Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
11 erthygl ar y dudalen hon
LLYTHYR 0 QUEENSLAND, >AWSTKALIA.
LLYTHYR 0 QUEENSLAND, > AWSTKALIA. T,chwedd 21ain, 1878. ANWYL DAD '-Dyma fi wedi cael yr an- rhydedd o anfon llith unwaith eto. Nid wyf yn bwriadu rhoddi hanes y daith yn fciuwl iawn, oblegyd lie armymunol ydyw y mor i ysgrifenu. Yr ydych yn gwybod i mi gy- chwyn gyda'r gerbydres am haner awr wedi saith o'r gloch, Mehefia 2il, o Gwm Ogwy. "Wedi cvrhaedd Penybont ar-Ogwy yr oedd- wn yn dysgwyl cyfarLd a rhai yn myned i'r un daith a miuau, ond yn ofer. YmvJael oddiyma dros fro fy ngenedigaetb. nes cyr- haedd Caerdydd. Dysgwyl yma eto am rai yn myned dros y mor a? fwrdd y Scottish Bard. Neb yma eto. Bryaio yn mlaen oddi- 8!- yma drachefn dros wasfcs.dsddau breision, a thrwy greigiau drylliedig, nes fy adgoffa am y darn hwnw o eiddo Ceiriog: Drwy y twnel, Dros y pynt, Fel y gwynt, Bwrvv drwyddi, nes i mi gyrhaedd gorsaf Paddington. Yr oedd yn rhaid i bawb a phob peth ddyfod allan yma, a syllais am tu phum' mynyd ar y dorf aruthrol yn ymadael i bob ewr o'r ddina3. Yna gofynaia i geidwad yr ors if pa ffordd oedd oreu i fyned tua'r East India Dock, a dywedodd am i mi godi tocyn i Bishop's Gate. Wedi cyrhaedd yno yr oedd yn rhaid i mi godi tocyn 1 Poplar-n-tw cein- iog am y ddau. Dyma y ffordd rataf o lawer, ac hefyd yn ymyl y porthladd. Cefais lety gyda Saia, a phan yn cyfeirio fy nglr mrau tua'r gwely daeth Morien, Pontypridd, i mewn, a chyfarchodd fi yn Gyinraeg, a dy- wedodd fed dwy ferch o Donyrefail y drws nesaf, a'u bod yn mynad tua Queensland. 0 wel, meddwn inau, y mae hi yn dechreu goleuo. Cyf-irchodl wedi hyny deulu y ty yn Siesneg, a dywedodd fod y Cymry yn nofti siarad eu hiaith lie bynag y byddont. Wedi hyny cyfarchodd ni oil it nos da, gyda dweyd am gyfarfod &'n gilydd boreu dra- noeth er c'lel cipdrem ar rai o ryfeddodau y ddina1?. Wedi hyny aethum i'r gwely, i or- phwys meddwn ond yn holiol wahanol. Yr oedd y cerbydau mawreddog a'r dynion yn teithio drwy y nos yn ddigon i syfrdanu dyn- ion gwledig. Wedi codi boreu dranoeth cyf- eiriais fy nghamrau tua'r portbladd i weled y Scottish Bard, sef y lloag yr oeddwn yn rhwym iddi, ac wedi ei gweled dychwelais i gael boreufwyd a pharotoi ar gyfer y daith hirfiith. Ar ol cyfranogi o'r trugareddau aethum allan i weled rhai o ryfeddodau y ddin as, y rhai sydd yn rhy ami i'w b.enwi. Pan yn cerdded rhai o brif heolydd y ddinas gwelais ugeiniau o ymfudwyr a'u cyfeiriadau tua'r porthladd, ac unodd Morien a mi a'r ddwy ferch & hwynt. Buom yn y porthladd y noson hono. Cychwynasom dranoeth, a Ehan yn ymyl Gravesend collasom ni ein angor. Gorfuwyd i ni aros yma ddwy nosoD. Daeth agerbeiriant & ni am ddyddiau, a buan wedi i'r peiriant gefnu arnom daeth clefyd y mor i'n plith, a lladdodd lawer o blant gwan- aidd ag oedd mewn gwirionedd yn rhy wan i fyned taith wythnos. Bu farw hefyd fenyw oedranus ar enedigaeth plentyn. Y mae yma lawer o Wyddelod, ac nid rhy ddy- munol ydyw y rhai hyn i fod yn eu plith. Y mae llawer o barotoi llythyrau yn erbyn y Hong a'r ymborth, ond peidiwch a'u coelio, canys yr ydym yn cael mwy nag y mae yr hvsbysleni yn dangos. Cawsom dywydd oer iawn am ychydig. Y mae y cadben yn dar- llen gwasana-ith crefyddol bob boreu Sab- both, ac un o'r ymfudwyr SaeSiaeg yn rhoddi pregeth ar ei el. Yr oedd llawenydd mawr yn ein plith pan yn myned drwy Bass Straits am ei fod yn dir A wstmlaidd. Cyrhaedd;1". om y porthIadd wedi taith o gant a saith o ddiwmodau. Y mae yma dai bwrpasol i ymfudwyr, a'u cadw hefyd nes y bydd iddynt gael gwaith. Yr wyf yn gweithio gyda theulu Cymreig a ymfudasant yma 16 o flynyddau yn ol o Glyn Ebwy. Y mae y tymhor hwn yn boath yma, a'r coedydd yn Hawn ffrwythau. Gwlad iachus ydyw. Y mae ynddi ddigon o le i holl weithwyr Cymru, ac arian da am waith, ond dichon mai gwaith siopwr fyddai tori coed i lawr neu weithio ar y gledrffordd, a'r hwsmon y saer coed. Y mae wedi bod yn amser poeth iawn yn Rockhampton yr wyth- nos ddiweddaf mewn cysylltiad a'r etholiad. Etyn y tro hwn, gan obeithio y cant chwi ollyniach. DAVID MORGAN.
TUCEFN I SIOP COLOMENOD.
TUCEFN I SIOP COLOMENOD. Dyn arall a arferai werthu teisenau ger- Ilaw, ac yr oedd ganddo ddull rhyfedd, ac an- foesol iawn o gael gwared o'i nwyddau. Yn lie talu am y teisenau, y cynllun oedd tpflu dimai i fyny, yntau yn dweyd pa ochr fydd- ai i fyny; pe llwyddai i ddweyd pa ochr oedd i fyny, nid oedd y cwsmer yn cael dim am dani, ond os na Iwyddni, byddai y bachgen yn cadw ei ddimai, ac yn cael gyda Haw deisen geinlog. Daeth amser ei ymollyngiad gerllaw, a danfonwyd am y cenadon, o flaen gwyneb pa ra? yr oedd wedi bod yn cario yn mlaen oi fusnes hapchwareuol a thor-Sab- bothol; ond, Och yn hy ddiweddar i fod o unrhyw wasanaeth, yr oedd yr adyn gwael yn crwydro yn ngwallgofrwydd y dwymyn. Pan y cymhellwyd ef, ar ol iddo ddyfod ato ei hun, i droi at Iesu, gwaeddai allan yn wylit,—(t Pa le y mae ? Pa le y mae i Deu wchag efyma ac yny gwallgofrwydd hwn o anobaith, y terfynodd ei yrfa ofnadwy. Ond diolch i Dduw, y m e genym y modd- ion i ddangos fod y rhwymyn bychan hwn o ynfydion wedi eu dychwt-lyd, wedi bod yn foddion i arv/ain pechaduriaid o'r fath hyn at y llwybr sydd ya arwain i fuddugoliaeth dros Iesu, ar hyd pa un yr oeddent eu hun- ain yn teithio tua'r nefoadd. Un nos Sul, tra y safai y cwmni wrth eu sefyllfa. yn Hare Street, gwelsant gyferbyn a hwy un Mrs. Berry, yr hon a adnabyddid gan ei chyfeillioa fel "i Carry." Yr oedd wedi bod yn prynu melusfwyd, ac yr oedd ar ei ffordd y pryd hwnw i'w thfifarndy hoff, Y Ffynon a f Bwcet," gan gyfrif ar gael yr hyn a elwir yn noson lawen" gyda'i chyfeill- ion. Ond tynodd geiriau un o'r siaradwyr ei sylw. Oa," meddai, y byddwch yn myned ar siwrne neu wibdaith, yr ydych bob amser yn gofalu ymbarotoi eich hun gyferbyn a hyny." Yna pwysai y siaradwr ar ei wrandawyr y pwysigrwydd o iddynt ymbarotoi erbyn siwrne eu heneidiau, pan darawai awr angeu. Pan r6ddwyd y gwa- hoddiad i ganlyii i'r neuadd y tacefn i'r Siop Colomenod^ yr oedd Carry yn un o'r rhai a deimlodd awydd derbyn y cymhelliad. Ond ni chafodd droedigaeth y noson hono, 01 iddi deimlo mor ddwfn, nes yr oedd yn, j. gorfod dyfod nos ar ol nos wedi hyny. Y fath oedd ei chymeriad erbyn hyn, nes y dywedai rhai, nad oedd yn dyfod yno ond i chwerthin am eu penau. Yr oi-dd yn eithaf naturiol meddwl felly, am mai garw oedd ei bywyd wedi bod hyd ym i. Fel y can.yn y mae ei hadroddiad ei hun o hono Ganwyd fi yn rhan ddwyreiniol Llun- dain, ac yr wJf wedi byw yn mhlwyf Beth- nal Green bron yr holl o'm dyddiau. Yr oecMym yn cbwech o frodyr a chwiorydd, ac arferid ein gilw y 'teula dedwydd.' Nis gwn paham, os nad am y caid ni yn nghyd mor ami yn y bar mewn rhyw dafarndy, neu yn eistedd ochr yn oohr mewn rhyw Goncert Hall iad. Buy llsoedd hyn am flynyddau fy hoff fallfiu-treuliwyd y nos Sadyrnau a'r S ibbothau am flynyddau yn y dull hwn. Treuliwn wythno3 o'r bron ar brydiau heb gyffwrdd a, gwirod ond byddwn bob amser yn mynychu y Coacert Halls, a lleoedd o'r fath-grnujnt oedd fy hoffdor o ddifyrweh, nes o'r braidd y gallafiwn basio organ yn yr heol heb ddawnsio. Enillwn fy mywohaefch tc.xy wneud llodrau cryfion i'r cloddwyr. Y mae yn well gwaith na gwaith siopau, a chan y gweithiwn yn galed, bydd a geuyf ddigon o aaan bob amser i wario ar bleserau a diod. Yr oedd fy nhad yn g/efft wr cywrain, ac yn enill llawer o arian, ond yr oedd yn feddwyn dychrynllyd. Yr wyf yn credu iddo ladd ei hun trwy yfed, bu farw yn sydyn. Yr oedd yn rhybudd difrifol, ond treuliodd yr effaith ymiith yn fa an, ac aeth y teulu yn eu blasn fel arfer." Nid hir ar 01 hyn, gwelod l cymydog hi yn dawnsio gyda'r peison oedd yn trefnu ang- ladd ei th-id, a'r hwn as y cyfrif hyny osdd yn eu treatio. Ymladdodd Ci dyn ar un amgylchiad, y ddau, yn bur debyg, o dan ddylanwad y ddiod, ac mor ffyrnig oedd yr ymladdfa, nes y gor'odwyd hi i aros yn ei gwely, a bod o dan ddniaeth meddyg am beth amser. Nid rhyfedd fod y rhai a'i hadwaenent yn credu mai ei hunig amcan yn dyfod i le o addolia.d oedd chwertbin am eu penau. Ond pan aethum i neuadd y Siop Colom- enod," meddai, ymddangosai gair Duw fel pe yn myned trwof. Yr wyf wedi clywed rhai yn dweyd eu bod wedi eu dyhuno o dan y testyn hwn, ereill o dan y llall; nid wyf yn gwybod dim am hyny, ond fy mod wedi fy ngorchfygu gan deimlad o fy mhechodau. Ni wyddwn beth oedd yn myned yn y blaen, ond yn unig fod pobl yn gweddio, ac i mi golli fy maich, a dyfod ymaith dan ganu can newydd. Fy nymuniad cyntaf oedd cael yr holl deulu at Grist. Cymhellwyd dwy o'm chwiorydd i ddyfod i'r cyfarfodydd, a chyff- esodd y ddwy eu bod wedi cael heddwch. Ond gorchfygwyd. hwy gan erledigaathau eu gwyr. Yr oedd gan un o honynt briod drwg iawn, ac os y deallai ei bod wedi myned i'r cyfarfod, gwnai hyny ef ddengwaith gwaeth-yn tyngu, rhegu, yfed, a'i cham- arfer yn waeth fyth. Y mae fynychaf yn y dafarn cyhyd ag y gadewir iddo. Yr wyf yn gofidio drosti. Dywed yn awr, oni bai am dano ef, y byddai fel ag wyf fi. "Hefyd, yr oedd fy mrawd Joseph, yr hwn oedd yn hoff iawn o honof, yn fwy felly nag un o'r toulu ond pan ddaeth i wybod fy mod wedi cael troedigaeth, erlidiodd fi yn chwerw. Arferai fy ngalw dan enwau drwg, a dywedai mai rhagrithio oeddwn, ac mai rhagrithwyr oeddem i gyd. Ond arf"r- wn weddio drosto. Gwnaethum hyny bob amser er pan gefais droedigaeth, ac hefyd ar ran y teulu. Y i oedd yn byw ynyr un ty a mi; yr oedd yn "aoff iawn o yfm, ac yn wir, yr wyf yn credu mai yr yfed a'i lladdodd yr oedd yn y dafarn y nos Sadwrn y cymerwyd ef yn glaf. Dydd Sul, pan welais mor glaf yr oedd, aethum i nol y meddyg caniata- odd i mi weddio gydag ef am y tro cyntaf ond dywedodd fod ei galon yn galed, ac felly yr oedd." Ami ac ami oedd yr ymdrechion wnawd gan Carry i ddwyn y crwydryn hwn adref i dy ei Dad, ac yr oedd rhai o'i chyfeillion yn y Genhadaeth wedi treulio oriau i siarad ag ef yn yr heol yn nghylch ei enaid ond er mor werthfawr bynag ydyw pob pelydr o obaith yn y fath amgylchiadau, eto yr ydym yn gorfod troi oddiwrth wely angeu y medd- wyn hwn, druan, heb y rheswm lleiaf dros beidio credu nad oedd wedi marw fel y bu fyw heb Dduw ac heb obaith. Go debyg oedd hi gyda'r brodyr ereill. Y fath oedd eu bywyd, fel na fu yr un o hon- ynt fyw haner ei ddyddiau, a chafwyd yr olaf o honynt ychydig wythnosau yn ol, yn farw yn ei wely, ar ol yspri feddwol. Treul- iodd ei phriod, er nad yn myned i gymaint gormodedd a'i theulu ei nerth, a bu farw y dydd o'r blaen yn Ysbytdy Tlotdy Bethnal Green. Ond er wedi ei hamgylchu fel hyn, cadwyd Carry, druan, trwy ras Duw, yn rhyfeddol. Ni arwyddodd yr ardystiad am rai misoedd at ol ei throedigaeth, am y rheswm ei bod wedi cagl gorchymyn gan y meddyg i gy- nei-yd ychydig o'r gwenwyn oedd yn di- nystrio cyrff ac eneidiau y rhai mwyaf an- wyl ganddi. 0 ganlyniad, peryglai ei hun i'r graddau hyny, na ddylai unrhyw un ag sydd wedi ei achub o'r fath berygl, wneud hyd yn nod am un diwrnod. Er hyny, yr oedd yn bryderus rhag byth eto fyned gyda'i hen gyfeillion i'l hen ormododd o afradlon- rwydd. Edrychai yn mlaen gyda phryder at y Nadolig oedd gerllaw, a gwnaeth hyny yn fater neillduol gweddi. am iddi gael pasio yn iach drwy weithrediadau y teulu yn ystod y tymhor gwledda. Atebwyd ei gweddiau mewn ffordd hynod iawn, yr oedd yn rhy sal ar ddydd Nadolig 1 adael ei gwely, ac i gymeryd rhan yn ngloddest y teulu. Yr oedd yn alluog i dreulio yr oil o'r diwrnod ar ol hyny gyda phobl y Genhadaeth, bellder o ffordd oddi- cartref, ac felly yr aeth trwy y Nadolig cyntaf o'i bywyd newyddanedig, a chyn i un arall ddyfod oddiamgylch, yr oedd yn llwyr- ymwrthodwr ardystiedig. (Tw barhau).
ART UNION LEWYS AFAN.
ART UNION LEWYS AFAN. Ni cheisiaf ysgrifenu gair yn mhellach ar deilyngdod yr achos hwn, ond goddefer i mi alw sylw y pwyllgor a'r gweithfeydd at sylw campus Mr. L. Williams, Llanelli, yn y DARIAN" yr wythnos o'r blaen sef, os cael art union, gadewch i ni ddanfon ein sylltau i fewn er galluogi ein gwron i roddi gwobr- wyon a fydd ar unwaith yn sicrhau llwydd- iant. Cofier yr hen ddywediad, mai money makes the mare to go." Brysiwch, fechgyn, y mae y wlad alcanaidd yn agored o'ch blaen i Bontardulais. ALCANWR ARALL.
NODI AD AU AR GWMGWENDRAETH.L
NODI AD AU AR GWMGWENDRAETH- .L MRI. GOL. Dymum.f arnoch ganiatau ychydig ofod i mi yn eich TARIAN glodwiw i wneud rhai nodiadiau ar Gwmgwendraeth yn yr adeg a'r amgylchiadau prasenol. Hynod o ddifywyd ydyw y gweithiau, a hyny trwy y cwm yn gyffredinol. Ychydig o weithio sydd yma, nid Ilawer gyda'r haner ar gyfartaledd o'n hamper. Y mae C >pal Afan yn segur, fel y mae yn hysbys, er Y3 Ksisoedd bellach, yr byn sydd wedi effeithio i raddau mawr ar lawer o deulu oedd yn y cwm. Gweithiau Coal- brook wedi hyny, ac ychydig weithiau ereill perthynol i'r cwro, nid oes fawr llewyrch arnynt, ac nid ydynt yn galw am weitbio ond ambell i ddiwrnod. Felly, wrth edrych ar bob peth gyda'u gilydd, ychydig o weithio, ac ychydig o enill yv? nod y owm hwn. Nid oes ond cyrnylau duon megys yn honglan uwchbsn, a phawb trwy y lie yn gwyiio, a cheisio esbonio arwyddion yr amserau. Er fod plant y mandrel o dan draed, a'r amgylchiadau yn gyfyng—dau pen y llinyn yn methu dyfod yn nghyd eto, clywais fod rhai dyhirod diegwyddor mewn rhyw ran o'r cwm i'w cael yn gwisgo gwisgoeid defaid, ond wedi rhoddi esbon- iad yn ystod yr wythnos a aeth heibio yn berffaith eglur, mai bleiddiaidrheibus, brad- wyr a thwyllwyr ydynt i'r pen. Mewn coiigl o'r cwm hwn y mae gwaith glo a ad- nabyddi. wrth yr enw Dynast Colliery, yn yr hwn y mae oddeutu ugain o lowyr yn gweithio ac os gwirionedd a glywais, y rhai hyny o dan lywodraeth gaethddeddfau mwnawl, a gosodiadau miniog. Rhyw wyth- nos yn ol, yn herwydd rhyw annealldwriaeth rhwng y mestri a'r gweithwyr, yr ydym yn eu cael allan yn sefyll droa eu hiawnderau. Daethaut allan yn unllaw, gallesid meddwl, a phob un yn awyddus i arwyddo yr angen- rheidrwydd a'r priodoldeb o sefyll a dadleu dros eu hiawnderau ond erbyn heddyw, ddarllenwyr y DARIAN, y mae y ffaith fod yn mhob diadell ddefaid duon. Felly yn yr achos a nodwyd. Y mae rhyw chwech o ddefaid duon yn y Dynant yn gweithio ar yr hen farms, yr hyn sydd wedi creu cryn syndod drwy 'y lie yn gyffredinol. Wrth sylwi, cawn fod hyd yn nod yn mhlith rhyw bymtheg neu ugain rhyw rai yn parhau i fod yn Judasiaid, megys eu hen tad gynt. Rhaid terfynu Ilyn y fan hon. Cewch air y tro nesaf eto, feallai, ynfwy eglur, ac hefyd enwau y defaid, fel y gallo pawb eu hadw^en. SYLWEDYDD.
MERCH IEUANC EISIAU CARIAD.
MERCH IEUANC EISIAU CARIAD. Mae arnaf eisiau cariad, 0 peidiwch 'nawt a chwerthin, 'Rwy'n meddwl beth 'rwy'n ddweyd, 'Rwy'n teimlo'n annghyffredin; 'Rwyf wedi penderfynu Na wnaf i aros mwyacb, Mae'n rhaid i mi gael catiad- Un dyddan ei gyfeillach. Rhaid iddo fod 'n un glandeg, A hefyd llawn o gariad, A meddwl yn ei goryn, Ac ysgafn ei gerddediad; Rhaid bod ei ben yn felyn, A'i wallt i gyd yn gyrliog, Ac hefyd yn werth arian, Er im' gael gwisg sidanog. Rhaid iddo beidio yfed, Nac arfer y tobacco, Na chwenych merched ereill, Nac arnynt ejawaithddia wincio; Rhaid;iddo fod yn ddiwyd, A gweithio bob rhyw amser, A rhoi bob dimai fyny I mi cyn bwyta'i swper. Wel, feibion teg hen Gymru, Achubwch y cynygiad, Rhag ofn na chewch byth eto Ddim cynyg y fath gariad; 'Rwy'n lodes deg, gariadus, D'wed pawb fy mod 'n un dirion, Mi fedraf drwsio 'sanau, A smwddio crysau meinion. EMMA LEE.
EISTEDDFOD FWRIADEDIG PONTYPRIDD.
EISTEDDFOD FWRIADEDIG PONT- YPRIDD. Holo! dyna wall i ddechreu. Nid yw penawd" yr ypgrif yn gywir! Pw, na, rhaid ei fod yn gywir. Dyna fel yr oedd ar y Post Cards a anfonodd yr Oenin i alw pwyllgor cyntaf yr eisteddfod yn nghyd. Ond dyna, nid yw pupil teacher yn rhy sicr o fod yn gywir. Dichon mai ei feistr a nododd ei wall iddo. Llyncwch eich pills eich hun, Oenin bach. Peidiwch a gwaetraffu pethau y dylech deimlo angen am danynt. Ac nid yw yr Eisteddfod i'w chynal o dan nawdd y Victualler's Association. Pwy aw- gfymoad hyny gyntaf? Yn awr Oenin, gadewch i mi osod eich trwyn ar y maen un- waith eto. Yn awr, gwrandewch. Mae Post Card ar gael, wedi ei arwyddo gan Oenin, yn nodi yn bendant y bwriedid cynal yr Eisteddfod o dan nawdd y gymdeithas hono. Sut mae'r gwynt yn chwythn yn awr, gyfaill ? A ellir gwadu ffeithiau fel yr uchod 1 Synwn ni ddim. Mae pobl go ddoniol i'w cael. Mae ambell un yn ddigon disynwyr i wadu ei dad. Rhyfedd mor dwp y mae pobl. Wedi i mi drafferthu i chwilio am feirniaid cymwys i'r Eisteddfod, dyma y pwyllgor yn gwneud cwmbwlat o Oenin, ac yn ei gyfeirio ataf, ac yn wir, Mr. Gol., oni buasai i mi ddeall mai cwmbwlat oedd buaswa wedi myned i lewyg, does dim dwywaith am dani. Awgryma Oenin fy mod wedi dangos yr "Ewin fforchog" tuag at Gurnos. Dim o gwbl, machgen i. Pan welais y brawd ddi- weddaf bum yn siglo Haw ag ef; a phe dygwyddai i mi gyfarfod ag ef yfory nesaf, mi safwn lasiad iddo. Yr ydym ni wedi bod yn ffair Llandaf gyda'n gilydd eyn hyn. Ac am g.idair aur Bangor, nid oedd genyf fi yr un gwrthwynebiad iddo i gael hono. Pe amgen, gallaswn wneud gwrthdystiad y pryd hwnw, gan fy mod yn gwybod mai efe a fuasai y buddugol fis cyfan cyn yr Eis- teddfod. Beth mae dynion yn ei glebran am bethau nadydynt yn gwybod dim am dan- ynt ? Proffwydo yn wir Yrwyfyngwybod digon am rai pethau i ysgrifenu o hyn i'r Nadolig heb fyn'd yn mhellach i'r dyfodol nag a welwir genyf trwy fy spectol. Son am bledren wynt hefyd! Beth pe cymerai rhywun yn ei ben i gymeryd y gorchwyl o dapio rhai o'r cyfryw sydd ar y pwyllgor hwn 1 Byddai yr Oenin, y llwch, a'r llaid yn cymeryd gwibdaith heibio nenbren y Mal- ster's yn bur ddiseremoni. Gwylied y bobl rhag i drychineb fel hyny ddygwydd. Ond pwy yw Oenin? Gellid meddwl ei fod yn rhyw oracl pwyeig anghyffcedin. Atebed bianto3 yr A B Ab yn ysgnl y Gra,g pwy ydyw, rhag i mi farnu y bachgen yn llai nag yw mewn gwirionedd. Wrth dsrfynu, dyffunaf bob llwydd i'r Eisteddfod; fC os ymostynga (?) Oenin i wneud sylw o'r llythyr hWil et;, bydd yn bleser genyf roi awgrYiliiadau pellach. EWYLLYSIWR DA.
TAITH 0 GYMRU I PERU.
TAITH 0 GYMRU I PERU. At athraw ae aelodau Ysgol Lenyddol Carmgl, Sirhowy. Aweiniad :-Barchus Athraw a cbyd- ysgolheigion, gwir y dylwn fedru ysgrifenu llith ddyddorol, buddiol, ac adeiladol, ar yr hyn a welais, a glywais, ac a deimlais ar y ffordd o "Hen wlad fy nhadau" i'r wlad yma, yr hon yn 61 darluniad Humboldt" (os da y cofiwyf) sydd yn wlad ryfedd; lie ma 3 dyfroedd heb flas, coedydd heb ffrwyth- au, blodau heb arogI, &c., ynghyd a dynion heb arirhydedd, a menywod heb rinwedd" (?). Hefyd, yn gystal ag y gwn y dylwn, gan na fedraf. yr hyn sydd yn galw i'm cof y blyn- yddau aethant heibio, ac yn edliw i mi yr amser a dreuliais yn ofer a difudd pan ydoedd ffynon addysg a minau yn ymyl ein gilydd, a'i ffrydiau gdsialaidd a buddiol yn cael eu dibrisio a'u sathru dan draed genyf yn hytrach na'u hyfed er maeth, iechyd, a nerth meddyliol. Heddyw, rhaid i mi oddef pob enw cas ac anymunol ag y gwyr y medd- wl am danynt, yn nghyd a theimlo y golled am fy esgeulusdod o beidio a'i feithrin yn briodol. Gyfeillion, yn gymaint nas gwyddom beth fydd ein dyfodol, enyned hyny yni, ac ym- drech ynom i ddringo pren gwybodaetb, gan ymborthi ar ei ffrwythau, er syched a diflas- ed y dichon iddynt fod ar y pryd. Diau y daw adeg ar ein traws y byddant yn felus iawn i ni. Heblaw hyny, tybiwch faint o boen a gofid fedr y meddwl wneud i ddyn wrth ei alw yn esgeuluswr, oferwr, diogyn, &c.; ac y mae efe yn caru edliw beiau llawn cystal a Hen Wrach y cyfle cyntaf a ga, ac mor sicr o wneud hyny a bod colyn gan sarff. Wel, anwyl Athraw a chydysgolheigicn, bydd i mi wneud fel y gallaf, (nid fel y dy- munaf), gan hyderu y bydd i chwi gydym- ddwyn a. mi, gan bwrcasu mantell fawr o gariad i daflu dros y ffaeleddau ami ganfydd- weh yn yr Epistol Hirfain." Hefyd fel na fydd i chwi anafu a dolurio eich hunain wrth rywfeini tramgwydd ddichon ymrolio i fewn i'r chwarel anmben yn ddiarwybod i mi; a chyfrifwch yr oil, ie hyd y nod y sothach gwaelaf, yn ffrwyth cariad pur eyfaill trwyadl sydd yn preswylio yn bresenol ar ben bmau anghyfanedd y Cordilleras de los Andes." Yr eiddoch yn barchus, EBENEZER HOWELLS. Dydd Calan, 1878.—Cychwynais gyda'r tren o orsaf Abertillery, swydd Fynwy, a chyrhaeddais Southampton am wyth o'r gloch hwyr yr un dydd. Gwyddoch beth y w teithio gyda'r tren, gan hyny ofer i mi geisio dweyd wrthych; er hyny, feallai na fyddai cofnodiad o'r croesawiad addysgiadol gefais yn Southampton ddim yn anfuddiol, pe dy- gwyddai rhai o honoch fyned a3* daith cyn i'r fasiwn newid. Yn ngorsaf y dref a nod- wyd, yr oedd swyddog, yr hwn a, gadivai hedging Mouse gerllaw, gwr bonheddig wedi gcaddio gyda first class honours yn ngholeg y tbiod teg ydoedd. Ac wedi iddo fyned dros ei tsfch soboaiiyd, yn ughyda chael gwybod ei delerau am fwyd à llety noswaith, cytun- wyd ag ef, canys yr oedd yn ffawd a bendith neillduol i gyfarfod a boneddwr o'i fath ye amser hyny o'r nos mewn tref ddyeithr. Heblaw hyny, gydag ef y lletyai Steward y Moselle felly gallasem gael ymgom gyda hwnw o ganlyniadgellid "lladd dau aderyn ar un gareg." Wel awd gydag ef i'r ty, a chafwyd swper yn union; ond eyn ein bod braidd wedi gorphen, dyma'r ganwyll i mewn er ein goleuo i'r gwely. Dywedasom ninau y carem weled y Steward, ond nid oedd hyny yn bosibl, canys yr oedd efe allan ar fusnes; yna nid oedd dim i'w wneud ond myned i'r gwely, lie y buwyd yn ymdroi hyd y boreu, ac wedi cael tipyn bach o oleu dydd, ffarweliwyd yn dra diseremoni a'r carehar oer, cafwyd bereufwyd, yna y bill, ac erbyn iddo ef ddod, yr oedd yn 40 y cant yn ych- waneg na'r cytundeb, ac heb weled y Stew- ard ychwaith. Dyna'r wers gyntaf, ac ni bu yn hollol ofer o hyny allan.
0 SOUTHAMPTON I ST. THOMAS.
0 SOUTHAMPTON I ST. THOMAS. Dydd Mercher, Ionawr yr 2il. Tua deg o'r gloch, awd tua'r porthladd, yr hwn sydd le pur gyfleus fel pob peth perthynol i'r' Hen Wlad' of course. Yno ye oedd amrai longau mawrion yn ymrolio ar wyneb y dyfroedd fel meddwon ymffrostgar, ac fel yn gwawdio Dafydd Jones am na fuasai wedi eu gorch- fygu, a hwythau yn ymladd ag ef ar ei dir ei hun. Ond er syllu yn graff ar enwau y Bwlis," nid oedd y Moselle yn eu plith. Eithr cyn ein digaloni yn llwyr, cawsom wybod ei bod tua 3 milldir allan ar yr afon. Erbyn hyn, yr oedd yn amser i ni grynhoi ein paciau i'w cymeryd i fwrdd y Tender. Felly y bn, ac yn union bron yr oeddem ar fwrdd y Champion. Llong olygus yw y Moselle, wedi ei had- eiladu yn gadarn, a golwg hyf a nertkol arni, ac er wedi ymladd llawer o ftwydrau oerion gyda'r dyfnder a'i luoedd, yn barod ati eto. Oynwysa le i tua pum' cant o deithwyr, a'r lleoedd hyny yn rhai eyfleus llawer o hon- ynt, sef y first class compartments, yn wir ddestlus, ond nid oedd rhaid achwyn ar y second. Wedi i ni gael ein hunain a'n bag- gage ar y bwrdd, arweiniwyd ni tua'n bun- kers, y rhai oeddynt ar yr ail Deck, wedi eu darparu i gynwys pedwar yn mhob lunJc; tai bach digon difai, er yn edrych braidd yn oer a dyeithr i estroniaid fodd bynag, gwell ydoedd ymgymodi a hwy na chwympo allan a neidio dros y bwrdd i'r morl; byddai hwnw yn oerach fyth. Erbyn pedwar o'r glocb, yr oedd ei le i bob peth, a phob peth yn ei le ac yn swn cymysgedig good byes llawen ac hiraethus ffryndiau a pherthynasau, hwyl- iwyd y Moselle i gyfeiriad y Chanel. Nid oedd yno neb i ddweyd good bye wrthyf fi; er hyny, gwycldwn fy mad yn cefnu ar wlad fy ngenedigaeth, ar gyfeillion hoff ac anwyl, ie, ar rywrai hoffach ac anwylach nas medraf draethu mewn geiriau gweigion. Yr oedd yno rai yn wylo dagrau serch yn Uu wrth ymadael, gallaswn inau wneud hyny yn ddi- gon hawdd hefyd, eithr yr oeddem yn can- fod digonedd o ddyfroedd o'm hamgylch i gludo y llong, felly ymateliais, ond fel y darlunia Emlyn Richard Cobden yn ei Farw- nad, gallaswn inau wrth ymadael fenthyca yr ymadrodd yn dra phriodol. Fel ohvyn melin ar fill yr afon, Ynllletlm troi gan rym ilifogydd iiiawrioli.11, 11 Felly yr oedd ei dafod hyawdl arab yntau, &c. Yn fuau wedi i'r olwynion ddechreu troi, collasom ein golwg ar y tir, o herwydd fod mwl tew yn yvogasglu o'n hamc- lob yn ngliyd a rhyw fan-wlaw yn disgyn nes gwneud y deck braidd yn ddtflas i aros arno. Ond yn swn n-mic lieddf yr htidey, ymwthbi y Mtsel'.e drwy y dwr a'r niwl yn holiol ddi- bryder, er nad oeddem ni felly. Fodd byna", wedi tipyn o ymddyddan a'u gilydd, ym- drechodd pob un i wneud ei hun mor gysuyus ag y gailai dros y nos yn d wely ysgwydedig. Tebygol mae nid ye un effaith mae yr un- ryw bethau yn gael ar btwb tra y suai swn y tonau, a'r olwynion yn rhyfela a'u gilydd rai i gysgu mor esmwyth ag y cysga baban yn nghol ei fum, parent i ereill deimlo eu calonau yn euro yn gyflyxnach-gyflymach, a rhoddi ambell naii ddisymwth nes peru braw ac arawyd loniad y fynwes, rhyw ysgafndel yn y pen, a rhyw waew bach diflas ac an-, nymunol yn yr ystumog a'r cylla. (l'w barhau.)
TANCHWA ABEROARN A'I GANLYNIADAU.
TANCHWA ABEROARN A'I GAN- LYNIADAU. Yn ghyfarfod bwrdd yr Undeb Mwn- awl Prydeinig, yr hwn sydd newydd gael ei gynal o dan lwyddiaeth Mr. Macdoil- ald, A.S., yn mblith yr amrywiol byncian a ddaethant gerbroa, yr oedd pwnc taiii chwa Abercarn. Fe gofir iddo gymeryd lie ar y 12fed o Hydrefj y flwyddyn ddi- weddaf, pryd y lladdwyd 2C8 o bersonau, n nghyda gwneud y fafch niweidiau i'r lofa, fel cad ellid dyfod oiiyd i'r lladded- igion. Yn yr amgylchiad hwn, a hyny.o herwydd y tan oedd wedi cymeryd gafael yu y gwaith, gorfuwyd boddi yr holl lofa a chymeryd wythnosau lawer i dynu y dwfr i fyny drachefn. Wedi misoedd lawer o lafar ymchwiliadol, dydd Linn, Ionawr y 13eg, daeth y cwmni i'r pender- fyniad o gau i tyny y pwll, yn gymaint a'n bod wedi deall ei fod yn anmhosibl ddyfod o hyd i gyrff y rhai a gollwyd. Er fod llawer o anfoddlonrwydd wedi cael ei ddangos i'r peuderfyniad hwn, a'r cwmni wedi colli yr holl weithian drwy hyny, barn rhai ydyw y ddylasai y thai a syrth- iasant yn nghyd yn y danchwa fwyaf ddi- nystriol a gymerodd le erioed yn Neheu- dir Cymru, gael cydorwedd hefyd, drif- drafflith, yn eu beddau tanddaearol. Nid dyna, modd fcynag, ydyw barn Mr. Mac- donald a'r Undeb Mwnawl Ceaedlaethol, canys ddydd Mercher yr wythnos ddi- weddaf, pasiwyd penderfyniad gan fwrdd yr Undeb hwn, yn protestio yn gadarn yn erbyn y penderfyniad o adael y cyrff yn mhwll Aberearn, ac ofyn i'r Llywodraeth am erchi i'r cwnmi i ail gychwyn ar y gwaith o agor yr holl weithiau nes cael y corff olaf i fjny. Y mae Mr. Macdenald hefyd wedi rhoddi rhybudd yn y Senedd y bydd iddo ofyn i'r Ysgrifenydd Cartrefol am hysbysrwydd yn nghylch a ydyw cwmni Glyn Ebwy yn meddwl gwnend nnrhyw ymgais pdlach at ddyfod o hjA, i'r cyrff, ac a ydyw hi yn ffaith nad oes,. cyfraith yn bresenol i orfodi percheuogion mwngloddiau neu wiiithiau cyhoeddus o unrhyw gwaith fyred i unrhyw gostau tr dyfod o h; d i gyrff y rhai hyny a gollasant eu bywydau yn en gwasanaeth. Ac yn mhellach, cs ydyw sefylifa pethau felly, a ydyw y Llywodraeth ddiai )n bwriadn cy- meryd camrau er gorfodi y cwmni i ddyfod o hyd, os yn bosibl, i gyrff y rhai hyny a gollwyd yn eu gwe'thfoydd, er eu rhoddi i'w perthynasau.
YR ALCANWYR.
YR ALCANWYR. Drwy garedigrwydd cyfeillion, daeth i''m Haw g pi o newyddiadur Americanaidd a elwir Y Wasg," am Ionawr 18fa J, 1879, yn mha un y mae yr alcanwi ymdrechgar, Mr. R. Thomas, Demler, yn rhoddi cwyn yn erbyn yr awdurdodau am beidio cefuogi di- ffyndoll (tariff), ar lafnau alcan a allforir i'r wlad hono. Gwn y bydd in darllenwyr gofio y llythyrau a ddanfonodd ataf fi yn nghorff y flwyddyn a aeth heibio, a'r sylwad- au a wnaethum arnynt. Clywais fod Mr. Thomas wedi sylwi drachefn ar y llythyrau a ysgrifenais, gan gyhoeddi y sylwadau hyny yn Y Wasg." Baaswn yn teimlo yn hynod ddiolchgar am olwg arnynt. Y mae Mr. Thomas yn dymuno yn dda i'w wlad fab- wysiedig-pe gallai, gosodai yr alcanwyr dan dreth fythol iddo am eu dwyn i wlad yn llifeirio, nid yn unig o laeth a mel natur, ond sydd a'i rhyddid fel yr afon, a'i pharch i'w deiliaid-y dosbarth gweithgar-prif golofnau cymduithas yn mhob cylch, fel y mor. Gallwn ni yn rhwydd faddeu i Mr. Thomas am ei olygiadau Toriaidd cynwlad- wriaethol, er ein bod o'n calon yn credu mai Masnach Rydd yw trefn y nef; ac os mai ni sydd iawn, gwiw i'r go ahead Yankee ddweyd fel arall. Nid yw ein gwybodaeth o'r wlad newydd yn ddigon addfed er rhoddi mantais i ni farnu ei chyfaddasder i weithio llafnau alcan yn rhad-mor rhad a'n gweith- feydd mawrion ni ar lanau yr Elli, Dafen, Llwchwr, Tawe, Nedd, a'r Afan, &c. Gwlad a'i therfynau braidd yn ddiderfyn i amaeth- wyr, &c., dybiem ni, yw America am beth oesau eto. By-the-by, y mae ein brawd Mab- on yn pregethu ar ymfudiaeth yn Gymreig ac yn Saesoneg y dyddiau yma. Dywedaf finau rhwydd hynt iddo, er pad allaf gredu mwy nag yntau, mai ymfudiaeth yw yr unig gyfrwng sydd i ddyrchafu y werin weithgar yn yr adeg sydd o'n blaenau. Crewyd dyn yn nwyreinbarth y byd, ac o'r adeg foreu hono hyd heddyw, y mae ei epil a'u gwyneb- au ar y cyfandirocdd mawrion yna sydd a'i ffrwythau dan driuiaeth yr hwn a osodwyd gan y Cteawdwr yn Arglwydd y Greadig- aeth. Bydd dylifiad pobloedd lawer yno yn ddiamheu, cyn pen nemawr flynyddau. Y mae y gymdeithas y sonia Mr. Abraham am dani yn un rhagorol j a beth dybiech chwi, sydd wedi arfer trin tin yn mhlith yr alcan wyr, am roddi cefnogaeth iddi 1 Y mae y cynydd anarferol sydd wedi bod yn rhif y gweIth- feydd yn y 15eg mlynedd ddiweddaf wedi acho&i gorlawnder yn marchnad ain hafur. Byddai Ystalyfera gynt yn cael ei ystyried fel magwrfa i weithwyr alcan ond y mae y "Cyfyng"wedi dyfod yn le trefnus, a lle- oedd mwy diweddar wedi cymeryd yr arfer- iad ffol o orlenwi gweithfeydd a dyeithriaid. '^hnfin bod yn ddiwedda? wedi sylwi av lythyrau ereill Mr. Thomas, ymataliwn ar hyn;y waith hon. Dichon y ca glywed oddi- wrtnym er hyny ar fyr.
"GWEITHIAU ALCAN AMERICA."
"GWEITHIAU ALCAN AMERICA." "ME. GOL. Syr,—Gvdi'ch hynawsedd hf.flwn ddwyn sylw eich darllenwyr at v gweithfeydd alcm yn y wlad hon. Mae yn wybyddus i'r rhan fwyaf o'ch dadlenwyr' mai yn ora araf ac anghyson y mae y gweith- feydd hyn wedi gweithio o'u cychwyniad, ac yn..awr y mae yr unig ddau waith sydd yn y wlad wedi rhoddi i fyny gwneud tin plates er mis Ebriil diweddaf, ac nid oes neb a wyr pa pryd y cychwynant eto. Cymru oedd yn gweithio ynddynt, felly hwy sydd allan o waith yn awr. Y rheswm o'r methiant hwn yw, nad yw tin. and terns plates yn cael eu hamddiffyn yn briodol gan ddiffyndoll digonol ar y nwydd tramor. Nid yw y tariff ar y nwydd hwn agos yr hyn ydyw ar nwyddau cyffely'o ereill; er enghraifft: mae y doll ar common sheet iron yn lj- i Ii cent pet pound, polished sheet ir.on 3 cents pe- pound, galvanized iron 2% cents par pound, tra nad yw y doll ar tin and ietne plates ond 1 1-10 cents per pound. Yv wyf yn cymeryd yn ganiataol fod y Cymry yn gwybod mai llafnau haiarn cab ledig (polished sheet iron ) wedi eu gorchuddioag ahJan (tin) yw yr hyn a elwir tin plates ( eE nad oedd llawer o'n deddf-wneuthurwyr yn gwybod hyn hyd yn ddiweddar), ac i chwi i ddeall yn fanol, mae y doll, fel y dywedais, ar y llafnau haiarn hyn yn 3 cents y pwys; ond wedi qu gorchuddio ag alcan (yr hyn sydd yn gofyn Hafur ceifyddyd -I a nwyddau drudtawr) y maent yn cael eu gollwng fewn am 1 1-10 cent y bwys. Common sheet i on wedi ei orchuddio a zinc yw galvanized iron; nid yw yn gofyn cymaiat llafur, ac nid yw y defnydd a arferir mor ddrud; eto, am- ddiffyuir hwy a tholl o 2i cents y pwys. Mae y gyfraith, fel ei cyfnewidiwyd vn y flwyddyn 1864, yn darllen fel hyn ''On tin plates, and iron galvanized or coated with any medal by electric battery ox otherwise, 2t cents per bound." Ond yn Gorphenaf 22, o'r uu flwyddyn, dyfarnodd W. P. Fessetiden, Ysgrifenydd y Trysorhs ar y pryd,y dylid cymeryd i ffwrdciycomma{,)sydd arol "tin plates," a'i osod ar ol "iron," yr hyn a orfodai i'r tin plates gael eu galvanizio hefyd yn llawn cystal a'r "iron" cyn y gall- asent godi yr un doll arnynt (ie wel y cyfar- wydd mor wifthan yw y dyfaimiad), eit canlyniad fod tin plates yn cael d'od trwy Gill porthladdoedd "as tin in plates or sheets 11 10 per pound," block tin wedi ei rolio yn llafnauj raw moteri I nad yw yn cael ei gynyrchu yn y wlad. Yr ydym wedi dwyn sylw Y sgrifenydd presenol y Trysorlys at hyn, ond nid yw am gyfnewid dyfarniad Fessenden, er ar yr un pryd cyfaddefa nad yw y dyfarniad yn iawn, na's dysgrifiad yn gywir.. Y mae dyfarniad Fessenden wedi colledu trysorfa y wlad, dim ond am y pedair blynedd ya terfynu Mehefin 30, 1877, 7,977,074,56 o ddoleri. Beth fydd- ai y swm i gyd ys agos i bymtheg mlynedd. Mae y wlad hon yn allforio tua 2,000,000 o flychau, neu 125,000 o dynelli o tin a ternfi plates bob blwyddyn, a phe buasai hyn yn yn cael ei wceud gartref, buasai yn rhoddi gwaith i lawer o ddynion-tua 8,000 yn uniongyrchol, heblaw y rhai nnunion- gyrchol, megys mwnwyr, glowyr, blast furnace men, railroad, mm, yigtsxirdds, se.iri, a'r gwahanol gelfyddydv;yr i adeiiadu y mel- inau, tai i'r gweithwyr a masnachwyr, &a. Chwi welwch nad oes gan y wl d ddim I golli, ond llawer i enill w?th roddi i id yr un amddiffyniad ag a roddir i gelfyddydwyj ereill cyfMyb. Fy amcan wrth ysgrifenu hyn yw, gofyn cymhorth pob un a fsdir roddi y cyfryw, i ni gael dyfarniad ar y gyfraith yn ol ei darllen- iad. Ysgrifened ein dynion dylanw;td l at eu cynrychiolwyr, ac at Sherman, a dangos- er iddynt nad ydym yn caniatau gwyriroi ein cyfreithiau yn ol pob opiniwn, ond a fyddo wedi ei sylfaeni ar brofiad a iawnder." Yr eiddoch, Demmler. W. R. THOMAS." Maddeued-eich gnhebydd o'r dref yma i mi udganu y newydd arall a webf yn yr un oapyr am ein cyd-drefwr enwog, Eos Mor- lavis ac o barch calon iddo, codwn yr banea yn llythyrenol:—" Clywsom fod Eos Mor- lais wedi addaw dyfod i feirniadu i Eistedd- fod Wilksbarre, a bod parotoadau gogyfer a sicrh.. \'u cyngherddau iddo mewn gwalianof fanau yn ystod ei arosiad yn em gwlad. Dyma i "antais i ardaloedd Cvmreig America gael cly\ ved prif deuorydd Cymfu. A gawn ni oil wne 'nd ein gorea i roddi croesawiad tywysogai-^ iddo? Boed i ni. ddeffro at ein gwaith, gan roddi gwybodaeth o'n bwr- iad i Mr. Jot 1n Roderick, Wilksbarre, yr hwn yw ysgrifenyt qd y gymdeithas sydd yn anfon am yr Eos i A. nerica." Dywedwn wrth oin cafnderoedd o'r' tu draw i r don, nad allant byth roddi der byniad tywysogaidd i neb mwy teilwng na Mr. Rees. Y mae ei glod yn uchel drwy gyh "-hotdd llenyddol i chref- yddol ei wlad ene digol. ^sd eto vl.os yr eang orllewinfyd, a bydded y D u iv sydd wedi ei amddiffyn hy (j yma, yn arweinydd iddo hyd ei deithiau, a rhynged b,tdd iddo ei arwain gartref yn dü 'roge., Dichon nacl yw ei gydwladwyr y tu ai l^.n i'f dref yma yn gwybod am haner ei hle. 10m a 1 weIthred- oedd da i weithwyr tlodioL\ drwy wasan- aethu yn rhad mewn cyngherddau er en budd. Un noson yr wythnos fyddais a'r hen apostol dirwes^ol, Thos. Thomas, Waun Wen, a llongyfarchai fi ar nt addewid sydd gan fy nghyd wlad wyr i m% gan ddweyd gyda liaw fod ei frodyr ym Soar yn bwriadu gwneuthur cyngherdd ec budd iddo, a bod Mr. Samuel, Glandwr, a'r Eos wedi addaw eu gwasanaeth yn rhad- Fel y dywedasom yn ein hyegrif ddi* eddafl ond un, fod yn anmhosibl i ddynion fvw ym gyfangwbl ar thank you, eto y mae eithriad- au sydd yn adlewyrchu anrhydedd ar y ddair air bach m:e yna hefyd. Wrth ge'nogwyr ein art union, dywedwn ein bod wedi cael y boneddigion caredig canlynol yn aelodati O?n pwyllgor:-LI. Howells, Ysw., Mr. Eo. Thomas, a D. Rees, Cwmfelin; Mri. J. T. Magrath, a J. Hussey, Cwmbwrla; ac Alaw Afan, Briton Ferry. Anfoned ereill eto ent. henwau i ni. Bwriadwn gael yr oil o'r gor- uchwylwyr perthynol i'r ddau waith. A theilwng i'w cofnodi parodrwydd Mr. W. Roberts, ysgolfeistr, Brynhyfryd, i fel ysgrifenydd i'r pwyllgor. Deallwn wrtte j llythyrau a dderbyniwn yn ddyddiol, mat aros am y tickets y mae y bobl. Cewclk wybod o hyn i ben pythefnos am benderfyn-* wybod o hyn i ben pythefnos am benderfyn-