Tarian Y Gweithiwr

PETHAU YSTADEGOL. Addysg yn G-ermani cl Ftrainc.- Gosodwyd 86177 ofilwyr yn myddin Germani >n y flwydrivu 1877. Allan o'r nifer byny yr oedd 78,622 wedi dysgu darllan iaith eu gwlad, 5,414 yn gallu darHen ieitboedd gwi-idydd ereill yr oedd 2,140 nen 2,488 yn y cant yn analluog i ddarllen nac i >H*rifem». Yn ol y census yn Ffra'DC vn 1876, y'mae yn y wlad bono 4,502 894 o blant o chwech i dair hono 4,502,894 o blant o chwech i dair hlwydd ar ddeg oed. Y nifer mewn ysgolion elfenol yw 71,547. Allan o'r rhai hyny y mae 9,352 yn cael addysg rad. Cyfrifir fod 624.743 o blant yno nad ydynt yn mvned i nnrbyw ysgol.

PETHAU MASNACHOL. Iselder bnsnes ffermwyr.—Dywetjir fod 183od?ddynodyn Ess-xyacynwys 70oerw an odir yr un, !r law meddianwyr y tir, heb denautiaid iddynt; ac y bydd llawer yn -rhagor o dvddynod heb denanfciaid arnynt ar ol Gwyl Mihangel Kiesaf. Dywedir na bn y fath amser erioe i ar ffermw yr. Y maent yn derbyn melliithion Toriaeth, yr hwn sydd wedi cael ei ddal i fyny gan ffermwyr Lloegr trwy y blynyddoedd.

PETHAU LLENYDDOL. Areithiau John Slight.—Hvsbysir y bydd Messrs. Macmillan & Co. yn fnan yn cyhoeddi areithiau y gwleidiadwr enwog hwn, ond yn gadael allan ei areith- iau yn y senedd. Bydd y gyfrol yn gaff aeliad mawr.

DYDD MAWRTH- am naw o'r gloch, dechreuwyd ar waith yr Eisteddiadau. Agorwyd yr Uwch Demi gan y blawd H^nry Jones Williams (Plen-1 ydd), U.D.B.D. Cymru. Yr oedd y swydd- ogion gan mwyaf oil yn bresenol, yn nghyda nifer duoaog o gynrychiolwyr ao aelodau. Galwyd rhestr y pwyllgorau, a phenododd yr U.D.B.D. frodyr i laaw y seddau gweig- ion. Yna cyflwynoid pwyllgor y tystlythvr- au ei adroddiad, yr hwn a ddatllenwyd gan y llywyd i, Owen P. Jones, U.D. Ysg. Wedi ca iaruhau y cyfryw, cyflwynodd yr U.D.B.D. Radd yr U. Demi i tua 40 o ym- geiswyr. Galwyd yn nesaf am adroddiad pwyllgor y drefnlen, yr hon a ddarllenwyd gan y llywydd, D. P. Rees, Trealaw. Cafodd y drefnlen ei derbyn gydag ychydig _well- iantau. Yn nesaf derbyniwyd adroddiadau yr h >ll Bwyddogion fel wedi en darllen, gan eu bol wedi eu har^raffa, a'u rhoddi yn nwylaw y cynrychiolwyr yn flaenorol. Dangosu

TAITH 0 GYMRU I PERU. Felly, wedi cael ein baggage at eu gilydd i'r bad, trosglwyddwyd ni yn union i'r Ous- tom House, lie yr oedd pob peth yn Spanish, o'r gareg sylfaen i gribyn y to; ac 08 na buom ni mewn fix enoed o'r blaen, gellwch goelio ein bod felly yma heb ddim mipi ike. Mynai y swyddogion archwilio yt eiddom, a cheisiem ninau roi air ddeall iddynt ein bod am aros i Mr. Steel ddyfod yno yn gyntaf Er yr holl ffwdan, gallwn ddywedyd i ni ganfod swyddogion gwaeth oat, rhai yma yn anlach na'u gwell, heb fyned yn mheU o Gymru. Er na fedrem ddeall yr hyn a siar- adent, yr beddem yn adwaen caredigrwydd a boneddigeiddrwydd ynddynt, canyt yt oeddynt yn eglur yn en Y* un yw nodweddiony grasnsau prydferth hyn yn mhob gwlad, mae'n debyg. Tta byddom yn aros yn y Custom House, goddefwoh i mi ddywedvd gair neu ddau yn mhellach am Dafydd T tweifor Jones a'r Oroya, canya yw ydym yn ffarwelio a hwy yn awr am dymor; ond yn gymaint a bod genym fwriad i ddy- chwelyd (us yr Arglwydd a i myn) rhywbryd l farchog at gefn Mr. Jones, gwell yw ym- adael yn foneddigaidd, gan naa oes dim o*s- ineb yn bodoli rhyngom, fel y gellir dysgwyl derbyniad croesiwus pan yn dychwelyd. Wel, a dweyd y gwir yn ouest a didderbyn- wyneb, fel Quaker, rhaid i ni gydnabod i ni gael triniaeih lew iawn oddiar law y gwr mawr a'i weision nerthol, wrth ystyried y fath bryfed brau ac aflach oeddem ni yn ei ymyl.' Gwirinigaelychydigsiomodigaeth ynddo yr ochr yma i'* cyf tnd r, fel y nod- wyd, .6 herwydd ei enw yn fwyaf; orid rhaid pasio heibio i ryw ystrane neu ddwy o'i eiddo, canys "heb ei fai, heb ei eni," mae'n debyg. Ar y cyfan, nid oedd ei ffaeleddau yn gyfeibyniol i'w rinweddan, ond megys sachnid o bl >' gyferbyn a sachaid o blwm. Bu yn was da a ffyddlon i ni, gan ein dado ya ddyogel i'r hafau ddymunol, dan wenu yn bifiul bron yr oil daith. Ymroliai wrth ei bleser ar ei gefn yn ei wely am bpdair awr ar hugain o'r dydd. Gwasa^aethodd ni felly am bythefnos gyfan heb rwgnach, tuchan, na blino; ond pranciai o'n hamgylch mor hoen- us a liawen a'r wyn ar y ddol. Braidd na fuasem yn amheu ei nerth a'i allu dinystriol oni bai i ni ei gnnfod mewn fit neu ddwy yn ysgyrnygn ei ddnnedd, ac yn ewynu ei gyn- ddareid llidiog. Yn y tod y mis y buom yn nghwmni ein gilydd, buom bron dyfod yn r.oufidenital f> imds; ond rhaid ymadael- business first and pleasure after." Gair yn nestif am yr Oroya lliw'r arian nodwyd ychydig o'i hallanolion yn birod ond, gyfeillien, Nid aur yw pob peth sy'n dvegleirio." Pharisead trwyadl yw yr Oroya, Bedd wedi ei gwyogalchu oddiallan, ond oddimewn yn llawn esgym meirwon." Fel gwawr boreu hyfryd hirddydd haf oddiallan, ond celloedd poet haf gwlad haner nos oddi- mewn-nythle ddrewedig, afiachus, a ffiaidd, a magwrfa pob hunt a ymbortha ar aflendid. Yr oedd wedi ei hadeiladu ar yr un cynlltm a thwba, ac yn cael ei hawyru ar ar yr un cynllon ag eiddo y cyfreithiwr hwnw a geis- iai berawadio y Judge fod yn bosibl i'rawyr ddisgyn ac esgyn yr un ff rdd i'r lofa. Felly yr awyrid yr Oroya drwy y pwll o'i upper rfNlià deck i waelodion poethion y second elag9 co-npartmmts. Yr oedd y pwll awyr, yn union wrth bea y bwrdd, a phob ochr i'r b- rdd ym-i yr oedd yeabine, a deg gwely yn mhub un, a'r nnig gyfrwng awyrol i'r rhai hyn ydoedd y drws—rhaid oedd i gymaint o a Vi yr a tddouai i mewn fyned allan yr un modd, neu, yute, a < ai meun i farw. Goleu- id y cabins drwy ddwy ffenestr (portholes), tebyg mewn maintioli i lygad mochyn tew, ac nid oeddynt bvth i gael eu hagor. Y m -ipartment neaaf at y necond class oedd y fir* compartments yn y rhai hyn yr oedd miloedd o b ssenger*—negroes mewn gwir- iof edd, heb ddim cymysg yoddvnt, y rhai a ymwelent a'r second class yn flnteii edd llu- sog heb ofyn cauiatad neb. Ar yr un llawr yr oedd y \oet closet, «>nd nid oedd caniatad i fvnediddo; tebyg ei fod yn rhy lawn o he ntiau 1 agor y d ws, rhaid oedd llusgo yu y tywyllwch heibio y tanao, dros ben y glo, a rhwng y^cyrn i'r llall. Y gwaith caletnf woai y steward ydoedd gorwedd hyd y lie fel milldiroedd Peru nid oedd na brwsh na bwqet yn ei feddiant, na dwfr na sebon wedi bod yn yr un gymydogaeth ag ef er ys lliwer dydct. Felly y cawsom yr Oroya yn Panamft, oud wedi cyrhaeddyd Gua agnsl gwaetn fyth, cmys cymerodd y Bananas fedd ant o'r lie goreu; ac wedi cyrhaeddyd Ptyti, yoo eoronw,d y cwbl; gosodwyd y brodyr corniog ar y ffordd i'r dungeon, fel yr oedd yn rhaid wrth wmbredd o funynedi, pwyll a gochelgarweh, cyn y gellid myned gyda rhyw fath o ddyogelwch i'r lie poenus. H«blaw y cwmni corniog, yr oedd yno ereill gwaeth o lawer, canys ar waelod y grisiau o'r upper deck, yn yr agor- iad bychan yn nhalcen compartment yris- swyddogion, yr oedd y cigydd yn cyflawni ei oruchwyii?i.eth yno befyd yr oedd y dwy- law yn bwyt <—dri neu bedw ir o honynt a'u trwyoau a'u dwyjaw yn y Ilestri fel m;;ch mewn CMfn, a'r hya n:), fyddai at eu har- chwatth a daflent hyd y He nes o*dd yn saim benbwygitydd, fel yr oedd allau o'r cwpstiwn i gerdded ac os na fedrai dyn 8liM ar ei dr %ed, rhaid oedd iddo ymlusgo fel malwoden goren sallai; hefyd, yma lie y cysgent, yu no-thlymyn fel Gwy-'d lod mewn broad bed. GWl b »nedi?g o Yankee ydoedd y cadben, yn gwisgo cod wen fel eira, ac rsg di ai duon fel y fran, yn byw mewn cibau hardd a phrydferth ar yr upper deck, fel pendefig wedi retiro allan o'r byd. Digon iddo er gwybod s^fylifa y rh d t e id islaw idd fyddai gOí\od ei ffroenau yn ymyl yr air p t; sicr yw p byddii iddo wneud archwiilad fel c dben y Moselle, y dwjnat ei g6t bryoferth yn ogystal a'i esgi iiau dysg laer, » thra thebyg 1 y gwyddai heb gymeryd y drafferth i ehwilio, nhd oedd dim yn awyr an-ch a icarwol y ddaeargpll hemtos a'r taeldiad Ueiac i Fesoli ei iechy i; nid yn uoig cymerai ofal i beidio gwnend ei ym ddangosiad yn y lie, ond oniat&ai i'r swydd- o«rion er^ili wneud yr un modd. Gallesid dweyd llawer yn ychwaneg am y bendefiges d -irewllyd, ond diau ei h bod wedi bl no ar ei hanes, fel yr oed lym ninau, wrth geisio tmuli wythnos ynddi, gan hyny gadawn hI, gan obeithio nn ddaw i'n rhan byth mwy i drenlio dimmed chwaithach wythnos yn y fath gronfa o aflendid mirllyd, a'r fath an- chrefn gwarth'JS; ac ni bydd yn ofid genym glywe fod -Dr. Jones wedi ei chymeryd mewn llaw er glanhau tipyn ami, drwy redag«wm go lew o'i foddion hallt drwy ei rhanao mewnol. Tebygol mai yr un ystorm ag y teimlaaom ni ychydig bach o honi yn ngenau afon Gu »yaguil, a wnaeth y difro-j a nodtryd yn Payti, yn ogystal a'r hafog ofn adwy yn mh rthladd Callao. Torodd Mr. JtmeR dres ei derfynau yma g s gludo gydag ef y floatin deck, a chlodaio dan un ochr i'r goodt station gan ei thynu i'r llawr; gwnaeth lawer o ddifrod heblaw, ond ni cmywsom fod dim bywydau wedi eu colli. Cof genych mai yn y custom house yr oeddem pan ddechJeutisolB ddweyd am D. Jones a'r Oroya; wel, yno yr ydym eto, ond fod yT inspection drosodd a phob peth yn foddfta l; felly yo barod i gychwyn tua'r Estncion, yr hon sydd o fewn ychydig gan oedd latheni i'r ty yma, o ganlyniad ond gwaith ychydig fynydau i ni. Wedi rhoddi gi'fal y blychau i ryw Spaniard a'i gert a'i fulyu, ffwrdd a ni, ao yn union yv o&ddem yn yr orsaf, yr hon sydd deilwvg i'w rhestri jn y dosbarth blaenaf. Cynwysa ddwy ya tafell eang-jirot and second class writing ,-oome, y rhai sydd wedi eu hawyru yn gamp- na, a chanoedd o gadeiriau ysblenydd yn mhob un. Hefyd, yr oedd personau yn cario dwfr yma yn barhaus er cadw y llwch rhag codi ac oeri y lloriau, nes gwneud y He yn wtr ddymunol mewn biwawdd mor boeth ag eiddo Callao. Er colli un trdn yma, ni raid aros haner diwrnod am un arall, canys y mae un tren yn myned allan ar ben bob awr, ac un arall yn dyfod i fewn; ac am bump o'r gloch (yr un dydd, deallwch) ym- adawsom a Callao, ac yn mhen haner awr.yr oeddem yn Lima, prifddinas Peru. Wedi cael y aggage o'r was i'r gert, ffwrdd a ni i ganlyn y guide a'i gert hyd heolydd Lima, drwy y llwch tew a thaglyd, nes o&ddem ar gwympo gan syched a lludded, (peidiwch anghona^ boys, ei bod yn boeth yma) nea o'r diwedd i ni ddyfod gyferbyn a Tambo Victoria lie y safodd y mulod a'r wagon, a phan ddech'euwyd symud y boxes, aethom ninau i'w canlyn I yard eang, lie pwrpasol i letya mulod dros y nos, y rhai a gludaLt nwyddau i Cerro, a gwahanol fanau yn ol y gal wad. I un p'r celloedd yn ochr yard y mulod amneidiwyd arnom i fyned i mewn, felly gwnaethom yn uni n fel plant ufydd. gsn ddechreu gwneud archwiliad o'r He newydd hwn, a'r pethau cyntaf daethant dan ein sylw ydoedd dau mattrass can galeted a phe b i Cadair Idris a'r Wyddfa wedi bod yn cysgn arnynt holl ddyddiau eu bywyd. Yr oedd un o honynt wedi ei osod ar ysger- bwd pren gwely, yr hwn oedd haner Uathyn fyrach na'r m ittrass, a'r llall ar haner dwaia o flychau. Deallwn drwy arwyddion.mai dyna i gyd oedd rhwng tri o honom. Wel, gan ein bod wedi ei rough it yn barod, pen- derfynasom wneuthur y goreu o honi yma eto, er fod awydd cryf ynom i wrthdystio yn erbyn y fath second class accomodation a hyn, ond, nid oedd yno neb a chluetiau i'n clywed. Ht>blaw hyny, yr oedd y dark cell yma yn tra ragori ar y dungem yn yr Oroya, canys yr oedd yn lan, wedi ei gwyngabhn o'r top i'r gwaelod, fel nad oedd dim yn ffiaidd ac atgas ynddi. Treuliasom y noson gyntaf yn lew iawn, gan fwrw ymaith i'r mattrass dynelli o flinder er caleted ydoedd, ac erbyn boreu dranoeth yr oeddem mewn gwell cvflwr i edrych ar ol ein P's Q's; ac wedi eistedd ac ymgynghori ar y mater, daethom i'r penderfyniaa unfrydol ein bod yn deilwng o amgenach lie, ond yn fuan caws om ein hunain mewn cynddrwg fiø, os nid gwaeth na'r gynghorfa llygod bnrthed gosod y gloch am wddf y gath felly ninau, pwy fedrai osod y cwyn gerbron, yn nghyda'i egluro? Hawdd yw tynu cynllun, onide, ond ei weithio allan yw'r pwoc, sef gosod y gloch am wddf y gath ? Wel, er melysu ychydig ar chwerwdod y siomedigaeth, nis gillem wneud yn well na chanu yr hen ben 11 hwnw,- Pererinion ydym yma, &c," a chysuro ein hunain dan y syniad y byddem yn ymadael boreu dranoeth a'r purdan poenus a'r chwain Americicaidd. Dylaswn fod wedi nodi mni Don Juan (Mr. Jones), perchenog y Tambo hwn ydoedd y guide a ddaeth i fwrdd yr Oroya i'n cyfarfod; bachen ffrasth, caredig, a doniol, yn llawn gwenau a serch&wgrwydd, ac ni wywodd y blodau hyn yn y mesur lleiaf ynddo yn ystod ein harosiad gydag ef; yr oedd yn barod bob amser i'n cyfarwyddo a'n cysuro hyd eithaf ei allu. Y mdrecbai drwy amrywiol ffyrdd i'n gwneud i'w ddeall, yn ogystal a'n de dl ninau ei hun. Doniol iawn i berson cyfarwydd yn y Saesoneg a'r Yepaenaeg fyddai ein gweled yn cyflawni ystumiau, a'n clywed yn ceisio nadu rhywbeth tebyg i Yspaenaeg. Mown gwirionedd, nid rhyfedd i'r brawd hwnw yn Callao dori allan, gan ddweyd wrth y Spaniards yno,—" What the h 11 axe these foreigners bothering." Tambo—Hotel yn rhanol yn nghyda Grocer Shop.

CYFARFOD Y PRYDNAWN. Bethel'; darllen a gweddio, gan y Parch. D. Saunders; 'Mi bwysaf at yr Iesu'; Berlin anerchiad gan y Parch. W. Prydd- e ch, Guppa; Saim ii;' Ll.nddowr< r,' canu da Yr Arglwydd yw fy Mugail,' (Dr. FaVry): canu yn ei berthynas a gwe idi.' gan y Parch. T. Richards j ^Htmgdrfoid '• Lief o Macedonia,' caniad hapus iawn; leanu Mawi,' g-n y Parch. T. H. J<>nes; Ramoth'; anerchiad a4n Parch. W. Jones; 'St. John,' caniad kffeithial ia-n. Diwedd- wyd trwy weddi gany Parch. J' Edwards.

CYFARFOD YR HWYR. Catmel "darllen a gweddio, gan y Parchn T. Ricnards, Liansamlot;' Dim ond y dail anerchiad gan y Llywydd Mauh im i; lan lordd nen ddofn; Brasinn o h .nes CUl- iadaeth y Cyaegr,' g tn y Parch. D. S iunoers. Anerchi id rhagorol iawn;' FrankfortSaim cxxx; Add'li wrth ganu, gau.y P rch. W. Williams, Argyle; 'Aylesbnry 'Dyr hafaf di fy Nnw, 0 frenin 'Eden';s.' Y Ddafad SoUedig'; 'CanuCym nfaoi,' gany Parch.. Edwards; 'Talybont,' caniid hwylus iawn. Yr oedd y c&nu yn rhagorol iawn trwy y dydd. Gwrthun i'r eithaf oedd y euro dwy- law oedd yno ar ymddangosiad y gwahanol weinidogion, yr oedd hyny ya diffo id pob teimlad crefyddol, ao yn rhuddf gwtdd rny gyffredin o lawer ar gymaufa i ganu mawl. Os eir ymlaen fel hyn, ni fydd ein cymahfa- oedd yn ddim amgen na chyngherdd fawr,- ac ni ddysgwylir fod llawer o fawl yn cael ei roddi i'r Goruchaf o beth 0" tath. Y mae clod mawr yn ddyledus i'r pwyHgor am y drefn ragorol ^oe id a holt gyuiluniau y Gymanfa a'u gweith ad allan, ac i'r ysgrif- enydd gweithgar, y Parch. W. Selw n Davies, a'rarwetnyddtonJ. Watkins, aci S. Evans, (Cynon), am ei l"fur diflino gyda'r n hear sals yn nglyn a Mr. Watkins» Y mae gwedd cryf ac iachus ar y Gymanfa hon, a thabyg y gwna lawer iawn o les, ond cofio cadw at y defosiynol, a rhoddi iUwry euro dwylawao ysgafnder o'r fath.—BRYTHON.

UWCH DEML GYMREIG CYMRU. Cynaliwyd Eisteddiadau yr Uwch Demi uchod sleni yn Nhastellnedd, EbriH 29ain a'r 30ain, a'r laf o Fai. Yr oedd nifer luosog o gytuychiolwyr a swyddogion o'r De a'r Gogledd wedi cyrhaedd i'r dref yn gynar DOS Lun, Ebrill 28am. Wedi cyfarfod, a Uongyfarch eingilydi yo ystafeil y Demi, ffwrdd a ni, dri o honom, efo'r tram car tua'r Sciwen, lie y cyualiwyd eyfarfod croesawol, dan lywyddiaeth y brawd Owen N. Jonns, ein U D. Gynghorwr, pryd yr anerchwyd y toyfarfud g *n y brawd H. Roberts, Ffestiniog, air Parchn. J. Morris, Ebbw Yale; H. Wil- liams. Ffestiniog; a'* brawd Plenydd, ein U.D.B.D. -Boreu

ADRODDIAD YR U.D.B.D. I olllafur a diwydrwydd mawr ar ei ran ef fel prif swyddog yr Urdd, a phasiwyd pleidlais cynea o ddiolcharwch iddo am ei adroddiad calmogol. Teithiodd yn ystod y flwyddyu dros 6,000 o filldiLedd vn nglyn a'r Urdd-eynaliodd 175 o gyfarfodydd cy- hoeddus-y wwellldd a Dosbarth Demlau 24 o weith:au—aefydl <dd un Daml newydd— ail agor 32 o DemUu—a derbyniodd yn y Temlau hyn, ac ar idiwedd cyfarfodydd cy- hoeddus 1,742 o aelodau nnwyddion. Cawn hefyd fod io irall o Demlau wedi eu hail agor, yn cynwys y rhif o 42 o Demlau wedi eu hadne yddu yo ystod y flwyddyn. Dywed hefyd fod cyfanrif yr aelodau yn awr. yn agos i 10,000. Nid yw y rhif ucbod yn cynwys ond yn uoig aelodau y Temlau mawrion. Y mae geuym eto adran bwysig o'n Urdd heb ei nodi. Wrth yr adran yma meddyliom blant ein Hurdd. Y mae yr adran bwysig yma dan ofal y Parch. David Evan Davies, Pwllheli, Arolygydd Cyffred- inoi Teml u Plant Cymro. Dywed ef yn ei ad:oddiad fod amryw o'r Dasbarthiadau yn gweithio yn dra chiDmd,tdwy gyda'r gangen hon, a bod nifei Byddm fechao plant y dvVr" yn ag js i 12,000 o aelodau. Dyna dwr go lew, onide 1 Ac ouid oes yma obaith da am fyd sobr 1 Ac erbyn gosod y ddwy adran yn ugbyd, C'1.wn nad yw Temlwyr Da Cymru yn ud»m llai na 22,000. Ceir yn

ADRODDIAD YR U.D. YSG., Owen P. Jones, Four Crosses, olwg glir ar sefyllfa yr Urdd yn ei gwahanol adranau. Y mae ei adroddiad ) n glod mawr iddo, ac i'r Urdd drwy y wlad. Byddai cyflead cyf- lawn o'i ffigyrau manwl yn myned a gormod o ofoi eiu hadrjddiad ond with adolygu yr holl adroddiadau, yr ydym yn teimlo yn bur galonogol i ddechrea ein blwyddyu newydd emlyddol, ac y gallwn fod yn helaethion" yn y gwaith mawr o ftella cym- deithas. Yn neaiif galwyd am adroddiad y pwyllgor arianol. Darllenwyd ef gan y llywydd, O. N. Jones, U.D. Gynghwrwr, a chymerwyd ef i sylw bob ndran. Dadganent eu llawen ydd wrth we)ed ein sefyllfa arianol yn fwy boddhaol na'l flwyddyn flaenorol. Pasiwyd hefyd fod ymdrech buaa yn cael ei wnend i wastadhau y cyfrifon arianol rhyngom ni a'r U.D. Seisnig, a phenodwyd y bro iyr canlynol yn bwyllgor er c i" io hyny all in O. N. Jones, U.D. Gyngh >rwr, G. B. Thomas, U.D. Drysorydd, a Plenydd, yr U.D.B.D. Yn gym <int a bod yr U. Demi wedi newid y Temlydd Cym^eig am y Dyngarwr," a bod tipyn o ol Myled yn aros am y T,ml ydd," gosodwyd ar yr U.D. Ysgrlfenydd i wasgu am yr holl ddyledion i mewn mor fuan ag v gellir. Awgryment y priodoldeb hefyd i'r DosbarthDemlau gynal cyngerddau, etsteftdfodau, &c., a bod yr elw Pw ranu rhyngddyttt hwy a'r U. Dem!, fel y byddo yr Urdd mewn sefyllfa cryf i ymosod ar y gelya. Gwasgent hefyd ar fod cyflogaa y swyddogion i foi mor agos ag oedd bosibl i'r hyn neddynt y flwyddyn o'r blaen. Cymer- wyd hyn i ystyriaeth mewn adeg-arall o'r Eisteddiad, a chytunwyd ar fod pwnc y cyf- logaa i f ,d yr un modd y flwyddyn hon eto. C fwyd yn nes it adroddiad y pwyllgor ar y cyfansoddiaci, llvwydd yr hwn oedd y brawd E. B. Williams, C.U.D. Ysgrifenydd. Cymerwyd yr adroddiad bob yn adran. Cvnygiwyd codi tM am R%dd yr U. Deml. Gohinwyd y mátel am flwyddyn. Cynyg., iwyd gostwng y blaend&l. Cafodd y cynyg- iad ei golli. „ Yn n jrwyneb awgrynaiad pwyllgor gweith- iol Temlan y Plant, p»nderfyttwyd gwneud i ffwrdd a'r pwyllgor hwnw yn ei ffurf bre- senol, a bod gofal y gangen hon o'r Urd1 yn cael ei chtnwyno i'r Arolygydd Cyftredinol, a phwyllgor gweithiol yr U. Deml. Pieid- leisiwyd 20p. iddynt at ddwyn y gwaith hwn yn mlaen. Yn ystod yr Eisteddiad, rhoddwyd derbyn- iad croesawus i'r brodyi A. Parry, Caerdydd, a W S. Daniel, Merthyr, C.U.D.B.D. Seisnig Cymru, fel ymwel^yr o'r Uwch Deml hOllo. Yn yy hwyr am saith o'r gloch, cafwyd cyfarfod oyhoeddns yn Town Rall y dref, dan lywyddiaeth Maer y Dref, pryd yr an- erchwyd cynulleidfa luoaoggan Mawdriwy Jones, G. B. Thomas, ac Humphrey Wil liams, Ffestiniog. Cafwyd cyfarfod pur effeithiol. Boreu

DYDD MKECHEB wedi agor yr U. Daml gan yr U.D.B.D. am naw o'r gloch, awd yn mlaen gydag adrodd iadiu y pwyllgorau. Darllenodd y Parch. Morris Morgan, C.U.D.B.D., adroddiad y pwyllgor ar lesyr Urdd. l.—Llawenhaent wrth weled llwyddiant mawr yr Urdd mewn rh ii manau yn Neben a Gogledd Cymra, ond gofidient wtth weled ihanan o'r De, yn enwedig yn is nag y dymunent. 2— Awgryment hefyd tuag at gael y Dos- barth Demlau i weithio yn fwy rheoliidd ac effe;thiol; ni fod Breiuleni, Defodlyfrau, H Chyfansoddiad y Dosbarth Demlau i gael eu hargraffu mor fuan ag y gellir yn ea ffu-f diwygipdig, a bod yr U.D. Ysgrifenydd i ohebu a'r Dosbarth Demlau 3m uniongyrchol parthed eu dwyn allan. Cymeradwywyd. 3.—Dymunent wasgu ar fod cynllan yn cael ei ffurfio er cynal cyfarfodydd dirwestol cyhoeddus drwy bob parth o'r w-ipd. Yna awdurdodd yr U. Deml y pwyllgyr gweitbiol i gyflogi areithiwr i'r pelwyl yna mor fuan ag y gwelent hwy eu ffordd yn glir i wneud hyny. Hefyd penderfynwyd ar fod cais yn cael ei ddanfon at holl Eglwysi Cymru ar fod Sabboth yn cael ei neillduoli yn mis Tach- wedd Desali draddodi pregethau dirwestol. YN ystod yr Eisteidiad hwn derbyniwyd y brawd Joseph Malios, U.D.B.D. Lloegr, a G.D.U.W. Uwoh Demi y Byd. Caweom gaaddo anerchiad byr, yn cynwys hefyd ychydig o hanes Eisteddiad diweddar eu Hawch Demi hwythau. Prif waith yr Eisteddiad prydnawnol oedd ethol swyddogion am y flwyddyn hon. Awd drwy y gorchwylyn bur hapus, a.chred**n fod genym rhestr o swyddogion go dda. Dyma hwy :—U.D.B.D. Plenydd. (ail ethoi- wyd yn unfrydol); U.D. UYPg., Parch. Jnn. Morris, Ebbw Vale; C.U.D.B.D. Parcn M. Morgan, Hwlffordd; U.D.L.D. brawd Thos- Samuel, Aberystwyth; U.D. Gap., Parch. Moses Thomas, Resolfen; U.D. Drys., G. B. Thomas, Caermrfon, (ail tholwyd yn uu frydol); U D. Ysg., Owen P. Jones, Four Crosses, (ail etholwyd yn unfrydol); A C. Temlau y Plant, Parch. D. S. Davies, ( il etholwyd); U. Ysg., C. R. G. Pi chard, Maentwrog U. Rhingyll, D. Lewis, Aber- tawe U.I.R., Gwenllian Rees, Abertawe U.W., brawd Thomas, Dafen; U.B., H. Roberts, Ffebtiniog. Gorseddwyd yr oil swyddogion gan y brawd Malins, yn cael ei gynorthwyo gan y brawd Daniel Etholwyd cynrychiylwyr i Wir Deilwng Uwch Demi y Byd. Cynrych- iolwyr Rheolaidd, O.N. Jones, J. J. Williams, a David Young. Achlvsurol, D. Lewis, W. Selwyn Davies, ac E. B. Williams, C.U.D. Ysgrifauydd. Yn adeg yr etholiad cafwyd anerchiadau gan Parry, Daniel, a Williams, a phssiwyd pleidlais wresog o ddiolchgarwch idd\nt oil am eu presenoldeb a'u cynorthwy i ddwyn yn mlaen wnith ein Heisteddiadau. Amlygodd yr U. Deml ei theimlad da tuagat y brawd Thus. Samupl, Aberystwyth, -ar ei waith yn ymneillduo oddiwrth y plant, vn yr hwn faes yr oedd wedi bod yn was mo' ffyddlon. Dygodd y Parch. D. E. Davies, un arall o gyoswyddogion Temlau y PI ,nt I sylw yr U. Deml, set y -brawd ffyddlawn, Wm. Rees (Deincodyn), Ystrad Rhondda Gan ei fod vn bresenol mewn cyflwr o gys. tudd er ys rhai misoedd, pasiwyd pleidkis o gydymdeimlad dyfnaf yr U. Deml ag ef yn ei drallod a'i adfyd a chan fod yr eglwvs, o ba un y mae yn aelod, yn ogysta] a brod r Te ulyddol ei Ddosbarth, wedi parotoi math oapel tuag at eu cynorthwyo i gyflwyno iddo dvsteb anrhydeddus yn ei amgylchiad- ou presenol, hwyrach mai nid o le fyddai rhoddi y eyfryw i fewn-yma. YSTRAD RHONDDA, Ebrill 14eg, 1879. HYNAWS GYFEILEION,—Mae nifer luosog o be'sonau cyfrifol o'r cylchoedd hyn wedi vmgorphori yn Bwyllgor i'r dyben teilwng o roddi mudiad ar droed i gael tystteb i'r brawd hir-gystuddiedig Wilijini Rees, (Deincodyn). Ni fuasai hyd y nod ei flynyddau o nych- dod cornorol, a'i hir waeledd dan ddwrn dygn afltchyd, a bod iddo deulu anwyl o briod a thri oblant bychain yn dysgwyl wrtho) hwyrach na fnasai y wedd u. hod ar ei amgylchiadau yn ddigonol i'n cyfiawnhau i'w gynorthwyo yn ei adfyd yn y dull hwn, o berwydd gwyddom fod ereill yn goddef yn gyffelyb; ond gan yr ystyriwn fod Dein- codyn, trwy ei lafur diflino air hyd y blyn- yddau, hyd ag y gallodd, wedi gweithio mor egniol gyda phob achos daionus, wedi cys- egru ei amser i hyrwyido pob nmdiad a fyddai yn amcanu i les, ili y cylchoedd y troai vnddynt, i sobri cymdeithaa, a ch»efvddoli'r byd ei fod trwy ei ddiwydrwydd parhaus wediytngybrwyddo mown gwabanol gangen- au gwybodaeth, a'i fod bob amser yn barod ac ewyllysgar i gyfranu o'i wybydaeth i ereill; yn fyr, mie ei h 11 fywyd, yr hwn sydd megys cydgrynhoad o ddaioni, yn galw arnom gyda gonestrwydd i goflo am dano yn yr adwy bresenol. Byddwn wir ddi(olchgar am bob cyfraniad, yr hwn a dderbvnir gan y Trysorydd,—Mr. D:1Vid Evans, Nr. Bethel Chapel, Ystrad Rbonddii, Pontypridd. O. V.-P.O.O. i'w tynu ar Ystrad Rhondda Post Office—Ydvm dros y pwyllgor, Llywydd,—PARCH. A. ROBERTS. Ysgrifenydd,—E. CILYNYS RICHARDS. Nos Fercher am saith, cynaliwyd cyfarfod cyhoeddos yn Briton F^ ry, pryd yr areith- iwyd gin y Parchn. J 00 Morris. Ebbw Vale; M. Morgnn, Hwlffordd H. Williams, Ffestiniog, "a Malins. Boreu DYDD IAU am naw o'r gloch cyfwyd math b Seiat Demlyddol cyn ein hymadawiad. Cawsum y fraint o wrnndo ar y brodyr J enkin J ones, AbprdAr; Moses Thomas, Besolfrn H. Hughes, Llangollen; a Jno. Moses Ebbw Vale, yn arllwys eu teimladau *'u cynghor- ion cyn i ni ymadael i gyfarfod a'r t en. Buasai yn dda genym orphen yr Etstedd sd hwnw gyda hwy, ob egvd sicr yw, mai da oedd bod yno." Ond bellach, nid oes genym 1 ond gobeithio y bydd bendith y ef yn dilyn ein Heisteddi d, ac y gwawrio'r dydd yn fuan pan y bydd moddioa meddwdod wedi eu gyru yn llwyr o'n gwlad.—GOHEBYDD. ♦

ABOLYGIA -» Y WASG. AWDL AR UNIGEDD, GAN JOHN GRAY (EUR- FJKYS:) PRJsCHWECSEtXIOG. ABEETAWE: Arsraffwyd GAN T. J. Lewis, HEOL Fawr. By yr awdl hon yn nghystadleuieth y Gordofigioo y Nidolig 4iwe d if. Rhestrwyd hiyn y dosbarta blie; af gin Eilis Wyn. Nid yw yr nwdwr yn awgrymu oi fol wedi cael cam, ond ei fod yn cyh teddi ei awdl er mwyn cael ychydig dal urn si drafferth. Pe buasai ereill a dy ient e s hoi weii cael cam, yn cymeryd llwybr Eurfryn, a chyhoeddi e*a hawilau, cawsai y cyhoedd farnu pa un ai y beirniad neu yr ymge swyr siom^dig oedd y tu chwith i'r heol. Os by ;d camwri wedi ei wneud gan feirniaid, y m .e cyhoeddi y cy- hnsoddhd yn ffordd mwy e ffeithiol i ddial y cam na'r gecrnch a fu gan rai wedi Eistedd- fod d Uw ddaf y Gord figi- n. Adwaenir Eurf-yn er's blynyddoedd ball- ach fel un o ganwyr gorea y Deheudir yn y mesur^u rhyddion ond dyma ef o'n blaen vn bresenol fel un o ddilynwyr Dafydd ab Edmwnt. Deil yr awdl hon ei chymharu a'r goreuon o'i rydd-we thiau mewn teiiyngdod barddonol. Cyn sylwi aim ar y gemau sydd ynddi, rhaid sylwi ar ambell frycheuyn sydd ar ei gwyneb. Teimlir fod y meddwl mewn aaabeli ddarn yn lied an^glur, fel pe btlas-i y gynghanedd wedi tynu ei mwgwd dros ei lygaid. Ceir hefyd ambell ddrychfeddwl anh'ipus, megys y cmlynol am swn y rhaiadr:— Onid dialgar nwyd helgwn Wedi uthr siom yw'r dyeithr swn?" Eto, y pår leuanc yn ymlwybro mewn unigedd "Berwi hwyl mae'r llwybro hwn I briodi wedi hyn." Buom yn "llwybro" gyda geneth lawer gwaith, ond ni theimlasom y "llwybro" hwnw yn bervri hwyl ynom. Mae y syniad yn rby grochdnog. Mae y cyugh neddion yn rymua a chywrain. Nid yw y g;"U-.iu cyngh aieddol ond ychydig —ddim yn warth sylwi arnynt; ond gwnawn nodiad ar un linell gan fed llnwer yn lh'thro i'r gwall a geir yndilii. DJma hi :— I arweinfa y barnfyd." Er fod y cydseiniad yo cydateb yn nan pen y llinell, nid ydyw yn gywir. Lie byddo y cydseiuiaidyn gwlwm yn on gilydd fel yr rnf yn y gair bMnfyd, rhaid eu bod yn gwlwm yn y g*ir a osodir i gyoghaneddu ag ef. Qs bydd llarariad rhwng y cydsainiaid yn un pen i'r llinell, ac yn gwlwm anwahanedigyn y pen arall i'w hateb, nid cywir y gynghan- edd hono. Mae yn yr awdl un bai pwysig ya ei saernheth. sef gosod cynghanadd luosog yn ail linell toddiad. Bob tro yr elem ar draws" rhai hyn, teimlem fel pe wedi bwrw ein pen yn erbyn y pared. Nid ydyw yr arferiad hwn yn v»arantedig, er fod un o brif feirdd y Deheudir yn defnyddio dwy a thair o linellau lluosog yn clynol mewn toddiad. BeUacb, deuwnatragonaethau yr awdl. Mae iddi gynllun da, a hwnw wedi ei weithio allan yn ganmoladwy. Mae dros 650 o linell- au, a theimlir eu bod yn cryfhau tu* di- wedd, yr hyn sydd braidd yn eithriad i reol mewn cyfansoddiad a thipyn o hyd ynddo. Unigeid, beiddiwn agor-y rhydfyllt Sydd yn rhodfalth oror Myn'd mewn sel trwy'th ddirgel ddor, I adgofion dygyfor." Dywed am unigeid y creigiau :— Dyma'r unigedd sy'n gweddu—i frwd- Frydedd yr awenlu, Ac onid hawdd yw canu—odlau pur Yn nghreigiau natur 8m nghrog o'neutu?" Unigedd y nos 6a1«u .<^r i ga^l ^arad Am enw Duw, em mlvyn Dadj Drwy ddal ond ar ei ddelw,—ein gwyneb Gwanaidd dry yn welw; [gwedd Wael ddyn! beth am sylwedd hwnw ?— lawn o'i fawredd a'n tiflapn feirw." Y seryddwr mewn unigedd Unigedd uchelder yw bri serydd, Yn frwd ei hawliau fel nef ardalydd, Rheda ei dalent ar hyd ei dolydd, Try o blaned i blaned ysblenydd Eu gweled yw goleu dydd—ei graffder, D'weyd eu chynymder wna'r sfir-fesurydd." Y Criswon mewn unige.id Gwlychu daeargylch y dirgel—i'w Dduw Mae'r gweddiwr tawel, A cheisia y llwch isel A nfon cais yn ei fan eel, Drwy ffeithiau o ddagrau gwir ddwys, I hawl priodol Baradwys." Uuigedi y morwr wedi llongddrylliad ar ynys ddyfcitbr:— Rhwng haid o farbariaid bydd, A gwylltiant fel eirth gelltydd; • Pob bron fedra'i ddarnio'n ddau—mor esmwyth Yn rhawg eu hadwyth a rhwygo edau." Unigedd y weddw Unigedd dyeithr y weddw—dyner Sy'n cadwyno'n sylw, Yn ei golwg welw-Ilaw siomiant wnaeth Gerfio hiraeth wedi'r gwr farw! Onid gwyfyn yw adgofio-iddi Wna'r graddol wenwyno ? Hyfryd i'w rhan ar fyr lor, Fydd anwyl fedd i huno." Unigedd y bedd "Pell 0 swn, pwy all seinio,—un frawddeg Yn wefreiddiol yno 1 Ei sylwedd wedi'i selio,—perffaith hedd Ydyw yr allwedd, pwy feiddia'i dryllio ?" Y Gwaredwr yn hoff o Lcigedd :— "-Hoffai'r dihalog wridog Waredydd, Guddio y'mwyniant unigedd mynyda, Khdg ei elynion, cai orig lonydd, Yno o'u dial yn ei flin dywydd; Ar ei ben gwnai obenydd—rhwng gwelltglasr 0 dyna'i urddas dan aden hwyrdaydd." D>n < engbreiffciau teg o'r awdl. Bydded i'n darllenwyr anfon am dano ar unwaith, a rhoddwn ein gair na fydd i neb ddweyd na chafodd werth ei ari n. ♦

YR HYN A GLYWAIS YN SIRHOWY. Nid yn ami y ceir gweled enw y lie hwn wedi ei argraffu ar dudalenau y DARIAN, a byddai yn n»turiol i rai nad ydynt yu gwybod rhyw lawer am dano i gredu nad oes yma ddim neillduol byth yn cymeryd lie, na'r un gohebydd i g .fcodt pethau felly; er hyny, y mae yn Sirhowy, fel yn mhob man arall ddygwyddiadau hynod, rhai er gwell, ac ereill er gwaeth. Yr wytbiios ddiweddaf, dygwyddais fyned oddiamgylch yr ardal a'm pac ar fy nghefn i geisio gwerthu tipyn o frethyn, a'r achwyniad -cyffredinol a gefais yn mhob ty oedd ei bod yn amser rhy dlawd i brycu dim; ond wrth aros i glebran ychydig a'r menywod yn eu tai, fe ddywedwyd y pethau canlynol wrthyf:— Mi gly-vais gmddy;>t fod bylchau vn cael eu gwnaud yn rhengoedd J ;ha Hai -dyn," Trtml "C.ist^ll Cidarn" yn cynjdda mewn rhsf, HO ambell i d vfamwr yn gorfod gwisgo ei ddill id gwaith eto. J Mi glywais foi Jimy'r Bachelor wedi prynu haner dwsin o fasins cawl yn ddi- wed-iar, a bod y merched i«uainc yn chwerth- 1Jl yn iaen am ei ban, gan gredu yn sicr ei fodyn dechreu parotoi er new id i sefyllfa well. M1 glywais fod Mrs. B-, yn cynyg swm go lew i'r neb a ddabai'r Ceiliog, a bygythia pan v a afael ynddo i gropio ei adenydd, fel na allo esgyn i ben y Cioc Mawr byth mwy. So look out! CeiJiog. Mi glywais fod yma rhai pr ffe-wyr crefydd o dan operation gan Dr. Bacchus, a bod ei teddyglya yn cytuno yn well A'u gwynebau hwynt na phe byddai iddyut gael pump wythnos o ddwfr y mor yn Llan- steph.m. I Mi gly -rais fod y gwahanol ysg >lion "dydd- iol wedi bod yn ciel eu lluniau wedi eu tynu, ac yn un o honynt fe'a tynwyd mor ofnadwy nes tynu tri thrwyn i wyneb un ddynes ieuanc, a dau ben ar yagwiddan bachgenyn arall. Rhaid fod yr arlunyddyn gryf anarfe-ol. Mi glywais fod ansdl einioes" ar gael ei ehwythu i gyfansoddiadau yr hen ffwrneisiau unwaith et t. Dywedir hefvd mai labrwr o Penycae ydyw y manager i fod o hyn allan, a'i bod yn ofynol gosod ych^ dit gylchs-u am dano mor fnan ag y gillir. omde Qeill wneud niwed mawr idd > ei bun ac i eretil. Mi glywais hefyd gan "wr ig y ty cornel" fod Twm Harri Dwm yn ag if siop fawt heddyw (dydd yr H ut—mM Betst syod i fod wrth y ddeali a Twm bach ei hunan yn counter-jumper. Well doM, Twm. Dywedwyd wrthyf pan In dychwelyd ga-t ef fod cyfarfodydd g«e^di yu cael en cyntt yn y gwahanol eglwysi yma ar ran llwyddiant yr eglwysi, a dywedir fod u- wyddion atnlwg ynddynt o breseaoldeb yr Arglwydd. Llwyddiant mawr tyddo ar ea hymdrechion yw dymuniad Y PACMAK.

CYMANFA GERDDOROL ABERTAWE. Cynaliwyd yfGymant n' hKl ddlydj Uuu, Mai 5edL yn y Music Hall, pryd y daeth yo. rnjhy lacm mil o gantorfon o ynys Ystrad- gyn.aia i law* trwy yr boll gwm i Ab»«tiwe* ac hyd Pontarduliis o gyJeir a 1 ara'l, yn cynwytt cautorion o tua 24 » gapahu y Math- odistiaid Calfinaidd. Llywyddwyd am y dydd gan Alderman Phillips, Ysw., ac arweiniwyd yn d leheuig iawn gan Mr. J. Watkins, A.C., Tr^foria^ Awd yh miaen a gwaith y cyf irfodyld yn y cirefn a ganlyn :—

CYFARFOD Y BOREU. Barnsfield'; dullen a gweddio gan y Parch. W. Williams Argvle 'Gl.,uceaterl caniad rhagorol a distinct; anerchiad gan y Llywydd; 'Rhai auwyl netb o'm blaen Ystyr a theimlad y peoillion a ge dr,' gan y Pamh. D. Saunders, anerchiad gwerth ei gofio a'i arfer; 'Brynteg'; Saim xevi; an- erchiad ga4 y Parch. D. Phillips; Luther,' caniad effeithiol iawn, ailganwvd amryw weithiau j Dysgwyliaf am yr Arglwydd,' (Alaw Ddu); anerchiad gan y Parch. A. J. rarry, (B.), Betheada; Bremen'; "R^n gweddio drosoch chwi'; 'Caerllyngoed.5 Diweddwyd trwy weddi gan y Parch. W. Prydderch, Goppa.

PETHAU O'U LLE. Mae penawd ein hys^rif o hono ei hnn yn agor i faes eang iawn, ond ni 1 em ni yn bresfenol yw my* ed « nd dros yohyd.g o ffeithiau sydd i'w cael er egluro ein gosodiad. Fe ddywed d^eth v. i Ld -I Is i bob peth, ocd y mm dyn yn greadur sydd wedi ac yn parhau i daflu pethau o'u lie. Trefn ydyw rheol llywodraeth Duw; ond gan fod dyn yn parbatt yn dd> s>;ybl i'r diAfol,, ma9 delw ei athraw a'i did annhr fnus afno. Tad y celwydd sydd yn llywodraethu ca!on- au llaweroedd o blant dyi.,ion, nes parí. fod gwirionedd a threfn dan draed yn y byd, hwn. Canmol yr hyn S) dd ddrwg wneir yn fynych yn y byd hwn, a beio yr hyn sydd dd t. Codi a dyrchafn shams, a darostwi;gvH s-:thru'ff> gwir. Rhugrithwyr a'i pia hi yn y byd hwn. Y g6t deg ga groesawiad—fl tte>e e ga y clod« Y dyn a gen^u melfedaidd a thafod sidan- I g aidd a ddynberchir, a bum bron a dweyd a duweiddir gan ddynion. Mae ambell i eithroe iad i'w gae!, mae'n wir, ond go a.naml ydynt. Gwr y phylacter a'r wisg llaes gark y dylan- wad. Os gall y dyn lwyddo i dd'od a'c V i'r golwg, a'i chwyddo a'i hestynyn dda tuag I