Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
11 erthygl ar y dudalen hon
TAITH 0 GYMRU I PERU.•
TAITH 0 GYMRU I PERU. [PAJRHAD O'R RHIFYN DIWEDDAP.] Treiliwyd y rban fwyaf o'r noson gyntaf i glustfeinio ac ymdroi yn y cawell ysgwydedig, I yn lie gorphwys a chysgn. Pan godwyd boreu ddydd Iau, yr oedd golwg lasdwraidd a diflasar wynebau amrai; digrifwch a siriol- deb y dydd o'r blaen wedi eugolli, a rhyw annibyniaeth sarugol wedi eymeryd eu lie. Fodd bynag, ni chydnabyddai neb ei fod yn s&l, eithr edrychai y naill ar y llall mor ddi- archwaeth a siomedig a phe byddai wedi colli ei feinwen yn ngwydd cwmni lluosog ac an- rhydeddus, ondnifynai gydnabod hyny er dim. Daeth amser borouf wyd, pan oeddem i gyd i gyfarfod wrth yr nn bwrad; ac yn fuan wedi deohreu bwyta, gwisgid y gwynebau gan ystnmiau dyeithr, ond nid oedd neb yn sal; ymgynghorwyd a'r meddygon, ond nid oedd neb yn sal. Felly pasiwyd y dvdd gan weini i'n nangenrheidian goreu gellid. Dydd Gwener, yn gymaint a boa yr hfn a D. J ones yn weddol heddychol, pasiodd yr oil heb ryw revolutions efnadwy fel sydd yn bod weithiau, nes peri i ddyn gredu ei bod yn myned yn toreck ar ei lestr bach, ac erbyn haner dydd, yr oedd yr elfenau ymrafaelgar oddi fewn yn dod i well trefn-pethau yn cymeryd eu cwrs arferol-y llygaid yn adfywio—y gwyneb yn sirioli, ac ambelljoke yn pasio; pob path yn ddymunol wrth fwynhau yr olygfa fawreddog o ddwfr o bob cyfeitiad yn cael ei yegwyd gan ryw allu dirgelaidd mor ddidrafferth ag yi ysgwda cu ei gynffon. Tybed mai ar ben blaen rhyw long fel yr ydym ni y pryd hwn I yr oedd yr hen fardd pan ddaeth i'w feddwl yr hen benill anfarwol, Mae'r Iachawdwr- iaeth fel y m&r," &c.; beth bynag am hyny, safle ardderchog oeddym ynddi y pryd hwn i i! amgyffred dyfuder ac eangder anfesorol syn \] iadau diderfyn y bardd am yr lachawdwr- I iaeth." Cof genyi i mi glywed un Rev. yn sylwi, er mor dda yduedd y syniad yn yr hen j1 benill a nodwyd parthed yr" Iachawdwr- ? iaeth," fod ynddo ddiffyg neillduol ar y cyfan, o herwydd fod trai a llanw yn perthyn i'r < or, ond nad oedd dim treio yn hanes yr > I&chawdwriaeth." Er fod awdwr y sylw yn cael eifgydnabod (ie, gan Fedyddwyr call a t synwyrol), yn un o oraclau eu pwlpadau, yn 'fardl gwych, ac yn lienor aeddfed, eto, credaf ei fod yn gwneuthur cam dybryd a'r hen fardd; canys y mae terfyn i'r Iachaw- dwriaeth fel sydd i'r mor nid wyf yn am- lien nad fel yr eglurai y Rev. bethan yr ym- si iangosent id do. Ond tra thebygol mai ar 1100 glogwyui glan y môr gerllaw Llanelli, sir Gaerj y safai y parchedig yn syllu ar y utio yn ei nwyf a'i elfen yn ymbrdncio a eh vmreu fel pob pelk byw arall, pan ddaeth y Bjiii>d Lilipwtaidd i mewn i'w flwch, canu gw,;g a disylwedd, yn hytrach nac edryoh fel yr hen fardd anfarwol ar y mor yn ei tingder, ei fawredd, a'i gyflawnder dihys- tiydd a'i bortreadu i Iachawdwriaeth pech- cdut iaid mawn cAn o foliant a anfonir at Orsedd lor yn feunyddiol gan dyrfa aneirif D ganiyuwyr yr Oen. fn hytrach na'ch blino, gyfeillion, gydag iiaaes pob dydd yn ei ddydd, pan na fyddo dim noillduol yn galw am hyny, gwell ydyw i mi roddi total i chwi gyda'i gilydd. Fel hya ynte am y fordaith o Southampton i St. Thomas. Cawsom fordaith blesurus a gwir j idymUnol, tu hwnt felly i ddysgwyliad pawb, 1 ic yn ol tystiolaeth dwylaw a swyddogion y y lion?, yr oedd yn eithriad i'r un fordaitb a gafwyd er's blynyddoedd Jawer. Y dydd llewyrchai yr haul mor siriol, a gwenai mor fwyn, heb gwmwl gwgus i'w ganfod yn sgos i'wgerbydhardd, felpebyddemoll yn engyl. Y nos drachefn, siriolid ni gan y llorr anan- dl 3 gyda'i golenni prydferth yn arianu gwyneb yr eigion gwyrdd o'n cwmpas, nes ydoedd fel A mil o lygaid gloewon a dysglaer yn syllu fycy arnom, ac fel yn erfyn am orchymyn i weini rhyw gYBuri ni. Dym. y rhyfeddoiau oedd genym i syllu arnynt ddydd ar ol dydd, sef yi haul melyn a dys- g'aer, brenin y dydd. Y lleuad loawgan, a r sgr afrifed a siriol y nos, fel bugeiles yn gwylio ei phiaidd ar ryw Pampa VifesDroL heb glawdd na therfyn o un gorwel I r llall i'w ganfod. Odditanom, y mor a l donau mawrion yn rhedeg tuag atom yn finteioedd ar gefnau eu gilydd, ac yn en nwyfiant yn ar gefnau eu gilydd, ac yn eu nwyfiant yn dringo ystlysau y Mcsselie fel pe baent am gusaou ei gwyneb. Testynau ardderchog, onite, gyfeilnon? Ond yn problems rhy ddyrus i'w dansoddL Yr unig beth ydoeo.d a thtieda ynado l feichio y meddwl oedd unffurfiaeth yrolygfa, canys yr oedd yr holl sceneries gymamtuwch- law yr amgyffrediad, fel nad allaij meddwl wneud dim a hwy. Allanol fwyniant'j am hyny diflanai y dyddordeb yn fusn. Darfyddodjd y mwyniant yn cgwir ystyr y gair mewn deuddydd neu dri. canys nid oedd genym un math o introduction^ fel ag i wneud i'r naill beth egluro y llall ir meddwl. Yn ngwyneb hyny, aid oedd genym ddim i'w wneud ond gorwedd fel anifail dan ormodo faich nes cawsem ryw olygfa cewydd, a chyn i ni gael un newlldd yr oeddem wedi gorwedd nes oeddem yn fwy diog'(os oedd lie) na'r g fer kwn^ya Tr-d^g-r er's llawer dydd, yr hwu oedd y1.1, i f wvta siwgr brown. Nos Fawrth, y 15fed, oddentu wyth o'r gloch, canfy ddwydgoleudy Sombrero: yr oeddem y pryd hwn o fewn 100 milldir i St. Thomas. (Dylaswn nodi i ni fyned heibio yr Azores neu y Wesim n Mands boreu y 7fed|; v^oeddem yn rhy bell i'r deheu i'w canfod). Pan ddaeth v golenni bychan i'r golwg, yr jedd pawb as flaenau eu traed yn ei roesawu, ac yn syllu mor ddifrifol yn ei lygaid coch fel pe yn darllen tynged ei enaid yn y byd arall; adeg ryfeddol oedd hon, niphetrusai yr aristocrats ymneillduedig a gorucbddynol, y rhai oedd yn mhen ol y Hong, lychwino eu gwisgoedd 8anctaida(i) drwy ymgymysgu 9. phublicanod a phecli- aduriaid yr ail a'r trydydd dosbarth er mwyn canfod y goleuni bychan siriolgoch yn cylcli- droi. Dyna fraint, bendith, ac anrhydedd osodwyd arnom y noson ym8, onite ? Cael sangu ar yr un astell a r ari8trocsrut,ca,el gweled yr un golenni ag a welai efj a hyny ar yr un amser I J Soys, peidiwch siarad a mi eto fel dyn; arswydwch, meddyuwch yn rnhlith pwy yr wyf wedi bod t Wedi i bob un foddloni ei awydd ar yr olygfa, troai i fewn, fel y dywedir, er mwyn ymbarotoi ei hun gogyfer a'r olygfa dran- oeth, canys byddem yn angori yn St. Thomas yn foreu. My pan wawnodd dydd Mercher, yr oedd pob gradd a dosbarth ar y deck a'u llygaid allan haner llath o u penau er canfod y dref, yr hon a ymddangosai fel twr o gregyn oysters wedi eu bwrw i r traeth gan ryw tided wave j ond fel y dynesem yr oedd pob peth yn mwyhau yn aruthrol, nes tyfodd y cregyn yn dai gwych, arhaiohon- ynt yn balasdai heirdd. Am saith o'r glock boreu dydd Mercher, yr oeddym wedi angori 0 fewn i filidir i'r dref, wedi cael pedwar niwrnod ar ddeg o ddwfr y m8r, ac wedi nofio 3,500 o filldiroedd o Southampton. (rw bMMu).
Y CYRFF YN NGLOFA Y DDINAS.
Y CYRFF YN NGLOFA Y DDINAS. Yn deall fod cryn bryder yn bod mewn cysylttiad A chaffaeliad y cyrff sydd yn awr yn feirw yn nglofa y DdiniS, yn enwedig wedi atebiad yr Ysgrifenydd Cartrefol i Mr. Macdonald mewn cysylltiad a chanoedd meirw Abercarn, yr ydwyf wedi cymeryd y cyfiensdra o ymddyddan ag amryw oruch- wylwyr glofaol goreu y dosbarth, un o ba rai ydyw Mr. Idris Thomas, brawd i Mri. Edmund a Daniel Thomas, yr hwn sydd yn oruchwyliwr trwyddedig, a'r hwn, mewn canlyniad i'w brofiad yn nglofa y Ddinas er y danchwa, sydd yn foddlon cymeiyd arno ei hun y gorchwyl peryglus a'r cyfiifoldeb o ddyfod o hyd i r holl gyrff nad ydynt wedi eu ciaddu o dan faces. Y mae yn sicr yn ei feddwl ei hun hefyd y gall hyny giel ei wneud heb ond ychydig gost cydmariaethoJ, mewn oddeutu pythefnos o amser. Bydded ei bod yn berffaitn ddealledig nad yw y llinellau hyn yn cael eu hysgrifenu gyda'r amcan o greu teimladau anhapus yn erbyn neb sydd mewn llywodraeth yno yn awr, nac i godi unrhyw ddrwgdybiaeth. Nid oes am- heuaeth nadyw yr oil sydd yn cael ei wneud yn awr yn cael ei wneud gyda'r amcan goreu a chywiraf; ond gan fy mod yn oruchwyliwr y gweithwyr, a chynygiad y boneddwr hwn wedi ei wneud i mi, a hwnw yn cael ei gym- eradwyo gan amryw ereill, teimlwyf mai fy nyledswydd ydyw ei wneud yn gyhoeddus, er i gamrau gael en cymeryd er atal i Iota y Ddinas gael ei gwneud yn gladdfa i'n cyd- weithwyr trancedig, yn enwedig y cyfryw hyny (os ydyw cynllun Mr. Thomas yn un ymarferol) a ellir dyfod o hyd iddynt mewn amser byr, a chyda chost cydmariaethol bychan. Rhoddir ar ddeall i mi hefyd na fydd i gynllun Mr. Thomas wrthdaraw yn erbyn y dull presenol o weithredu, ond y gelbr cario y ddau gynllun yn mlaen at yr un pryd. Y mae i'w obeithio, gan hyny, y rhoddir ystyriaeth i'r cynygiad, er lleihau teimladau gofidua perthynasau y trancedig- ion, ac i brofi i'r cyheeddyn gyffredinol nad oes na thraul na thrafferth rhesymol yn cael eu hebgo, er cyrhaedd yr amcan mewn golwg-cael cyrff y trancedig a'r lladdedig allan. Pentre Ystrad, Chwef. 21. W. ABRAHAM.
TUCEFN I SIOP COLOMENOD.
TUCEFN I SIOP COLOMENOD. Yn sicr, y peth agosaf at y wyrth o droed- igaeth y fath bechaduriaid ydyw eu cadw yn nghanorystormydd pechod, a'r temtasiyn- au a rhuent yn gyaon o'u hamgylch. Nis gellir cadw y fath bersonau ond trwy fodd- ion dyddiol, cyfarfodydd beunyddiol, a'r rhai hyny yn gyiaddas i'w chwaeth a'u hangen- rheidiau; hon ydyw yr unig ffordd i gaiw Eersonau o'r fath o grafangau y dinystrydd. >yroa y rheswm fod y rhai a fynvchant yr yatafell fechan tucefn i'r Siop Colomenod yn ei gwerthfawrogi, ac yn myned allan bob nos i wahodd eu hen gyfeillion ii wlecld efengylaidd arlwywyd yno. Fel hyn y dywed un foneddiges sydd am flynyddau wedi bod yn llafutio 61 iachawd- wriaeth y tlodion Yr wjrf fin cofio i Mr. Booth fy nghymer- yd un boreu Sul i'r Siop Colomenod, ac er fod deng mlynedd oddiar hyny, y maa yr olygfa yn hyfryd a cewydd i'm cof yn awr. "Tt&nlwn yn aiswydus o bex*yddym- ddangosiad pethau y tuallua j wrth gwrs, yr la( ddangosiad pethau y tuallua j wrth gwrs, yr oeddfyr heol yn llawn o ddymon a menywt d tl. d, yn prynu a gwerthu, yn gwaeddi ac ysgrechain, nodau uchelfain yr adar yn ychwanegu at yr anghydsain cyffredinol, Y fath le i'm dwyn ar foreu Sul, meddyliwn, ac eto y fath le a hwn yw'r lie i'r fath Gen- hadaeth. Ond unwaith y tufewn i'r ystafell, er mae bychan ac anhyfryd mewn llawer ystyr, etoni anghofiaf byth o'r wledd gawsom. Yr oedd yr ystafell tna haner llawn o bobl, bron yr oil o honyiu, yn wael eu gwisg, ac yn crynu gan yr oeri-M er hyny, edrychent yn hapns iawn, a chanent mor iachus, nes y cef ais fy swyno yn hollol. "Testyn Mr. Booth oedd Merch y brenin sydd oil yn ogoneddas o fewnac yr wyf yn cofio yn dda mor astud yr ymddangosai y bobl yn gwrando; mewn gwirionedd, yn gwledda aryr hyn ddywedai. Dangosai pa fodd yr oedd Duw, nid yn gwertbfawiogi rhwysg brenhinol, aur a eidanan, ondyn edrych ar y jalon, ac yn ll i«eiiiiauyn y rhai oedd yn bur a gwyn oddifewn. Gan daro y mur gwyn, dywedai,—* Y mae llawer o bobl yny byd, yn debyg i'r mur hwn, yn edrych oddiallan yn wyn, ond yn mhell o fod felly oddifewn. Pe buasech yn tynu ymaith y grofen yins, deuech ar draws ceryg geirwon. a phe buasech yn tynu rhai o hon- ynt ymaith, ch wi gaech forta r, ty wod, wriel, a'doesneb yngwybodbeth arafl, wediewgosod i fewn i ianw. O !b j dded i'r Duw Hollalluog ysgnbo ymaith oddiwrthym bob peth an- sylweddol, a'n gwneud yn bur o galon.' Yr wyf yn cofio yn neillduol y modd y pwys- leisiodd ar y ffaith y gallem, trwy yas Duw, fod yn brydferthyma, nid oedd o bwys faint o bechcd, ac o bob peth efnadwy a n ham- gylchynai o bob ochr, ac y gallai Duw ein cadw yn bur a gogoneddus oddifewn, er cy- maint y temtir ni oddiallan. "Dywedai, 'Ydynynaag sydd. ganddo wraig a theulu annuwiol, yr hwn y ceisia ei gyfeillion chwerthin ei grefydd ymaith, a'i ofidio yn ddyddiol; y llanc yna nad yw yn clywed ond tyngu a rhegu o foreuhydyr hwyr, a'r ddynes dlawd yna sydd 4k pnriod medaw, dywed Duw)am danynt,4 eiddo i mi ydynt ac ynllawenhauyn y meddwl, ac yn eu cadw rhag drwg. Y mae Duw yn cania- tau i'r diafol ddyfod cyn belled, a gadael iddo ei temtio; gadael iddo aflonyddu y ddyn- es dlawd yna, ond pan yr edrycha i fynv ato Ef, estynai allan ei fraich, cydia yn ei llaw, a dywed, Eiddo i mi ydyw,' a cheidw hi yn bur ergwaethif pob peth.' "Darluniodd pa fodd yr oedd Duw yn alluog i gymeryd y cloddiwr garw, meddw, oedd wedi codi y boreu hwnw, a ennr yn ei ben, a llogell wag, gan arllwys allan lwon a rhegfeydd tra y troai i'r ystryd, ac nid yn unig ei wneud yn bur o galon, ond mor brydferth yn ei olwg Ef, fel y byddai yn llawenhau ynddo yn wrastadol, a rhybuddiai ni mai gwaith ysbryd Duw yn ein calonau, yn unig allai ein gwneud yn hawddgar yn ei olwg. Dywedodd dyn tlawd wrthym, yr hwn oedd wedi ei eni o rieni cyfoethog, wedi derbyn yr addysg uchaf, ond wedi syrthio trwy yfed i'r gwaelodion, ar ol hyny, a'r dagrau yn treiglo dros 'ei ruddiau, na wnai byth, byth ei anghofio. Ocd,ochl och y ddlod, y ddiod. Aeth i lawr i fedd y meddwyn!" f O nid mater hawdd ydyw cael chwaneg- iad at deulu y Brenin o blith y lluoedd an- imwiol, truenus hyn. Y mae y rhai a lafur- iant yn eu plith yn gorfod ymfoddloni i weithio am^fisoedd, heb gael mor belled ag y gwelir ond ychydig lwyddiant, yn falchi achub ambell em gwerthfawr o ganol y dinystr cyffredinol. Ond y mae un gem o r fath hyn yn werth llawer o chwilio, fel ag y gwna yr banes canlynol o eiddo hen ehedgwr colomenod hollol egloro :— £ < Yr wyf wedi bod yn un o'r dyhirod pen- af fu erioed—tyngu a rhegu. Ni chefais I erioed heddweh-tyngtt a rhegu o foreu hyd yr hwyr, er fod fy ngwraig yn dda iawn, a byth yn rhoddi achos i mi. Yr oeddwn yn gadwrcolomenod mawr iawn. Un boreu Sul, tra yr oeddwn i a fy mab yn cerdded i lawr Club Row, gwelais ddyn a arferem ei alw yn Black Jim, yn pregethu ar gongl Sclater Street. Rhoddodd allan y penill canlynol 11 never shall forget the day When Jesus waslrd my sins away.' A meddwn i wrthyf^fy hun, os gall Iesu achub y fath adyn a thi, gall fy achub iniu. Yna sefais, ac nis gallaswn fyned ymaith. Yr oeddwn fel pe bawn wedi cael fy sicrhau i'r lie, a chlywais yr oil oedd ganddynt i'w ddweyd. Dechreuodd wlawio, a dywedas- axit Y mae genym le bach hyfryd iawn, a ddeuwch chwi i fewn V Ond aethum adref, ae fel yr oeddwn yn myned, gofynais i fy mab, Oharlie, pa fodd yr oeddet yn eu leicio V 'Yr oeddwn yn eu leicio yn dda iawn,' obai. Ac felly finau.' meddwn, yr hyn oedd yn rhyfeddod, o herwydd ar un- rhyw amser arall buaswn yn eu tyngu a'u rhegu; felly aethum adref yn ofidus, canys yryr oedd rnywb 3th yn g weithio o'mmewn, erna wyddwn beth oedd. Dywedais wrth fy ngwraig,—1 Yr wyf yn myned i'r capel heno.' Ebai hithau,—4 Son am danoch chwi yn myned i'r capel! y mae yn fwy tebyg mai i'r dafam yr ewch, a dyfod adref a'm CUTO.' Bwyteais fy Dghiniaw yn dawel iawn, fel y meddyilwn, wyddoch chwi—-ni thyngais. a meddyliwn yiiof fy hun yr holl amser,—'Mi a &f, mi a M. Yr wyf yn becbadur. Yr wyf yn gwybod nad wyf yn gwneud yn iawn.' Ar ol tê, pe bai rhywun yn cynyg i mi wn i faint o arian am beidio myned, myned aLwnawn, o herwydd teimlwn nad oedd dim ailasai fy ngbadw oddiyno. Pan aethum i fewn, mi feddyliais mai lie bach digrif iawn ydoedd, ac nid oedd neb braidd yno, oblegyd yr oeddwn yn gynar. Yna edrychais o'm amgylch, a gwelais y blwch arian, a gosodais ychydig bres ynddo. Yn mhen ychydig, daeth White, Carry, Price, ac ereill i fewn, pa rai oedd wedi bod yn yr awyr agored, a dechreuodd y gwasanaeth. Pregethwyd y bregetb- gan Jermy, ac aeth adref fel aaeth i'm calon. Yr oeddwn yn pwyso fy mhen ar fy iswylaw. o herwydd teimlwn yn rhy feichus i'w ddal i fyny. ac ar y diwedd, daeth White i siarad a mi— nid oedd angen perawadio llawer antaf i'm dwyn at fainc yr edifeiriol. o herwydd teimlwn yn ddrylliedig. Felly aethum i lawr, a dywedai White wrthym, 'Gweddi- wch ?' I Ni fedraf weddio.' Ceisiwch, ceis: iwch,' ebai yntau, ac mi geisiais; ac ar ol i mi weddio ti pyr?, rseidhis i fyny, a dyweda s, 'Os hyn yw crefydd, yr wyf yn ddedwydd.' Yr cedi yr oly^l-i y fath un na anghofir byth gan y rhai oedl yn bresenol. I Ym- ddangosai,' fbai un, 4ein bad weii casly fath olwi o ogoni-tut, nes oedd yr holl le yn oleusdig fel tan pan y nei-'itoisd y dyn, druan, ar ei dr i-2d.' "Dyvrodais with;»t fed gsnyf wraL*. 4 Deuvvch a bi,' meJdeiit bwy, ac acthu-j .1 hi, a chafodd droc..liga?.th, a'r un fach hefyt?, oblegyd, tra yr Q0.,1d ei ro.am yn oLstadd ac yn wylo, wylodd yr un fochan hefyd, a chaf- odd afael mewn heddych. Yna ^tViv.u a'r b&chgen, a chcfodd yntau ei dr i; ac felly yr awn yn y bhen o by 1. Y boreu Sabboth nesaf, fel yr ced wn a scfyll ar gongl Sclater Street gyda'r lleiil, yr oedd yu ym- ddangoa fel pa nas gallascnt ymadiel o'r He. Pwyntiocld un o fy hen gyfeiJlion ataf, ond dywedai ,—4 Pe biech yn tdmlo fel >r wyf fi, fe ddeuech chwthau hefyd.' 4 Yr yd} ch yn myned yn ynf e:-n1.. Ond y 1113.6 yr Iesn yn fy ng-vneud yn 11 ?.w?n,' meddwn. Dy- wedejft ambell waitb,' deuvch i gael glared.' ond bob imise.- fe g:s.wn y fu idugoliaeth, o herv ydd ni fynwu ycnwai^og o hwnw; ac arferwn ddweyd wrthrut 'y mae gwaed Ie?u yn fy nglanliaa;' Gwyddoch beth oeddvyn, y modd yr arfer^vn dyngu—edryeh- wch arnaf yn cwr, ac y mie fy nghartref fel nef edd fa .h i lawr yma. Yr wyf wedi bod yu y py'lau llvgod,' ac yn ymwneud a phob drwg c d nchubodd yr Ar^lwydd fi, a gall eirh acbub chwithau hefyd.' Felly ni syflais oddi fir ih yr Arglwydd. Y mae fy nghartief wedi bod fel usfoedd fa."h byth oddiar hyny. Yu lie tyngu a rhegn, yr ydym yn myned i lawr bob hwyr ? boreu i weddio dros y naill y llall, dros bcchadiv bi^, a thros y Genhad aeth. 44 Y mae genyf fy Meibl, a hanes Bywyd Crist ynia, a. dailleraf hwynt bob pryd y bydd genyf amser. Cefais lawer bendith yn yr hen Ie. Er mai He ffia'dd tucefn i siop colomenod oedd, eto yr wyf fi a'm tealu yn ei fei (Tw boahav).
TRIOEDD b DREFORIS.
TRIOEDD b DREFORIS. Tri pheth sydd yn eisieu yn fawr yma: William Netti o'r Fforest, llai o'r gwaith mawr yn y gweithiau dean, a mwy o gyflog i'r glowr, druan. Tri photh sydd sisieu eu dymchwelyd i ganol y morDizzi a'i ganlynwyr Toriaidd, Gweithiau Dor Ghndwr sydd yn haner na- wyQH pobl, a r -rnesx pudlo y Fforest Uchaf. Tri chymer i l ond yn hollol wahanol i'w gilydd Dai hacn Y crydd, chwedleuwr yn y dafarn; Wil Shini, .hwedlcuwrhanesyddol; a Hannah Mandry, un sydd yn hoff o ddar- llen y DARIAN. Tri pheth sydd a llawer o flon am danynt y dyddiau hyn Y foam cars sydd yn cludo y bechgyn ar noi Sadyrnau i weled eu dandies, gwait'i nowydd diorphen Midland, a Ffair Llacgpfclach. Tri phorson sydd wedi enwogi eu hunain am byth yn Dgwneuthuriad y gwaith mawr: Twm Cochyn o'r Fforest Ucnaf, Wil o't Doll- dy (Pont y Fforest gynt), a Long Bill oalcan- dy_y Tycanol. Tri pheth gorthrymus yn y lie hwn y dydd- iau hyn: Truck Shop y D-, contractor mawr gwaith yr Mr a'r dyn camog sydd yn ceisio dyfetha peddlers y Fforest Uchaf cyn eu ? amser. Tri pheth sydd a llawer o son am danynt y dydd inn hyn Y Llwynog wedi ymddangos eto yn y DARIAN ar ei faes ysglyfaethus, Peace y lleidr hynr. d c Loegr, gwitwar o'r Sway sydd yn hel g 'ragedd pobl. Tri phatb ncwydd spon sydd wedi ym- ddangos yma: Y Laui Wen ar Graig Tie- foris, gwraig cigydd yn tynu lhmiau, a's 4 Sway Despatch' dnn adjlygiad Edmund y masiwn.—GOOD LAD.
TREFORIS.
TREFORIS. Saif y He hwn ar lcchwedd bryn mewn modd rhamactus i vwn—bryn sydd wedi bod ynenwos yn amsor rhyfelor dd yr hsnFrytan- iaid a'u gelynion y dyddiau gyllt. Saif yr hen gastc-ll ar war psllaf y biyn, a thros ei wyneb llwyd y mao yn cad ei add irno fel gavdd flodau gan fythyn d o's dull hen a'r diweddaf, a Tiireforis fe tref waiChoidiol y tii. gogleddol idd), a'r Inn Dawe ddolenog yn golchi ei dr .ei bob hwyr a bcreu, gan sisiai ganu "i ch ymdroiglo tua'r mdr, a pha- las y gwr boueddlg o'r Lan fel cap ar ei ben moc', i1. n md, caays mao y gweith- f ;ydd clydd v-'cdi blingo harddweh a theg- -ig wch ei v'incb er ysblwyddi lawer bollach. Canudd y bardd wrth edrych arno unwaith: Dsear yw hou adawyd—gin laswelit, Ga i lysiau wrtho lwyd; Yn ei llivv a'i gwyaeb llwyd Gan fengeu a lwyr 11 ngwyd. Ond os yw y ddaear yn ddiadnitrn, nid yw crefydd y Groes felly, canys mie y He hwn yn cynwys cystal capeli a'r un yn Nghymru o'i faintioli, a'r oil yn cael eu llanw yn an- rhydeddus o ganlynwyr yr Oen. Ac am gantorion, y mae yn ail i Giwu Dar felly, o hetwydd nid oes dim ond canu byth a hefyd i'w glywed o bob cwr iddo. Mae y crochan yn berwi hyd yr ymylon ganddynt y dyddiau byr. am ffaifio c6r r ndebol o fccbgyn a. rr erched gOfeu Clydacb, Treforis, a Glan- dwr, o dan ar^eirfad y galluog D. Francis er myned i Eisteddfod fawreddog Caerdydd yr haf dyfodol. Edryehwch ati, fecbgyn, canys y mae yma champions, os ati yr Snt. Teilwng yw gwneud sylw o'r boneddwr R. Hughes, Ysw., Ynystawe, am ei garedig- rwydd i'r tlawd yn adcg y rhew a'r tywydd barugog sydd newydd chwalu i ffwrdd. Y mae yn arferiad ganddo bob blwyddyn i roddi bl mcedi i'r tlodion, ac felly ni anghof- iodd ei haelionusrwydd y flwyddyn hon eto, canys fe roidodd tua deugain o honynt fel arferol. Fe ddichcn y cawn weled rhagor o'r bobl arianog, sef meistri y gweithiau alcan yma, yn agor dor eu mynwesau tuag at y tlodion yn y dyfodol. Y m'ie yma un yn prysur godi ar ol Hughes a Thomas o'r Lan, sef W. Williams, Ysw., Fforest Hall, a gobeithio y bydd iddo efelychu y. ddau hyn, a rhagori arnynt hefyd. Y 6ed or mis hwn cynaliwyd cjmgherdd ragorol yn Libanus gan yr Annibynwyr Seisnig, yr elw tuag at ddileu dyled y capel. Cafwyd gwasanaeth y ddwy Miss Morris, Llanelli,—eantoresau da iawn; y bydenwog Llew Tawe yn nghyd a lluaws o gantorion ienainc sydd yn ymgodi i'r esgynlawr o'r He hwn, ac yn eu mysg, yn eithriad iddynt oil, yr un façh, ond mawr ei thalent, S. C. Thomas, yr hon nad yw yn 11 oed eto, merch D. Thomas, Goruchwyliwr Alcindy y Worces- ter. Fe wyr pawb sydd wedi clywed y foneddiges ienane hon, ei bod hi yn teilyngu sylw er cefnvgaeth iddi yn y dyfodol, ac er hwylusu y brawd W. J. Rees i barhau yn ogniol i'w dysgu hyd nes y daw hi yn ddigon mawr i fyned i Aberystwyth. Y Sadwrn di'vrsddaf, yr oedd yn synu y dorf fawr yn Eisteddfod yr Hafod, Abertawe, p-n yn cystadlu yn un o ddeg o ferched braidd gy- m tint arall ah • ar ganu 'Bugedes yrWyådfa I lan yr enw L; Fuch, ac yn dyfod allan yn -f ail oreu. CJ.feJ,. wobr dda wedi cael ei gwueud i fyn:, g. y cadeirydd, W. Williams, Ysw., Forest H3.11, a'r beirniad. Teimlais i gauu as 'Doriad y Dydd' id li fel hyn: wr Eos Fach i ny Yn enwog yn y byd; Mae talent yr un fitw fach Yn dangos hyn o hyd Pan saif hi ar e&gyi l»wr, Bydd dull a'r meAd y can Yn dwya y dou i weyd daw u* Mewn bri ya. ugwlad y gan, Ni chaiff y ba di a'r cerddor Un cam o'u gwaith gan hon, Hi gana taegys un mewn oed, (I Rcb boen yn lleddfu'i bron; Xioad iddi lwyddiant helaeth Mewn dyag, a dawn, a moe?, I'w gwlid yn adduru ac yn glod Nes darfod dyddiau 'i hoes. IOAN GLAN TAWE.
RHYDDFRYDIAETH YN SWYDD FYNWY.
RHYDDFRYDIAETH YN SWYDD FYNWY. Y mae yn dyfod yn amlycach yn ddyddiol fod Rhyddfrydwyr Mynwy yn penderfynu ymryddhau o lyffetheiriau Toriaeth y cyf- leusdra cyntaf a gant. Y mae cyiadeitnasau Rhyddfrydcl yn cael eu ffarfioyn y gwahan- ol drefydd, a'r rhai hyny yn amlwg yn cyr- haedd eu hamcanion. Dydd Gwener di- weddaf, cymerodd etholiad cynghorwr i dref Mynwy Ie, gj da golwg ar etholiad pa un y dangoswyd brwdfrydedd mwy na'r cyffredin. Y mae cynghor y dref am y blynyddoedd diwcddaf, wedi bod yn cyfaewid i raddau, fel yr oedd erbyn hyn wedi dyfod bron yn gyfartal o ran gallu, ac er mwyn cael mwy- bfiif yn y cynghor, yr oedd brwdfrydedd mawr yn cael ei deimlo gan y naiU blaid a'r llall. Y ddau ymgeisydd oe idyiit Mr. Henry F. Meredith, (Rhyddfnrdwr), a Mr. Mathew Jones. (Ceidwadwr). Canlyniad y pleidleiso oedd i'r Rhyddfrydwr gael pedair o bleid- leisiau yn fwy na'r Ceidwadwr. # Y mae hyn yn arwydd er daioai, ac yn sicr o fod yn gefnogaeth i Ryddfrydwyr y sir a'r bwrdeis- drefi wrth feddwl am yr etholiad cyffredinol. Y mae y Toriaid wedi bod yn edrych ar y sir hoc, o herwydd dylanwad tra arglwydd- iaethol rhai o'u pleidwyr dylanwadol, fel etifeddiaeth iddynt hwy, ond y mae lie cryf i gasglu yn awr, oddiwrth arwyddion yr am- serau, fod dylanwad egwyddorion yn debyg o fod yn gryfach na dylanwad personol yn yr adeg fydd o'n blaen. Nid oes genym ond llongyfarch ein cymydogion yn sir Fynwy ar ou penderfynoldeb a'u ilvry»Miant.
RYMNI.
RYMNI. Cynaliwyd cyfarfod llenyddol yn Assembly Room y Rock Hotel, o dan lywyddiaeth Mr. W. L, Williams (Gwilym Craig y Tyle), nos Lun, y I7eg cyfisol. Beirniad y canu, Mr. J. Lloyd (Eos Carno), Tredegar. Beirniad y farddoniaeth, Mr. John Perkins (Dyfnwal Dyfod), Rymni, Ar ol araeth fer a phwr- pasol gan y llywydd, aethpwyd yn mlaen a gwaith v cyfarfod yn y drefr gaelynol:—Solo Tenor j 14 yn cystadlu—goreu, arweinydd cor y Fochriw. Beirniadaeth y* englyn 6 yn cystadlu—goreu, Dewi Glan Taf. C&n ddi grif; 7 yn cystadlu, a rhanwyd y wobr rhwng Mr. D. Davies ac avweinydd cor y Fochriw. Beirniadaeth vr alaw a'r gydgan f daeth tri chyfansoddiad i law—goreu, Mi X T. Jones (Iouan Brychan), Rymni. Canu deuawd, 4 Hebe? j' 6 yn cystadlu—goreu, Mr. W. Jones (Morgrugyn) a Mr. D. Edwards, Soar, Pont- lotyn. Solo Bass,4 Hoff iaith hen Gymru 10 yn cystadlu-goreu, Dewi Buallt. Canu 4 Morgan lien;' dan barti yn cystadlu—goreu, Mr. W. Jones (Morgrugyn) a'i gyfeillion. Canu 'Y Ffynon ger fy Mwth;' cystadleuodd tri pharti—goreu, parti y Fochriw. Araeth ddifyfyr—testyn, Esgud i wrando9 yn cystadlu—goreu, Morgrugyn. Cafwyd cyn- ulliad Huosog a chyfarfod adloniadol dros ben. EISTEDDFOD CYMREIGYDDION GWBUT.—Y mae adeg cynaliad yr eisteddfod hon wrth y drwa, ac yn ol pob argoelion, bydd hon yn un o'r eisteddfodau mwyaf llwyddianus a gynaliwyd yn y parthau hyn erioed. Er fod ieeldeir maanach yn gweithio yn eiherbyn, eto i gyd nid yw y pwyllgor wedi arbed traul na thrafferth i gario pob peth allan yn an- rhydeddus. Bydd Eryr Eryri, yr arweinydd buddugol yn Birkenhead, yn pwyso y cautor- ion, a deallwn fod lluaws o gorau enwog a llaosog yn dyfod i'r ymdrechfa. Dywedodd yr ysgrifenydd wrthyf fod y ffugenwau sydd wedi dyfod i mewn ar y m&n destynau bron yn ddirifedi, ac y mae yn ffaith fod rhyw dyrfa 0 feirdd i sefyll ger bron Dewi Glan Taf y diwrnod hwnw. Gredwn hafyd fod y pwyllgor wedi dethol goieuon yr oes i was- aoaetbu yn y gyngherdd-neb llai nag Eos Motlais a Llinos Rhondda. Ceir clywed un o brif gantorion Gogledd Cymru yn y gy- ngherdd hon, sef Huw Peris, yn ngbyd a holl oreuwyr Gwent yn ddiwahaniaetb. Cofied pawb am Neua^'d Ddirwestol Tredegar dydd Llun nesaf, ac nid oes un amhei aoth genym na fydd pawb wrth ddychwelyd yn bendithio Cymreigyddion Gwent.- IAGO Ap JRnYS. Nos Fawrtb, Chwef. 18fed, cynaliwyd cyfarfod Ilenyddol yn vestry Ebenezer, dan nawdd4 Blodeuyn Gwent.' Rhif 34, M.A.T.D. Llywyddwyd gan Mr. R. Richards. Wedi cael anerchiad gan y llywydd, awd yn mlaen yn y diefn-ganl nol:-Cin, I Y Bardd a'i Delyn' gan Miss Margery Lewis. Adrodd- iad,4 Penderfyniad y Baccgen Da' gan Owen Evans. Clin,4 Bugeiles yr Wyddfa' gan Miss Mary Harris. Darlleniad, 'Y Dyn Ffwdanus' gan S. Lewis. Can, 4 Gyda'r Wawr' gan Miss Ann Harris. Adroddiad, 'Y Dyn Meddw' gan Iorwerth Edwards. 6fin, I Those Evening Bells' gan Margery Lewis. Dar- lleniai, Y Tafod Ffrewyllaidd' gan Thos. B. Bavies. Cystadleuaeth ar ganu ydeuawd, 4 Gadewch i Blant Bychain;' buddugol, W. J. Jones a Mary Harris. Adroddiad, 'Yr Annuwiol yn Marw' gan J. Griffiths. Dea- awd, 'Y Ddeilen ar yr Afon' gan y Misses Ann Price ac E. Williamtt. Adroddiad, 4 Gofid Gwraig y Meddwyn' gan Catherine Gabriel. C&n, 'Adre'n ol' gan Eos Glan Ffynon. Adroddiad,4 Gochel y Cwpan' gan John Gabriel. Adroddiad,4 Mae'v Meddwyn yn Ddyn' gan Margaret Jones. Beirniad- aeth loan Gwent ar y penillion i 'Festri newydd Ebenezer f buddugol, Wtn. Irfon Davies. Can, 4 O dywed im' awel y Net. oedd' (Blodwen), gan Margery Lewis. Cafwyd cyfarfod rhagoroh Yr;oeddyr ysgoldy yn orlawn o wrundawyr. TALJESIN.
GILFACH GOCH.,
GILFACH GOCH. "YR HYN A WELAIS AC A GLYWAIs.N os Fawrth, Chwef. 18fed, traddodwyd iarbih t y testyn uchod gan y Parch. H. Powell, Rhondda, yn nghapel y Methodistlaid Cyn. tefig. Cymerwyd y gadair gan Mr. J. Meckle. Yr oedd y capel yn orlawn, a chafwyd darlith ddyddorol i'r pen. Yr (!edd yn amlwg fod y darlithydd wedi gweled llawer ac wedi clywod Uawer trwy w itanol ranau o Loegr a Chymra. Yr oadd yr elw i drysorfa y capel uchod. 44BETH YW DY ENW?"—NOS Fercher.yr 16 g cyfisol, cafwyd darlith ar y tesfcya ochod yn Egnapel Bryn Seion, g^n y Parch. J. C. Evans, gweinidog y lie. Dymi y tro cyntfif i Mr. Evans ddyfud i'r tpIwg fel dar l thydd. Yr oedd geiriad ei destyo yn Lynod. ac yn ymddangos yn ddyeithr iawn ond caf wyd darlith ragoroL Dangosodd fod pwys mewn enw—dull gwahanol genedloedd o gyfiawniy ddefod o enwi plant-nod ."add enwau gwahanol Iwythau—y&ty.j 'IWQU gwahanol genedloedd—y dull neu yr aLffeMad o gam-enwi pereonau, a r pwys o enill enw da. Yr ydym yn onest gredu y byddai yn litS cyffredinol yn ein gwlad pe darlithid hi yn mhob rhan o honi. Y mae yn Uawn o bethau tlysion, ac yn addysgiadol, yn neiU- duol i gymydogaethau gweithfaol. Dymun- em lwydd i Mr. Evans feldarlithydd. Yr oedd elw y ddarlith yn myned i gynorthwyo brawd angeaus o'r egiwys. CLADDFA I'R LLE.—Gwelais grybwylliad gan Alarch Ogwy yn y DARIAN yr wythnoa o'r blaen. Purion, yn wir. Yr ydym wedi- meddwl am hyn lawer gwaith. Y mae y mater yn wir deilwng o sylw ac ymdrech y trigolion yn gyffredinol. Nid oes yn bresenol genym ond fiefydd pell a hoHul anhawdd i fyned iddynt, yn neillduol ar dywydd garw, naill ai i TonyrefaiL neu Glynogwx-amryw fiUdiroedd i'r naill ar llall o honynt, ar hyd ffyrdd Ued arw ac hynod galed. Cred ^n pe byddem ond gwneud apeliad diftif at yr awdurdodau priodol ynnghylch j-, t,er, y gallem lwyddo i gael Claddfa rh ngy lfe hwn a Thjnyrefail. Y mae y bob! yn fawr, a'r marwolaethau felly yn all t, a plum y meddyliom nad oes yn yr atdai yr un Gladdfa, y mae yn syn fod y peth wedi cael ei adael yn Uonydd cyhyd. Os cawsom y cyfrif priodol, clywsom fod yn y ile 2,200 a drigolion rhwng y 11u ffermdai sydd o gwm- pas, felly feweBr fod angen Claddfa gyflens mewn He o'r fath. Dichon y toinila rhai o'r prif ddynion ddyddordeb yn y mater, ac y eeir sylw o'r peth cyn hit mewnrhyw ffurl neu gilydd. CAOTADAETH Y CYSEGR.—Da oedd genym weled sylw gan rywnn mewn perfhynas i'r uchod. Y mae eisieu gwncud rhagor o'r Cann Cynulleidfaol. Da geDyrn feddwl fod c6r Bryn Seion yn bwriadu gwneud mwy o'r Canu CynulleidiaoL Bwriedir cael Cymanfa Ganu yn fuan, a dichon y bydd hyny yn foddion i gael rhyw gyffiroad yn y cyfeiriad dan sylw. Yr eiddoch,—DAFYDD 0 WENT.
LLITH YR HEN FADWR.
LLITH YR HEN FADWR. MRI. GOL.,—Yr wyf yn meddwl y bydd genyf yn fy epistolau dyfodol bethan a fydd- ant o les i'r dosbarth gweithiol, ac yn fendith i'n harolygwyr. Yr wyf yn galw yn mhob glofa braidd o'r Bont i'r Canal Head, ac hefyd yn galw yn mhob swyddfa am dal am gludo coed, glo min, cervg calch, &c. Yr wyf fi a'm b&d yn teithio y nos, ac yn g reled a chly wed llawer—doall prisoedd y cyxan, Yr wyf yn tala ymweliadan 4'r gwahanol siopau ac ystordai, a thrwy hyny yn dyfod i wybod beth yw pris y glo yn Ifin a mawr. Yr ydym ni fd badwyr yn cael y gair o fod yn gryn ladron ac ysbeilwyr; ona yn wir, meddaf i chwi, y mae rhai sydd lawer gwaeth na ni i'w cael. Ni fydd i mi addaw rhoddi hanes yr un lie ddwy waith, ond rhoddaf fy nghyf- eiriad o'r lock y byddaf pan yn ysgrifenu. Y peth cyntaf a gaf sylwi arno ydyw fy mod wedi bod yn aros i'r arolygydd i ddyfod i'r swyddfa i gael note am y b&d. Yr oedd tuag ugain o lowyr yn ceisio rhuthro i'r cage, tra nad oedd rheolau y gwaith ond yn caniatan i wyth fyned i lawr. O! lowyr anwyl, a ydyw Abercarn a'r Ddinas ddim wedi rhoddi digon o rybudd ei bod yn ofynol i chwi fod mor ofalus ag sydd bosibi ,o'ch bywydau Ie, gweled y bobl yna wedi colli yr unig gymwynas oedd yn bosibl ei wneud S> hwy^t, sef eu ciaddu, a thywallt deigryn ar cu hoiau; a dim ond y bryniau yn gcryg beddau iddynt. O'r tu arall, beir y gweithwyr fod y glo- feydd yn methu tain, ac nad yw y glo yn ateb i r pwysau yn Nghaerdydd. Beth yw y rheswm fod cwmpeini ein rheilffyrdd yn rhoddi premiums am gynildeb mCml glo? Pale y mae holl swyddogion ein rheilffyrdd yn cael glo ? Wel, yr un fath a ni y bid wyr —ei brynu, a digon yn y bad. Felly terfynaf,. fel ychydig o ragymadrodd. Lock Cwmbach. HEN FADWR.
Y LLOFRUDD PEACE. T
Y LLOFRUDD PEACE. T Y mae yn cael ei hysbysu yn awr fod Peace*, y noson y Ilofruddiodd efe Mr. Dyson, wedi myned i dy ei fam ychydig cyn 10 o'r gloch, y nos, Tachwedd yr 22ain, 1876, gan edrych yn wyllt. Yr oedd ei ddiflad yn iLeidiog, a'i wyneb yn fadr. Wrth weled hyn dychryn- odd ei fam, pryd y dywedodd Peace u Yn awr, mam, peidiwch a chynroi; y mae wedi cael ei wneud, ac nis gellir ei weHa. Yr wyf wedi saethu Mr. Dyson." Trwy fod ei fam yn ymholi yn awyddus, ychwanegodd,— Aethum i weled Mrs. Dyson. Tra yno daeth efe i fyny ac ymaflodd ynof, a buom yn struglo. Yr oedd ganddo wys allan yn fy erbyn, ac nid oeddwn am gael fy nghymeryd i fyny, am y gwyddwn y deusu fy mywyd blaenorol yn fy erbyn." Wedi bod yn y ty ychydig amser, dywedodd drachefn, .c Nis gwn a ddarfu i mi ei ladd ai peidio, ond saethais ef er dyfod yn rhydd o'i afaelion a chan dynu allan lawddryH, ychwanegodd,, "saethais ef & hwn." Rhoddodd ei fam sgrech ar y pryd, fel yr ofnedd Peace y buasii y cymyaogion yn clywed. Prysuroad 1 Jaiihau ei hun cystal ag y gallasai, ac wedi ffirwel biysiog a i fam. gadawodd y ty byth mwy 1 w gwelea yn y byd nwn. Oddiyno aeth 1 Spring street, gan alw ei frawd Dan allan 0 r dafarn. Ni wellhaodd ei fam byth oddiwrth effeitou s y cyfaddefiad. Llawer gwaith y dywedodd hi wrth ei phlant a'i pherthynasau, "O^fel y 4,
PETHAU MEDDYQOL.jj
o blant yr Inddewoil, o bum, mlwydd oed a than hyny, y mae 12 ynmarw o blant Cristionogion o'r tin nifer ao oedran, y mae 24 yn marw. Yn mhlith cant o Gristion- ogioD, y mae 38 yn cyrhaedd 50 mlwydd oed. Yn mhlith canto Iuddewon, y mae 54 yn cyrhssdu f() oed. 13 yn y cant o Gristionogior* id yn cyrhaedd 70 oed, ond y mae 27 yn y cant o Inddewon yn cyrhaedd TO mlwydd oed. Oyrhaedda un chwarter niter y Cristionogion 6 mlwydd ac 11 mis oed. Cyrhacada un chwarter nifer yr Inddewon 28 mlwydd a thri mis oed. Ceisia on meddy g en wog esbors io sut y hyn yn bod. Dywed efe ci-J oes fawr o dlcdion yn perthyn i'r Iuddewon. Ond y maenn rhan o ddeL ) nifer y Crist. ionogion yn byw ar elusenau. Y mac bir. hoedledd marsiandwyr y ddau fath pobl fel y caLlyn s—Yn mhlith 100 o farsiand- wyr Cristionogol, y mae haner eu nifer yn marw cyn cyrhaedd 57 mlwydd oed, ond y mae haner y nifer hyny yn mhlith y mareiandwyr Inddewig yn byw i weled 67 mlwydd oed. Meddylir mai gofal yr Indd- ewon i gadw o fewn rheo!an en deddf seremoniol hwy mewn bwydydd, diodydd, &o.s yw yr aehos o'r gwahaniaeth hwn. i, PETHAU YSTADEGOL. Cynydd nifer yr Iuddewon.—Yn ol addewid Daw i Abraham, yr oedd rhif ei had ef i fed fel rhif y eer. A dywedir yn Exod. 1. 7, "A phlant Israel a hiliasant ac a gyByddasast; amlhasant hefyd, a chryfhsfiant yn ddirfawr odiaeth a'r wlad a laiiwyd o honynt." Dywed Dr. Boudin, mewn traethawd ystadegel a gyhoeddodd efe }R 1859, fod cynydd blynyddol y boblogaeth luddewig yn y gwledydd a enwa ete tel y canlyn. Gradd y cynydd blynyddol yn mhob 100 o Iuddewon yw, od'Jeuta T4. yn y cant yn Holland; 1*8. yn Prwsia; 2 1. yn Rhenish Bavaria; 31. yn Switzerlandj 4*1. yn Belgium; 5*3. yn Algeria. Nid ces cynydd mor gyflym mewn un genedl arall yn Bwrop, medd Dr. Boudin. Cynydd blynyddoj y boblogaeth yn Nghyraru a iJoegr yw 1 *2. yn y cant. Qvdmsrwyd ystadegau yn Prwsia yn ystod podair blynedd ar bymtheg, sef o 1822 i 1840. Yn mhlith 100,000 o'r Prwsiaid, a 100,000 o Iuddewon, yr oedd y marwolaethau fel y canlyn :— t Cristion- Iudd- ogion. ewon. Wedi eii geiri yn farw 143 89 Bu farw y flwyddyn gyntaf 697 459 O 1 i 5 mlwydd oed 477 886 0 5 i 14 mlwydd oed 202 151 0 14 i25 mlwydd oed 155 123 o 25 i 45 mlwydd oed 334 231 0 45 i 79 mlwydd oed 614 392 0 70 ac uchod 339 330 Cvfanrif 2,961 .2,161 Bglur yw fod hynodrwydd mawr yn perthyn i'r Genedl Inddewig.