rhagorol dds, dan arweiniad Mr. W. Thomas (Gwilym WenaUt), yr hwn sydd yn teilyngu clod am ei lafur. Chwareuwyd ar yr har- monium gan Mr. A. N. James, R.A.M., pa un sydd yn teilyngu sylw a pharch neillduol. Llywyddwyd cyfarfod dau o'r glocli gan Mr. Abraham Treharne, a chyfarfod yr hwyr gan Mr. Evan Howells. Da genym hysbysu tod yr ysgol hon yn myned ar ei chynydd yn bar- haus. Cafodd pawb o'r gynuUeidfa eu bodd- loni yn fawr, a gobeithiant gael un o'r fath eto yn fuan.—D. W.
BONCATH-MARWOLAETH.
BONCATH-MARWOLAETH. Ionawr y 29ain, bu farw Mr. Thos. Daviek-, saer, Pen'rallt Isaf, Capel Coleman, yn ei 59 mlwydd o'i oedran. Bu yn dyoddef am flynyddoedd oddiwrth Atrophy of Live- ac yn y diwedd achosodd acgeu iddo. Yr oedd yn gymeriad hollol ddiniwed, ac yn well ganddo oddef cam na rhoddi tramgwydd i neb. Yr oedd yn aelod gyda'r Methodistia:d yn Nghapel Newydd. Gbllir d weyd ei fod yn ddyn newydd hollol yn ystod y blynydd- oedd diweddaf o'i fywyd. Y mae genym le cryf i gredu ei fod wedi nswid er gwell. Claddwyd ei weddillion marwol yn hen fyn- went Clydey y dydd Sadwrn easilynol. Pre- gethwyd yn y ty cyn cychwyn gan y Parch. Abel Thomas, Llanddowror, oddiar Salm xxiii. 4. Daeth tyrfa luosog yn nghyd i dalu y gymwynas olaf iddo. Fy nhad hoff! o'i fyned ef-i orwedd I dy ei hir gartref, 'Rwy'n drist, heb yr un dref—ar ry Adwy i alar ydoedd, a dolef. [ddaear, J. T. DAVIES (Glan Dulais.)
ABERCANAID.
ABERCANAID. Nos Ian, y 30ain cynfisol, perfformiwyd cantata 'Mepslah'r Plant' gan ddeiliaid capel y Graig yn nghapel Nazareth, Troedyrhiw. Cymerwyd y gadair gan y Parch. D. G. Jones, gweinidog y He. Cafwyd cyfarfod dyddorol iawn, a chyflawnodd y cor ei waith yn ganmoladwy. Y mae clod yn ddyledus i Mr. W. Price, yr arweinydd, am ei ymdrech diflino yn dwyn y cor i sefy Ifa mor lwydd. iinus. Cyfeiliwyd gan Mr. H. Jenkins, capel Seion, Abercanaid, yn effeithiol dros ben. Diweddwyd y cyfarfod trwy weddi gan y Parch. W. Prytherch. Aeth pawb adref wedi eu Hwyr foddloni.—Un O'R LLE.
♦
♦ YR ALCANWYR. Dyma benawd llythyrau doniol a goleu ein cyfaill Lswys Afan, a phwy yn fyw heddyw sydd yn en darllen a all edrych ar un mor ffyddlon i'w achos yn dyoddef yo ei amgylch- iadau ? Y mae ei deulu lluosog yn peri nad all ymgodi. Gwyddom ei fed wedi arfer pob cynildeb, ymdrech, adiwydrwydd ond er y cyfan, nid yw yn bosibl iddo allu cael cynal- iaeth. Fel y sylwodd, nid yw wedi gofyn dim genym gan hyny, gyfeillion gadewch i ni roddi iddo ein hatlingoedd, a bydd hyny yn sicr o fod yn swm da iddo ef. Ni wn pa fodd y gall y cyfeiUion gyf eitio at ddiffyg cydwelediad. Rhaid fod hyn yn peri dolur iddo. Yr oeddwn i yn byw y ty nesaf iddo yn adeg y lock-out, a gwn yn dda am ei fawr lafurus weifchredoedd erom oi. Bydd yr Art, OnloD. yn dda ynddhmih=-, hyd Yr gadewch i ni fel alcanwyr daflu pob un ei swUt iddo, ac yna cawn drefnu Art Union pan y byddo'n cyfaill a'i deulu a rbywbeth i'w f wyta. At', ynte, heb ysgrifenu rhagor. Llanelli. SL. WILLIAMS.
CYFARFOD LLENYDDOL SANT FFAGAN,…
CYFARFOD LLENYDDOL SANT FFAGAN, TRECYNON. Bydded i'r cyfeillion a fwriadant gystadlu yn y cyfarfod uchod i gyfeirio eu cyfansodd- iadau i No. 7a, Weatherall street, Aberdare. W. DAVIES.
BLAENLLECHAU.
BLAENLLECHAU. Nos Fercher, y 29ain cynfisol, yn yr As- sembly Hall, cafodd trigolion lluosog Blaen- llechau y pleser o wrandaw perfformiad cyflawn o Brawf John Heiddyn," a gyfenwir diod gadarn, gan gwmui o gyfeillion y gym- deithas ddirwestol yn y lie. Cymerwyd y gadair gan Mr. Jenkin Meredith, manager. Daeth cynulleidfa luosog yn nghyd De8 gor- lanwyd y neuadd. Credwn fod -y perfform- iad hwn gydag un o'r pethau goreu glywsom erioed. Nid oes "genym ofod i-nodi yn fanwl y gwahanol gymeriadau yn y ftrama ddyddorol hon, dim ond sylwi fod pob un a gymerodd ran wedi cyfiawni ei waith yn ardderchog, ac wedi rhoddi boddlonrwydd cyffredinol. I
BLAENAU.
BLAENAU. CYFLWYNIAD ANRHEG.—Cynaliwyd cyf- arfod dyddorol iawn yn Salem, capel y Bed- yddwyr, yn y He hwn, nos Fercher, Ionawr 29ain, dan lywyddiaeth Mr. B. Rosser (Bardd Clydach). Piif amcan y cyfarfod oedd cyf- lwyno anrheg i Mrs. C. H. Lewis, merch y diweddar a'r Hybarch William Roberts (Nefydd), fel cydnabyddiaeth iddi am ei tfyddlondeb a'i hymdrech anghydmarol mewn cysyUtiad a'r canu cynulleidfaol yn y lie. Daeth pedwar o goran perthyncl i'r gwahanol enwadau yn y lie yn nghyd i roddi eu gwas- anaeth, ac hefyd i ddangos eu parch i Mrs. Lewis fel un wir deilwng, yn neillduol yn y cyfeiriad hwn. Arweiniwyd y gwahanol gorau gan y boneddigion a ganlyn:Ilr. T. Leyehon (Eos Celyn), Mr. D. M. Jones, Mr. T. Richards, a Mr. J. Job, a chor y lie gan Mr. Henry Rosser. Wedi cael anerch ad pwrpasol gan y llywydd, canodd dau o'r c6rau bob o ddarn yn soniarus. Wedi byny darllenodd y Parch. Mr. Jones, y gweinidog, anerchiad destlus, cynhes, a galluog, ar ran yr eglwys a'r gynulleidfa, i Mrs. Lewis. Yna cyflwynodd Mr. Thomas Evans, diacon hynaf Eglwys Salem, yr anrheg iddi yn y ffurf o lestri (tea and coffee service), gwerth tua £10. Siaradodd Mr. Evans yn uchel am deilyng- dod Mrs. Lewis, a chyfeiriodd mewn modd tra effeithiol at y gwasacaeth mawr a gyf- [ lawnodd Nefydd, ei thad hoff ac anwyl, ar ran ei wlad a'i genedl. Wrth derfyrm dy- fynodd eiriau y Gwr Doeth, Llawer nierch a weithiodd yn rymus, ond ti a ragoraist arnynt oU." Diolchodd Mr. Caleb H. Lewis yn wresog drosto ei hun, yn gystal a tbros ei briod Mrs. Lewis, am y parch neiUduol a ddangoswyd tuag atynt. Wedi myned drwy y gorchwyl 0 gyflwyno yr anrheg, aeth y cdrau at eu gwaith yn hwylus, a chanasint tua deg o ddarnau rhyngddynt yn dda iawn ar y cyfan, Canwyd hefyd amryw ddarnau yn bersonol gan y Mri. T. Richards a J. J. Davies, a'r Misses Baber a G. Rosser. Cyf- eiliwyd gan Mr. J. Jenkins. Wedi cynyg ac eilio diolchgarwch y cyfarfod i'r cadeiryddj y cantorion, a Mr. T. Phillips, grocer, am anfon a gofala am yr anrheg, ymadawyd trwy gmu yr Anthem Genedlaethol, y solo gan Miss Rosser. CELYNYDP. Rhoddion, nid gwerth yr haeddiant—ydoedd hyn, Dyddanwch a llomant I'r addien fun a roddant- Hon a fedd sêl Nefydd Santo Ni waraftili-o wirfodd-ei chalon Iach, oleu, ymroddodd I ddysgu, a bu wrth ei bodd—gyda'r plant, Am eu gogoniant yr ymegniodd.—CYFAIL £ .0
TREFORIS., " ;
TREFORIS., DAM WAIN ANFFODUs.-Nos Wener diw- eddaf, tra yr oedd un William Griffiths, morthwylwr, wrth ei orchwyl yn Ngwaith y Worcester, trwy ryw antfawd neu gilydd aeth ei law o dan yr ager-forthwyl nes y dryll- iwyd dau o'i lysedd i'r fath raddau fel y gorfuwyd i'r meddyg i'w dadgymalu, yn nghyd a gwnio rhan ar y nesaf atynt a'r rhaa doredig o'i law. CYFRANIADAU ARIANOL.-Dar,fu, i forth- wylwyr y gwaith uchod (Worcester) wnpntl casgliad o £ l is. tuag at gyaorthwyo dan frawd arall o'r un ganghen weithfaol sydd yn dyoddef peth caledi yr amser presenol, y rhai sydd allan o waith er ys tro bellaoh am sefyll dros eu hiawnderau. Cawsom as ddeall fod y lleill i gyd wedi llwyddo i gael ychydig o waith oddigerth y ddau frawd hyn, sef J. Ev ions a J. Brown. Taar erfynir ar bawb morthwylwyr i gofio am danynt yn y cyfwng presenov, gan niai sefyll dras au hiawnderau fel canghen o weithwyr y maent, COF SODD.
CYMRO WEDI BODDI YN LONSDALE…
CYMRO WEDI BODDI YN LONSDALE DOCK, WORKINGTON. Dydd Ian, Ion. 16eg, daetb yr agerfong 'Grasmere' o Havre i'r lie uchod, ac ai 61 bwrdd, yn un o'r dwylaw, yr cedd Evan Davits, alias lanto Bach y Washman, gynt o Drefoiis. Aeth y dwylaw i'r dref y dydd hwnw gyda eu gilydd yn llawen, ond wrth ddychwelyd yn ol y noson hono, darfu i droed Evan roddi ffordd trwy fod ii. at ymyl y lIong, a syrthiodd i'r dwfr, a chyn rod cymhorth wedi ei estyn iddo, yt oedd wedi boddi. Cycaliwyd trengholiad arno dydd Gwener o fiaen Mr. W. W Ijamb, y crwner, a phasiwyd y rheithfarn boddi yn ddamweiniol.' Gadawodd wraig a phlentyii yn Llanelli, a mam a chwiorydd yn Dxeforis i alaru ar ei ol. Heddwch i'w lweh hyd foreu y fain olaf.
TREORCL—CAMGYHUDDIAD. -'
TREORCL—CAMGYHUDDIAD. Dymunwn ni sydd a'n berwan isod, roddi ar ddeall i bawb sg y peithyn iddynt wyEod, mai nid Thomas Bowen (Priod), ger y Beehive, Treorci, sydd wedi camgyhuddo Pwyllgor Ty'nybedw, ond Thomas Bowen (Gweddw), brawd i Mrs. Jones Fach, fd ei gelwir, ydyw. JOHN EVANS, WM. WILLIAMS, j TIshon-
ABERAMAN—YMDDIHEURAD.''
ABERAMAN—YMDDIHEURAD. • Bydded hysbys i bawb fy mod yn teimlll yn wir edifar i rai ddanpd nos Sadwrn diweddaf, i Mr. WiUiam Thomas, glowr, gynt o Middle Duffryn, ei fod yn euo^ o'r p-li yu gystal a yOt > fy hunan, wedi ei lwyr rydahau. THOMAS LIPS, 7, Chapel Street, Chwef. 4ydd, 1879. Aberaman.
GENEDIGAETHAU.
GENEDIGAETHAU. Ionawr 2 lain, priod Mr. James, James, glowr, Derwendeg, Mynydd-y gareg, ar ferch. a gelwir hi Margaret Ann. PRIODASAU. Ionawr 27ain, yn Nhylotdy Caerfyrddini Mr. Daniel Morris, Meinciau, Llangendeyrn, a Miss Elizabeth Evans, Tanybanc, Cydweli. Chwefror laf, unwyd mewn priodas yn eglwys Cwmaman, sir Gaerfyrddin, Mr. D. J. Thomas a Miss Mary E. Jones—y ddan p ardal Cwmllyttfell. • MARWOLAETHAU. f" Ionawr 26ain, yn 50 mlwydd oed, o'f cancer yn y fron, Matilda, anwyl briod Mr. J. Williams, goruchwyliwr, Blaenyewm. Proffesodd yr Iesu am flynyddau lawer, a hyderai ynddo yn ei hangeu. Yr oedd iddi air da gan bawb a chan y gwirionedd ei hun. Yr o dd y cynhebrwng lluosog yn brawf fod un o ragorelion y ddaear' wedi ymadael. Nawdd y nef a chrefydd y fam fyddo yn rhan i'w phriod a'i phlant galarus. Claddwyd hi y dydd Iau canlynol yn Cemetery Treorcit a gweinyddwyd ar yr achlysur gan y Parch. J. W. Maurice, Blaenyewm. Yr oedd yr ym- adawedig yn gyfnithder i Mr. Thomas, Maindy Hall. Heddwch i(w llwch.
Advertising
CASTELLNEDD. CYNELIR Y DRYDEDD EISTEDD- V* FOD FLYNYDDOL yn y Farchnadle, dydd Gwenft-y Groglith, 1879. PRIF DDARNAU. I'r Cor heb fod dan 150 o nifer, a gano yn oreu HaUelujah, Amen," o Arch y Cyfamod, gwobr 25 0 0 I'r Cor heb fod dan 50 o nifer, a gano yn oreu Datod mae rhwym- au caethiwed," J. Thomas I'r Fife Band a chwareuo yn oreu dair o Ala won Cymrefg (y bands i ddewis yr Alawcn a fynont) 4- gwobr 2 0 0 Hysbysir enw y beirniad, &c., yn mhen. pythefnos. Ysgrifenyddion,— E. WILLIAMS, 3, Albert St.. Neat^. J. WILLIAMS, Grocer, Melincrythan, N eatJr To the Relatives of personslburied in ihs, Aberdare Cemetery. THE ABERDARE BURIAL BOARD beg to call the attention cf the relatives of persons buried in the Aberdaie Cemetery to the fact that the grave-spaces ate being*: rapidly appropriated, and that it will b. the duty of the Bo;>rd to re-open, for interment of strangers, all such grave-spacesft as have not already been purchased. A11 persons, therefore, who are desirous off securing the exclusive right of interment iua spaces in which their relatives are knnedgL should make application to the Board an<JJ purchase that right before it is too late. By order of the Board, H. P. LINTON, Cleikmi, Aberdare, January 1st, 1879.