Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
12 erthygl ar y dudalen hon
ALFRED, YR ARWR IEUANC. -
ALFRED, YR ARWR IEUANC. PENOD XXVI. Arweiniwyd yr hen farchog i ystafell gysurus, lie yr oedd gwin o'r rath oreu wedi ei osod yn barod iddo, a chymerwyd ei grymdeitbioti i ystafelloedd ereill perth: ynol i'r cast-ell. Ar 01 hyny, aeth y Due 1 chwilio am Alfred, a chyfarfyddoad ag ef yn y llys. Yr oedd y dyn ieuanc wedi clywed y rhan fwyuf o'r ymddyudan rhwng y Due a Syr Philip, felly; nid oedd llawer i'w egluro iddo mewn cystylldad a gorch- wyl y cao.be <\ Wrth iheawm,' ebai, I y mae y tywysog wedi gwneud achwyniadm arnaf, a dy- muna y brenin chwilio i mewn i'r mater.' Nid wyf yn ereda mai dyn a oedd ei gynllun,' ebai Oasirner, gan siglo ei ben. GrWiiaeth y tywysog achwypiad, a dan- fonodd y brenin i'ch cymeryd i fyny ond yr wyf yn amhen a fwriadwyd i'r brenin gael clywed eich atnddiffyniad. Buasai yn ddigon rhwydi i'r tywysog gymeryd meddiant 0, honocll mor faan sg y rhoddii chwi i fypy gan y cadben ond fe gaiff ei dwyllo. Gofalaf am danoch, a rhoddaf chwi i fyny a'm dwylaw fy hun.' I Gwelat,' ebai Alfred, pe cymeryd fi i Vannes gan Syr Philip, y cawswa fy nhafla i garchar, a buaswn wedi syrthio yn union i ddwylaw y tvwysog.' r 'Baasech.' Ond chwi ellweh fy nghadw o'r car- char ?' I Gallaf. Byddaf yn atebol i'r brenin am eich dyogelwch chwi, a gallaf eich cadw lie y mynaf, fel y byddaf yn abl i'ch dwyn yn ralaen pan alwo efe. Wrth reswm, fe ddigia'r tywysog, a gwna bob peth a fydd yn ei alln i'ch cael chwi o dan ei ddwylaw, a rhaid i ni fod yn ofalus a chadw gwyliadwriaeth ddyfal. Ond gallwn siarad am hya ar ol myned yno. Deuweh gyda mi i weled y cadben yn awr. Dyn o'r iawn fetel yw efe, ac ni chollwch ddim rth enill ei gyfeillgarwch ef.' Aethant i mewn i'r ysfcafell lleyreis- te&ii. Syr Philip, a chyflwynodd y Due ei g7-iill ienanc i'r hen filwr. Pan gaf- odd .Ufred olwg ar wyneb y cadben, teimloid edmygedd a pharch neillduol ato ar unwaith. Oatai ddynion o'r fath hyn, gan mai un tebyg oedd i'n hen athraw. Rhoddodd De Savenay ei law i'r dyn ieuanc, a chyfarchodd ef yn garedig. < Syr Philip,' ebai y Due, ar ol iddynt eistedd, I yr ydych ebwi yn farcbog, ac yn cario croes St. Maurice ac fel milwr, yr ydych yn gyfnwch a mi o ran sefyllfa. Yn eich cymeryd yn y goleu yma, yr wyf yn myned i adrodd ystori wrthych chwi nad oeddwn yn bwriadn ei dweyd wrth fjph q, H »; e^iyw- chwi ddealiwch papain yr wyfamfyned i Vannes gyda-envri.' Yna adröddodd Casimerwrih y cadben yr holl amgykhmdnu cysylitiedig ag aatur- iaeth Alfred, uc wedi iddo orpien, gofyn- odd i Syr Philip btih oedd ei fcddwl yn awr. Nis gwjadui Syr PLilip beth oedd i feddwl. Nid oedd ynrhyfedda llawer at ddrygioiii Bertrand, ond yr cedd gweith- redoedd Alired yn ei ianw a syndod. A ydych chwi yn fy m'jjo am i mi betruso ary cyctaf i roddi y dyn ieuanc yma i fynj fel yr oeddech chwi yn hawl- io?' gofynaiy Dua Nau ydwyf,' atebai yr hen gadben, gan daro ei law ar ei glun. Tyjogaf i cilwi yn eLiW'! groes a wisgaf, na chymerwn ef i Vannes hebddoch chwi.' 'Dioleh i chwi, Syr Philip. Nid yn unig af gyda ? ef i Vannes, ond gofalaf am diino ar ol iddo fyned yco. Os ydyw y tywysog yn meddwl yr enilla rhywbeth with y symudiad hwa, y mae yn camsyn- ied.' Ond,' ebai Syr Philip, gan droi at Alfred,' nis gallaf ddyfala pa fodd yr ydych wedi dyfod mor fedrus mewn trin arfau.' Yn y lie cyntif, Syr Philip,' atebai ein harwr, 'cefai s un o'r athrawon gorea yn y wlad. Yr wyf finan yn earn y difyrweh, ac wedi ei ddysgn yn ddyfal heb flino ac yn mhellach, y mae y nefoedd wedi fy mendithio a rhan dda o nerth, a I A gwir wroldeb,' ychwanegai De Save- ney, wrth weled Alfred yn petruso. Ond yr oeddwn yn meddwl y buasai eich hen athraw yn blino, os na fuasech chwi.' 'Na fnasai, syr. Dyn tebyg i chwi oedd ef. Hoffai difyrweh, ac ni flina ei fraich. Yr ydych chwi yn sicr o fod yn ei gofio, Syr Philip. Ei enw ydoedd Francesco.' Yr wyf yn cofio am un o'r enw yna,' ebai y cadben, ac yr oedd yn gyfaill i mi. Ymladdasom ochr yn ochr yn y frwydr lIe y cwympodd y Due Charles. Nis gallaf alw i gof neb arall o'r enw.' C Ni fyddai eisieu pe gallech,' atebai y Due, gan wenu. Bn athraw Alfred yn ngwasanaeth Charles am lawer o flynyddau.' A dyma'r hen wr y ceisiwyd genyf i'w gymeryd i Gastell Montefere V Ie., Yna, gocheled y tywysog beth y mae yn ei wnend,' llefai Syr Philip, gan neidio a r ei draed a tharo ei ddwylaw yn nghyd. Dywedaf wrthych, fy arglwydd Dduo, yr wyf fi gyda chwi law a chalon. Bydded i'm rhan i i'ch cynorthwyo i amddiffyn y rhai sydd mewn angen am ein gwasanaeth.' Estynodd ei law, a chymerodd Casimer hi yn nnion, a dywedodd, iw 1 Fy anwyl Syr" Philip, derbyniaf eich cynyg, ac yn ad-daliad, sicrhaf chwi y safaf wrth eich ochr os dygir chwi i berygl. Ond nid wyf yn credu y bydd perygl. Yr wyf yn sicr o ddwyn y brenin i wnend cyfiawnder, mor belled, o'r hyn leiaf, ag y mae ein cyfeiliion ni yn perthyn.' Hvsbvswyd fod ciniaw yn barod, ac wedi idoyut fw.vta, dechreuodd y Due wneud parotodan i ymadael. Goifodwyd Alfred i gymervd dilhyl yn debyg i'r thai a weddai i foneddwr w:sgo yn y llys bren- hinol. Yr oedd ei siac id a'i lodrau o frethyn coeh, a'i wasgod o sidan glas; Daliai ei gap, yr hwa Ordd wedi cael ei wnend o felfed costiaw1, yn ei law, ti,a yr hongiai ei gleddyf wrth ddara o sidan ar un ochr iddo. Yn y wedd yma y daeth i mewn at Syr Philip, yr hwn pan ei gwel- odd, a neidiodd yn mlaen fel pe buasai wedi cyfarfod a.chyfaill nad oedd wedi ei weled am dymor hir. Y Forwyn Herai. 'Beth sydd yn bod?' gofyaai y Due, gan dynu'r cadben tua'r drws. A ydych chwi wedi sylwi ar wyneb y dyn hyca, fy arglwydd ?' Ydwyf. Y mae wedi bod yma amryw ddyddiau. Pefdiwch a tynu ei sylw.' I Ond,' ychwanegai De Savenay, mewn ton iselach, yr wyf wedi ei weled o'r blaen, Nid mynyddwr ydyw of. Y mae y wisg hon yn dangos ei wir gymeriad.' Pwy ydyw ?' gofynai y Due. 'Nis gallaf gofio yn awr, Onid wyf wedi ei weled o'r biaen ?' Nis gallaf ddweyd dim am hyny.' < Peidiwch a chwareu a mi, fy arglwydd. Dywedwch wrthyf pwy ydyw.' Peidiwch a gofalu yn awr, Syr Philip. Os gellwch neud allan pwy ydyw, hys- byswch fi.' Nid oedd y cadben yn foddlawn o gwbl, ond gan i'r Due fyned allan, ni allai ofyn dim yn rhagor. Llanwyd Rosaline ag ofn pan glywodd fod Syr Philip wedi dyfod yno i gymeryd ei chariad i fyny, ond pan eglurodd ei thad y mater iddi, daeth yn fwy pwyllog. Cyfarfyddodd ag Alfred yn un o'i ystafell- oedd, a phan welodd ef yn edrych mor llawen a gobeithiol, gosododd ymaith bob ofn.' I Os aroswch yn hir yn Vannes,' ebai hi, pan oeddynt yn symad tua'r drws, I di- chon y denaf yno atoch chwi; ond buasai yn well genyf i chwi ddyfod yn ol yma.' Gobeithiaf na fydd rhaid i mi fod ym- aith yri hir,' ebai Alfred. Unwch eich gweddian a'm rhai i; ae efallai y bydd y nefoedd yn dyner wrthym. Dyma eich tad yn dyfod. Ffarwel.' 'Byddwch yn galonog, fy mhlant,' ebai y Due. I Gwelais cymylau daon yn fy mywyd, ond nid wyf wedi gweled yr un eto nad allai yr haul ei gwasgaru.' Wedi iddo ddweyd hyn, cusanodd ei ferch, ac yna arweiniodd Alfred allan i'r llys, lie yr oedd y ceffylau yn barod i'r daitb. Cychwynodd cwmni ardderchog alhm o'r castell y diwrnod hwnw, gan i'r D -rL(, gymeryd ugain o'i filwyr goreu yn gycadeitiiioa iddo. Yn mhen tnag awr, C3 cyffyrddodd Syr Philip a braich y Due. 'Fy arglwydd, yr wyf wedi darllen gwyneb y dyn ieuanc yna.' Ac yr ydych yn ei adnabod ?' 'Nae ydwyf ond y mae genyf amcan dda pwy ydyw. Y Nefoedd fawr! y mae ei wynebpryd yr un fath yn union. Dyna pwy 2 Ust!' llefai y Due. Peidiwch a gad- ael i ereill eich clywed.' Gosododd y cadben ei enau wrth glust y Due, a sisialodd yr enw. A ydwyf yn iawn, fy arglwydd?' Amser a ddengys.' Ond, fy arglwydd Cymerwch bwyll, Syr Philip. Nis gallaf ddweyd dim yn rhagor.' Cymerodd y cadben ei le drachefn, gan droi at Alfred de Nord, ac yna siglodd ei ben gydag arwyddion o bryder a gofid. 0
EISTEDDFOD NADOLIG CALFARIA…
EISTEDDFOD NADOLIG CALFARIA ABERDAR. BEIENIADAETH ARWYSTL. DRYLLIAD Y PRINCESS ALICE." Derbyniwyd saith cyfansoddiad. Han- esydd.—-G wall as mewn iaith weithiau, megys,-A'r teithwyr ni feddyliai. Dylai y ferf a'r enwai gytuno pan fyddo y ferf o naen yr enwai (Nominative). Ceir gan- ddo mwynhauau am mwynhai; gan rwygo'i mynwesau." Megys ami un yn y gystadleuaeth, rhydd gydag am ag, megys ymladd gydag angau cydymladd ochr yn ochr ag angau yw hyny yn erbyn rhyw- un arall. Along with, at the same time. Together, yw gydag. Dyma y ddwy linell oreu a fedd "Yn mylild yn myn'd yn is yn is i'r dyfroedd, Tra'u gweddi'n myn'd yn myn'd ;yn uwell yn uwch i'r nefoedd" Tafwysonwr.—<fOh wareu myg," am "chwareu mig;" "a'i mhwg, a'i nherth." Nid oes h byth i fod ar ol m nac n wreidd- iol. Cymysga amserau y ferf yn ami, megys teimlai'r teithwyr a bloeddiant;" teimla y teithwyr a bloeddiant, neu teim- lai y teithwyr a bloeddient, medd Gram- adeg. Eaog yw o ami dolaodi ar ol cyd- sam. Pa fodd, tyb3d, y medrodd Dr. Pugh Gymreigio Coll G^ynfa," oil heb gymfer ag nn sillgoll neu dolnod, hyd yn nod ar ol llsfariaid, heb son am ar ol cyd- sain ? Mae ei acen a'i gorfan yn ddrwg weithiau megys- Bydd enw Maer Llundain a thrysorfa'r Man- sion." Credaf y gellir bardd o hono ond iddo ym- drechu. Ab Goronwy Owain.—Dengys gryn feiddgarwch yn newisiad ei enw, ae yn wir nid yw yn amddifad o feiddgarwch awen- yddol chwaith. Mor ddisymwth y bu y ddamvrairi, Mae'r ddawns wedi darfod a'r gan ar ei chanoL" Mae'r llanc alr rian brydferth welent urddas, A mwyniant pur yn Eden eu pricdas, "Yn cyd-drengu cyn i'r fodrwy selio'r undeb." Y mae Ab Goronwy yn ddesgrifiwr pur wych. Morwr o'r Amerig.—Odla ';blu" a "lli." Gwallus yw yn nheddf" Y mae ynddo ragoriaethau, megys,— "Ar orsedd given mae dyehrynyn teyrnasu." Y fam tra'i serch fel enfys uwch ei baban, A'i collodd cf yn swyn yr olaf gasan." Trwm Galo-Nil da Brynian Beaf," -dros Dafwys lydaa lawronid gwell dros Darwys lwydwen wawr ? iechid u nwytus." Pob oed yno i hen bobl," hefyd dylasai wybod y cyn- wysa pob oed hen bobl. "Orenran" am or- eurai, "chwibanau" am chwibanai, u frith an am frithai. Beth sydd a fyno Ffawd a Bardd cred. Onid ydych yn credu, ac onid ydych yn credn yn neddf aches ac etfaith. Rhoddwch o'r ne-lldti dermau y beirdd paganaidd, ac arferwch dermau Cristioaogol. Beth olyga wrth ddweyd fod "Tarth yn trochi gwyneb we -a?" a'r haul yn saddo'n grwn dan fagddu len?" '-mor faeidgar," am feidd- gar. Dylai fyned at y Gramadeg. Y mae yn meddu cymwysderau bardd ond iddo goethi ei feddw], cywiro ei iaith, a dar- lien y beirdd goren. Meribah.—Caawr llithrig ei fydran, rhwydd ac eglur ei iaith. Ond adrodd yr hanes y mae. Reporter newyddiadur ydyw yn rhoi yr hanes, ac nid y bardd yn paentio darlnn. Eglur yw y gallasai hwn wneud gwell pe cymerasai amser at hyny. Y mae ol brys ar ei gyfansoddiad. Wrth ddesgrifio golygfa megys llongddrylliad a'r cyffelyb, dylai beidio eymysgu amserau y ferf-naill ai cymeryd y prtsenol a dilyn at hwnws ynte y gorphenol a dilyn at hwnw. LlesmeirioI, Cryfder cn," 5Y,1 p,- foddhaol, "chwarau," am chwareu nen chwareu. "-teimlo ganddynt hawl," am teimlo fod ganddynt hawl. Ond gwell fel hyn. Tra pawb yn teimlo y meddai hawl, &o." Crynu pyrth y clyw," sydd ymadrodd mursenaidd am glustiau neu y clyw yn y cyswHt yma. "Yn tywallt deigryn ar ei bedd ei hunan." Nid wyf yn ei gyhuddo o lenladrad, ond teg yw hysbysa i mi weled y syniad hwn mewn Pryddest odidog, y Bryddest oreu o ddi- gon ar longddrylliad yn yr iaith—yn y Beirniad tua dwy flynedd yn ol. Y mae y bryddest hon yn dangos fod awen wedi bod wrthi, megys- Un rian dlos edrycha ar ei bys, A thyn ei maneg drosto gyda brys." Y llu yn boddi— Yn gwingo gwaeddi! tewi yn yr angau Yr hwyrnos a leda ei hedyn sidanog, Gan ddawnsio ar donau yr afon fawreddog, Y llongau yn gyflym ant heibio eu gilydd, A'u llwybrau a ferwant o'u holau'n aflonydd." Bai yr awdwyr yw dilyn yr hanes yn rhy wasaidd fel pe byddent yn y coleg yn cyfieithu Uadin a Groeg; neu ohebwyri papyr newydd yn croniclo y manylion. Na i ato yr awen i hyny fod byth yn waith bardd. Y mae ei swydd ef yn uwch ac yn fwy cysegredig ac urddasol na hyny. Ni fu, acni tydd awen yn Penny-a-liner i News- paper amy tri hyn, Ab Goronwy Owain, Meribah, a Llesmeiriol, y maent yn medra y grefft yn lied wych, a'r gorea o'r tri ac o'r oil yw Llesmeiriol. Dinas, Nadolig 1878 ARWYSTL.
Y GONGL AMERIOANAIDD.
Y GONGL AMERIOANAIDD. Y FASNACa HAIARN. Y mae melin haiarn Licking, yn Cov- ing too, Kentucky yn 11awn o waith. Parha y seibiant yn ngwaith haiarn Ash- land, Kentucky. Rhoddwyd rhybndd am 10 y cant o ostyngi-idyn melin ddar Sarantou yr wyth- nos o'r blaen. Y mae monlders Jacobus & Nimick Pittsburgh, yn sefyll allan yn erbyn 10 i 15 y cant o ostyngiad, ac nid oes arwydd- ion am gyd-ddealidwriaeth baan. Parha y melinan yn Sharon i redeg yn dda iawn. ° Mae y fasnach yn Troy, New York, yn adfywio yn fawr. Mae y fiwrnesi blast a'r pydliag mewn llawn gwaith, ac mae'r adran sy'n gwneuthur pedolan ceffylau yn myned yn gyson.
Y FASNACH LO.
Y FASNACH LO. Ar linell y Sharpsville Railroad, Swydd Mercer, Pennsylvania, t jrir yn awr tulau 800 tynell yn ddyddiol. ° Derbyniodd y mwawyr yn Barnesville, Ohio, godiad yn ea prisiau, ac maent eto yn gweithio. Anfonwyd ymaith 223 o geir o lo o Stoneboro, Pennsylvania, yr wythnos o'r blaen, cyfarlaledd o 446 tynell y dydd. Mae y gweithfeydd yn Mineral Ridge, Ohio, yn rhedeg yn Ilawn, gydag argoelion da. Gwerthir glo America yn Geneva, Swit- zerland, ychydig ynrhatach na glo Germani a Ffraino, er ei fod yn llawer gwell na glo y gwledydd hyny. Mae yno agerbeiriant Americanaidd yn defnyddio glo caled y wlad hon. Mae gloweithiau y Beechwood, Potts- ville, Pennsylvania, wedi.ail-ddechreu, a dywed Mr. Mowen y ca'r gyeithwyr eu tala yn mhen pythefuos ara yr hyn a weithient yn mis Tachwedd a Rhagfyr. Hefyd, addawa iddynt waith cyson am y gweddill o'r gauaf.
DAMWEINIAU.
DAMWEINIAU. Cyfarfyddodd un o'r enw John L. Jones a'i ddiwedd mewa ffordd annysgwyliedig ar yr 16eg o Ionawr. Tebyg ei fod yn bwriada tanio dan dwil oyn myned i giniaw. Dywedodd with ei fab oedd yn gweithio ganddo i fyned-y buasai yntau yn canlyn yn fuan- fod eisieu arno osod y tyllau allan fel y byddo y mwg yn clirio amser bwyta. Tebyg iddo ddodi un allan ac iddo danio y llall, ac iddo gredu ei fod wedi methu myned allan, ac iddo fyned yn ol i'w ail danio, ond pan oadd yn y fan aeth yr ergyd allan ac a'i tarawodd ef a thalp o lo ar ei ben nes ei ladd ar daraw- iad. Wrth ei weled ef cyhyd cyn dyfod i giniaw, aeth ei fab i edrych am dano, a chafodd ef yn hollol farw. Yr oedd y cyfaill ymadawedig yn enedigol o Gaer- ffili, Deheudir Cymru, yn y flwyddyn 1825. Enwau ei rieni oeddynt John a Betsy Jones; un brawd iddo yn yr Hen Wlad, nn arall yn y wlad hon. Priododd yn yr eglwys yn agos i'r llwyni agun o'r enw Janet Edwards, merch i Edward Edwards o Benderyn, yr hon a fu yn wraig ffyddlon iddo hyd ei fedd. Cawsant 11 o blant, 5 wedi marw, 6 yn fyw, 4 gartref, a dwy ferch yn briod. Daethant i'r wlad yma yn 185 9, o'r lie a elwir Cap Coch, yn agos i Aberdar: yr oedd llawer yn ei alw a'i adnabod wrth yr enw hwnw. Scfydlasant yn agos i Pittsburgh am o 6 i 7 mlynedd; symudasant i Beaoon, Illinois; wedi hyny daethant i-Mangona a Newton, Iowa, yn 1865; a daethant i'r lie hwn tua 6 i 7 mlynedd yn ol, Bar Beacon, Iowa, yr hwn le y mae y teula galarus yn bresenol. Claddwyd ei ran ddaearol y Sabboth canlynol i'w farwolaeth yn mynwent Beacon. Yr wythnos o'r blaen dygwyddodd cyf- lafan erchyll yn agos i Daytonville, Iowa, pan y lladdwyd un Miss Hall gan ei thad ei hun. Amaethwr parchus yn y gymyd- ogaeth oedd y llofrndd, ac yr oedd yn hynod hoff o'r ferch a laddodd, yr hon oedd oddeatu deunaw oed. Pryderai fwy na chyffredin am dani yn ddiweddar. Ond nos Iau, deuai adret o ryw gwrdd, a'r noson hono tarawodd ei thad hi a bwyall heb i neb wybod, nes i'w chwaer oddentu un o'r gloch y boreu alw ar ei mam i ddweyd fod rhywbeth y mater ar Emma. Wedi i'r fam daro goleu, gwelodd ei merch yn farw mewn llyn o waed. Ar hyn rhurthoddy tad i'r ystafell, a gwaeddodd, "0! mam," ao yna saethodd ei hun a llaw- ddryll yn ei ben a ba farw mewn moment. Bernir ei fod yn orphwyllog. Fel yr oedd David S. Davies, Hyde Park, nos Fawrth, Ionawr 20, yn d'od adref o'i waith tqa deg o'r glooh, oafodd y ty yn wahanol i'r hyn yr arferai fod. Deallodd fod taa mewn rhyw ran o'r ty. Wedi iddo fyned i mewn clywai rai o'i blant yn llefain ar y lloffi; rhedodd i'r lan a chymerodd hWjnt i d. cymydog, ac wedi myned yn ei ol cafodd fod ei anwyl Fartna wedi lloRgÍ i farwolaeth, a baban bveh-in Wj tli mis. oed wedi rnyga ar y sbfa. Nid oes ii-lab yn gwybod pa fodd y bu.
Family Notices
MARWOLAETHAU. Ionawr 20, 1879, yn nhy John ac Evan L. Jones, Twelfth street, Sjntbside, Pitts- burgh. David Jam s, yn 56 mlwydd oed. Cafodd ychydig o mwyd i ddechren, a throdd yn of the lungs." Ba yn glaf am dair wythnos, er nad oedd neb yn meddwl fod berygl hyd o fewn ychydig ddiwrnodau i'w angau. Geoedigol oedd o Lanor, Sir Aberteifi. Daeth i'r wlad hon yn y flwyddyn 1838, so arosodd yn Ebensburg, lie yr oedd amryw o dylwyth ei wraig yn cartrefi, a phrynodd adran o dir coed yn y gogledd o Ebensburg, a bu ya lied Iwyddianus fel amaethwr. Mag- odd denlu luosog—maa ei wraisf ag wyth o bIant yn byw ya bresenol yn Ebensburg, ac y mae chwech o'i blant wedi marw. Ba farw y Barnwr Cadwaladr, yn Phil- adelphia ySabbothdiwe !daf, yn 74 mlwydd oed. Mab ydoadd i'r diweddar Thomas Cadwaladr, ac wyr i'r enwog Gadfridog John Cadwaladr, ac felly o achau Cymreig diambeuol.
PETHAU DEDDFYDDOL.
PETHAU DEDDFYDDOL. Baddioldeb Llysoecld Barn- Dywed y Pall Mall Gazette fod yr Assizes yn ateb dybenion da p3n y cynelir hwynt yn y gwahanol siroedd. Dysgir y bobl trwydd- ynt i barchu y gyfraith wrth ei gweled hi yn cael ei chario allan i weithrediad gan geDad y Frenhines yn eu plith.
PJiTHAU MEDDYGOL.
PJiTHAU MEDDYGOL. Gw isg at ym drochi .—Dywed y Sanitary Record, mai po mwyaf o ryddid fyddo gan ddwfr hallt y mor i ddyfod yn union- gyrchol at y croan, mwyaf i gyd bydd yr effaith iachnsol. Gan hyny y ffordd oren yw ymdrochi pan y mae y eorff yn hollol noeth. Anhawdd i byn fod gyda gwedd- eidd-dra mewn rhyw fanau yn ymyl y mor. Sebonperyglus.—Ilynod fod moddion glanhad yn beryglas. Dywed doctoriaid New York fod Ilawer o afiechyd vn cael ei gynyrchu gan sebon. Dywadant fod y diptheria, yr hwn sydd wedi ffynu yn mhlith y gwragedd sydd yn golchi dillad, wedi cael ei achosi gan y sebon anmhnr a ddefnyddiant a bod twymyn yn yr ysgy- faint, ac afiechyd yn yr arenau yn cael en cynyrchu ganddo mewn dynion a phlant. Yr achos yw anmhurdeb y gwer a ddefn- yddir yn ngweuthuriad y seoon. Dywedir mai y sebon peraroglaidd yw yr un gwaath- af. Byddai yn dda i'n fferyllwyr deallus ni i chwilio i'r mater hwn.
PETHAU YSTADEGOL.
PETHAU YSTADEGOL. Ystadegau lndia.- Yn ol Whitaker's Almanack, y mae o dan lywodraeth uniongyrchol Prydain yn India 897,004 o filldiroedd ysgwar, yn cynwys 50 o raniad- au,235 districts, 37,041,259 o dai trigianol, a 189,613,238 o boblogaoth. Y mae y rhandiroedd sydd o dan deyrnged i Bryd- ain ynlndia yn cynwys589,315ofiildiro3dd ysgwar, a 50,325,457 o boblogaeth. Cyf- n y anrif o dan lywodraeth Prydain yn nnion- gyrchol ac yn anunioogyrchol 1,486,319 o filldiroedd ysgwar, a 239,938,695 o boblog- aetb. Nifer yr Hindooaid yw 139,248,568 o'r trigolion. Y mae 1,174,436 yn Sikhs, 40,882,537 o Fahometaniaid, 2,832,851 o Bnddhiaid, a Janisiaid, 896,658 o Grist- ionogion, a 5,102,823 o rai ereill. Y mae hefyd 435,175 na wyddis i ba grefydd y perthynant. Y mae dros 73 yn y cant o'r boblogaeth yn Hindooaid, a thros 21 yn y cant yn Fahometaniaid, a 11 ai na thri yn y cant yn Gristionogion mewn enw, a chy- meryd y Pabyddion i mewn. Amlwg iawn yw mai ychydig yw y rhai cadwedig. Pa bryd y daw y dydd y bydd hiliogaeth ysbrydol Abraham mor lluosog a'r tywod ar lan y mor, yn ol yr addewid ? Y mae 37,462,220 yn ffermwyr yn India, 8,746,503 yn gweithio mewn moddan ereill, 8,174,600. yu llafur weision, a 4,137,429 yn gwasanaethn mewn teuluoedd. Y mae y boblogaeth yn 211 ar bob milldir ysgwar, 386 yn mhob pentref, a thros 5 yn mhob ty. Y mae 44 o drefydd yno yn cynwys bob un dros 50, 000 o trigolion. Cynwysa Calcutta 794, 645 o drigolion, Bombay 614,405, Madras 397,552, Luckoow 284,779, Benares 175, 188, Patna 158,900, Delhi 154,417.
TANCHWAAU MEWN GLOFEYDD.
TANCHWAAU MEWN GLOFEYDD. ArWYNTIAD DIRPRWYAETH FRENHINOL. Y mae y Frenhines wedi cydsynio ag apwyntiad Mr. Warrington Smith, F.R.S., Syr George Elliott A.S., F. A. Abel, C.B., Mr.Thomas Burt, A.S., Mr. Robert Clifton, F.R.S., Proffeswr Tyndall, Mr. Lindsay Wood, a Mr. W. T. Lewis fel dilprwyaeth er gwneud ymchwiliad i effeithian yr awyr- gylch ar danch wA in mabwysiad offerynan y gellid ymddibynu arnynt am ddatguddio nwy; dull gwell o awyru a goleno mwn- gloddian defnyddiad nwyan tanawl, ya nghyda manylion ereill mewn cysylltiad ft mwngloddiau er atal damweiniau, neu leihau eu heffeithiau.
Advertising
GEO. GRIFFITH JONES, REGISTRAR OF MARRIAGES. Offices: 6, CANON STREET, ABERDARE.
Y PARCH. JOHN ELIAS.
Y PARCH. JOHN ELIAS. Anfonodd Elias lythyr o Lanfechel), Mawrth 28, 1828, at yr eglwys Fethodist- aidd yn Llandain, ar bryder yn nghjlch llwyddiant yr efengyl. Yn y llythyr hwnw ysgrifenodd y pethan caul/nol :—• Yr wyf yn awjddusi anfoa ychydig o linellau atoch, am fy mod yn gweled fod y Pasg a'r eyfarfodydd blynyddol yn agos- han. Yr wyf hefyd yn cofio fy mod wedi cael y rhagorfraint o fod gyda chwi ar amser y Fasg y tair blynedd diweddaf. Byddwn yn ddedwydd i glywed fod yr Arglwydd wedi rhwygo y nefoedd a disgyn i blith y Cymry yn Jewin-street, a bod y mynyddoedd yn toddi o'i flaen ef. Bydded y pregethn yn eich Sass-wn y flwyddyn hon, gydag eglurhad yr Ysbryd a nerth.' Bydded arfau y filwriaeth yn nerthol trwy Dduw i fwrw cestyllVi llawr. Y mae y cestyll yna yn nerthol, yn sefyll i fynv yn erbyn yr Arglwydd a'i Grist ef. Y rose Satan, y cryfarfog, yn sefyll i fyny yn erbyn yr efengyl, ac yn cadw pechaduriaid yn ei feddiant. Y mae anwybodaeth, difaterwch, cnawdolrwydd, daearoldeb, a ysbryd deddfol, fel cestyll cedyrn. Trwy y rhai hyn y mae Satan, y byd, a phechod yn cadw dynion yn eu meddiant, ac yn ymladd yn erbyn llwyddiant yr efengyl. Gweinidogion yr efengyl yw y milwyr sydd gan Grist, Brenin y gogoniant, yn;ei wasanaeth, i ymladd yn erbyn y gelynion nerthol hyny, ac i ymosod ar eu hamddi- ffynfeydd. Nid trwy unrhyw arf cnawdol y mae yr efengyl yn Jlwyddo. Nid trwy gleddyt daearol. Nid trwy ddysg dynol, neu ddoniau, neu resymau, y bwrir y cestyll hyn i'r l'awr, ac y cymerir dynion allan o feddiant y gelynion hyn. Gair Duw yw jrSleddyf, y bwa a'r saeth, yn y rhyfel hwn. A thrwy Dduw y mae yr arlau hyn yn nerthol, yn effeithiol, ac yn Uvvyddianns i fwrw tyrau i lawr, ac i waredu dynion o ddwylaw ac o feddiant ea gelynion cryfion. Gwneir hyn trwy weith- rediadat1 dirgel yr Ysbryd Glan. Nid yw Satan yn ofai y milwyr er eu bod yn arfog. Nid yw yn ofni gwybod- aeth neu ddoniau unrhyw bregethwr ond y mae yn oini presenoUeb Duw, arwein- ydd y fyddin wirioneddol. Fel y gwaedd- odd y Philistiaid, dyrchafant eu lief, "Gwae ni, daeth Duw i'r gwersyll," 1 Sam. iv. 7 felly y cyfodai lIef yn utters, a chyffro mawr yn myddin Satan pe gwelai Dnw yn dda ymddangos yn eich plith yn y Sassiwn. Y mae yr arfau yn nerthol trwy Ddnw yn unig. Y mae y pregethau yn nerthol pan y mae efe yn liefaru ac yn eglnro ei hun. Aifi* y gair allan mewn nerth, Haw y cestyU o an- ystyriaeth, anghrediniaeth, rhesymau cnawdol, cariad at blesaran gwag, lawr, fel caerau Jericho gyot. Daw pechaduriaid, 7 rhai a god wir mewn caethiwed gan bechod a Satan, allan o'u carcharau,—■< y fagl a dorwyd.' 0 na bae Dnw yn amlygu ei hun yn mhlith y canoedd sydd yn gwrando y gair yna, y rhai sydd wedi byw hyd yn hyn yn en pechodau, ac yn meddiant Satin Anwyl gyfeillion, a ydych chwi yn rhydd oddiwrth waed y dorf annuwiol, y rhai sydd yn gwrando yn eich cap el chwi ? A ydych chwi yn gweddio mor ami ac mor daer ag y dylcch am bresanoldeb yr Arglwydd yn eich cynulliadau, ac am iddo ef fendithio ei Air ? Bydded i bob un yn yr eglwys chwilio ei hun i weled a oes dim ynddo ef sydd yn tristau yr Ysbryd, ae yn peri i Oduw gilio yn mhell oddiwrth ei bob!. Bydded i chwi, y rhai ydych wedi myned yn hen mewn oed yn eich prolfes, ofalu na byddoch yn myned yn rhydlyd ac yn stiff yn eich profiadau, nac yn gwrthgilio yn eich ysbryd, na bod yn ddyeithriaid i gym- deithas a. Duw, na bod yn ddifater. am bethau dwyfol, nen yn annhueddol i ogon- edda yr Arglwydd 1 Gofidus yw fod neb sydd yn proffesu eu bod yn myned i'r nef- oedd, ac, fel y meddyliant hwy, yn nesau at yr hafan ddymunol, yn myned yn ddaearol yn en hysbryd ac fel y maent yn agoshau at derfynau byd yr ysbrydoedd, eu bod yn myned yn fwy cnawdol! Oh ymdrechwch i fod yn I ffrwythlon, ac yn dirfion ac iraidd yn eich henaint.' Salm xcii. 14. Oh bobl ieuainc, cymerwch ofal na byddoch yn ysgafn a gwag yn eich crefydd, athreulio bore eich oes, haf eich bywyd, heb rym duwioldeb, ac heb gymdeithas a Duw. Oh gwaewch ymdrech i feddianu profiad o'r beddweh a'r llawenydd, y rhai sydd i'w cael mewn gwir grefydd. Ymdrechwch i lwynhau gwledd yr efengyl. Pe byddeoh yn mwynhan y bendithioa hyn, ni bydd- ech yn teimlo tuedd i brofi mwyniant gwael dynion daearol, ac ni'ch cleddid yn meddau blys a phechod. Bydded pob un o honoch yn llafarns yn ngwinllan yr Argl- wydd, yn ol ei sefyllfa a'i amgylchiadau trwyystodei fywyd. Bydded i bob un chwilio ei hun, a gofyn, a oes rhyw beth a allaf fi ei wneud dros Dduw nad wyf eto wedi cynyg ei wneud? Os oes, bydded i'w law ef ymaflyd yn y gwaith yn union- gyrchol, oblegyd nid oes na gwaith na dychymyg yn y bedd. Athrawon yr Ysgol Sabbothol, a oes dim yn rhagor a ellwch chwi wneud ? A oes dim lie i chwi fod yn fwy ysbrydol yn ,eich ymctdyddanign gyda'r rhai sydd o dan -eich gofal ? A ellwoh chwi ddim dweyd ychydig eiriau yn nghylch drwgpqchod, sefyllfa druenus dyn heb Grist, a chyflwr ofnadwy y rhai ydynt yn marw yn eu pechodau ? Yna am ogoniant Crist, a rhagorfreintiau mawrion y rhai a gredant ynddo ? Rhoddwch heibio y siarad a du- edda i gynhyrfu cywreinrwydd, neu un a arweinia i grach ddysgeidiaeth ac nehel- dyb hunanol. Bydded eich ymddiddanion yn tueddu at achubiaeth eneidiau, ac at eu sancteiddiad a'u diddanweh. Cofiwch am y plant bach, oblegyd nid oes ond ychydig o rieni yn dwyn en plant i fyny fel y dylai Cristionogion wneud. Tosturiwch wrth y genedl sydd yn cyfodi, a rhoddwch hy- fforddiad iddynt yn addysg ac athrawiaeth yr Arglwydd, hyd nes y deffroir eu rhieni i ystyriaeth o'u dyledswydd. 0 na byddai iddynt gael eu deffro cyn i angau ddyfod. Bydded i ogoniant yr Arglwydd ymddangos yn eich plith i gyd a phan y byddwch yn nesau at Dduw, cofiwch am danaf fi y gwaelaf o'ch brodyr a'ch gwas- anaethwr dros Grist." Byddai yn anhawdd gweled dim mewn argraff mwy teilwng o ystyriaeth Cristion- ogion yn yr amser presenol na'r llythyr uchod o eiddo Elias. Profa yn amlwg wyrni golygiadau rhai dynion, nad oedd Eliasyn bregethwr cymwys i'r oesbresenol, gan fod yr oes hon yn fwy diwylliedig na'r oes yn mha un yr oedd efe yn llewyrchu fel y seren ddysgleiriaf Ni bu cyfeiliorn- ad erioed yn fwy amlwg na'r fath dybiaeth hunanol. Model pregethwr, fel gwas i Grist, oedd Elias i holl bregethwyr yr oes oedd. Ac nid oes dim a brofa hyny yn fwy amlmg na'r llythyr uchod. Elrycher ar y m-Aterion a drinia efe a'r modd y mae yn eu gosod ger bron. 1. Sylwer ar y pethau a ystyria efe sydd yn ddinystr i eneidiau,—" anwybod- aeth, annystyriaeth, cnawdolrwydd, daear- oldeb, ac ysbryd deddfol." Onid y rhai hyn yw y cestyll sydd eisiau eu bwrw i'r Ilawr yn bresenol gymaint ag erioed ? 2. Gair Duw, nid y cleddyf daearol," oedd yr unig offeryn ar ba un yr ymddi- bynai Elias am lwyddiact yr efengyl. Yn ol yr hyn a ysgrifenodd efe uchod, nid oedd efe yn dysgwyl llwyddiant ysbrydol oddiwrth undeb y wladwriaeth a'r eglwys. Ac y mae yn amlwg ei tod yn credn mai pregethu Gair Dnw, nid gosod philosophi dynion o flaen gwrandawyr, yw gwaith gweinidog yr efengy]. 3. Amlwg yw hefyd nad oedd Elias yn dysgwyl llwyddiant ar bregethu y Gair, heb i nerth ysbryd Duw gydfyned ag ef. Y mae yn eithaf eglnr fod yr ystyriaeth o'r gwirionedd hwn wedi gwywo i raddau peryglas iawn yn yr holl wlad. Cydna- byddir ef yn oerllyd a ffurfiol; a cheisir defnyddio pob moddion dynol at lwydd- iant. fel pe gellid shiftio hebddo. Nis gall y fath ymddygiad beidio peri i Dduw ddigio wrth yr eglwysi. 4. Dengys Elias y dylai proffeswyr crefydd fod yn bryderns am achnbiaeth eneidiau gwrandawyr yr efengyl. Nid oes dim j a fwy acgenrlieidiol i fod dan ystyr- iaeth fwyaf difritol holl Gristionogion y wlad yn bresenol na hyn. a 5. Y mao ei gynghorion ef i hen bobl ac i'r ienenctyd mewn eglwysi yn dra angenrheidiol yn awr. 6. Nibudun erioed yn fwy pwrpasol na'r hyn a ddywed efe yn nghylch yr Ysvl Sibbothol. Y one ya ateb i'r dim i sefyllfa pethau yn yr amser presenol. Y mae y syched i foddloni cywreinrwydd mewn maa bsthau, eegealusiad o sylwadau at achnbiaeth eneidiau, ar ran athrawon Ysgolion Sul, eu diofaiweh am hyfforddi plant a es --entasili, gan eu rhieni yn addysg ac athrawiaeth yr Arglwydd, &o., yn nod- weddion amlwg y dyddiau hyn, y rhai a wnant yr Ysgolion SibbotTiol yn dra di- bwrpas at ddwyn dynion i aduabod Crist fel eu Gwaredwr. 0 na chyfodai rhyw Elias eto.