Tarian Y Gweithiwr

HEOL Y MAERDY A BWRDD IECHYD ABERDAR. [RX GOL.A fyddwch mor garedig a < niatau i mi hysbysu trwy eich colofnau, I an o aelodau y Bwrdd Iechyd, fy mod y.c teimlo yn wrthwynebus iawn i wario ,i ,W filoedd o bunau ar yr heol ucbod. I wedaia hyn yn nghyfarfod diweddaf y Bwrdd Iechyd, ac hefyd fod dyled ar y hvyf yn awr o gant a haner o filoedd o I aau; fod canoedd o'r trethdalwyr yn thu talu eu trethoedd, a bod sefyllfa visnacb y fath, fel nad oedd dim yn cyf rnhau y Bwrdd i wario y fath swm ar ,:)1 i'r Maerdy. Y mae rhai o'r darllen- vr yn ddiau wedi gweled fy mod wedi i ueud cynygiad yo y cyfarfod diweddaf n: i oedd y ddeiseb at yr awdurdodau yn L andain i gael ei hanfon. Eiliwyd hyny gr a Mr D. P. Davies, Ynyslwyd; ond wedi > mi gael boddlonrwydd nad oedd cael inspector i lawr yn gorfedi y Bwrdd i wneud v heol ar hyn o bryd, tynais fy nghynyg- h. 1 yn ol. Hirwaun. D. E. WILLIAMS.

LLITH SCLEMIN. Dau beth pwysig cyhoeddus wedi eymer- rd lie yn ngweiuyddgylch Bwrdd Iechyd fstradyfodwg yr wythuos ddiweddaf, sef :au y drysau yn erbyn reporters y papyrau lyddiol, a gorchymyn cau capeli Ferndale Sul wythnos i'r diweddaf. Y mae y naill < 'r llall o'r pethau hyn yn galw am vote of ensure oddiwrth yr etholwyr. Y cyntaf yu *byn y Bwrdd, a'r llall yn erbyn y Medical fficer of Health. Wedi i mi ddeall bod y reporters wedi gorchymyn allan o'r Boardj dydd -vener wythnos i'r diweddaf, penderfyn- y buaswn i yn myned i fewn i'w cyfar- l nesaf, a hyny heb yn wybod i neb o nynt; ac felly y bu, aethum yno yn loced overcoat y cadeirydd a thra yr fd ef yn siarad a'r clerk yn y passage ar ') y steiriau, diengais i fewn i'r ystafell. 'merais fy eisteddle ar ben y frame sydd flop y rollers sydd yn dal y maps-He cyf- u is i weled a chiywed. Gyda golwg ar y sorters, cawsaut dderbyniad y tro hwn. lwyd yn dadwneud ac yn cynyg at ddad- leud penderfyniadau y cyfarfod blaenorol da golwg ar y tramways. Teimlad cyff- dinoi y Board ydyw y dylai y long scheme el ei chario through, a theimlad cyffred-, 31 y trethdalwyr ydyw y dylai y Board ddi pob cefnogaeth i'r scheme. Gobeithio v gwnant hyny. Dydd Sul wythnos i'r diweddaf rhodd- Id y Medical Officer of Health orchymyn ) gau yr ysgolion dyddiol, a holl gapelau '» Maerdy a Ferndale. Syndod syndod I! mdod 1 1 scarlet fever i gael ei ddifodi drwy vu i fyny leoedd cysegredig y Llywydd awr i gyfarfod a gwrando'r bobl yn ei w as- laethn. BethpedarllenaiyDrweddiSolo- on pan yncysegrny deml? Bethddywed gyda golwg ar bethau fel hyn?—"Pan lelo y bobl i'r ty hwn, a gweddio arnat ti r ty hwn, pan fyddo pla neu glefyd," &c. Yna gvvrando di o aneddle dy sancteidd- vydd," &c. Peth odd oedd fod Dr James yn < iniatau i'r tafarndai fod yn agored-y lie- 3dd tebycaf o ddigon i bobl o'r dosbarth y yfeiriai efe atynt i fod. Yn y capeli chwi awch ddosbarth o ddynion tidy fel rheol- lanweithdra yn amlwg ar eu gwisgoedd 'u cnawd. Yn y capeli, fel rheol, y ceir igon o awyriachus. Ond yn y tafarndai awch ddosbarth hollol wahanol, ac awyr. tid anmhur. Dyn helpo y Ueoedd crefydd- 1, ddywedaf fi; ymosodir arnynt). mewn aoddau hynod. Er ys ychydig amser yn 1 gwnaed ymgais i gael ganddynt dalu icome tay; ar yr arian sydd ganddynt ar og, a dywedir y buasai hyny yn elw dir. ■ awr i income tax collectors yn y cwzn hwn, bod rhai o honynt wedi gwerthu eu hun. lin i'r tafarnwyr yn ddiweddar. Ffei I fifei 1 fei! diaconiaid yn gwneud budrwaith o'r 'ath hyn Arian, arian ydyw pob peth llawer o oobl. Yr oeddem yn cydymdeimlo ft Dr fames yn ei ymgaas at ddadwreiddio y rever o'rlle. acyr oeddem ya rhoddi oredit iddo am fod yn earnest yn nghyflawniad ei jwydd; ond pan cytoiriodd at y golled irianol i'r gweinidogion, aeth ein cydym- leimlad ar ddwy aden oddiwrthym. Beth ? A oes dim pwrpas uwch i bregethu efengyl, ar y Sabbothau na bod yn pecuniary profit i'r gweinidogion ?" Yn star, J maey geiriau canlynol o eiddo Dr James yn peri I mi ameu nad oedd ei orders ond sham, a hyny er budd i'r tafarnwyr. Dyma ei euiau o'r South Wales Daily News am ddydd Badwra diweddaf:— My reply to them was that what I was going to do was to protect the public with- out inflicting pecuniary injury upon any- body. The only persons injured p3cuniarily by the orders issued would be the ministers announced to officiate at the respective chapels on the Sunday. I don't think it would be too much that they should have their remuneration remitted to them for their intended services." A dyna syniad Dr James am wein- idogaeth yr efengyl a'i gweinidogion—dim ond peiriant arianol i'r dosbarth hwn. Wel, wel, gwelir ar unwaith nad oedd y Dr yn ddifrifol yn issuo ei order, oblegyd bob amser pan fyddo bywyd un dyn mewn perygl, gollyngir dros gof bob pecuniary profit er mwyn ei waredu. A rheswm Dr James dros beidio cau y tafarndai felly fyddai. y golled arianol i'r taf arnwyr ac oni buasai y posiblrwydd i ddigolledi y gweinidogion drwy "have their remunera- tion remitted to them," y tebygolrwydd yw, na cliawsai y capeli eu cau hyd yn nod pe buasai 100 per cent o'r trigolion yn cael yr infection wrth fynychu y lleoedd hyn. Ai peiriant i ofalu am amgylchiadau arian. ol y district ydyw y Bwrdd hwn ai swydd- ogion ? Oa oedd y fath beth a scarletina yn myned ar gynydd gyda'r fath gyflymdra, ai nid dyledswydd y Dr oedd recommendio y cyfryw breventative i'r Board ag a fuasai yn effeithiol i'w rwystro, hyd yn nod pe buasai holl dafarnwyr Ferndale a'r Maerdy yn myned i gardota eu bara cyn pen wythnos. Y mae un dyn yn fwy o werth na'r holl fyd yn ol y ddysgeidiaeth Ysgrythyrol, a theimlad pawb sydd a dyn- ion neu blant i'w colli. Ond yn ol ymresym- iad Dr James, y mae elw arianol tafarnwyr y Maerdy a Ferndale yn fwy o werth na holl blant y ddau le. Dychwelwn at hyn yr wythnos nesaf. Diolch i Mr Evans, Bodringallt, a Mr Lewis Davies. SCLEMIN.

BWRDB GWARCHEIDWAID MERTHYR A THRETHIAD LLEOL. Mai. GOL. Y mae y pwnc pwysig uchod yn cynhyrfu y wlad o gwr i'w gilydd y dydd- iau presenol, ac yn debyg yn fuan i dd'od yn bwnc y dydd, a bydd rhaid i'r Senedd rhagllaw basio mesur eang a chyflawn i wastadhau yr anghyfartaleddau lluosog a fodola ar hyn o bryd, ac a ddirwasga ddos- bartbiadaa lluosog yn anghyfiawn. Y mae D. E. Williams, Ysw., Hirwaun, wedi galw sylw teillduol at ran o'r anghyfiawnder yn senedd leol Bwrdd Gwarcheidwaid Merthyr, a hyny mewn cysylltiad ft threthiad y tir yn y plwyfeydd sydd yn ddarostyngedig i Undeb Tylodion Merthyr. Amcan Mr Williams ydyw "Deisebu y Senedd er cyfartalu trethiadau rhwng perchenogion y tiroedd a pherchenogion glofeydd a gweithfeydd, er cael y naill fel y llall i dalu rhan gyfartal at dreuliau lleol a chyffredinol y trefi a'r plwyfille y byddont." Er enghraifft, trethir perchenogion holl lcfeydd Merthyr, Aberdar, a rha-uau ereill yr Undeb er cadwraeth y tylodion, pan y dianga perchenogion y tiroedd heb dalu yr un udlmai at hyn, <?* eu bod yu derbyn ar gyfartaledd 7c. y dynell o royalty gan berchenogion y glofeydd. Yn y flwyddyn 1880, dygwyd allan 4,443,072 o dynelli; 7c. ar bob tynell wna y swm o £129,589 12s. Aeth yr holl arian yna i logellau y tir- feddianwyr, ac ni ddaetb ffyrling o honynt yn ol i Undeb Merthyr. Bu raid i'r amod- ddalwyr (leaseholders) dalu yr oil o'r treth. oedd Ileol yn ychwanegol. Teimlir yr anghyfiawnder yma er's blynyddau, ond ychydig oedd tnewn dylanwad yn ddigon hyf i alw sylw at hyny, a phan ddeuai y pwnc i sylw, yr oedd dylanwad a budd. ianau y tirfeddianwyr yn rhy gryf i ddwyn barn allan i fuddugoliaeth. Ond y mae golwg addawol ar bethau yn bresenol, pan y mae boneddwyr o safle Mr Williams yn galw sylw at y pwnc. Er's tua bythefnos yn ol, daeth a'r cynygiad o flaen y Bwrdd mewn araeth alluog a gwir argyhoeddiadol, ac eiliwyd ef gan Dr J. W. James, Merthyr. Ond wele storm, yr oedd amryw yno à'u buddianau mewn perygl, ar ar unwaith yn amddiffyn y mamon anghyfiawn, a thaflwyd y cynygiad allan gan 13 yn erbyn 10 o bleidleisiau. Ond ni ddigalonodd Mr Wil- liams ar hyn, daeth â,'r un penderfyniad mewn ffurf arall yn mlaen drachefn lonawr 21ain, ac wedi dadl frwd, cariodd y pen- derfyniad gyda 17 yn erbyn tri o bleidleis. iau. Yr oedd hon yn fuddugoliaeth ar. dderchog, a dymunwn longyfarch Mr Williams ar ei lwyddiant, a chymhellwn bawb drwy gylch yr Undeb i wneud eu goreu i'w bleidio. Y mae yr etholiad blynyddol yn agoshau-bydd yn Mawrth nesaf; gofaJed yr etholwyr, ac yn enwedig y dosbarth gweithiol, am anfon y dynion priodpi i mewn y tro nesaf. Bydded iddynt gadw goruchwylwyr y tirfeddianwyr gar- tref i ofalu am eu gwaith, a'r tirfeddian- wyr hyny sydd yn llogellu yr arian hyny i ofalu am eu heiddo; y mae gormod o honynt ar y Bwrdd yn bresenol o lawer iawn. D. AB IOLO.

CYMDEITHAS DDARBODOL Y GLOWYR. SEFYDLIAD CANGHKN YN NEW TREDEGAR. Cynaliwyd cyfarfod cyhoeddus yn y Workman's Hall, New Tredegar, nos Sadwrn, lonawr 21ain, er ffurfio canghen o'r Gymdeithas Ddarbodol ya y lie uchod. Ar gynygiad un o'r gweithwyr, etholwyd D. Evans yn unfrydol i gymeryd y gadair. Yr oedd hefyd yn bresenol Mr E. Owen, ysgrifenydd cyffredinol y gymdeithas. Agorwyd y cyfarfod gan y cadeirydd mewn araeth hyawdl a synwyrol. Wrth sylwi ar y Ddeddf Iawnol, dywedai y byddai yn rhaid i'r meistri dalu llawer iawn mwy i'r Gymdeithas Ddarbodol nag y byddai yn rhaid iddynt dalu o iawn o dan y Ddeddf, ac yr oedd wedi cael ar ddeall, pe byddai holl weithwyr y Powell Dufiryn yn ymuno, y byddai yn rhaid i'r cwmpeini dalu £ 1,100 yn flynyddol i'r Gymdeithas. Mr Owen, mewn araeth Saesneg rymus a gymharodd yr hen drefn o gasglu yn y glofeydd a'r drefn a gynygir y* bresenol, a dangosodd ragoriaeth y cynllun newydd ar yr hen. Sylwodd ar y gwahanol fathau o ddam- weiaian. Dangosodd yr anghyfiawnder a'r anhegwch o ddarparu ar gyfer teuluoedd y rhai a gollant eu bywydau mewn tan- chaau mawrio*, &c., tra y gadewir teulu. oedd y rhai a gollant eu bywydau yn unigol vn hollol ddisylw a diymgeledd, Profodd drwy ffigyran fod y dosbarth diweddaf yn Uawez iawn lloosocach na'r cyntaf, ond er hyny nad oedd un sylw yn cael ei wneud o honynt. Yna aeth yn mlaen i ddweyd fod y Gymdeithas Ddarbodol yn darparu ar gyfer pob math o ddamweiniau. Yn mhlith rhai sylwadau a wnaeth ar y Ddeddf Iawnol, dywedodd mai nid yn unig y per. chenog a'r swyddogion oedd yn gyfrifol, ond yn ol barn tri a far-gyfreithwyr y deyrnas, fod pob person sydd yn cyfiogu un arall, ac yn ei dalu fel y cyfryw, yn gyflog- wr yn ngwyneb y gyfraith, ac yn agored i dalu iawn am esgeulusdod. Traddodwyd areithiau ereill gan David Evans a Thomas Dando, yr hwn a fynegodd y daioni dirfawr oedd Cymdeithas Durham a Northumber. land yn ei wneud, o ba un yr oedd efe wedi bod yn aelod am flynyddau. Anerchwyd y cyfarfod hefyd gan Mri Owen Davies, Thos. Harris, John Evans, ac ereill. Yna aeth- pwyd yn mlaen i ethol llywydd, ysgrifen- ydd, trysorydd, a phwyllgor i'r Gymdeithas. Hysbyswyd fod 74 wedi talu eu cyfraniadau y diwrnod hwnw, a bod lluaws wedi ymuno heblaw hyny. Hysbysodd yr ysgrifenydd cyffredinol fod y cynydd yn yr holl ganghen- au am y chwarter diweddaf tua 1,500 o aelodau. Terfynwyd y cyfarfod drwy dalu y diolchiadau arferol.—GOH.

YR ALCANWYR. Mawr yw mintai y daroganwyr y dyddiau rhai'n. Bydd un dosbarth o ddynion yn barnu masnach yn ol tneddfryd eu calonau eu hunain, tra y mae dosbarth arall yn barnu oddiwrth ffeithiau a ffigyrau a roddir gan wladweinwyr y gwahanol wledydd, a dyma y rhai mwyaf tebyg o fod yn iawn, i'n tyb ni, er y dichon i'r ddwy blaid fethu wedi'r cyfan. Dywed rhai fod yr arwydd- ion yn America yr un ag oeddynt yn 1857 a 1873. Y mae arian y wlad yn cael eu ben- thyca gau ariangeiswyr penboeth er ym- gymeryd ft thori rheilffyrdd newyddion, er dadblygu mwy o fasnach newydd nag y mae America yn barod i'w chario allan. Diau fod cynyrch mewn llafuriau wedi llei- hau 41,000,000 o fwseli yn rheswm cryf dros godi cri am aflwydd ond y mae fod 200,000,000 o ddoleri wedi eu codi er cael 8,000 o filldiroedd o reilffyrdd newyddion yn beth difrifol i'w ystyried, a bod masnach y wlad hono wedi cynyddu cymaint yn herwydd hyny. Gwir fod cymylau duon lawer eto yn y ffurfafen, ond yn llai ar Cyf. artaledd i'r hyn oeddynt yn 1880. Beth os ceir cynyrch da y flwyddyn hon, bydd cyf. artalu tair blynedd â,'u gilydd yn fwy. Ond i'r Americaniaid gadw eu penau yn yr iawn gyfeiriad, bydd yn anmhosibl i'r panicfever gymeryd lie fel yn y blynyddoedd a nodir. Y mae ffigyrau i brofi fod cynydd masnach wedi enill llawer iawn ar gynydd y milldir. oedd o reilffyrdd; ac y mae gyda ni ystyr- iaeth bwysig arall na ddylem golli golwg arni, sef v cyuydd angllydmarol gyfiym yn lluosogrwydd y boblogaeth. Bu mwy o ymfudo yn 1881 nag sydd wedi bod erioed o'r blaen. Y mae New York yn unig wedi derbyn 450,000, heblaw y rhai a diriasant yn Boston, Philadelphia, Baltimore, a manau ereill, gan gofio hefyd fod nifer fawr yn croesi y cyffiuiau o Canada, yr hyn gyda'u gilydd ni allant fod yn llai na haner miliwn o ensidiau. O'r nifer yma y mae yr Ynysoedd Prydeinig wedi anfon 113,465, a Chyfandir Ewrop 315,000. Rhoddir cy- nyrch y boblogaeth gartrefol at yna, a cheir yn ddiddadl fod trigolion America yn un filiwll ar eu cynydd y ilynedd. Dug hyn gydag ef gynydd mewn masnach gartrefol. Dywedir mewn ffigyran hefyd fod pob ym. fudwr yn werth mil o ddoleri i'r wlad, ac os yw hyn yn iawn, dyma gan' miliwn o ddoleri wedi eu hychwanegu at agor rlieiJifyrdd y 11 11 newyddion yno ar draul ymfudwyr gwled- ydd ereill, a byddai yr ychydig arian a ddug pob ymfudwr gydag ef ond eu galw i gyfrif yn ddigon i dalu Hog yr arian a fen- thyciwyd er cario y gwaith allan. Ac eto heblaw hyny, y maent yn rym i'r wladwr- iaeth mewn defnyddioldeb er ychwanegu ei chynyrcliion eto ceir dynion i ddarogau drwg pan y mae pob peth yn myned ar gynydd, ac ond sylwi ceir y dynion pan yr agorir eu liygaid i'r ffeithiau yn liaeru mai chwi sydd wedi credu ac ysgrifenu yn ofer am fasnach, ac nid hwy. Ond dyna, yr un yw y ddynoliaeth yn mhob cylch o gym deitlias. Bydd un yn fyr ei olwg, a'r llall yn hir, a myn yr un hit- fod ei ymwueud a'i brofiad o'r byd wedi dysgu iddo fod unrhyw ddygwyddiad armymuuol yn sier o gael ei ganlyn gan ei gyffeiyb, tra y mae yr un byr yn credu mai tynged yw p,)b peth a ddy- gwydd. Barn y cyffredin yw, er fod mas- nach fel wedi sefyll ychydig dros y gwyl- iau, ma.i i'r lan y mae i fyned am raifjblyn- yddau. Y mae llawer o fesurau wedi eu dwyn o flaen y Congress er caethiwo mas- nach y wlad hon agwledydd ereill, ond byd yma heb lwyddo. Y mae yno ddosbarth a gredant yn gadarn yn egwyddorion Mas- nach Rydd. Cawn o Awstralia fod yr ofnau a'u medd- ianent am y cuydan wedi eu symud, ac y bydd i gynyrchion y Ilynedd fod i fyny i'r cyfartaledd. Pan ddarllenodd Trysorydd y Drefedigaeth y gyllideb ddiweddaf, yr oedd pob peth wedi cyrhacdd y fath sef- yllfa foddhaol, nes oedd y derbyniadau yn £ 6,349,000, non tua £8 10s. ar gyfer pob un o'r boblogaeth ac y mae masnach yn cynyddu i'r nn cyfartaledd. Y mae yno ddigon o arian ac aur heb ddim drwg ddyledion. Y mae y cynydd mor amlwg mewn llafnau a olchir a zinc ac ag alcan gwefrau, &c., nes otinir fod mwy yn cael ei danfon yno nag sydd eisieu. Beth amdani, gwyr y gwaith mawr? Mwy nag sydd eisieu ie, dyna'r report. Beth waeth am hyny, medd llawer o lionoch; bant a hi tra bo'r wheels yn troi. Os parhau a wnewch ar yr un raddfjj ag yn awr, gellwch bender- fynu ei bod I arafu heb fod yn hir. Ni charem fod yn ofergoelus fel y rhai a nod- wyd genym, a gwyddom ein bod yn eithaf dyogel rhag hyny pan yn ysgrifenu. Alcan. wyr, rhwymwch fechgyn y gwaith mawr mewn pryd, neu bydd iddynt ddwyn gor- thrwm arnoch. Pe buasai y gwr boneddig ag oedd yn gwaradwyddo gwyr Cilffrew a Llansawel, yn ymffrostio yn Nghastellnedd am wneuthnr gwaith tri thwrn mewn dau, yn ymddiried i ni ei enw, cawsai ei lythyr ymddangos heb ddadguddio y gyfrinach. Carem iddo alw pan yn gyfleus, a rhoi i ni enwau gw yr Llansawel; y mae y cyfaill o Gilffrew yn adnabyddus i ni o dan ei enw, ond nid ei berson; credwn, er hyny, ein bod yn adnabod ei dad fel un o hen ddynion mwyaf rhesymol Castellnedd. Ond dyna, beth dal siarad, y mae y genedlaeth hon yn llawer cryfach na'r un fu ar y ddaear o'r blaen, a mwy Ins. thebyg mai y genedl- aeth a ddaw gaiff ei chondemnio hi am ei ffolineb. Y mae edrych dros bapyrau t&l rhai gweithwyr yn bleser, tra y mae ereill yn niweidio yr holl felinwyr. Yn eich plith chwi, felinwyr, y mae hyn eto wedi, bod ? Onid ywyn bryd ei gadael hi, fech- gyn ? Er nad oes genym well prisoedd i'w cy- hoeddi, na gwell arwyddion am gynydd y fasnach hon, y mae genym i'ch hysbysu fod gwaith alcan arall yn cael ei godi tua'r Cross Inn, Llandybie yna, dan lywodraeth un Mr Stampford. Bu efe yn offeryn i godi Pantyffynon hefyd, ond y mae yno lawer tro ar fyd wedi dygwydd cyn ei gychwyn. Pa angen adeiladu ychwaneg tra mae digon o rai ereill yn segur. Peidiwch arwain dyn- ion i ddyryswch o'ch gwirfodd, fechgyn, a gadael ei fod yn rhesymol i chwi niweidio eich hunain. Bydd croesaw i gynrychiol- ydd o bob melin ac alcandy ddyfod i'r Bird- in-Hand erbyn dau o'r gloch dydd Sadwrn nesaf, pan y dysgwyliwn y bydd genym lawer o bethau i'w hadrodd i chwi ag y bydd yn dda genych eu gwybod. Mae y forgemen yn dechreu teimlo yn anesmwyth, a gofynant am gyfarfod. Gofynwn ninau, beth am eich addewidion ? Diolch i'r rhai sydd yn ein cofio yn mhob ffordd. Y mae llawer o honoch yn ffyddlon. Lxwys ARAN.

CWMAFON. Araf y mae masnach wedi bod yma yn ddiweddar, ond, deallwn fod rhagolygon y dyfodol yn fwy dysglaer, gan fod rhan o'r gwaith, sef y blast furnace fawr, &c.. wedi bod o dan gyfnewidiad pwysig, yr hon erbyn hoddyw sydd wedi ail gychwyn, ac y mae holl drigolion y lie yn teimlio yn lion ac yn hapus ac er eu gwneud hwy yn fwy hapus, y mae yr enwog

DR JOSEPH PARRY, yn nghydag ereill, yn dyfod yma i gynal cyngerdd ardderchog, y rhai a gynorthwyir gan g6r CApel Seion, dan arweiniad Mr J. Richards. Y mae'r gyngerdd o dan nawd l prif foneddigion yr ardal, sef y Mri. Flower, Shaw, Stanley, &c. Dysgwylir y ceir cyngerdd ragorol a phoblogaidd, canu da, a chynulleidfa Iluosog; felly, dymunwn roddi cymelliad mewn modd neillduol i drigolion yr ardaloedd i ymdrechu dal ar y cyfleusdra hwn, er cael gwledd gerddorol ar y 26ain o'r mis hwn. Bydd yn gwasan- aethu hefyd seindorf brea Cwmafon, dan arweinyddiaeth y chwareuydd enwog, Mr Hall. Felly cymellwn yr holl drigolion Fedd Taibach, Aberafon a Chwmafon, Briton Ferry a Maesteg yn nghyd, Er oael gwledd i'w gwueud yn llon i gyd. HOFFWB Y GAN. »

GURNOS A JOHN IOTA JONES. Yn ol y DARIAN ddiweddaf, yr wyf yn gweled fod y cawr (?) Iota Jones yn parhau i bastynu Gurnos; ac nid yn unig hyny, ond ei fod fel cath wrth ymladd ft milgi, yn chwythu ac yn bwrw ei ewinedd yn anghyffredin, am i mi gyffwidd ag ef yn fy sylwadau dan ypenawd "Y Byd Lien yddol." Na ato'r Pab i mi ymyraeth dim yn yr helynt anamserol a difudd ag y mae Iota yn treio enwogi ei hun trwyddo. Ond yr wyf am wneud sylw o un frawddog o'i eiddo yn ei ysgerbwd llythyr yr wythnos ddiweddaf, a dyma hi: I John Ddwywaith wedi ei gyftogi i amddiffyn Gurnos "I Pwy ond Iota fuasai a'i siol yn ddigon gwag fel ag i allu rhoddi lie i'r fath idea fabanaidd ? Na, syr, y mae Gurnos yn ddigon o ddyn i amddiffyn ei hun, yn enwedig pan y mae rhyw eiddilod o'ch bath chwi yn ymosod arno, a diau y cewch brofi hyny cyn hir os gwel hi yn worth ymostwng i wneud sylw 0 y o honoch. Er chwareuteg a'r gwirionedd, a rhag i Iota ddianc i'r anialwch fel bwch gwyllt a phwn rhyw gyfeiliornad felly ar ei gefn, dymunaf ei hysbysu nad wyf fi yn adwaen Gurnos yn ol y cnawd, ac nas gwyr efe pwy yw John Ddwywaith mwy nag y gwyr Iota ei hun pwy ydwyf. Ie, Iota yn dweyd ei fod yn adwaen fy mhig, ac yn gwybod pwy ydwyf yn dda! Nac ydych yn wir, Iota bach, ac ni ddeuwch ychwaith. Meddai y cawr (?) yn mhellach, a bydd a fynwyf a chwi yn ol Haw." O'r goreu, fe allai y bydd a fynwyf finau a chwithau, pwy wyr? Os gwnaethpwyd camwri yn Abertawe o berthynas i awdl y gadair, paham na fuasid yn dwyn y mater i sylw'r cyhoedd y pryd hwnw ? Ond y mae cymer- iadau fel Iota Jones hwyrach yn barnu ei bod yn ddoethaeh iddynt ymddadebru fel ymlusgiaid o'u cwsg gauafol a surffedu y wlad a'u llysnafedd gwenwynig. Ond mae y byd yn ddigon call erbyn hyn i ddeall nad yw Iota yn neb amgen na rhyw goegyn o fardd wedi colli dan feirniadaeth Gurnos ryw dro neu gilydd, ac yn dal ar yr adeg i dapio barilau ei ddigofaint ar ei draws. Wel, ymrodded ati, bydd yn iechyd mawr iddo gael gwared o'r fath stwff surffedus o'i gyfansoddiad. JOHN DDWYWAITH.

BUDD-GYNGHERDD GWEDDW AC AMDDIFAID MR. SILAS EVANS (CYNON). Gan fod teimlad cyffredinol yn meddianu y gymydogaeth am wneud rbywbeth yn sylweddol i gynorthwyo gweddw ac amddi- faid y diweddar gerddor, Mr Evans, y rhai sydd chwech mewn nifer, a'r hynaf nid yw eto yn 12 oed, gwyr pawb sydd wedi talu ychydig sylw i gerddoriaeth fod Mr Evans wedi treulio ei aur, ei arian, a'i fywyd yn gyfangwbl yn ngwasanaeth cerddoriaeth ei wlad a'i genedl, ac na fu Aberdar yn ol o dderbyn o ffrwyth helaeth ei lafur. Yn ngwyneb hyn, taer erfynia y pwyllgor ar bawb a allo i wneud eu goreu gyda y mud- iad trwy werthu a phrynu tocynan, fel y gallom wneud, lies i'rweddw a'r amddifaid, a thalu parch teilwng i goffadwriaeth y gweithgar a'r diwyd Silas Evans. Heblaw teilyngdod y gwrthddrych, a'i weddw a'i amddifaid, yr ydym yn llwyr gredu na siomir neb yn y canwyr. Y mae pawb yn y cylch hwn yn gwybod am fedr a gallu Gwyn Alaw, U.C.W., fel nad oes achos dweyd dim am dano ef mewn ffordd o gan- moliaeth; ac am Mr Gwilym Thomas, er nad yw mor adnabyddus yn Aberdar, etc tystia pawb a'i clywsant ei fod yn feistr fel canwr, ac heblaw hyny, byddai yn dipyn o dreat i gael golwg arno fel un o wroniaid Glofa Tynewydd-un a ddangogodd y fath ddewrder i gael allan y trueimaid hyny fu yn eu carchar tanddaearol cyhyd. Am Miss Gertrude Lewis, R.A.M., Caordydd, y mae y safle a enillodd hi yn nghyngerddau St. James's Hall a Covent Gardens, Llun. dain, yn profi nad oes un dadl am ei gallu canyddol, a sicr yw y bydd i fyny ft dys- gwyliadau canwyr Aberdar am y tro cyntaf y daw yma. Deuwch yno yn Uu, a chewch werth eich arian.-D. J. JONES, Ysg.

HERMON, PLASMARL. Cynaliodd gobeithlu y lie uchod ei gwyl de, yr hon wyl a fwriedir gynal yn flyn- yddol, dydd Iau diweddaf, pryd y daeth lluaws yn nghyd, heblaw tua dau gant o blant, i gyfranogi o'r te a'r bara brith. Golygfa hyfryd iawn oedd gweled cymaint o ieuenctyd yn dangos eu plaid gydag achos mor dda. Y mae diolchgarwch mawr yn ddyledus i Mr David Morse am y draul a'r llafur a gymerodd i drwsio y lie mor ogon- eddus ar yr amgylchiad. Yn yr hwyr cy- naliwyd cyfarfod blaf-us iawn o adrodd a chanu. Llywyddwyd gan Mr W. Williams, Glandwr.

PENTRE YSTRAD. BYDDED hysbys y cynelir Eisteddfod -■ yn y lie uchod dydd Llun y Pasc, 1882. Cadeirydd,-E, H. Davies, Ysw., Pentre. Arweinydd, beirniad yr adroddiadau, <fcc.,— Mr. W. Abraham (Mabon), Pentre. Beirniad y canu,—Mr. D. W. Lewis, A.C., Brynaman. Caniadaeth. I'r c6r heb fod dan 50 mewn rhif, a gano yn oreu 'Fy Ngwlad,' gan J. Thomas, gwobr £10 ac Harmonium gwerth £7 7s. i'r arweinydd. I'r cor heb fod dan 40 mewn rhif, a. gano yn oreu Yr Arglwydd sy'n teyrnasu,' gan John Thomas, gwobr £ 4 a Baton i'r arweinydd. I'r Or o blant ddim dan 30 mewn rhif, na thros 16 oed, a gano yn oreu Jerusalem, fy Nghartref Gwiw,' gwobr ill 5s. a Llyfr (hen a newydd) Stephens a Jones i'r ar. weinydd. Caniateir wyth o wrywod i gynorthwyo y plant. Am y Traethawd goreu ar 'HaxaeV i rai na enillasant dros 10s. o'r blaen. Yr hanes i'w gael yn 2 Bren. viii. Gwobr, holl weithiau Thomas, Affrica. Am y Ddadl oreu ar Dafydd a Saul,' gwobr 10s. 6c. Y programs yn awr yn barod. DAVID THOMAS, Grooer, Pentre. EISTEDDFOD FLYNYDDOL DEWI SANT, ABERDAR. CYNELIR YR EISTEDDFOD uchod c yn New Market Hall, Aberdar, dydd Llun, Mawrth Ged, 1882. Beirniad y canu.-Ma. JOHM^THOMAS, Llanwrtyd. Beirniad y farddoniaeth a'r traethawd, yn nghyd ag arweinydd y dydd,—Parch. D. Brythonfryn Griffiths. I'r c6r heb fod dan 100 mewn nifer, a gano yn oreu 'The Heavens are Telling,' gwobr £20, a t2 i'r arweinydd. I'r c6r o'r un gynulleidfa na enillodd £ 5 .Y o'r blaen, ac heb fod dan 30 mewn nifer, a gano yn oreu 'Pebyll yr Arglwydd," Dr. Parry, gwobr £5, a XI i'r arweinydd. I'r 20 a ganont yn oreu Come, boun- teous May,' Spofforth, gwobr £3. Am y G&n oreu o glod i Dr. Evan Jones, Ysw., Aberdar, gwobr X2 2s. z Am y Traethawd goreu ar Lenyddiaeth Newyddiadurol Deheudir Cymru yn y dyddiau presenol,' gwobr £ 1 Is. Y programmes, yn cynwys yr oil testynau, yn yn awr yn barod ac i'w cael gan yr ysgrifeaydd am y pris arferol. J. M. WILLIAMS, Ysgrifenydd, Tailor and Draper, 78, Gadlys Road, Aberdare. ( Gyfarfod Llenyddol Ysgolion Sabbothol Dosbarth Abertawe, dydd Gwener y Groglith, 1882. TESTYN CYSTADLEUOL. Am y Bryddest Alarnadol oreu ar ol y diweddar Mr. Silas Evans (Cynon), gwobr £22s. Am y gweddill o'r testynpu, gwal y pro- gram, yr hwn sydd i'w gael gan y Parch. W. Samlet Williams, Gower rd., Swansea, yn rhad ac am ddim. N AZ ARETHA ABERDAR. mAER erfynir ar bawb sydd yn perthyn i gor y capsl uchod i bresenoli eu hunain yn Festri Nazareth nos Fercher presenol, Ionawr 25ain, er ymdrin â. materion yn nghylch cyngerdd ymadawol John Thomas, yr hwn sydd wadi symud i Ferndale. D. PHILLIPS, Ysg. At Aelodau "Oymrleithas Ddyngarol Meibion Dirwest," Neuadd Ddirwestol, Aberdar. HYN sydd i hysby.su y bydd y Gym- deithas uchod yn cyfarfod o hyn allan yn y CARDIFF CASTLE COFFEE HOTEL, Cardiff Street, Aberdar. Y cyfarfod nesaf i'w gynal Ionawr 28ain, 1882. THOMAS RICHARDS, Ysg. AT Y BEIRDD. RHODDIR gini o wobr am yr Hir a R Thoddaid Beddargraff goreu i'r di. weddar John Richards, Mynyddgarnlwyd, hen athraw ffyddlon a duwiol perthynol i Ysgol Sul Trewyddfa. Yr oedd yn llawn o bob rhinweddan perthynol i'r Ysgol Sul a'r Eglwys, a dysgwylir i'r Toddaid fod felly hefyd, ond yn gyfyngedig yn benaf i'w lafur gyda'r Ysgol uchod. Y cyfan- soddiadau i fod yn llaw'r beirniad, Dafydd Morganwg, erbyn Chwefror lleg, a'r ffug- enwau i'r ysgrifenydd dan sel erbyn yr un amser. DAVID DAVIES (Briallog), Graig Trewyddfa, Morriston, Swansea. SIODRWYAU PRIOMS (WEDDING RINGS l) GAN RICHARD JONES, Watchmaker, 35, CANON STREET, ABERDARE, (Gyferbyn a'r Temperance Hall), Lie hefyd y gellir oael Oriaduron ( WatchesJ, Drychwydrau (SpectaclesJ, &c., am y pris- oedd iselaf. Dymunaf hysbysu y cyhoedd fy mod yn 1 parhau, fel arfer, i gylchdeithio trwy Aher- dar a Chwm Rhondda. Diolchaf hefyd am barhad o'r gefnogaeth y mae fy'nhad a minau wedi gael er ys fi8 o fiynyddau. [AI

',WYK ■L V "■ £ FEL enghraifft o'r .-arth o tedivain. j laethau y carem argymh- i ayiw y Cyn.r'. yn mhob man, dymunem gy^rio at dda*- pariaeth ddiffuant, didw i', yiiddiriedol* Si mwyaf gwerthfawr a lies m gwydc m am dani, guf duinine Bitters GWILYM EVAJSS, Yr hwn sydd yn fath o rj onio 113" &. yn hollol yr hyn y gosodir lUau- ei iod ya gyfansoddedig o lysiau v.cdi 0j duarpai-j mewn dull gwyddonol, ohyu^ r gvfal mwyaf sydd ddichonadv;y cr alcxháu ei lwyddiant. Y cylla y?' peiriau; ma--r treuliawl y corff, ac o ho,ef y gwasgerit yr holl ranau maethionoi trwy cyiaja- soddiad. Os na chedwir hv. E iiowu txelxt, syrthia yr holl gorif i ddyrys^c-h. Eifaitr- ac amcan penaf y Qoinina r'itt^i.. yw cadw y cylla yn lachus, aphobc -an vn'gweithki yn hwylus ac yn eu lie, a p'Ahcyn aeiiwng ystyried y Bitters hyn loGdvginiaeiih deuiuaidd oreu y gwydd: im dani. Cy- meradwyirhiynddibeti 4. ar nhreuhad f yn ei gwahanol agwedd; .i s.j aiieohyd y ddwyfron a'r afu, yn nght.: anhv, yi iorac. gewynol. Yr ydym am la- cr o riynyddas wedi edrych gyda gradd i eiaerb o dJxwg- dybiaeth ar ieddyginiae:; in hysbysiedig, a thueddid ni i wneud hy-v r. £ yd.dygin- iaeth hon, sef Quinine GwiiW; Evans, hyd nes y gwelsoi dvauol iaethau pwysig a dylai; Aol oddiwral ddynion a wyddent mor dda, uc a wuaethant gymaint o ymchwiiiad i'v arvusoddioc. Dymunem yn neiilluel ryi adclic v cy, hoeddifodynochelgaryn eu d etholiad c gyffeiriau, a dylent fod y" gwybod yhyw. beth am ansawdd y darp"adau trnddyg-.i a fwriadant gymeryd cy.< 3 a T>wrcu,-<u; ao 013, wedi ymchwiliad, y bo -ijoair hwy aa eu rhinweddau, dylent fod ya owyliyS-ar i dalu pris teg am y cyfryv', a rucd-ii^dtlo brawi teg a pharhaol, a ^ueidio vymeryd eu kudo i redeg a phvtr i msc aygia- iaethan iselbrie, y rhai yn fytyah a brofarr^ nid yn unig yn ddiwert; ond yn dm niweidiol. Oddiwrth ein gwyboda barsonol am y darparydd a'r perchenog ^-c ddoin ai i )d yn ei broffeswriaeth wed- y liacxld yr an- rhydedd uwchaf yn y ga /oa fferyllol, 40 ystyrir ef yn un o fferyllv, yr mwyaf -cleu edig ac addawol y dydd.

FFEITHIAU AM QUININE BITTI3K3 GWILYM E AN Y maent yn cael eu i;ymeradvryo gaa feddygon a fferyllwyr i'w cluifioa ar 01 i bob meddyginiaeth arall fethu. Y maent yn cael eu cy "yd gan hen 3i- ieaanc, cyfoethog a'r tla-< '1. uhau ddvaiov yn mhob sefyllia ac o da., .b arugylohiad Nid yn unig yn Nghyrato r Ula0ur. ya adnabyddus, ond derbyn;r orde rs am ú(J.n.. ynt o America, Canada, 3 c A ifft, Cypr-JSt Awstralia, &c. Y mae pawb sydd wedi ec pr-ofi unwaith yn eu cymeradwyo i'w cj • ..xiii ju, a, thrwy hyn y mae y gofyn am di. <y.-it, yn oynyddu yn helaeth o flwyddyn i -yddyn. Y mae hyn yn brawf te^ b^gai thioldeb, canys paham y prynai nt h y fetidyginiaeti'. am yr ail a'r drydedd waifch os na luasent yn derbyn budd a lleshad oddiwri-hynt ?

MEDDYGINIAETH HYNOTAF r ? OEB B,• YW Quinine Bitters Gwilym^Evam Y mae ynddynt gymy jedd oywraia— chwerw. a melus-lysiau, wodi ou hadl'^H gydgymysgu mewn moda iievvydd, haj aa, a dirgel, gan y dyfeisvdd, tIr. Os jyra Evans, F.C.S., M.P.S., f ryilydd. Llfinelli. Y mae y gwahanollysia ( wedi cu cymyggn yn hynod o ffodus, a chynwysa y Qainine Bitters yn ddiamheuol y ■ idarparlattl. oren er lies y corff dynol.

Eu DEFNYDDIOLDEB TN !i GV^YSWDP. 1 Hawdd iawn fyddai i r.^rbyw ur hryv;a y meddyginiaethau ucb d ar wahan. a hawdd fyddai gwneud rhy v, gymyegiad o honynt, ond anhawdd ia wr; fyd Ja-i cael yr holl lysiau uchod at ea giiydd am ariiw rhesymol, ac anmhosibl rvdvfai oil, eymvgg yn y modd cyfrwys a met it as y gwtjeir gan Mr. Gwilym Evans, a chaeddo ef yn unig y mae y dirgelwch m uvx o trymyssra y pethau hyn gyda y fath Iwyrldiayt a'r ia.tb effaith. Y maent wedi eu profi yn oSEeitiuoI symud y doluriau a gan; ./u:—

DIFFYG TREULIAD A.'I GA'" VN/ADAT;> Sef poen yn yr ystumog, ^vyutogrwydc?, trymder anarferol ar ol bwyte, gwaoider cyn bwyd, diffyg arebwaetb, blas- pn nymunol yn y gonau, gwrcs tsiawj: vn v cylla yn achosi y corff f rwy yr ati-idl yn drwm, a'r genau yn sych, brathiadau. poenus yn y frest a'r o.-hrcii;. mynych bigiadau fel pe bae pryftviyn yn y cylla. Y mae un neu ychwaneg .),r i-)Gc aan uchod yn arwydd o ddiffyg trnuiiad, a gor en ca A gyntaf v dechreuir ar -vmeryd Quinine Bitters Gwilym Evans. SYLWADAU CYI'PUNUR AL. Gallai rhai dybio ei b. i yn "-emboss? un feddyginiaeth effeithJo Ueshn,d me cynifer o wahanol ddoluriau, Y mae ateb yn syml a pharod, &f (X), bod tv^c aethau pwysig i'w cael nnrhyw amsor; M] fod y feddyginiaeth yn cyawys cvoifeJ K wahanol lysiau; (3), y mae y driniaetb I un hollol resymol, sef syt;: nd arhos y do ■ yn gyntaf trwy gryfhau y c.yfawoadiad, I felly amddiffyn y rhanan ^sranaf a 1 agored i afiechyd. Ai 'oh amgyiob1: I1 doeth ydyw yn gyntaf < uv/Uic aSios I dolur. Cyfarwyddiadau i v buroctsu. Gofyner yn eglur aru Qvirine Gwilym Evans. Ar ol el g>vjl, edrycher ya fanwl ar y label, a sylwe ar stamp y ijyv* odraeth sydd ar wddf bote!, a gweled yr enw Gwily Evan's. F,r,S.f M.P.S., wedi ei ysgrifenu yn llawtsgrif t perchenog. Gofaledpawb na chy.aaroDl. en twyno. na derbyn cynghor i uaery-l attthr# foddion arall o dan yr h fod yv- llawn cystal ac yn rhat h. B-igm a thwyllodrus yw hwna Cofier bob amser fod Vycbi&d«ra i bob peth da, ac y m -e dnawa ofelychiadau i feddygim-Hi h ardfterchog a dihafal Quinine Biters J Ri-I.TLi

Cjsied edlych gystadlu,—aed allan I ryw dwll o'r neilidu; Gwr graslon y goron gu Ddaw a/i lwyth i'w ddylethu. ■ c wy guro dor ei garet,—neu'i raddio Yn fawreddog laureate, Cawn sylw cain o'i silk het, Neu belen o'i gwmbwlet. 2 ■■ grychydd teg, aruchel,"—c&u dy geg, Hed i gamp mwy uchel; Yowlyn da yn ffwi nid el dreisio y dryw isel. Ni wnei chwifio'n uchafol-i awyr Yr eryr arwrol; Mewn duon ffyrdd, myn'd yn ffol I dir dryw yw dy reol. TRAWS FANTACH.