Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
11 erthygl ar y dudalen hon
Advertising
JL TY GOMER I'R CYMRJ. Cynghor buddiol i Ymfudwyr gan y Oymro Dof. YN gyntaf, pan vdych wedi vrerd eich meddwl i fyny i yirfodo i'r America, AwBtralia, neu unrhyw barth o'r byd, cc fiwch er mwyn eich htnaic, 1 ysgrifenu ataf, a mi a'ch bookiaf am y prisoedd ifelaf, -gyda'r Agerlongau goreu sydd yn liwylîoallan o L'erpwl!! Anfonaf Labels atoch i roddi ar eich Lugoage fel Bad elont a* Roll. f Y mae John Williams (fy mhartner), 14. Greenwich St., New Yoik, jn cyfarfod ar Cymry pin jn limdio yn Amenca. Bycd„f frow (Cjliro P6f), 3™ cjch^yn o Aberdar i L^erpwl gyda'r tren boieuol bob dydd Lien cyntaf yn y mis, gydar passengers fydddanfy ngofal Cyfarwyddwyr—MRI. WILLIAM SHEPHERD, 21. Seymour St.; EDWARD EDWARDS, 22, Seymour St.; ISAAC THOMAS, 24, Seymour St., Aberdare. Gahaf eich ficrfcau y b\dd i chwi fy nghael yn sobr pan eich cyfarfyddaf, ac hefyd pan yn eich rhoddi yn ddyogel ar fwrdd yr agerlong. Cofiwch y cyfeiriad GOMER ROBERTS (CYMBO DOF), 29, UNION STREET, LIVERPOOL. EISTEDDFOD GADEIRIOL DEHEUDIR CYMRU, 1880- AWDL Y GADAIR:- Syr Rowland Hill;" gwobr Ugain Gini, a Chadair Aur. (Y wobr i'w cfcasglu trwy danysgrifLdau ddim uwchiaw ceiniog gan yr un persom). Cynelir cyfarfod neilldtud yn mhen ycbydig wythncsan, i'r dyben o gymeryd dan ystyriaeth y lie a'r amser i gynal y tesaf. Ceir gwybedaeth pellach am y cyfarfod yn mhen pythefnos. Ar ran y pwyllgor, F D. ROSSER (ASAPH CYNON), Cadeirydd. Medi 15fed, 1879. R. T. WILLIAMS, Ysgrifenydd. 146 i DRILL HALL, MERTHYR. CYNELIR EISTEDDFOD Flynyddol y Tabernacl yn y neuadd uchod Nadolig, 1879, pan y gwobrwyir y buddugwyr mewn caniadaeth, adroddiadau, &c. Beirniad cerddorolMr. D. Francis, Tre- foris. Hywydd a Beirniad yr adroddiadan,— T. J. Evans, Ysw., Goruchwyliwr Glofa Twynygareg, Quaker's Yard. PRIF DDARNAU CORAWL. l'ir cor o'r nn gynulleidfa, heb fod dan 50 mewn nifer, a gaao yn oreu "Fel y brefa'r hydd" (J. Thomas); gwobr, £ 12 a Baton hardd i'r arweinydd. Si c$r cht un gynull6idf8, hBb fod o dan 30 mewn nifer, a gano yn oren Arglwydd, na cherydda fi' gan M. R. Williams, Cefn- coed-y-cymer. Y copian i'w cael gan yr awdwr am 3c. yi un. Gwobr, X4 a Baton i'r arweinydd. rr c6r o blant, heb fod dan 25 mewn nifer, na thros 16 oed, a gano yn oreu Storm the Fort of Sin;" y copiau i'w cael gan ^r awdwr, W. T. Samuel. A.C., Caerfyrddin, am lc. yn y Sol-Ffa, a 2g. yn yr Hen Nodiant. Gwobr, £ 2 a Oromatie Pitch- pipe i'r arweinydd. Y programmes i'w cael at fyrder gan [yr Ysgnfenyddion,—John Griffiths, Brewery St., Bryncoiti Field, Merthyr, a E. T. Johns (Ieuan Dyfed), Morgan Town, Merthyr. BETHLEHEM CADLE, FFOREST FACH. /^YNELIR EISTEDDFOD yn y capel v> ucfiod dydd Nadolig, 1879, p»yd y gwobrwyir y buddugwyr mewn cann, traeth- odau, barddoniaeth, ac adroddiadau. PRIF DDARNAU. I'r c6r heb fod dan 60 mewn nifer, a gano yn orea "Mor hawddgar yw dy Bebyll" (Dr. tarry), gwobr £ 8, a chadair i'r arweinydd. rr cor a gano yn oreu "Y Gwlithyn" (Alaw Ddu), gwobr £3, a gwerth 5s. i'r arweinydd. Traethawd goren ar "Y pwysigrwydd o wneud y defnydd priodol o fanteision boreu oes," gwobr 15s. Barddoniaeth goreu ar Y Gweddnewid- iad," gwobr 15s. Bydd y program allan yn fuan, yn cynwys ?r holl fanylion, i'w gael gan JOHN JOHN, 'sg., Wheelwright, Fforest Fach, Near Swansea. PENUEL, CABLLWCHWR. B YDDED hysbys y cynelir Eisteddfod flynyddol y lie uchod dydd Nadolig, 1879. Y PRIF DESTYNAU. Traethawd ar Hanes Castell Llwchwr," gwobr 10s. 6c. Pryddest ar "Y Dyfodol," gwobr .£118. I'r cor heb fod dan 40 mewn rhif, a gano vn oreu "Clyw 0 Dduw fy Llefain," gan D. Jenkins, Trecastell, gwobr X6 6s., a Pitch Pipe i'r arweinydd, Beirniad y Canu,-MR. SETH P. JONES, Board Schools, Three Crosses, near Swansea, Awdwr y GAD" 'Rwyf yn Cufio'r Lloer." Beirniad y Cyfansoddiadau, &c.,—REV. B. D: JOHNS, York Place, Swansea. Y programmes i'w cael am y pris arferol gan yr Ysgrifenydd, D. REES, Broad Oak Cottage, Loughor. Y Gwir yn erbyn y Byd." HOREB, SKEWEN. CYNELIR EISTEDDFOD yn y lie uchod dydd Sadwrn, Tachwedd 29ain, 1879, pryd y gwobrwyir y buddugwyr mewn canu, faaethodau, ad rodd, &c. Beirniaid :—MRI. I). W. LEWIS, A.C., Biynaman, a A.H. THOMAS (CrymliD), Llar.samlet. Cadeirydd :—E. MADOC, Esq., LJansamlet. Llywydd:—E. GETHIN, Esq., Aberdulais. PRIF DDARNAU. I'r c6r ddim dan 50 na thr( s 60, a gano yn oreu "Traetbais dy Ffyddlondeb," gan D. W. Lewis, A.C., Brynaman gwobr £5, a chadair haidd i'r arweinydd. I'r c6r ddim dan 50 na thros 60, a gane In oreu "Benaithiaf yr Arglwsdd," gan M. )alloyd, A.C. (allan o'r "Ysgol Gerddorol, Hyd., 1879, gwobr £2 10s. I Programme*, yo cynwys rheetr o'r testynau, amodau, &c., i'w cael am y pris arferol gan yr Ysgrifenydd, MORGAN DALLOYD, A.C., Skewen, Near Neath. Yr elw at leihau dyled y capel. MORI AH, LLWYDCOED. CYNELIR CVFAEPOD LLENYDDOL yn y capel uchcd dydd Nadolig, 1879, pryd y gwobrwyir v buddugol mewn Bardd- oniaeth, Rhyddiaetb, Canu, Gwau, Gwnio, See. Y programmes i w cael gan John Pugh, 13, Merthyr Rd., Llwydcoed, a D. Pngh, 19, Exibition Rd., Llwydcoed, am Ig. yr en. Goren arf a derf derfyeg, I wr fo doeth yw arf dysg." Neuadd Gyhoeddns, Treheibert. BYDDED hysbys y cynelir DEGFED EISTEDDFOD CARMEL, TRE- HERBERT, yn y lie uchod DYDD NADOLIG, 1879, pryd y gwobrwyir y goreuon mewn Rhyddiaeth, Bartldoniaeth, Celfyddyd waitb, a Chaniadiaeth. BEIRNIAID: — Y Rhyddiaeth a'r Farddoniaeth.—PARCH. R. MORGAN (Rhydderch ab Morgan), Oxford St., Aberdar. YGaniadaeth, &o., D. RossER, Yew., Pontypridd. Y Gelfyddyd,-C. JEN- KINS, Ysw., Timber Merchant, Treherbert. RHESTR O'R PRIF DESTYNAU ".—Traethodam,— 1. "Yr anhawsderan hanfodol i'r egwyddor gyflafareddol i weithio yn Neheudir Cymru, yn nghjrd a'r feddyginiaeth oreu rhag y cyfryw, er gosod cyfalaf a llafur ar dir cy- modlawn a'n gilydd;" gwobr, £ 3. 3s. 2. M Y Coffee Tavem, a'i ragoriaethan," gwobr, £1 10s. Barddoniaeth. 1. Awdl Y Ddaeargwobr, £ 5 5s. a chadair fuddugolyr Eisteddfod. 2. Y casgfiad goren o II Ffraethebion Barddonol;" gwobr, £ 2 2s. Ail wobr, £ 113. 3. Englyn "YRAieithfa;" gwobr, 5s. Ce ify dtly d. 1. Am y gadair Dderw oren;" gwobr, .£2 2s. Corddw-iaea. 1. Tr cor teb fod dan 40 mewn nifer a gano yn oreu Then round about the starry throne (Handel). Gwobr, £ 12. 2. I'r c6r o wrywod ddim dan 25 mewn nifer, a gano yn oreu Nos-gan (Dr. Parry). Cyflwynedig i Arglwydd Aberdar. Gwobr, £5. Adroid ae Areithio. 1. I'r hwn dIOS 12eg oed, a adroddo yn oreu. "Mis Mai," gan Ap Vychan—Gwely programme. Gwobr, 7s. 6c. 2. Araetb, (pum mynyd o amser), II Y gwahaniaeth rhwng Deddf, Greddf, aRhes- wm." Gwobr, 78. 6c. AMODAU. 1. Y cyfansoddiadau i fod yn Haw y Beirn- iaid erbyn Tachwedd laf, 1879, wedi tala eu cludiad. 2. Y cyfansoddiadan buddugol yn. eidio y pwyllger. 3. Ni wobrwyir oni fydd teilyngdod. Programs e a phob manyl- ion pellach i'w gael am y pris arferol gan yr ysgrifenydd, RHYS T. WILLIAMS, 150 Abertonllwyd, Treherbert. EISTEDDFOD FLYNYDDOL GWAUNCAEGURWEN. P* YNELIRIyr Eisteddfod uchod yn Ysgol- dy Byrddol Gwaetcaegprwen, dydd Nadolig 1879, pryd y gwobrwyir y buddugol mewn Caniadaeth, Barddoniaeth, a Rhydd- iaith. Llywydd; J. HAY, YSW., Brynaman. Beimiad v Ganiadaeth, Barddoniaeth, &c., MR. R. H. ROWLANDS (Asaph Glan Dyfi), Ystalyfera, Swansea Valley. Anthem "Traethais dy Ffyddlondeb" (D. W. Lewis, A.C., BryzismaL), X5, a chadair i'r arweinydd. Am y 60 llinell i'r "G oed wig," 10s. 6ch. Programmes, yn cynwys rheetr o'r testvnau, amodau; &c.t i'w cael am y pris arferol, gan yr Ysgrifenydd, Mr. R. M. DAYIES, Gwaun. cargurwen, Brynaman, R.S.O. "Y Gwir yn erbyn y Byd." JERUSALEM, LLWYNPIA. BYDDED hysbys y cynelir y pumed -D EISTEDDFOD Flynyddol y Capel uchod dydd Nadolig, 1879. Y PRIF DESTYNAU.F Traethawd ar Y cynllun goreu i wellhau Sefyllfa Gymdeithasol y Dosparthiadau Gweithiol,■' gwobr, £ 1 Is. Pryddest ar "Lawenydd y Patriarch Jacob ar yr amgylchiad a nodir yn Genesis xlv. 28., gwobr, jCl Is. rr C6r heb fod dan 60 mewn nifer a gano Si oreu "Lift up your heads," o Handel's estiah (gadewur allan y Second Treble), gwobr, £ 15, a Medol Arian i'r arweinydd. gwobr, £ 15, a Mednl Arian i'r arweinydd. I'r C6r heb fod dan 30 mewn nifer, ac heb enill gwobr o £ 10 o'r blaen, a gano yn oreu Ar Lan lorddonen Ddofn," gan Dr. Parry, gwobr..C5.} I r Parti o 25 i 30 mewn rhif, a gano yn oreu "Rhyfelgan y Mwnccd" (Dr. Parry), gwobr X3 3fl. Beimiaid: y Canu. DR. FROST, Cardiff; Traethawd, DYFEDPAB, 33, flora St, Cathays, Cardiflf. Cyhoeddir program yn fuan, i'w gael gan Howell Davies, DewintonShop, Tonypandy, -j Pontypridd. I EBENEZER HALL, TRECYNON. CYNELIR CYFARFOD LLENYDDOL y c lie nchJCl nos Ian, y 27sin o Dachwedd, 1870, pryd y gwobrwyir yr ymgeiswyr ilwjddiaaaa u y gwahanol deetycan. PHIF DBSTTN CANU. I'r Cor ddim dan 26 o rii, a. gano yn orou 0 Gymru Anwjlaf, £ 1 Its. TRABTBAWD. u r BaddioJdeb o gael Llyfrgell perthynol ft Ysgcl Sal," 10s. BARDDOJTIAETH. Am y Farwnad orea (dim droa 100 llinell) i'r di*eddar Davil Powell, Anu St., Abardar, 10s. 60, Am y Don oreu at wasanaeth y Biad of Hope, ar y geiriatt "Mor lion ydym ai," o Lyfr Caaeuon Watcyn Wyn, 5s, Beiiniad y Cans a'r DOD,-MIL. LEWIS, Park School. Beirniad y Traethawd, &c.rMB. DAYiD JAMES Dewi Iago), Trcc^non. Bydd y Programmes i'w cael am geiniog, trwy j pcet, ceiniog a dimai, gas yr Ysgri. eaydd,—Mr. Thomas Edwards, Grocer, Bell Street, Treoy&on. EISTEDDFOD Y CYMnODORION UIRWEST0L. CYNELIR Y BYMTHEGFED CYLCHWYL C A R DDEG A R HUGAlJf,>n y Temperanoe Hall. Merthyr, Nadoiig, 1879, yn EISTEDDFOD Gerddorol, Adroddiadol, a Dadleuol. LIywjad.—T. WILLIAMS. Yaw., Y.H. Peidones,—Mise BESSIE PRICE, Penygraig. B, irliad y Datganu,-MR. E. LAWRANCE (Cerdlor Tydvil), Proffeswr Cerddoriaeth, ac Organ- jdd Eglwys St. Dewi, Merthyr. Y PBIP DDARNAU CERDDOBOL. I'r Cor o'r un gynntloidfa, heb fod dan 60 o rii, a gano ya orea "May no rash Intruder" (Handel), gwobr £10, a Metronome i r arweinydd. I'r Cor j'r un gynolleidi •>, heb fod dan 40 o Iff, so hab enill gwobr o'r blaen dros JE4, a gano yn oren "Nant y Mynydd," gwobr L4. 1'r Cor o Blant heb fod dan 30 o rif, a gano ys oren "Yr Udgora a Gan," o Delyn yr Yagol Sal, gwobr £ 3; i'r Cor ail ores, St. Ir Parti o 12, a ganott yn orea "Nos-San i Ar,!lwjdd Aberdar" (Dr. Parry), gwobr 11. Triawd, "Mor Fwyn yw'r Awelon" (Mr. ¡a..if Roberts, Caernarvon), gwobr 16s. Am hysbysrwydd pellach o'r testyrsan, gwel ) program, i'w gael gan ft Ysgrifenydd am geiniog trwy y post, oeiniog a dimai. ELIAS MAURICE, 23, Glebeland-st., Merthyr. NEUADD YR IFORIAID, CROSS INN R.S.O. CTNELIR EISTEDDFOD yn y neaadd nchod dydd Sadwrn, Rh»gfyr 6ed, 1879. Beirniad y Garddorisetbg-Mu. D. JBNKIN8, MD8 BAC., Aberystwj th. Beirniad y Traethawd, Farddoniaeth, 4c.,—Ms W. DAYIES (Teilo), F.G.H.S.. Llandilo. Y PBIF DBSTYNAU. Traethawd.—Am yr hanes gores o Cross Inn .'1 gymydogaeth mewn ystyr hynafiaethol, moeeol, lienyddol, a ohymdeitha«ol, gwobr £ 1 Is. Am y Gan Ddifyr wreiddiol orea, y oystadteawyr i ddewis eu testja, gwobr 7s. 6oh. I'r Cor beb fod dan 60 maim rhif, a gano TO oreu "0 Father whose Almighty Power" (Handol), gwobr £10, a ohadair i'r arweinydd gwerth ,63. I'r Cor heb fod dan 40 mewn rbit, a gano yn orea "Traethaia dy Ffyddlondeb" (0. W. Lewia, A.C., Brynaman), gwobr JM a Baton I'r arweinydd Programmes yn cynwys rhestr o'r testynan, &c>, i'w oael am y pris arierol gan yr Yagriffnydd, Mr W..Reea, Quay Street, Cross Inn, R.S.O. BETHLEHEM, TREORCI. CYNELIR CYFARFOD LLENYDDOL yn y %j capel uchod, 1108 hil, Tachwedd 13eg, 1879, pryd y gwobrwyir yr ymgeiewj r Uwyddianns mewn Caniadaeth, Barddoniaeth, Rh; ddiaeth, Ateithydd- iaeth, Adioddiadaeth, a Chelfyddydwaith. Llywydd,- MABON. Bbirniaid y Traethodau, PARCH, T. DAYIES; yr Adroddiadau, &o., ERYR GLAN LLYFNI; y Farddoniaeth, PABCH. E. PUGH; y Ganiadaeth, M. O. JONES, Yaw., Treherbert. Y program i'w gael am T pris arferol, in oynwys pob man>lion, gan John Hughes (Eryr Cadwgan), Crorswaod Cottage, Treorky, Pontippridd.
BEICHIAU POBL SPAIN.
BEICHIAU POBL SPAIN. Yr ydym ni yn y wlad hon yn barod i rwgnach, a dweyd nid oes un gofid fel fy ngofid i," bob un yn ei sefyllfa ei hun. Ond pe byddai i ni gydmaru ein sefyllfa ni a sefyllfa dynion mewn gwledydd ereill, gwelem ar nnwaith ein bod yn frenhinoedd mewn cydmariaeth iddynt hwy, yn yr ystyriaetbau sydd yn gweeud dyn yn greadur dedwydd. Am ganrifoedd lawer, y mae Spain wedi bod o dan felldith. Y mae rhyfeloedd cartrefol wedi bod yn bwyta allan ei neith. Wrth Tsraidd ei holl anffodion y mae Pab- yddiaeth, fel yr achos etfei thiol o'i holl drueni. Effaith llywodraeth cythreuliaid yw effaith Pabyddiaeth yn mhob gwlad. Nid oes dim yn cadw pobl Spain yn llonydd yn awr ond nerth cleddyf y llyw- odraeth. Yn ol yr hanes a ymddangos odd yn y Times yn ddiweddar, nis gall brenin Spain fentro myned o brif ddinas Madrid, i'w balas yn y wlad, heb fintai o filwyr i wylied ei fJwyd ef. A rhaid i dorf o honynt fod yn y barracks yn ymyl y palas tra y byddo efe yn aros ynddo. Gosodir milwyr oryfion wrth byrth y palas. Pan yr el efe allan y mae yr osgordd fihifol ar geffyltu yn ei amgylchynn yn ol ac yn mlaan. Y mae pobl Spain yn earn y ihwysg a berthyn i'r fath arddangosiad milwrol. Ond y mae y draul In ormod o faicb ar y trethdalwyr. Y mae masnachwyr a fferm- wyr yn dyoddef i raddau dwfn, ac Di chlywir eu llef yn nghanol taranau y rhwysg a foddlona syched beilehion Spain, y thai sydd am fod yn fawr ddychymygol Cyflogy brenbin yw S,370,000 yn flyn- yddol. Yr cedd ei fam Babyddol, aflan, yn cael £ 445,000. Derbynia hi yn awr oddeutu £100,000 yn y flwyddyn. Ac y mae ereill o'r teulu brenhinol yn derbyn canoedd o filoedd heblaw hyny. Y mae yr arian yma, lawer o hono, yn cael ei wario allan o Spain, ac felly yn eyfoethogi gwledydd ereill. Ni foddlona mam y brenhin i fyw yn Spain mewn un man ond yn y brif ddinas, set Madrid. Ond byddai ei phresenoldeb hi yno yn sicr o greu cjthrv»fl ag y byddai yn anhawdd gwybod beth fyddai ei ganlyn- ladau. Y mae treth ar gyflogau pawb ond ar gyflogau y teulu brenhinol, o 15 yn y CeLt. Y mae cyflogau swyddogion milwro yn nghanol eu gwaith, yn eithriadan hefyd. Ond grwgnacha y trigolion fod C) Hogau anferth y teulu brenhinol, segur, moethus, heb gael eu trethu. Cedwir y cyflogan yn uchel, trwy ddy- lanwad y dorf gybyddlyd sydd yn hongian oddeutu yr orsedd, y rhai a wnalft ddefn- ydd o'r orsedd i lyncu fyny nerth y wlad. Y dorf lygredig hon a ddinystriasant heddwch y wlad yn amser Isabella, mam y brenin. Y mae swyddog elasenau yn y llys. Ond yr elusen nwchaf a goreu a allai y breoin roddi i'r holl wlad fyddai byw ar chwarter y gyflog a dderbynia. Y mae ganddo swyddog helwriaeth Gtllid yn hawdd gwneud heb y fatb, a safio miliynau wrth wneud hyny. Y Mae ugeiniau o ysgrifenyddion yn derbyn cyflogauda o dan y gwahanol swyddogion segur. Y gyfundrefn hon sydd yn bwyta nerth y wlad i fyny. Felly y gwea pethau o'r fath yn ein gwlad ni ein hunain. Swydd- ogion yn ddirif mewn sefydliadau mas- nachol a gweitbfeydd haiarn a glo sydd yn bwyta i tyny dividends y shareholders, ac yn y diwedd yn terfynu hoedl y sefydl- iadau. A golygu fod enillion rhyw waith yn dri chan' mil o bunau yn y flwyddyn, os bydd y treuliau ar awyddogion a'r costau amgylchiadol yn llyncn y swm hwnw, bid sicr nid oes dim yn ngweddill i'r eyfrandalwyr, nac un gronfa at y dyfod- ol. A'r peth gwaethaf yn y system yw hyn, mai y rhai sydd yn gweithio galetaf sydd yn cael lleiaf o gyflog. Ymgais y mawr- ion sydd yn derbyn canoedd o filoedd o g> flog eu hunain i'w tynu y cwbl iddyi t eu hunain, a gadael y gweithiwr i dreulio ei nerth yn y llaid a'r dwfr, nes anmharu ei iech; d tra y byddo byw mewn awyr afiicbus, am g flog mor fychan fel nad yw prin yn ddigou at angenrheidiau. Y mae gweithwyr oddeutu palas bren- hinol Spain yn cael oddeutn deg ceiniog yn y dydd o gyfl>g, tra y mae eu meistri yn derbyn ugeinian o filoedd o bus an heb wneud ond y peth nesaf i ddim gwaith. Y mae nifer y mawrion aristocrataidd yn Sp<m yn fawr. Y mae yno o Ddoo- iaid 89; Ardalyddion 831; larllod 632; Is-Iarllod 92; Ba-witiaid 25. Cyfanrif 1,659 Y rhai hyn yw y peaaethiaid. Ac o danynt hwy y mse miloedd o swyddog- ion israddol, y rhai a dderbyniat-t gyflogau Uchel ar draul adnoddau a chynyrch ym- drechion gwe:thwyr y wlad. Gwaith un dosbarth o swyddogion yw gwylied ystafell gwely y brenhin tra y bydd efe yn cysgu trwy y nos, pob un yn ei dro. Rhaid i'r rhai hyn fod yn frodoriod o dref,fechan a elwir Espinosa. Yr achos o hyn yw fod brodor o'r lie hwnw yn A.D. 1113 wedi achob bywyd gwr mawr, yr hwn oedd wedi gwneud gorchestion arwrol yn eibyn y Mooriaid o blaid ei wlad. Os bydd gwraig o'r lie yn dygwydd bod oddi- cartref yehydig cyn geni plentyn, c. fly ma adref fel y byddo iddo gael ei eni o fewn gr dref, er mwyn iddo feddu y c/mhwys- der -genedigol i gael y fraint uohel o wylied y brenhin, yn ei dro, t: a y b,ddo ei fawrhydi yn cysgu. Y mae yr ysbryd ffeudalaidd yn teyrn- asn yn Spain. Pan yr oedd y frenhines Isabella, mam y brenin presenol, yn teithio trwy ddosbarth o'r wiad, yr oedd 500 o weis on, o wahanol raddaa, yn eu hamgylohu hi, Un o'r effeithiau niweidiol o hyn yw, fod y brenin o dan ddylanwad ei swydd- ogion i'r fath raddau fel nas gall efe gael golwgdeg ar sefyllfa miliynau ei ddeiliaid. Nid yw yn cael oyfle i glywed eu cwynion. Os bydd ganddynt ddeiseban i'w tros glwyddo iddo, gwyddant y bydd iddynt gael en diysbyddu o'u nerth, gan y swydd- ogion, y rhai nad ydynt yn ystyried dim ond en buddianau presenol eu hunain. Nis gall brenhin mewn sefyllfa o'r fath fod yn dad i'w ddeiliaid, ond mewn ystyr a gradd oerllyd iawn. Gall y brenin ei hun yn bersonol fod yn dyner, ond y mae fel wedi cael ei garcharn yn mhlith ei swyddogion, fel y mae yn rhaid i'w weith- rediadau ef fod yn ol yr hyn fydd yn ateb i'w buddianau hwy. Felly yr amgylchynwyd ei fam ef gan dorf o offeiriaid Pabaidd, y rhai, yn y di- wedd, a wnaethant i'w henw ddrewi trwy yr holl wlad, nes iddi orfod ffoi o'r deyrn- as. Y mae y brenin yn ddarostyngedig i'r un peryglon. Nid yw y Pabyddion mwy na'r cythrenliaid, yn dysgu dim trwy siomedigaethau a cbanlyniadau drwg. Y maent eisioes wedi perswadio y brenin 1 deyrnasn yn filwrol, a nerth y cleddyf,. yn lie & nerth rheswm y bobl, trwy sen- edd-dai wedi cael eu dewis trwy rydd ewyliysian y bobl. Gan mai trwy nerth y cleddyf y teyrnaaa efe, rhaid iddo gadw ei fyddin yn gref ar draul fawr. Y mae swyddogion y fyddin yn 20,000 ao yn cael en talu yn dda, tra v mae j milwr cyffredin yn cael ei daln fel pe byddai yn gardotyn. Ac nid ces gobaith i'r milwr cyffredin ddringo i sefyllfa uchel ond trwy ryw orchest wrthrytelgar. Fel hyn y mae goimes yn dwyn melldith ami ei hun yn naturiol. Nis gall dyn obeithio cael dyrohafiad trwy haeddiant, ond trwy ffafr, a bwrcesir trwy wobrwyo y swydd- ogion y rhai a amgylchant yr orsedd. Dywedir mai yn y fyddin y mae y chwildroadau yn Spain wedi dechreu yn gyffredin. Tiwy tod dynion yn dal arfau YIl ea dwylaw pan y gori-hrymirhwynt nid rhyfedd eu bod yn gwrthryfela. Am haner can' mlynedd, byddin Spain sydd wedi ei chadw mewn stormydd parhaol o chwildroadau. Ao y mae nerth arianol y wlad yn myned at gynal y fyddin hon, tra y mae jsgolfeistri, a phawb a allent ddi-1 wyllio y wlad mewn gwybodaeth a moesan, yn oael eu hesgeuluso neu eu gwrthwyn- ebu. Y mae gan bobl Spain ryw fath o spneid, ond nid yw hono yn dylanwadu ond ychydig ar ei llywodraeth filwrus. Y gwir yw, tra y b .ddo Pabydiaeth 111 gref- ydd y wlad, nis gall ei thynged fod ond yr hyn yw yn awr, fel y mae wedi bod am ganrifoedd-math o gariamu tua dinystr, fel Tyrus a B.,bilon gynt.
COLEG IESU, RHYDYCHAIN.
COLEG IESU, RHYDYCHAIN. OYFARFOD MAWR YN MERTHYR. Yr ydym yn dymuno galw sjlw ein dar- llenwyr at hysb.siad sydd yn y rhifyn hwn yn nghylch cyfar'od mawr i holl Ddehen- dir Cymru, yr hwn a gynelir ddydd Iau, Hydref 23 iiD, erbyn y byddo y DARIAN am yr wythnos bon yn Haw ei darllf-nwyr Bydd dan gyfarfod-no am dri a'r Hall am saith ddydd I an, yr wythnos hon. Yr am- can yw, i bvsio penderfynitidau i gadw gwaddoliadau y Coleg uchod yn eiddo i bobl Cymru, fel y mliq wedi bod am dair canrif. Ni tussai e:siau y fath gyfarfod- ydd oni bnasai fod rhai Saeson dylauwad ol yn seisio ysb iilio Cymru o'r gwaddol iadan dan s/lw, a bod He i byderu, oa bydd y Cymry yn selog dros en hawlian, y rhwystrir i'r ysteiliad gymeryd lie. Da genym hysbysu y bydd yr Anihydeddus H. H Vivian, Vs-v.. A.S., yn cymeryd y gadair yn y cyfarfod uchod.
GWRON DAR A'l GYNGERDD.
GWRON DAR A'l GYNGERDD. Tier ddymunif galw sylw y cyhoedd at gyagerdd a fwrièida cyfeillion Gwron D ir ei gwnend ar ei ran yn ei adfyd presen- ol, pryd y gwaisaniethi# gan y boneddigesau a'r bonediigiun canlynol :-Miqs Jones, Mountain Ash Miss Roberts (Llinos Cyn on), C -T-mb .ch Caradig yr archgerddor, Gwilym Cynon, Iago Cynon a'i barti, Mr. James, Mountain Ash, a chor y Bedyddwyr, Abercwmboy. Dymuuir hefyd ar bartion ereill o wahanol gapeli perthvnol i'r Bed- yddwyr i fod yn breseroJ. Vgyngerdd i'w chynal yn Calfaria Hall. AberdAr, y noson i'w n:ldi ar yr hyshysieni a'r tocynaa, y rhai a argr ffir mewn ychydig ddyddiau. Gobeithir y byd i i bawb sydd yn adnabud yr hen wron gyn i th -A-yo yn yr ymgymeriad. Dysgwyli, i bwyllgor gyfarfod yn Ctp Coch er trofna ar gyfar y gyn^^rdd, &c., yn Festd y Bedyddwyr.
CRMDEITHAS GYDWEITHREDOL CWMBACH…
CRMDEITHAS GYDWEITHREDOL CWMBACH AC ABERAMAN. Cyniliwyd y 78aia cyfarfod chwarterol mewn cysylitiad 1r gymdeithas nchod yn y Scales Arms, Cwmbach, nos Fercher, Hyd; 15fed, 1878. Yn absenoldeb Cadeirydd Bwrdd y Cyf irwyddwyr, Mr. David Wil liams, etholwyd Mr. Wm. Price, Aberaman, i lywydlu y cyfarfod. Wedi cael anerchiad rhagorol ganddo ar yr egwyddor gydweith- tedol a safyllfa y gymdeithas yn bresenol, galwodi ar y cyfrifymohwilwyr i ddirllen en mynegiad, yr hwn a ddangoaai fod y gym detthas mewn sefyllfa lewyrchos ablodeuog, yn nedldaol felly wrth ystyried sefyllfa an- dwyol mwsnich eiu gwlad. Wedi hyny caf- wyd araeth >vmus a gnlluog gan Mr. J. Rees, y manage. Cymharodd sefyllfa y gymdeith- as a'rhya yduedd flwyddyn yu ol, a dangos- odd fod cynvdd mawr wedi ei wnend yn ya- tad y flwj ddyn bresenol. Sylwodd hefyd ar ragolygon dyfodol y gymdeithas, a datgan- odd et grediniaeth ddiyagog y bydd i'r egwyddor gydweithredol yn sicr: o lwyddo. Cafwyd dadl ddyddorol ar y priodoldeb o ymuno a'r Co operative Insurance Company, a pheu.ierfynwyd fod y cyfarfod yn cymer- adwyo y syniad o ymuno A'r gymdeithas uchoi, oad fod y mater i'w drosglwyddo i sylw y cyfarwyddwyr, er eymeryd i ystyr- iaeth y manylion, a gweithredu yn unol a hyny. Mynegwyd hefyd fod y contract am ail adeiladu siop Cwmbach wedi ei roddi allan, a bod y gwaith i ddechren yn ddioed. Gwnawd awgrymiad hefyd, yn gymaint a bod y gymdeithas wedi ei sefydlu er ys yn agos i 20 mlynedd, y byddai yn briodol i gael rhyw arddangosiad i ddathlu y cyfnod. Sef- ydlwyd y gymdeithas yn Cwmbach yn Mawrth 1860, gan ychydig gyfeillion ag oeddynt yn teimlo y gallasent ac y dylasent wneud rhyw ymdrech i wella eu hamgylch- iadau trwy ymuno a'u gilydd i brynu y peth an angenrheidiol at en cynaliaeth. Fel pob mud tad da arall, cychwynodd yn lied eiddil; ond erbyn heddyw, gellir dweyd fod "y fechan wedi myned yn fil, a'r wael yn geneal gref." Cyfarfyddodd a llawer storom arw oddiar ei chychwyniad hyd yn awr, ond mae hyny wedi bod yn foddion i wreiddio ei hegwyddorion yn ddyfnach yn nghalonan ei phleidwyr, fel y gellir dweyd yn awi ei bod yn ddignD cryf i sefyll y storom gadamaf a ddichon ei chyfarfoa. Gwelir cynydd mawr y gymdeithas wrth gymharn. ei derbyniadan a'i thaliadau am y tri mis cyntaf ar ol ei sef- ydliad &'i derbyniadau a'i thaliadau am y tri mis diweddaf yn terfynja Msdi, 1879. Cyfan- awm yr arian a dderbyniwyd am y tri mis cyntaf oedd £ 635 Is., a'r elw am y tri mis oedd 931 Ila. 10o. CyfaMwrny derbyniad- au am y: tri mis diweddaf oedd .£14,452 8s. 7c., a'r elw yn agos i 12,000, yit hwn sydd wedi ei ranu fel y canlyn :—I leihau gwerth y buildings, £100; i leihan yr hen ddyledion, .£100; i leihau gwerth y nwyddau (stock-in- trade), tna £ 567; i chwyddo y reserve fund, Xio ao i rann rhwng yr aelodan (dividend) yn ol 2J. 4c. y bunt, tua £ 1212. Pwy, yn ngwyneb yr ystyriaothau nchod, na ddywed gyda'r bardd Seisnig,— Ever and ever true To the toil and the task we have to do, We shall securely and safely reach The Fortunate Isles, on whose shining beach The sights we see and the sounds we near, Will be those of joy and not of fear!" Wedi t-Au y diolchiadau arferol, terfynwyd un o'r cyfarfodydd goren y buom ynddo erioed.
PENYGRAIG.
PENYGRAIG. Dydd Sul, cynaliodd eglwys Seion, capel y Wesleyaid, ei chymanfa chwarterol, pryd y caf wyd adroddiadau campus, yn nghyd sg amrywdonau mewn dullmeistrolgai, dan ar- weiniad Mr. Reynolds. Dydd Llun, cafwyd gwledd ragorol o de a bara bnth, ao yr oedd yn dda genyf weled y fath dyrfa serchog wedi ymgynull at eu gilydd, a phawb yn ymddangos wrth eu bodd. Gwemyddwyd wrth y byrddau gan y Misses Rowlands, Pen Pisgah, ac ereill. Nos Lun, oafwyd cyfarfod adloniadol o'r iawn ryw, pryd y cymerwyd y gadair gan y Parch. Huw Curry. Byddai yn dda genyf gael y pleser o enwi y rhai fuont yn cann ac yn adrodd, ond tebyg y cawn hergwd am gymeryd gormod o ofod gwetth. fawr; gan hyny terfynaf, heb drethu amyn. edd neb, gan obeithio y cawn gyfarfod o'r fath eto yn fnaD.-SPEs.
HENFAES, ABERDULAIS.
HENFAES, ABERDULAIS. Hydref 1 leg, cynaliodd eglwys y Methodistiaid Calfinaidd yn y He uchod ei gwyl de flynyddol eto eleni fel arfer. Am 2 o'r gloch ffurfiodd y plant yn orymdaith ardderchog er myned tua thy y boneddwr haelfrydig, W. Jones, Ysw., Ty'nyrheoL ac yno y buont yn canu amryw donau, nes yr oeda lleisiau y rhai bychain yn gwneud i rai o'r teulu nchod i wylo y dagrau yn hidl, o dan arweiniad y brawd loan Dulais. Yna aethant yn ol i'r capel i gael mwynhau eu hunain o'r danteithion ag oeddynt wedi eu parotoi iddynt. Yr ydym yn ddiolchgar i'r boneddigesau am eu serchawgrwydd a'u parodrwydd yn gweinyddu araom. Hydref 15fed, cynaliwyd cyfarfod lienyddol yn y lie uchod. Etholwyd W. Jones, Ysw Tynyr- heol, yn llywydd, yr hwn a'i llanwodd ya ganmol- adwy. Cymerwyd rhan yn y canu gan Mri. D. Gething (loan Dulais), ac E Gething; Misses A. Griffiths, C. Davies, a M. J. Poweil. Chwareu- wyd ar yr harmonium gan Miss Stafford. Ad. roddiadau,—Mri. D. Rosser, W. Mathews, a C. Evans; Misses M. J. Dodd, C. Griffiths, M. Davies, R. Jones, a M. J. Herbert Cafwyd cyf- arfod ardderchog,-UN-AR EI DRO.
IY DIWYGIAD MAWR YN TAIBACH.
Y DIWYGIAD MAWR YN TAIBACH. MRI. GOL, ,-Oddiar awydd ynof fy hunan, a dymuniad Iluaws derbynwyr y DARIAN a chyfeill- ion yn Taibach, am y waith gyntaf, ond Hid yr olaf gobeithio, yr wyf yn ysgrifenu gair ar frys i DARIAN Y GWEITHIWR yn nghylch y Diwygiad Mawr sydd yn y Taibach a'r cylchoedd. Tua mis Si ol, ymwelodd y diwygesau, Misses Webb a avies, a Chwmafon, Aberafon, a Thaibach am y tro cyntaf. Yn Nghwmafon a Thaibach toroda allan yn ddiwygiad neillduol; ymunodd ugeiniau yn N ghwmafon a'r gyfeillach gyda'r gwahanol enwadau. I gapel y Dylfryn, at y brodyr parchus y Methodistiaid y daethant gyntaf i Taibach., Caf- wyd cyrddau bythgofiadwy, pryd y taflodd degau eu harfau i lawr. Wedi hyny i Gibeon at yr An- nibynwyr. Cafwyd wedi hyny gyfarfodydd na bu erioed, feddyliwn i, eu cyffelyb gyda'r brodyr parchus yn Gibeon. Trodd ugeiniau o nos Sadwm hyd foreu dydd Llun at y Ceidwad. Trwy yr wyth; nos hon, cynaliwyd cyrddau gweddi trwy y ayda bob dydd trwy yr wythnos, am haner awr wedi saith y bore, dau y prydnawn, a saith y nos. Cyrddau undebol oeddynt—pob enwad yn uno 4'u guydd i weddio am lwyddiant. Well done, cre- fyadwyr Taibach, onide ? Eisiau mwy o gydwefth- rediad sydd, fel yr oedd rhywun yn sylwi yn y Church Congress yn Abertawe y dydd o'r blaen. Dywedwn oil ag un lief, "Awn a meddianwn y wiad." Yr wythnos hon eto mae nifer fawr wedi dyfod at grefydd. A dyna sydd vn galondid, Mr. Gol., nid rhyw sham o gyfarfodydd ydynt. yn cyn-. wys ond rhyw ychydig o nifer, a'r rhai hyny yn sych a chrebachlyd, ac mor oer a bysedd traed "King Frost," yn y peewn gogleddol, ac nid aros yn y cwrdd am ryw ychydig amser i adrodd yn ffuraol rhyw nifer o wedcuau difywyd, a'r rbai hyny yn syrthio fel llwydrew ar y ddaear, ac yn fferu pob calon vn y lie. Na,- na, nid cyrddau felly, ond cyfarfodydd lluosog a thanllyd bob tro; tori o bobl wedi ymgasglu i addoli Duw mewn ys- bryd a gwirionedd; cyrddau ydynt oil yn llawn 'bywyd, gwres, a hwyliau o'r fath fwyaf nefol; yr un penifi yn cael ei ganu weithiau rhyw ddeuddeg waith drosodd. Canu a mawl ei lon'd ydyw, nes ei gwneud yn orfoledd ar y llawr, a dwyn pechad- unaid lawer at Grist. Dynion yn llythyrenol yn neidio a moll Duw. Boreu dydd Iau diweddaf, daeth y diwygesau, Misses Webb a Davies, i'r cwrdd gweddi bron yn annysgwyliadwy i bawb, a mawr y llawenydd o'u gweled a'u clywed. Cawsom gwrdd o'r fath oreu. Nos lau, cynaliwyd cwrdd mawr undebol yn Ngbapel y Methodistiaid, piyd yr oedd y ddwy foneadiges hyn yn bresenol. Yr oedd yno siarad, Tanu, a gweddio gogoneddus, a pharhaodd y cwrdd hyd lleg o'r gloch y nos, ac arosodd 11 ar ol i roddi eu hunain am byth, go- beithio, i Fab Duw. Y mae y lie hwn wedi cyfnewid yn fawr trwy y diwygiad preseDol, Dywedir wrthyf fod gwaith flo y Morfa, Taibach, yn lie arall wrth beth oedd. lid oes yno un llw na rheg byth gan un dyn yn y lie. Well done chwi, Mr. Barrows, am ddangos cymaint o lawenydd o herwydd hyn, a chymaint o barch i'ch gweithwyr sydd wedi troi o'r newydd, fel nas gwiw i neb ddweyd gairyn fach am danynt wrthych. Bendith arnoch. GWILYM TUWTO.
EISTEDDFOD JERUSALEM, LLWYNYPIA.
EISTEDDFOD JERUSALEM, LLWYNYPIA. Yn gydunol a chais y corau a fwriadant gystadlu, y mae y pwyllgor wedi ptnderfynu i'r brif ddam gael ei ganu yn gyflym, fell y mae yn argraffedig ar y copi, heb adael dim allan. H. DAVIES, Ysg.
SALEM, LLWYNYPIA.
SALEM, LLWYNYPIA. Cynaliodd Ysgol Sabbothol yr eglwys uchod ei gwyl de flynyddol dydd Lion, Hyd. 6fed, pan eistaddodd tna 400 wrth y byrdd- au i fwynhau o'r danteithion a baratowyd yn rhad ar ea cyfer gan yr eglwys a'r gynull- eidfa. Cych wynwyd yn orymdaith drefnus o'r capel mor bell a Tonypandy Schools, dan ganu gwabanol donau a baratowyd gan yr yegofc Dychwelwyd yn ol i'r capal, pryd y cafwyd pob peth yn barod gan y gwragedd a'r merched. Yn yr hwyr, cafwyd eyfaifod o adrodd a chanu dan lywvddiaeth ein parchus wein- idog, y Parch. T. G. Jenkin, yr hwn sydd bob amser yn cymeryd rhan flaen-llaw yn holl weitluedia^au yr eglwys a'r ysgol Da genym weled mor lewyrchus ar yr eglwys a'f ysgol, a chym-iint o ffyddlondeb a gweith- garweh yn cael ei cdangos gm yr holl frawd- oliaeth yn yr aoisar cyfycg presenol. Teimlwn rwymau i gydnabod swyddogion y Glamorgan Coal OJ., am eu parodrwydd bub amser i estyn eu caredigrwydd i ni ar bob achlysur o'r fath, yn rho'i benthyg byrddau a chae at ein gwasanaetb, fel y gallo pobl ieuainc fwynhau y prydnawn mewn chwareu dini wed. -GLYN -COITNEL.
PENDYRUS.
PENDYRUS. Hydref y 19eg, cynaliodd Ysgol Sabbotbol perthynol i'r Annibynwyr yn Y capel uchod ei chyfarfod chwarterol, yn mha un y caqgyd ac yr adrodd wyd yn rhagorol, yn neiUuSoI gan y plamt. Y mae yn drueni meddwlfod cyn lleied o ymdrech yn cael ei wneud gan y bobl ienainc, y rhai a fagwyd ar fronan yi Ysgol SibKthol, i ganmol yr hyn a ddysg- asant ynddi. Yr ydych yn cadw mewn cof yr hyn a ddysgwch yn yr ysgol ddyddiol, gan hyny, rhanweh eich namser a'ch myfyi- dodau rhwng y ddwy ysgol, ac o ran hyny, yr wyf yn barnu fod y cyfarfodydd hyn yu colli eu cyfeiriad, oblegyd cana sydd yn dangosgwaithyrysgol gan, ac yrwyfyncredu mai rhyw beth heblaw canu, a hyny yn benaf, a ddyiai fod ffrwyth yr gol SabbothoL Bamweh drosoch eich hunain, a bydded ini gad mwy o gynyrch yr Ysgrythyran yn y cyfarfod nesaiT—UN OE LLE.