Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
5 erthygl ar y dudalen hon
- ALFRED, YR ARWR IEUANC.…
ALFRED, YR ARWR IEUANC. PENOD XXX. Dysgwyliai Bertrand y bnasai y brenin yn danfon am dano, ac yr oedd wedi parotoi. Pan aeth i'r ystafell, nid oedd neb ond.y brenin yno. Fy mab,' ebai Theobald,' beth yw hyn wyf yn ei glywed ?' 10S wyf i farnn oddiwrth y cwmwl sydd ar eich gwyneb, gallwn ddweyd eich bod wedi clywed rhyw ystori ddiflas.' Ydwyf, Bertrand. Pa beth ydych we3i bod yn ei wnend ?' t Dywedwch wrthyf yn gyntaf pa beth ydych wedi ei glywed yn fy erbyn.' Yr oedd Casimer wedi adrodd wrth Theobald am y cam a whav;d a'r fercb, ac am y rhan oedd y Tywysog a'r mynydd- wr ienanc wedi chwareu yn y iusnes a'r ystori Lon a adroddodd y 'bream with ei ftb. Gwrandawodd y Tywvsog yn dawel | hyd y diwedd, ac yna dywedodd, Y mae y Due wedi dweyd y gwir withiCQ, eich uch elder. Achosais i'r foneddiges Rosaline gael ei cnario ym- aiih, 000 paham ? BwriadwD ei gwneud yn sTiaig i mi. Ond pan ddaethum i ofyn am ei Haw, gwrthododd siarad a mi. Gwyddwn nad cedd ei dewisiad ganddi. A oe 'dwf! i foddloni i'r driniaetb hon ? A oedd ty Kences i boert yn ngwyneb mab y breui o ? Oad, eich uchelder, ni ddy- w? J ,fM y ruc yr holl wir wrthych.' p, le mae Alfred de Nord Y mr,(3 A ydyw wedi gadael y ddiiias '••N:,c jd v* arosai ateb unrhyw alv/ad f|dJ am da. o/ oil Ei thai: da. Ya awr gwrande-vcb arnaf. Beth pa dywedwn wrthych tod yr Alfred < e Noi-d yma yu gariad i fereh y Dae ?' Ne, nis gal) fcyry lieM y brenip. A eyr- Ldt. un peth arall wrthjch. Antar- jrethwr araonabyddua ydyw Alfred de is. rd. Pigodd y Due ef i fyny, a bwiiada jroddi ei fercb yn briod iddo. A ydych itbir4 ife&i gweled y dyn ienanc?' ♦ yd wyf—ddim eto/ atebaiy brenfn, Dyn ienanc, eofn ydyw, o ymddacgos- iLd awdurdodol. Gyda y fath offeryn a hwn y bwriada Casimer wneud drygioni trwyddo. Beth pe unai ei gefnder o Anjou ag ef mewn rhyw gynllnn yn erbyn yr orsedd?' Ond—y mae loan o Acjcu yn gyfaill i mi.' Ydyw-ond nid i mi. GaUaf fcicft sicrhau fod rhyw ddirgelwch yn hyn.' Crynai yr hen frenin o'i ben i'w draed. Aughofiodd yn hollol am yr hyn oedd wedi fwiiadu ei ddweyd "wrth ei fab, gan fod y geiriau hyn wedi ei lanw a dychryn. Gwyddai Bertrand am ei wendid, a gwydd- ai pa fodd i chwaren ag ef. 'Nid wyf yn credu y cynlluniai Casi- mer yn fy erbyn.' 0 Beth pe byddai hyny yn gosod ei waed ef ar yr orseddT 'Fymab!' 1 Peidiwch ag ofni. Gadewch y cwbl yn fy llaw i. Yr oeddwn yn dechren chwilio i mewn i'r achos pan ddaeth eich cenad ataf. Gallaf fod yn camsynied. Gobeithio fy mod. Ond ni fyddaf yn hir mewn tywyllwch, A gaf fi dri diwrnod genyeh i chwilio'r pwnc V Yr oedd y brenin yn wan, a'r Tywysog yn gryf, a rhoddodd ei gydsyniad i'r cais. I Hyd nes y clywch oddiwrthyf er y mater hwn,' awgrymai Bertrand, gwell i chwi beidio gadael y Due i ddyfod yn agos atoeh., Ond gellwoh wneud fel y byddoch yn dewis. Nid oes genyf ddim ond gofyn genych i fod yn ofalna pa fodd yr ymddiriedwch ynddo.' Ni chaiff ddyfod yma,' ebai Theobald. Os gall wnend niwed i mi, nid wyf yn earn ei weled; ond os yw yn gyfaill gwir- ioneddol i mi, fe faddena y cwbl pan ddaw i wybod am y peth. Ni welaf ef eto hyd nes y clywaf oddiwrthyoh chwi.' Yna aeth Bertrand ymaith a'i gaaon yn ysgafh. Yn mhen ychydig daeth y gwas a swper y brenin i mewn. Galwodd Theo- bald ar ei gi, ac wedi rhoddi rhan o'r bwyd iddo, arosodd am tuag haner awr ar derfyn pa amser r eisteddodd i lawr, a chymerodd yntau yr byn oedd yn angen arno. Yr oedd yn hwyr yn y prydnawn pan ddychwelodd Bertrand i'w ystafell, lie yr oedd Poins yn ei aros, gyda'r hysbys- rwydd y denai y tad Jerome yno am naw o'r gloch. Cymerodd y Tjwysog ei swper, ac yna aeth allan i roddi gorchym ynion i'w filwyr. Ar yr amser apwynt- iedig daeth y mynach i'r ystafell, ac yr oedd Bertrand wedi dychwelyd. Yr oedd Jerome yn aelod o Urdd St. Benedict; yn ddyn tna 70 mlwydd oed yn tneddu at fod yn .dew a chorfforol. Nid ydym yn sicr fod holl fynachody cyfnod hwnw yn debyg iddo o ran maint, ond rhaid i ni ei osod ef i lawr fel un wedi ei fendithio a chorff mawr a chadarn. Gallai nad oedd yn fwytawr mawr, a di- chon fod gwin yn ddyeithr i'w enau cyn y diwrnod hwn Ond nid oedd i fod yn ddyeithr yn hwy, gan mai y peth oyntaf a gynygiodd y Tywysog iddo ydoedd gwin, ac yfodd y tad Jerome yn helaeth o hono —yfodd fel pe buisai yn hen gyfarwydd ag ef. Yr oedd gan y mynach lygaid duon, bychain; trwyn llydan, genau mawr, a gwefusan yn dewach na fnasai arlnniwr yn hoffi osod ar wyneb arwr, a phan lyncai ei win, oauai un o'r llygaid dnon oeddganddo. Y tad Jerome,' ebai y Tywysog,' yr wyf yn eich adnabod yn Yfodd y mynach rhagor o win, a chau- odd un o'i lygaid dracbefn. Ac yr ydych chwithau yn fy adcabod inan,' ychwanegai Bertrand. Chwi ydyw Bertrand, mab y brenin Theobald,' ebai y mynach. 'Ac yr ydych yn credn y byddafyn frenin Llydaw ?' Ydwyf, yn sicr i chwi.' A phan fyddaf yn frenin, yr wyf yn meddwl dal y deyrnwialen yn fy Haw fy hun' Bydd yr hawl hono, genycb, fy mab.' Yr wyf yn sicr o'i ddefnyddio befyd.' Ni fyddech yn frenin os na wnelcch hjny. Yr ydych yn iawn.' Cododd y Tywysog ac a aeth at y drws, a phan ddychwelodd, dywedodd, Yr wyf yn eich adnabod y tad Jerome, ac yr wyf yn myned i siarad yn blaen witbych. Yr wyf am i chwi fy oghynorth- wyo, ac mewTi adaliad, cynorthwyaf finan chwithau pan fyddwch mewn angeu.' Y mae hyny yn eithaf teg, fy mab,' ebai y mynach. Ef&llai,' ychwanegai y Tywysog, I fod genyeh rywboth mewn golwg yn awr ag a hoffach ei gael, Os cynorthwywch fi, talaf chwi ac os gallwn gyduno ar yr amodau, gwell i ni osod y pris yn awr na rhywbryd eto. 9.}Hf ddweyd beth wyf am i chwi waeud tit- )sof a gellwch chwi wraud yr r.n pet j; G,Yerod,i y niynach, cauodd un o'i lygaid, a rhwbicdd ei ddwylaw. Gwn am un peth ag yr boffwn yn ebai. Pa beth ydyw ?' Carwn gael myned yn Abad St. Anbin.' 'Y tad Jerome, cynorthwywch fi yn brcsenol, a phan fyddaf yn frenin, chwi gewch fyned yn Abad St. Anbin.' o A ydych chwi yn addaw hyny ?' gofyn- ai y mynach. Yr wyf, ar fy ngair gwir.' I 'Fy arglwydd, cynorthwyaf" chwi os gallaf' Nid oedd eisieu camddeall meddwI y mynaoh. Carasai fyned yn Abad St. Aubin, a thuag at gyrhaedd y sefyllfa hono, gwnelai nnrhyw beth a feiddiai y Tywysog ei gynllunio. Pa beth ydwyf i wneud ?' gofynai. Dywedaf wrthych mor eglnr byth ag y gallaf,' ebai Bertrand. A ydych chwi wedi clywed am y mynyddwr ieuanc a elwir Alfred de Nord ?' Nac ydwjf, fy mab.' Rhaid i mi ddweyd wrthych am dano, ynta. Cafodd ei fagu rhwng mynyddoedd y Nord, ganhen wraig o'r enw Marguerite, yr hon a gyfrifir yn fam iddo. Yn agos i'w gartref, y mae hen fendwy o'r enw Francesco yn byw mewn ogot yn y graig, yr hwn sydd wedi bod yn athraw iddo. Bu yr hen fendwy yma yn filwr nnwaith, ac y mae wedi llwyddo i wneud ei ddisgybl yn un o rhyfelwyr goreu Llydaw. Am- gylchiadau nad oes eisieu i mi aros i'w hadrodd yn awr a ddygodd yllane hwn yn groes i'm llwybr, ac nid yw yn an- mhosibl nad all ddyfod yn beryglus i mi. Yr un amgylehiadau eto a'i gwnaeth yn adnabyddus i'r Due o Rennes, ac y mao y Due yn gyfeillgar iawn ag ef. Y mae rhyw ddirgelwch yn nghylch rhieni yr Alfred yma, a chredwyf fod y Dnc yn gwybod rhywbeth am hyny. Clywyd Casimer yn adrodd geirian a brofai hyny. Ac yn mhellach, y mae wedi caniatau i'r anturiaethiwr hwn i gymdeithasu a'i ferch. A ydych chwi yn sicr fod y cwbl a ddywedasoch wrthyf yn wirionedd, fy mab ?' gofynai Jerome. Ydyw, y mae yn wirionedd perffaith,' Hyd yn nod y garwriaeth rhwng y llanc a'r foneddiges Rosaline ?' Ydyw, bob gair.' Beth yw oedran Alfred de Nord ?' Dichon ei fod ychydig yn ieuangach na mi.' A oes rhywun arall heblaw y Due wedi gweled rhywbeth yn neilldnol ynddo ?' Oes Syr Philip de Savenay.' 'Pa beth y mae Syr Philip wedi ei weled V 'Darganfyddodd fod gwynebpryd y dyn ieuane yn debyg i ryw gyfaill a ad- nabyddai efe flynyddoe Id yn ol.' Pa fath olwg sydd amo ?' Y mae yn hytrach yn dal, a chanddo gorff lluuiaidd, a neith rhyfeddol yn ei aelodau mewn gair, edrycha yn fonedd- igaidd ae yn awdnrdodol.' A ellwch chwi ddweyd rhywbeth yn rhagor wrthyf ?' 4 Nis gallaf feddwl am ddim.' Pa le mae y llanc yn awr ?* Yn Vannes. Daeth y Due ag ef yma.' Fy mab,' ebai y mynach, I yr ydych yn sicr o fod wedi taro ar un a all eich Oy- northwyo. Tuag, ngain, neu ragor o flynyddau yn ol—ais gallaf ddweyd yn iawn pa faint o amser-collwyd plentyn yn Yannes. Gallwn feddwl fod yr am- gylchiadau a adroddasoch yn ateb yn gywir i'w cymwyso at y plentyn hwnw. Os ydwyf yn iawn, y mae y Due yn ym- ddwyn yn rhyfedd iawn-rhaid ei fod wedi camsynied yn ddirfawr.' Pa beth ydyw V gofynai Bertrand. Nid ymddangosai y mynach fel pe buasai yn eylwi ar y gofyniad, ond pwysai ei ben tua'r llawr. Arosodd yn y fel hyny am yohydig, ac yn mhen tipyn, dywedodd, Nid wyf yn camsynied. Ond rhaid i mi gael gweled Marguerite. Pa le y mae hi ?' 'Nis gallaf ddweyd wrthych. Ond credwyf ei bod gerllaw Rennes.' Gallaf ddweyd pa le i edrych am dani. Ymae yn Abadty St. Aubin. Y mae Dagobert, yr hen Abad, yn ewythr i Marguerite. Dygwch hi y daw y cwbl i'r heol.' Ond, y tad santaidd, ni ddywedasoch wrthyf pwy oedd y plentyn y soniasoch am dano.' Rhaid i chwi beidio fy holi yn rhy fanwl, fy mab. Yr wyf dan lw i gadw y peth yn ddirgel. Anfonwch am Margue- rite, ac os profir y mae yr un yw Aifred de Nord a'r plentyn hyn ac os profir hefyd fod y plentyn wedityfu i fyny i fod yn elyn i'r Tywysog, yna dadgnddiaf y dirgelwch, ac achubaf chwi.' 1 Fy achub l' le, neu eich gwasanaethu, fel y mynwch, ac os ydyw fel yr wyf yn tybied, y mae eich gelyn yn rhnthro i'w ddinystr ei hun. A gair o'm eiddo i a'i ddystrywia am byth.' A ydych chwi yn dweyd y gwir ?' gofynai y Tywysog. Y mae fy ngeiriau yn wirionedd di- frifol.' I A allai y person hwn ddyfod yn allaog yn Llydaw os cyrhaeddai'r sefyliia i ba un y ganwyd ef?' I Gall-ii-wrth fod dynion be-.dd -P.,r yn gwneud offeryn o hono.' £ Yr oeddwn yn medl,l byny., 'Ond,' ebai y rnvnach, 'peidiwch ag ofni dim. Anfonwch am Margueiita ar unwaith. Ä I A beth am Ffa, cesco II Byddai yn well ymddiried i'r waig, Nid yw ya r!eb! hi anwiredd. Y rare y dyn YJ. heD filw1*, a 11 chwareu a rli.' > Codold y mynach i ymadael, ond rhwystrodd y Tywysog ef. Y mae un peth arail ag y carws oi ddeall yn fwy cyflawn. A ydychehwi yn sicr fod y plentyn y son13s,;ch am dano Nid wyf yn s'cr fod y plentyn jn fyw,' atebai Je i ',ilci Ac os na phrofir y mynJd wr yma i fod yr un ——- r Nis gallaf eich cynorthwyo yn mhell- ach.' Un gofyniad eto. Os mae Aifrei d Nord yw y plentyn hwnw, a all Jtoi rhyw beiygl i mi drwyddo V Gall,' atebai y mynach. ( GnU brofi yn elyn cryf i chwi. Digon febyg fod y Dile yn gwyboll nn ran o'r gwirion- edd nad alixf fi ei gyrLaedd. Pe brofai hyny yn wir, bydd genych rhywbeth i yrnkd 1 ag cf; ac, efallai nachawni fyned yn Abad St. Aubin. Ond deuwoh a Marguerite yma. Gadewch i ni gael ei holi yn gyctaf.' Y tad santaidd —— 'Dim rhagor, fy mab. Atebaf chwi cyn y gofynwch. Mae'r liwybf o'ch blaen y mae pren wedi syrthio yn groes i'r ffordd. Symudwn y rhwystr os gallwn. Os profa yn thy drwm i hyny, rhaid i chwi dori eich ffordd trwyddo.' 'Diolch i chw-l.' Nid ydych yn fy nyled i eto. Aros- wch. Pan ddaw y fenyw yma, anfonwch am danaf.' m Cymerodd y mynadh lasiad arall o win, ac yna ymadawodd, a thra yr oedd yn myned allan, daeth Poins i fewn.
Y PARCH. JOHN ELIAS.
Y PARCH. JOHN ELIAS. Anfonodd Elias ei bedwerydd llythyr at Mr. Roberts, Liverpool, o'r Fron, Tach. 2il, 1833. Yn hwnw dywedodd fel y canlyn:— i Y mae prydnawa fy mywyd i wedi myned yn mlaen yn mhell. Rhodda bleser mawr i mi i gael fy nerthu i wneud ychydig yn rhagor cyn i'r nos ddyfod, yn mha un nis gall neb weithio. Yr wyf yn ofni, anwyl frawd, ei bod hi yn nos ar yr eglwys yn Lloegr a Chymru, a bod pregeth- wyra gwrandawyr yn ddieithriaid—i radd- au mawr-i ymweliadau neillduol oddiwrth yr Arglwydd A'r peth sydd yn waeth na hyny yw, y maent yn ddifater yn en cylch Pe gofynid i ni pa bryd y prof- asom betban o dan bregethan, ag yr oedd- ym yn sicr na chynyrchwyd hwynt gan eirieu yn deilliaw o rsg-fyfyrdod, cof, a doniau y pregethwr, oni byddem bron yn ddystaw ? Pe go!'ynid i ni am yr adegan, yn mha rai y bnom mewn mawr ymdrech, mewn gweddi ddirgel, am ymweliadau dwyfol, oni byddai arnom gywilydd i gyffesu fod ein gweddiau wedi bod yn nollol wahanol i hyny ? O mor oer, di- ofal, a gwan ydym! Pe gofynid i'c gwrandawyr ni-pe gofynid yn y society i'r brodyr-pa bryd y teimlasant o dan y weinidogaeth beth au ygwyddentna bnasai doniau, dull y pregethwr o draethn, ei lais ef, nen ei hyawdledd; yn medru eu cynyrchu, oni byddai y rhan fwyaf o'hon- ynt y ddystaw, fel rhai anwybodus o'r lath beth ? Onid yw y pethan hyn yn arwydd ion fod Duw yn cuddio ei wyneb, heb fod neb yn eyfodi i gymeryd gafael ynddo ? 0 na rwygit y nefoedd, a disgyn, fel y toddai y mynyddoedd o'th flaen di,' Esay lxiv. I." Anfonodd lythyr at Mr. Roberts yn nghy.'ch y cyhoeddiad a elwid Y Pre- gethwr." Dyddiodd y llythyr hwnw o'r Fron, Rhagfyr 17, 1835. Ysgrifenodd fel y canlyn c3 "Bwriedais edrych yn fanwl dros yr ys- grifau a anfonasoch i mi, ond pallodd amser. Fel y dywedant, y mae genyf ormod o heiym yn y tan. Yr wyf yn gorfod eu dychwelyd fel y cefais hwynt, gan fod y genad yn dysgwyL Gyda golwg ar fyi mhregeth i ar Col. i. 16, ni byddai genyfun gwrthwynebiad i chwi ei hargraffa hi, os ail ysgrifenwch hi, a newid geiriau ynddi, y rhai y dichon iddynt fod yn an- mhriodol. Gallaf yn hyderns ymddiried y cwbl i chwi. Yr wyf wedi rhoddi rhai geiriau mewn ffordd o ragarweiniad, a rhai i lanw i tyny, ac yr wyf Wedi newid ereill. Nid oes genyf ond ychydig amser. Yr wyf yn trosglwyddo pregeth arall i'ch gofal, yr un ar Math. xvii. 5. Yr wyf yn meddwl fod yr ys urif yn lied gywir. Ond nis gallaswn fyned trwyddi yn ofalus. Y mae yn ddrwg genyf Dad yw Y Pregeth- wr' yn cael ei ddosbarthu yn well yn ein plith. Nid yw y llyfrwerthwyr teithiol yn ddigon gofalns i gas¿lu yr ariaflr am y llyfrau. Y mae angen am lyfr-werthwyr ffyddlon, llafnrus, i fyned trwy y wlad. Gellid gwerthu canoedd felly. Ni feidd- iaf ddweyd gair yn y Cyfarfodydd Misol yn nghylch y llyfran. Y mae y blaenor- iaid wedi cael eu siomi gymaint gan ddos- barthwyr llyfrau, y rhai a adawant y baich arnynt hwy. Drwg genyf eich bod wedi cael traflerth a cholled gyda'r' Pregethwr.' Trueni yw nad ydych yn cael eich cefnogi i fyned yn mlaen yn ddigolled. Y mae y llyfrau yn ddefnyddiol iawn, ac y mae y rhai a'n darllefcant yn dra hoff o honynt. Gobeithio y cewch ryw ffordd, i fyned yn mlaen yn fwy lhvyddianns yn y gwaith. Y mae y draffeTth yn ddigon heb y golled. Ymddiriedaf rai noliadau yn fy mhregeth- au yn hyderns i'ch gofal ca vi i'w cy- hceddi, hob" i mi eu gweled. Yr wyf Nil cyfansoddi traethodyn bychan ar y jym- deithas ddirwostol, mewn flordd o ym- ddiddan. Y mae yn y waeg." Cyhoeddwyd amryw o bregethau Eluis ynY Pregethwr." "Os-jt Arglwycui a'i myn," cawn gyfie eto i sylwi ar y rhai hyny. Mewn llythyr arall a anfonodd efo yn Tach. 1336, cyfeiriodd atfyneiiady Parch, Henry Rees i Liverpool. iiywedEodd yn hwnw, Rhydi i mi foddlonrwydd mawr i giywc-'d fod Mr, Rees yn debyg o ddyfod i w i Liverpool. Gobeithio y cewch ef tet ihodd oddiwrth yr Arglwydd yn ei RagJuniaeth ddaionns a'ch bod chwi fel eglwys yn ei geisio gan Dduw. Hyderaf eich bod yn gvJ-d nad yw efe ond pibell, ac uas gall fod o ddim defnydd, Ond i'r Rraddîiu y byddo y dwfr bywiol a gwir- ioneddol ya cael ei drosglwyddo trwyddo. iS ,d oes un yn y Cyfundeb y byddwn mor llawea o'i weled yn myned i Liverpool a. Mr. Rees. OLd ni eldylid rhoddi hyder diymchwil ynom ni y pregethwyr. Go- beithio eich bod oil o'r un meddwl. Nid yw yn iawn rhoddi Ilawer o bwys ar sel rhai. Mawrhact ddyn a gwnant ef yn frenin heddyw, ond yfory crochlefant 1 ymaith ag ef.' Nid oes genyf amser i edrych dros hen bregethau. Yr wyf yn gobeithio cael rhai newyddion. Nid wyf yn gwneud dim fel y dylwn i, ond nid wyf yn segur. Gyda golwg ar y bregeth ar 2 Cor. iv. 7, yr wyf wedi edrych dros yr ysgrif, ae y mae yn weddol helaeth a chywir. Yr wyf wedi bod yn ddiwyd iawn yr wythnosau di- weddaf yn ceisio ysgrifenu traethodyn bychan o'r enw 'Anogaeth i'r Cymry i gefnogi 'santeiddiad y Sabbath, trwy anfon deisebfcn i'r Senedd.' Yr wyf wedi ymdrechu i ddangos ei fod yn ddyled- swydd ac yn rhagorfraint i lywodraethwyr gwladol amddiffyn Cristionogaeth a moes- oldeb. Y mae yn awr yn y wasg yn Bangor. Llawea iawn genyf fod yr hen gapelau anwyl, lie yr achubwyd llawer o eneidiau, yn rhydd yn awr oddiwrth ddyled. Lleoedd oedd y rhai hyn yn mha rai y gwelwyd Arglwydd y lluoedd s'i I odre yn llenwi y deml.' Yr Arglwydd a wnaeth hyn.' Da genyf glywed am lwyddiant y Gymdeithas Brotestanaidd. Gobeithio y bydd ei haelodan yn llenwi pob swydd yn y dref." Y llythyr nesaf a anfonodd Elias at yr un gwr, a ddyddiwyd Tach. 18, 1836. Dywedodd yn hwnw,— Diau fod cystuddian yn angenrheidiol, a bod gan eiri Tad nefol amcan doeth yn eu hanfon. Y maent yn cael en gwein- yddu mewn modd tyner. Rhydd Efe atalfa ar wynt trallod mewn moddtostur- fol. 0 mor felus yw yr ymadrodd, 'Eithr hwn er Ilesil i ni, fel y byddem gyfranogion o'i santeiddrwydd ef.' Gan mai hyn yw yr amcan, pwy na waeddai, croesiiw i gystuddian, trallodion, cerydd- on, a chroesau ?' Gyda golwg ar drallod eich meddwl yn nghylch eich gweinidog- fieth a'ch sefyllfa dragywyddol, y mae hyny yn iawn. Peth ofnadwy fed neb yn pre- gethu yr efengyl htb fod yn brofedig o'r fath drallodion a'r fath dreialon. Dylem ystyried ein cyfrfoldeb i Dduw yn ngwaith y weinidogaeth, o ran ein hagwedd ynddo, sefyllfa ein meddwl, a'n cyflwr fel pech- aduriaid gerbron Daw-bob un drosto ei hun. Ni pherthyn ein swydd, ein dwaith, ein doniau, na'r modd y byddwn yn cyf- lawni ein rhwymedigaethau, i'n cyflwr gerbron Duw. Gwir yw fod ein dull gwael, cnawdol, oer, ffurfiol, yn cyflawni y gwaith, yn bechod mawr, a dylem ofidio o'i blegyd. Y mae genyf fi yn barhaol achos i gywilyddio a bod yn ofidus yn fy ngweinidogaeth. Nid wyf yn gwybod pa fodd y mae rhai yn ymddangos yn falch o'i dull yn pregethn I Er fod fy niffygion a'm ffaeleddau yn y gwaith mawr yn cynyddn fy ngofid i raddau helaeth, eto wrth ymdrechu i fyned at orsedd gras fel peohadur euog, a chyfodi fy ngolwg at Grist, yr hwn a wnaeth iawn dros bechod, yr wyf yn gweled ffordd i gael maddenant o'm holl anwireddau, hyd y nod anwiredd- au fy mhethau santaidd. Nis gallaf pesau at orsedd gras fel pregethwr adyn duwiol, ond fel pechadur colledig, ac fel un sydd wedi pechu yn ddirfawr fel Cristion ac fel pregethwr. Gallaf dystiolaethu fod nesau at Ddnw felly wedi bod yn dda i mi. Pan y oyhuddir ni o fod heb brofiad o'r pethau a bregethwn, gweddiwii am brofiad hel- aethach, ond na ddigalonwn. Nis gallwn byth ddweyd gormod am ( at a'i drysor- au o raE, pan yn ei ganmol et' a'i iach- awdwricath wrth ereill. Gan hyny, frawd, gweddiwn am gael bod yn fwy cydnabydd- us a. phethan ysbrydol ein hunain, adweyd yn well am danynt wren ereill. Ond, wedi y cwbI, rhaid i ni orphwys, fel pechadur- iaid colledig ar Grist a'i abertb." Gwelir wrth y llythyrau uchod fod cre- fydd bersonol brofiadol Elias yn un fanwl iawn, a'i fod yn meddwl am dani wrth ym- drin a phob mater, pa mor gyffredin bynag y gallai y mater fod. Amlwg yw ei fod ef yn erbyn y chwydd swyddogol sydd wedi meddiann ugeiniau o bregethwyr. Cadwai efe ei olwg ar ei sefyllfa iel pech- adur colledig, yn llawn llygredd, nes y teimlai yn ostyngedig gerbron Duwf yn" nghanol ei boblogrwydd.- Fhariaeaeth felldigedig yw i swyddog eglwysig edrych arno ei hun fel un yn medru rhag;)riaeth- au, yn annibynol ar ras Daw i bcchs-dur colledig. v •• »/•
! TJTAH A'R MORMONIAID.
TJTAH A'R MORMONIAID. GAN J. J, DAVIES ( IEUAN DDU ). Pwnc yr ymholiad mawr trwy America ac Ewrop yr adeg hon ydoedd, "A fydd i Brigbam Yonng ymladd?" Yr "oeld gwi:har?ol atebion i'r ymholiad; barnai rim y bvddai iddo ymladd i'r eithaf, tra y tserai eraill nas mentrai, sefyll moment o flsien L, oei-.i dysgybledig y Talaethau Uaedi^ Beth bynag, ni pbetrusai y t>d<H'i Purmonaidd pa fodd i weithredu, ODd brysi^nt i groesi bargodion Utaidd, ac yr o^d'jyat yu cJfarfod y (yddin ymosodol "'r r. hjffi y Green Rivar-rh iv fant 'ö o fhitiroedd ÇI Ddinaa y IAIJn Haleu. Yr oedd Brigham wedi gorchymyn yn ben- d nr, i'r gwirfo?Moiwyr Mormonaidd na b.;(})1 iddyut dywallt gwaeJ, os yn basibl, a bod iddynt ymgadw ar y diffynol, gan yeisio rhwystro dyfodiad y f-ddin oresgynol. trwy losd eu cludfeni, twfa ac ysbedio ea haaifeiliaid, &o. Yn nghym- ydoQth y Green River yr oedd yr adran gyntaf o fyddin y Taiaethau Unedig, ac yno y cyfarfyddwyd hwynt gan yr adran flaenaf o'r Mormoniaid, Tra yr oedd byddia y Cadfridog Harney yn trefnu y gwersyi), a'r ckdresi yn amgylchu y bryn cyfagos, wele y gwirfoddolwyr Utaidd yn neidio o'u cuddleoedd, ac yn llosgi can- oedd o wageni llwythog y fyddin, gan daenu dychryn i fysg y ceffylau, mulod ac ychain, gan en harwain ymaith yn ysbail rhyfel; collodd y milwyr en peb/11 a bron eu holl arlwyon, a bn raid iddynt wersyllu mewn dug-outs digon anghysnrns. Yr 09 Id y gwirfoddolwyr Mormonaidd wedi ymranu yn wahanol gwmnioedd, er cario allan fath o gorilla warfare; torent ymaith holl supplies y fyddin, ewympent goed ar diaws y canyons cilfashog, er rhwystro ei hymdaith; ac er i'r rhyfel- gyrch hwn gychwyn yn gynar yn yr haf, daliodd y gauaf hi cyn cyrhaedd Utah, gan iddo gael ei Uaddife gaa fechgyn dewrfrydig y Mynyddoedd Creigiog. Yr hyn sydd yn hynod i'w adrodd am y rhyfelgyrch hwn yw-er i'r milwyr danio ar bob cyfleustra ar y gwirfoddolwyr Mormonaidd, nes rhwyd-tyllu hetiau, cotian a llodran llawer o honynt, eto ni laddwyd yr un Mormon yn yr holl helynt, er iddynt barhau i aros ar gyfer byddin y Talaethau Unedig, i wylio ei symudiadau, am chwech neu saith mis o amser. Galwyd y Cadfridog Harney yn ol i Kansas, er llanw y swydd o Lywodraethwr, a phenodwyd A. A. Johnson yn Gadfridog y fyddin Americanaidd a ymdeithiai tua gwlad y Saint. Yr adeg hon, tra yr oedd rhai miloedd o'r gwirfoddolwyr Mormon- aidd yn nghilfachau y mynyddoedd yn rhwystro ymdaith y milwyr tua'n gwlad, nid oedd y bobl a arosai gartref yn segur; penderfynasant ymbarotoi gyferbyn a'r gwaethaf, gan wneud eu dinas—Salt Lake —yn ail Moscow, yn hytrach nag iddi syrthio i ddwylaw y milwyr cenedlig. Yr oedd y bobl mewn cyfarfod cyhoeddus wedi cyfamodi ac ymdynghedu i Dduw y dinystrient bob dinas ac adeilad o fewn y Diriogaeth, y llosgent bob gwinllan, ac y gwnaent yr holl wlad yn IIndw o adfeilion liosgedig, yu hytrach nag ymostwng yn wasaidd, a chymeryd eu hysbeilio yn anghyfiawn, megys jugwnaethpwyd a hwynt yn y blynyddoeda gynt. Oddeutu canol Awst, 1857, talodd Cadben Van Vlict, swyddog o'r fyddin a anfonid yn erbyn Utah, ymweliad a'r awdurdodau Mormonaidd yn Salt Lake City, er cael g-velei ansawdd pethan yno; derb/niwyd ef yn garedig, a chafodd gydymddyddan maith ar bwnc y cweryl Utaidd. Pan ar ymweliad yn nhy Albert Carrington, un o flaenoriaid yr eglwys, gofynai y Cadben i Mrs. Carrington: "Beth foneddiges, a foddlonech i weled y cartref ardderchog bwn yn lludw, a'r berllan ffrwythlawn yn cael ei dims trio?" "Gwnawn," atebai hithan gyda phenderfyniad herfeiddiol, "ae nid yn unig boddlonwd i hyny, ond gwnawn osod tan yn fy nhy gyda'm dwy- •aw fy hun, a thorwn bob pren i lawr, gan ddiwreiddo pob planhigyn." Yr oedd miloedd o fenywod Utah yn cyfran- ogi o'r un ysbryd gwrolfrydig, ac yn barod i aberthu eu holl eiddo ar allor gysegredig eu crefydd. Anfonodd y Cadben fynegiad llawn o'i genadwriaeth i Gadfridog ei fyddin, a dyfynaf rai brawddegau o'i fynegiad:- Dywedais wrthynt y gallent rwystro y gallu milwrol oedd yn awr ar ymdaith i Utah i ddyfod trwy y cilfachau a'r myned- feydd geirwon y mynyddoedd am y flwydd- yn hon, ond y tymor nesaf, enfyn llywodr- aeth y Talaethau Unedig ddigonedd o filwyr i orchfygn pob gwrthwynebiad. Yr oedd eu hateb i hyn yn nnol: 'Gwyddom mai felly y bydd; ond pan ddaw y milwyr hyny, yma, cant Utah yn ddiffaethwch; llosgir pob ty yn ulw, torir pob pren i'r llawr, a gwneir pob maes yn orest an- rheithiedig. Y mae genym luniaeth ar law am flynyddoedd i ddyfod, yr hwn a gymerwn gyda ni i'r mynyddoedd, ao yna henwn holl alluoedd y llywodraeth.' Mewn iPlddyddan arall o eiddo Brigham gyda Van Vlict, dyma fel y dywedai "Nid ydym yn chwenyob ymladd a'r Talaethau Unedig; ond os gyrant ni i wneud hyny, gwnawn yr hyn a fedrwn a dywedaf wrthych, fel mai byw yr Argl- wydd, y deuwn allan yn orchfygwyr, am ein bod yn ymddiried yn Nnw. Gwnawn yr hyn a fedrwn i ochel gwrthdarawiad ond os gyrant ni i ryfel, Daw a'u dym- chwel hwynt. Y mae y Tal- aethau Unedig yn anfon byddin yma, er ein cadw i lawr hyd oni ddel y terfysglu- oedd i'n oigyddio, megys y gwnawd a ni yn flaenorol. Yr yclymni vn gyn- alwyr Cyfansoddiad y Talaethan Unedig, ac yr ydym yn earn y Cyfansoddiad hwnw, ao yn parchu cyfreithiau y Weriniaeth ond trwy weinyddiad anghyfiawn y cyfryw gyfreithiau y gwneir i ni ddyoddef. Ni chymeramwyafrifo swyddogion y llywodr- aeth a anfonir yma yr un dyddordeb ynom; ond yn y gwrthwyneb, ceisiant ein di- nystrio. Atebai Cadben Vm Vhci ef "FeUy y mae g;da'r mwyafrif a anfonir i'r Tiriogaethau derbyniant eu swyddog- aethau fel gwobrwy wleiiyddol, nen esgynfaen i'r Senatorsltip ond yn gyffredin, ni theimiadt unrhyw ddyddor- deb yn y bobl. Dywedwyd mwy o gelwydd am y bobl hyn (y Mor- moniaid) nagunrhyw bobl a welais erioed." Boddlonwyd y Cadben Vliet mor rhag- orol yn ei gydymddyddan a'r penaetbiaid Niormonaidd, fel y dychwelodd yn nnion- gyrchol i Washington, er mynegi gwir sef- yllfa helyntion Utah. Tranoeth i ymadaw- iad y Cadben, cyhoeddodd y Liywodraeth- wr Young Utah o dan gyfraith filwrol, gan wahardd galluoedd arfog o bob des- grifiad rhag dyfod i'r Diriogaeth, p dan unrhyw esgus pa bynag hefyd gorchym- ynodd i holl alluoedd Utah fod yn barod ar foment o rybydd i fyned a gwrthsefyll unrhyw oresgyniad o'r fatb. Yn y cyf- amser hefyd, cyfarfyddodd Ddeddfwrfa Utaidd, a mabwysiadwyd ganddi gyfres o benderfyrtiadau, gan eu corffori mewn deiseb i'w hanfon i Washington, yn cwyno am y gorthrwm ddyoddefid gan bobl y Diriogaeth, gan ddatgan gyda Haw eu ffyddlondeb i Gyfunsoddiad a llywodraeth y Taiaethau Unedig. Yr oedd yr holl gyfundeb Mormonaidd o fewn Utah a'r amgylchoedd, yn ymbarotoi gyferbyn a'r ail "Exodus," a chychwyn i bellderoedd y dehau o afael y milwyr, a'r terfysgluoedd y a a fygythient eu canlyn er gwneud byr waith ar y bobl. Yr oedd braidd yr holl dai yn y rhan ogleddol o'r Diriogaeth eisioes wedi cael eu ilanw* o ddefnyddiau hylosg, er boi yn barod i'r ffagl ddinystr- iol, a'r fwyell hefyd yn mhob anedd er ei rhoddi ar wraidd pob pren; yr oedd yr holl wlad i gael ei gwneud yn ddiffaeth- wch anghyfanedd mewn un dydd, os llwyddai y fyddin ymosodol i ddyfod i mewn trwy fyichau y mynyddoedd,; nid oedd y gelyn i gael y pleser o rann yr yabaily tro hwn. Yr amser hwn anfonwyd dirprwywr o Mexico i Utah, i gynyg i'r Saint diriogaeth newydd yn y wlad hono, ar deleran esmwyth; ac y croesawid hwy gan y Mexicaniaid gyda breichiau agored. Pan ddeallodd trigolion Prydain ac America fod ugeiniau o filoedd o ddinas- yddion Americanaidd o dan orfod i ymad- ael â'u gwlad o achos eu crefydd, nen ymostwng i gael eu dinystrio a'r cleddyf, enynodd eu digofaint yn erbyn yr Arlyw- ydd Buchanan a'i weinyddiaeth; tywelltid arnynt ffrydlifoedd o gondemniad trwy gyfrwng y wasg newyddiadurol. Ceryddid yr Arlywydd yn Ilym am wneud rhyfel yn erbyn Tiriogaeth Utah am wrthod Llyw- odraethwr newydd cyn cael cynyg arno 11
PETHAU DEDDFYDDOL.
PETHAU DEDDFYDDOL. Barnwr llys eglwysig yr luddewon.- Enw y Barnwr hwn yw Beth Dui," yn y wlad hon. Mewn cysylltiad a dan farn- wr arall, ei waith ef yw gwneud ymchwil- iadau i bob apel am ysgariad gwr a gwraig, i heddychu aelodau teuluol a fyddant yn ymryson a'u gilydd; gwilied bwyd yr Iuddewon trwy wneud ymchwiliad i jechyd yr anifeiliaid aleddir, &c., cynghori y rhai sydd mewa trallod nen rai sydd wedi cael breuddwydion; edrych ar ol cywirdeb defodan a phurdeb crefydd esboniorhanau o'r Hen Destament a dybir eu bod yn H dywyll; ac i ofalu am gydwybodau yr I Iuddewon yn gyffredinol. Rhaid iddo I fod yn Rabbi; yn gyfarwydd yn y gyfraith I Hebreaidd, ac yn ysgrifeniadau ei genedl. P Rhaid iddo ef fod fel y gwartheg y lrhai a B feirniedir ganddo efcyn i'w onawd llael ei 1 fwyta, yn H ddifeius a difrycheulyd." Ei | gyflog yw £ l5o yn y flwyddyn.
PETHAU MEDDYGOL.
PETHAU MEDDYGOL. Yffordd igryfhau y giau (nerves),— Dywed Dr. Cutter am saer, yr hwn oedd yn adeiladu hothouse, ei fod wedi gweithio J yn ngwres yr haul yr hwn oedd yn dyfod ■' ar ei gorff ef trwy y gwydr uwch ei ben; | ao i hyny effeithio mor fawr yn ngwanhad ei gfau (nervas) ef, fel yr oedd yn methu cysga. Yr oedd yn naturiol yn ddyn o ? dymher oeraidd, ond parodd gwendid ei ^iau iddo fod yn gynhyrfus, yn analluog l wneud cyfrifon i fyny, ac i ger^ded yr ^1 gynym a gieuol. Ceisiwyd el wella e chyffeiriau marweiddiol, megys <$hlord 1 1' f:- Fh'" "O