Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
5 erthygl ar y dudalen hon
HEREWARD
HEREWARD YR OLAF O'R SAESON. PENOD IV. Yr oedd glanau yr Iwerddon mewn sefyllfa heddychol yn nghanol yr unfed- ganrif-ar-ddeg. Nid oedd Ilongau Loghlin, y rhai a welid o bellder, C3 yn achosi fod y boblogaeth yn dianc yn ofnus i'r canolbarth. Nid oedd y Dan- iaid anwar bellach yn arfer creulonderau at fynachod er dyfod o hyd i'w haur, &c. Yr oedd y lladron Scandinavaidd wedi eu Cristioneiddio a'u gwareiddio, a hyny trwy eu hymwneud parhaus a chenhedloedd ereill, a'u gwareiddio hefyd yn fwy na'r Gwyddelod. Ac nid oedd hyny yn anhawdd, canys nid oedd gwareiddiad boreu y Gwyddelod ond gwareiddiad mynachod a chrefyddwyr, a phan gawsant eu gorchfygu yr oedd eu hanwariaeth oil ar ol. Yr oedd yr un gweithredoedd yn myned yn mlaen yn awr yn nwyreinbarth yr Iwerddon, ag a ddygwyd yn mlaen oes neu ddwy yn ddiweddarach yn nwyreinbarth Scot- land. Dechreuodd y Daniaid sefydlu i lawr yn boblogaeth heddychol a mas- nachol. Yi oedd yr Iwerddon yn dlawd, ac wedi i'r mynachod gael eu hysbeilio unwaith, nid oeddyut yn werth eu hys- boilio yr eilwaith. Yr oedd y Gwydd- elod yn neillduol am eu gwroldeb. Br eu bod yn ddiarf a hauer noethion, eto yr oeddynt yn neillduol fel ymladdwyr coedwigol, yn debyg i'r Maoriaid, ac er nad oedd eu harhu i'w cysta lu ag eiddo y Daniaid, eto yr oedd y Gwyddel y fath elyn fel nad oedd yn werth ymla Id ag ef os nad ellid ei ysbeilio wedi hyny. Yr oedd y Daniaid, fel eu hiliogaeth, yn ddynion cyfrwysgall, a llygad at hunan- lesiant, ac yn ymawyddu am ryw alw- edigaeth, os oedd modd, yn fwy proffid- iol nag ysbeilio a llofruddio. Ymsefydl- c' asant mewn canlyniad mewn porthladd- oedd ac afonydd mawrion, gan anfon eu llongau i'r holl foroedd gorllewinol o Dublin, Waterford, Wexford, Cork, neu Limerick. Mae pob porthladd yn yr Iwerddon yn ddyledus i'r gwroniaid masnachol hyn. Yn mhob un o'rporth- laddoedd sefydlasant fath o deyrnas fechan, y rhai a fodolasant hyd adeg gorchfygiad yr Iwerddon gan Harri II., a rhai o honynt wedi yr adeg hono. Ymgymysgasant yn y cvfnod hwn a'r Gwyddelod gwreiddiol. Yr oedd Brian Boru, er esiampl, mor gysylltiedig a'r Daniaid fel y mae yn amheus hyd heddyw a oedd dim gwaed Danaidd yn ei wythienau. Yr oedd y Brenin Sigtryg Silkbeard, yr hwn a ymladdodd yn ei erbyn ef yn Clontarf, yn lysfab iddo, ac felly hefyd, yn ol y croniclau Gwyddelig, yr oedd y Brenin Olaff Kvaran, yr hwn, hyd yn nod ar adeg brwydr Clontarf, oedd wedi priodi merch Brian Boru. Yr oedd dros ddeugain mlynedd wedi myned er brwydr Clontarf, ac er llof- ruddiad Ragnvald, Reginald, mab Sig- tryg gan Brian Boru. Ond er llwyr ddinystriad y gallu Danaidd yn yr Ynys Werdd, ymddang- osai Ranald, i lygaid dynion, i fod yn hen ryfelwr da, ac yn teyrnasu yn gyf- ansoddiadol dros Daniaid Waterford, am yr ofnai gael ei ddinoddi neu ei lof- ruddio os na fyddai yn ail i'w Ie. Ei allu oedd pnm' cant o ryfelwyr penoleu, y rhai a garient fwyell ddau finiog ar eu hysgwyddau, a chleddyfau dau finiog ar eu hochrau. Yr oedd ei longau yn gwneud masnach dda a Ffrainc a Spain mewn pysgod, ymenyn, mel, &c. Yr oedd ei weithwyr yn bathodi arian yn hen dwrcrwn Dundory, yr hwn a adeil- adwyd gan ei flaenorydd oddeutu y flwyddyn 1003, yr hwn a saif fel twr Reginald hyd y dydd hwn. Edrychai yn hen frenin gwrol, ac eisteddai yn ei dy mawr o goed o dan dwr Reginald, yn ymyl y mor, ac yn yfed gwinoedd Ffrancaeg ac Ysbaenaeg o gwpanau ifori ac aur; ac uwch ei ben y crogai bwyell dau finiog fawr, gyda'r hon, fel y dywedid, yr oedd efe wedi lladd Brian Boru, ac nid Brian Born ef. Yr oedd un Teague MacMurrough, bardd a thelynwr enwog yn y parthau byn, wedi cyfansoddi i'w delyn ef gan mewn cysylltiad a brwydr Clontarf, enwogrwydd yr hon a gyrhaeddodd glustiau Ranald, ac ni orphwysodd na dydd na nos nes ei ddal a'i ddwyn mewn rhwysg i Waterford. Yno y gor- fododd eie y telynor i ganu ei arwrgerdd iddo ef a'i amddiffynlu, a phan y daeth y telynor at orchfygiad a marwolaeth Ranald trwy ddwylaw Brian Boru, yna y chwarddodd efe nes colli dagrau, ac yn hytrach na rhoddi y bardd i f arwolaeth a'r cleddyf, rhoddodd iddo gwpanaid o win, gan ei wneud yn delynor iddo ei hun, gan orchymyn iddo anfon am ei wraig a'i blant, a chwareu iddo ef yn ddyddiol, yn enwedig arwrgerdd Clontarf, a'i farwolaeth ei hun. At yr hen frenin hwn, neu ynte at ei fab Sigtryg, mab maeth i Sigtryg Silk- beard, a chefnder iddo ei hun, y gwnaeth Hereward ei ffordd yn awr, ac yr ad- roddodd efe ei hanes, fel yr eisteddai y brenin yn ei neuadd, gan yfed wrth y tan. Yr oedd y tan coed yn nghanoI y neuadd, ac elai y mwg allan trwy dwll yn y nen. Ar un ochr yr oedd mainc hir, ac ar ganol yr ystafell, cadair uchel- gefn y brenin. Bob ochr iddo yr eis- teddai ei gyfeillion, y boneddigesau, a'i gadbeniaid morawl cyfoethog. Ar ei gyfer, yr ochr arall i'r tan, yr oedd mainc arall, yn nghanol yr hon yr eis- toddai ei brif swyddog milwrol, a phob ochr iddo yntau ei amddififynwyr teuluol. Yr oedd meinciau ereill o'r tu ol, ar y rhai yr eisteddai personau o lai pwys. Fel yr oeddvnt oil yn yfed diod, a ar- il wysid ganwasanaethferch i gorn mawr tarw, yr hwn a estynid o'r naill i'r llall, daeth Hereward i mewn, gan eistedd ar un pen i'r fainc bellaf oddiwrth y brenin, a safodd Martin y tu ol iddo yntau. Yn mhen ychydig fynydau dywedodd un o'r boneddigesau:— Pwy ydyw y dyeithrddyn ieuanc yna, yr hwn a eistedda y tu ol. Y mae yn edrych yn debyg i fab iarll, ac yn fwy cymhwys i eistedd yma gyda ni ar yr uchelfainc hon ?" Felly y mae yn edrych," ebai y Brenin Ranald. Deuwch yn mlaen, ddyn ieuanc, ac yfwch." Pan yr aeth Hereward yn mlaen, penderfynodd yr holl foneddigesau fod yn rhaid ei fod yn fab i iarll, canys yr oedd ganddo dorch aur fawr am ei wddf, a modrwyau aur am ei arddyrnau Yr oedd ganddo hefyd got borffor newydd am dano, wedi ei haddurno a braid aur, a phob peth arall yn cyfateb, a phe buasai ond pen yn dalach, barn pawb fuasai, na welsant harddach person. "Ha.! nid yw y fath berson a hwn yn dyfod yma i ddim. Yfa yn gyntaf, ddyn ieuanc, ac yna dywed dy neges." Yna estynodd y brenin y corn yfed i Hereward. Cymerodd Hereward y corn, ac a ganodd nifer o linellau i wrhydri Ran- ald fel liwncdestyn. Y mae dy lais mor feincd a dy blyf, ddyn, yf ef i gyd. Yr ydym ni yma yn yfed yr hyn sydd gymedrol, ond y mae croesaw i ddyeithrddyn yfed ei lawn unrhyw awr o'r dydd." Gorphenodd Hereward yfed cynwys y corn, ac ar amnaid Ranald, efe a eis- teddodd i lawr ar yr uchelfainc. Ni sylwodd Hereward, fel yr eisteddai efe, fod dwy foneddiges ieuanc hardd wedi sefyll o'r tu ol iddo. Yn awr, Syr Offeiriad," ebai y bren- in, ewch yn mlaen a'ch ystori." Yna cododd yr offeiriad, yr hwn oedd yn Wyddel yn ol pob arwydd, ac a eis- teddai ar yr uchelfainc, ac aeth rhagddo a'i ystori oedd wedi cael ei hatal D gan ymd'dangosiad Hereward. ZD Wedi i'r offeiriad eistedd i lawr, sylwyd fod Hereward yn gwenu chwerthin ar ei araeth. Paham yr ydych yn chwerthin, fon- eddwr ieuanc ? Y mae yr offeiriad yn ymdda.ngos i siarad yn gall, ac y mae yn un o'm gwahoddedigion, ac yn lysgen- adwr." ZD Yna cododd Hereward, gan ymostwng yn foesgar i'r brenin. "Y Brenin Ranald ap Sigtryg, nid o anfoesgarwch y darfu i mi chwerthin, canys dysgais foesau da yn hircyn dyfod yma, ond am fy mod yn cael dynion cyffelyb yn mhob man." Pa fodd?" Yn ddynion cyfrwys i guddio y gwirionedd ag areithiau bostfawr ac amleiriog. Nid wyf yn gwybod dim am y Brenin Ulixes, nac am ei lysgenadydd ychwaith. Ond clywais aderyn yn fy ngwlad fy hun yn rhoddi can wahanol iawn i lais ei fynwes a chynllwyn ei gyngor." Siarad yn mlaen. Nid yw y llanc hwn yn ffol i gyd." Yr oedd yn fy ngwlad i dair coed- wigfa fechan, 0 frenin, a phob un yn sefyll ar fryn. Yn un yr oedd nyth eryr, ar yr ail nyth cidyll, ac ar y tryd- ydd nyth bran. Yn awr daeth y cidyll at yr eryr, ac a ddywedodd; 'Tyred yn rhanog a mi, a lladdwn y fran, a chy- merwn eichoedinieinhunain.' 'Ha!' ebai yr eryr, gallaf ladd y fran heb dy gynorthwy di; modd bynag, meddyliaf am dano.' Pan y clywodd y fran hyny, daeth at yr eryr ei hun, gan ddweyd, Eryr frenin, paham yr ydych am fy lladd i, yr hon wyf yn byw ddeg milldir oddiwrthych, ac heb erioed ehedeg dros eich tiriogaeth ? Gwell o lawer i chwi ladd y cidyll cyfrwysddrwg sydd yn byw rhyngom, a phob amser yn barod i droseddu ar eich tiriogaeth ond i chwi droi eich cefn. Felly chwi gewch ei choedydd hi a'r eiddoch eich hunan.' 'Yr ydych yn fran gall,' ebai yr eryr, ac aeth allan ac a laddodd y cidyll, ac a gymerodd ei goedydd." Chwarddodd y Brenin Ranald allan, efe a'i gwmni. Da y dywedaist, ddyn ieuanc, cymerwn ninau y cidyll a gad- awn y fran." Ond," ebai Hereward, "clyweh ddi- wedd y chwedl. Wedi peth amser, daliodd yr eryr y fran hefyd yn chwil- ota yn nghoedwigfa y cidyll. 0!' ebai efe, gwelaf y gellwch chwi dros- eddu yn gystal a'r pig-gam a leddais ac felly lladdodd hithau hefyd." Ha ebai y fran wrth farw, y mae fy ngwaed ar fy mhen fy hun. Pe buaswn ond gadael y cidyll rhyngwyf a'r eryr hwn, buaswn yn ddyogel.' Ac felly cafodd yr eryr y dair goedwigfa, iddo ei hun.' t3 0 Chwarddodd y cwmni yn fwy fyth, a'r brenin yn llawn awydd am fwyta i fyny y tywysogion Gwyddelig y naill ar ol y llall, anfonodd yr ofteiriad yn ol (ond nid heb rodd i'w eglwys, am fod Ranald yn ddyn duwiolfrydig) i ddweyd wrth O'Brodar fawr, oni byddai iddo anfon i Waterford yn mhen yr wythnos dau ga.nt o ychain, cant o foch, cant pwys c id pur, a'r un faint o gwyr, na adawai i,ld cymaint a. pbarchell yn yn fyw yn Ivark.
CYFIEITHIAD O'R KORAN.
CYFIEITHIAD O'R KORAN. GAN JOSEPH HARRY. PENOD II. Yn Enw y Trugarocrf Diluw. "Fy mod yn gwybod yr hyn ydych yn ddarganfod, a'r hyn ydych yn gelu."—Y mae Mohammed wedi ben- thyca'r traddodiad hwn oddiwrth yr Iuddewon, y rhai a ddywedant i'r angel- ion siarad gyda dirmyg a diystyrwch yn nghylch dyn pan ymgynghorodd Duw a hwynti yn nghylch ei greadigaeth, ac i Dduw ateb fod y dyn yn gallach ac yn ddoethach na hwynt oil; ac i'w argy- hoeddi o hyn, dygodd bob math o gread- uriaid ger eu bron, a gofynodd iddynt roddi enwau iddynt: ond pan gafwyd allan eu bod yn analluog i wneud hyny, n gosodwyd yr un gofyniad i'r dyn, yr hwn a'u henwodd hwynt i gyd yn gywir. Gofynwyjl hefyd iddo beth oedd ei enw ef ei hun ac enw Duw, yr hyn a atebodd yn iawn, a dywedir iddo roddi yr enw Jehovah i Dduw. Well done, Adda, ein tad ni! Pe buaswn wrth dy bwys, buaswn yn sicr o roddi clap calonog i dy gefn di: "Eithr Satan a barodd iddynt ffor- ffedio paradwys."—Dywed y Moham- metaniaid i'r diafol, pan gynigiodd fyned i fewn i baradwys i demtio Adda, gael ei rwystro gan y gwyliwr seraphaidd oedd wrth y porth. Mewn canlyniad i'r siomedigaeth fawr yma, gosododd Satan ei ben ar waith i ddyfeisio ffordd arall i gael derbyniad i fewn; a dyma'r cynllun ddyfeisiodd:—Safodd heb fod yn bell oddiwrth glwyd y baradwys, gan sylwi yn fanwl ar y creaduriaid yn myned i fewn ac allan trwvddi. Wedi sefyll yn y fan hono am ddwy awr neu dair, daeth elephant heibio ar fedr myned i fewn i baradwys; ond cyn iddi gyrhaedd y glwyd torodd yr Hen Frawd i siarad a hi, a chymerodd yr ymddiddan canlynol Ie:— Satan.—'Nawr, ti, y mwyaf o'r holl greaduriaid-ti ydyw'r mwyaf a welais erioed-ti ydyw BRENHIN yr holl gread- uriaid dyna un mawr wyt ti anrhyd- eddus a bendigedig ydwyt yn mhlith holl anifeiliaid y maes-byw fyth fyddo'r Elephant—a gogoniant iddi mewn perffaith ddedwyddwch yn y diwedd. 'Nawr, Elephant Fach—dyna un garedig wyt ti—gwna gymwynas a mi, canys mawr fydd dy wobr yn y diwedd. Elephant.—Yn wir. y mae arnat olwg flin. Gallwn feddwl dy fod wedi bod mewn tywydd garw iawn. A aeth dy breswylfod di ar dan? Gallwn feddwl hyny, oblegyd y mae cwt dy got di fel pe wedi ei losgi ymaitli; mae dy farf di hefyd yn ymddangos fel pe wedi bod dan oruchwyliaeth yr elfen losgfaol; dy hosanau hefyd sydd wedi crino i fyny; dear me, pa-ham yr iraist gymaint o olew llosg tan ar dy gefn, y mae yn syrthioi'r ddaear fel gwlaw o'rcymylau? Bachan, bachan, y mae llewysau dy got a front dy wasgod-fach" wedi eu liwyr losgi; y mae dy wallt yn sawru gan frwmstan, a'r mwg yn d'od allan o dy enau fel Satan. Dal dy dafod, yr hen asen ddwl, a paid paso remarks.; os gwnei gymwynas a mi, d'wed hyny ar unwaith; ac os na wnei, gosod dy drwyn o am- gylch dy wddf, a chrog dy hun, yr hen greadur llygadIlyd fel ag yr ydwyt. Elephant. -Dear me, paid rhoddi ffordd i'th dymer ddrwg ac insulting mor ddiachos; ni wneuthum ddim byd ond gwneud ychydig sylwadau diniwed a gwirioneddol am dy wisg a'th ymdda- ngosiad. Tyred yn mlaen, mi a'thesgus odaf am dy insult hwn i mi, dywed dy gais. Satan.-Begian eich pardwn, fy arglwydd; rhaid i mi gyfaddef i mi fod C, 10 yn rhy fyrbwyll. Gwn, oddiwrth eich parodrwydd i faddeu i mi, y gwnewch y gymwynas sydd arnaf eisieu, oni wnewch chwi, O! ardderchocaf Fernhin y goed wig? Elephant.-Traetha dy gais, fel y gallwyf ei gymeryd i ystyriaeth. Satan.-Wel, dymunaf ar fy nghy- mwynaswr fod yn garedig a thirion wrthyf; dyma fe: A fyddwch chwi, O! fendigedig anifail, mor garedig a'm cludo i fewn i baradwys eich Arglwydd a'ch llywodraethwr Adda, canys y mae arnaf eisieu, siarad ag ef yn nghylch pethau pwysig iawn? Elephant.—Yn wir, rhaid i mi gael gweI'd fy Arglwydd Adda yn gyntaf a chael ei ganiatad et cyn y gallaf wasan- aethu neb arall. Satan.-Twt, twt, nid oes eisieu i chwi fod mor fanwl a yna ychwaith. Yr ydych chwi, syr, yn greadur call a doeth iawn, a da y gwyr eich Meistr Adda na wnewch ekwi ddim a fo ar gam. Gan hyny, cludwch fi i fewn heb ym- gynghori ag ef, oblegyd y mae arnaf frys i'w weled. Elephant.—Na; credwvf mai gwell fydd i mi gael caniatnd ganddo; a dyma fi yn myned i ymgynghori ag ef. Satan. Paid bod yn faith, ynte. Cofia, paid dweyd wrtho fath un y 1 w vf. Yna aeth yr Elephant ymaith, meddir, a chyn hir, cyrhaeddodd Adda ac Efa yn yr ardd. Efa.-Adda, beth ydyw'r arogl anes- mwyth yma sydd ya yr ardd. Y mae un o'r mwnciod yna wedi gosod rhan o'r ardd ar dan, yr wyf yn credu. Dyna rai ystrancllyd yw'r creaduriaid yna! Adda.—le, fy anwylyd, pa beth ydyw'r arogl yma hefyd? Rhaid fod y m>vnciodyna wedi gosod y cae gWenith ar [ dan, ac yntau yn awr yn barod i'w fedi. Tyred i edrych; ond aros fynyd, dyma'n gwas, yr elephant, yn d'od, efallai y rhydd efe ychydig oleuniini ar y mater. Efa.—Dea>- me; y mae yn myned yn fwy annyoddefol yn barhaus poagosaf y mae ein gwas yn d'od. AddCl. -Os felly, fy anwyl wraig, mi a. tD redaf i'w gyfarfod, rhag dyfod o hono yn rhy agos atat. Yna rhedodd Adda ddau neu dri ugain o latheni i gyfarfod yr elephant. Adda. Haw yr anwyl! beth sydd yn bod? Beth yw'1' arogl ftiaidd ac anes- mwyth hyn wyt yn ddwyn genyt, Elephant? A ydyw dy groen di wedi cymeryd tan? Y mae ganddo ryw arogl brwmstanaidd. Tyred, d'wed pa le y buost. Elephant.—Esgusoded fy Meistr Adda fi heddyw am fed cyliyd cyn dychwelyd o'm er cuing walk. Heb" fod yn bell oddiwrth borth ein paradwys, gwelais ryw greadur ofnadwy yr olwg arno, a gofynodd i mi os cludwn ef i fewn yma; ond rhag digio fy meistr, gwrthodais heb gael dy ganiafcad di. A d'l/i. Felly, yn wir. Ac yn ei g;n11- ni ef, yntc, y cfaist yr arogl yma, aie ? Elcphant.- W 01, y mae yn dra thebyg mai ef, os oes genyf arogl anesmwyth, canys yr oedd ganddo of yr arogl iiieidd- iaf a aroglais erioed. A dda.-O! wol; os felly, dos ac ym- olch saith gwaitli yn yr afon Euphrates, a bydd lan; na ddyehwcl ag atebiad iddo, canys ni ddaw dim ilygredig ac aflan i fewn yma; ac na saf i siarad ag ef mwy. Wedi hit; ddysg'-vyi atobiad, a metliu ei gael yn y diwed'I. fe roddodd Satan fyny cael ei gludo gan yr elephant. Yn Z, mhen ychydig amser ar ol hyn, daeth Ilew henbio; ond pan welodd yr olwg ddychrynllyd oedd ar y diafol, gosododd ei draed yn y tir, a chyriiaeddoud gartref a'i anadl, megys, yn ei ddwrn. Yr oedd yn edrych yn hurt ofnadwy, meddir. Ar ei ol ef, daeth tiger, ac I wed'yn asyn, ac wed'yn gi; a daethant fel hyn yn barhaus y naill ar ol y Hall nes i'r holl greaduriaid ei basioef; ac yn ddiweddaf oil daeth y sarlf gan ymlusgo yn hamddenol. A llwyddodd Satan, trwy ei chanmol a dweyd ei bod yn rhagori ar bob creadur a welodd y diwrnod hwnw, gael ganddi ei gludo i fewn rhwng ei danedd; ac fel hyn, galluogwyd ef igyflawni eierchy^llwaith.
BE1RNIA D AETH C YF AN S0DD-IADAU…
BE1RNIA D AETH C YF AN S0DD- IADAU EISTEDDFOD MAESTEG. Penillion i'r diweddar Mrs Mary Evans, Maltster's Arms, Maesteg.—Naw 0 gyfansoddiadau, a'r oil fel cyfangorff yn dda iawn, ac wedi eu hysgrifenu yn hynod gywir o ran sillebiaetli; ond y mae bron y rhan amlaf yn gwneud gwali cyffredin iawn, sef gadael allan y llyth- yren t o'r gair Maltster ar ddechreu eu penillion. Sylwn yn fyr ar y gwa- j hanol ymgciswyr fel y canlyn :— Caradog. Yr wyf o'r farn mai un ieu- anc yw Caradog. Gormod o debygrwydd sydd yn ei iarwnad i'r galarnadau cyffredin. Y mae ganddo ychydig wallau orgraffyddol. Ymgeisied eto. Publius. Y mae gormod o benillion gyda Publius i fod yn gymeradwy. Nid yw yn myned at wrthddrych ei sylwnes ei fod yn cyrhaedd y pedwerydd penill ond ar y cyfan, y maent yn benillion da, a'r orgralF yn gywir. Galarus Bron yr un bai sydd ar yr ymgeisydd hwn a Caradog, rhy dueddol i red eg ar 01 y galarnadan arferol. Rhosyn Parch. Yr un bai sydd ar hwn a Publius, gormod o lawer o ben- illion i fod yn dderbyniol. Er hyny, y I mae ynddynt lawer o feddyliau cy-mer- adwy iawn. Hiraeth-fab. Penillion da iawn, ond I heb fod i fyny a'r goreu. Pruddaf ddeigryn o'r prudd ddagrau. Y mae y rhai hyn yn benillion da iawn, ac yn tynu yn dyn iawn am y dorch. LI wch y L'awr. Y mae penillion y bardd hwn wedi eu hysgrifenu yn dda a chywir, ond y mae yntau dipyn ar ol. Galarwr o Gol Hiraeth. Dymabenillion ¡ rhagorol, ac yn wir bron yn gyfartal a'r go"eu. Trueni na fuasai y bardd hwn yn fwy gofalus y mae tor mesur ganddo yn yr ail benill, a dylasai y penillion 8 a 7 odli, y llinell gyntaf a'r drydydd, fel mae yr aii a'r bedwerydd. Bardd Galar. Penillion cynwysfawr iawn, yn meddu ar syniadau tlws a tharawiadol dros ben, yn llawn o wir farddoniaeth, ac wedi eu hysgrifenu yn gywir. Hwn yw enillwr y wobr. Can o glod i W. H. Thomas, Ysw., meddyg, Maesteg. Naw can ddaeth i law, ac ar y cyfan maent yn gyfansodd- iadau da iawn, ond nid ydynt oil yn cyff- wrdd a lhinweddau sydd yn perthvn mewn modd neillduol i Dr Thomas. Gwnant y tro i ryw berson arall llawn cystal ac y mae un o honynt YJ1 faith iawn, yn agos i 300 o linellau, ynddigon o gan, o ran hyd, i'w rhttnu rhwng y naw ymgeiswyr. Sylwn yn fyr arnynt fel y canlyn :— Swift. Can wael sydd gan hwn. Hornenem Amo. Y mae gormod o ben- illion gan hwn i fod yn gymeradwy. Gwnaeth ddau benill cyn dyfod at ei destyn. Y mae myned dros y fath gyf- ansoddiad yn faich ar amynedd dyn. John Jones. Can heb ddim neillduol- rwydd i'r Dr yw hon. Mae'n Gymro glan cyfan," dim chwaeth. loan. Y mae'r gan hon yn llithrig, ond dylasai y llinell gyntaf a'r drydedd odli, fel yr ail a'r bedwaredd. -Alexander. Mae can dda gan hwn, ond mae gwell i mewn. Un wedi taflu'r ffyn. Y mae gan hwn gan dda. Trueni ei fod gwedi bod mor esgeulus, a rhoddi "aidd" i odh a wraig." Garnlwdfab, a Hen gyfaill yn eigofio. Dwy gan dda sydd gan y ddau fardd hyn, er fod gwell ar ol. Madog Mon. Can ragorol sydd gan hwn. Gellir yn hawdd adnabod y Dr yn y darluniad y mae y bardd hwn yn rhoddi o hono. Madog Mon' sydd deilwng o'r wobr. <:) Can i'r Town Hall Newydd, Maesteg. Y mae chwech can wedi dyfod i law ar y testyn hwn, a sylwn arnynt fel y canlyn Dickens. Can wael a dichwaeth. Hen Blwyf. Y mae y gan hon ychydig yn well. Box. Anmhriodol yw dweyd y gwna hyawdledd dynion i'r neuadd ddawnsio. Architect. Y mae y bardd hwn yn dweyd, A r tlyswaith ar ei goryn chwardd." Peth newydd i ni yw fod coed a cheryg yn chwerthin. Mae hefyd yn esguslus o'r prif lythyreuau; er hyny, C:Ül dda yw hon. Saer rnaen o sir Fon. Dywed y bardd hwn fod y Neuadd yn Lie addas i gynal aarlitliiau." Cynal eisteddfodau, &c. rhoddi, neu wraftdo dadithiau, sydd yn fwy priodol. Ar y cyfan, mae hon yn gan dda. Lianc ger Pwllyriwrch. Y mae y bardd hwn wedi canu ychydig yn well na'i gyd- ymgeiswyr, er nad yw i fyny a'n safon. Mae'n deilwng o'r wobr. Llythyr Caru Mab at Ferch.—Daeth unarddeg i law, a sylwn arnyat fel y n canlyn :— Jacob. Os nad ydyw hwn yn well car- wr nag ysgrifenwr, tylawd iawn ydyw. Carwr. Llythyr anghyson. Dywed 0 mai'1' cyntaf ydyw wrth ddechreu, a chyn diweddu, sonia am ryw ohebiaeth fiaenorol. Christi. Dyn yw hwn na' welodd ddim ond llygaid duon ei gariad, ac wedi dwli ar hyny. Waiter LI'.vyd. Llythyr wedi ei ysgrif- enu yn dda mown iaith iithrig, a chyd- mariaetliau barudawl, ac yn cynwys engiynion dyddorol; ond y mae gormod o arwyddion gorchestcainp arno. Nid yw yn ddigon naturiol i gael lie mawr yn meddwl geneth graffus a chwaethus. Gwilym Liwyd. Llythyr o Awstralia. Dywed am ei fl'yddloudeb i'w gariad yn y Hen Wlad mewn iaith naturiol. Byddai yn debyg o foddloni merch na wvr ddim am deimladau uchaf calon geneth. Taliesin Jones. Llythyr cyffredin, am aingylchiadau cyffredin carwyr, heb ddim neillduol ynddo. loan Bach. Sillebiaeth wallus,ngar- j iad yn lie fy nghariad," cynyddi yn lie "cynyddu," dadblygi yn lie dadblygu." Arthur Stanley. Llythyr eyffeedin iawn o gynwysiad. Hen Adgofion. Nid llami," ond "llamu," nid "trefni," ond "trefnu." Llythyr cyffredin. Nectar. Too-much soap a great deal. Llythyr Seisnig. Gomer Wyn. Llythyr serchog, bardd- onol, a llithrig, yn adrodd ei deimladau yn naturiol a diorchest. Gomer Wyn sydd deilwng o'r wobr. Llythyr Caru Merch at Fab.—Daeth pump i law, a sylwn arnynt fel y canlyn Polly Cleverly. Llawysgrif ganolig, iaith a sillebiaeth wallus, ysgrifenedig yn Saesnig. Oliven Elir. Rhai gwallau orgraff- yddol. Nid yw'n debyg yrysgrifenid ei gyfryw gan un ferch a barchai ei hun. Un dwfn mewn cariad. Nid oes dim neillduol yn hwn ond haeriad o ffyddlon- deb. Y mae yn wallus wrth ysgrifenu y rhagenw "I" mewn Ilythyren fach Mae y bai hwn ar amryw o'r lleill. Juliet. Mae'r llythyr hwn yn dilyn gormod ar ddull carwriaeth Cefnydfa; 3 er hyny, llythyr da yw. Eurgain Jones. Llythyr merch at ei chariad a ellid ysgrifenu gydag hunan- 0 In barch a gwyleidd-dra benywaidd. Y mae yn dyner ac yn naturiol, ac ym- ddiriedgar. Nid gorchest i eisteddfod ydyw fel rhai o'r cystadleuwyr ereill, ond y mae yn arwyddo fod yr ysgrifen- ydd yn meddwl mwy am ei chariad nag am yr eisteddfod. Eurgain Jones sydd deilwng o'r wobr.- Ar air a chydwybod, ROBERT LEYSHON (Lleision Morganwg).
0 NEWYDDIADURON CYMREIG AMERICAN…
0 NEWYDDIADURON CYMREIG AMERICAN AIDD. DYRCHAFIAD I GYMRO. Nid oes dim yn ein boddio yn fwy na chofnodi hanes llwyddiant a dyrchafiad Cymro mewn unrhyw gylch ac y mae hyny yn dygwydd i'n rhan yn ami y dyddiau byn. Mae ein cenedl yma a thraw ar hyd y wlad yn enill parch, edmygedd, a. swyddi o fri. Cawn amryw o honynt yn gwneud eu nod yn y cylch pregethwrol a duwinyddol, ereill yn y maes masnachol a chelfydd- ydol, a llawer yn y cylch politicaidd. Yr wythnos hon y mae yn syrthio arnom i gyfeirio at lwyddiant ein cyfaill ieuanc, Mr. Arthur L. Thomas, mab y Cymro pybyr Squire Thomas, o Pitts- burgh, fel Llywodraethwr Tiriogaeth fawr Utah. Y mae yn wir mai Ysgrif- enydd y Diriogaeth yw Mr. Thomas, yn 01 y penodiad a gafodd oddiwrth y Llyw- odraeth, ond oherwydd fod amgylehiadau pwysig yn galw ar Eli H. Murray, y Llywodraethwr, i dreulio agos ei holl amser yn Washington, y mae Mr. Thomas wedi gorfod cyflawni dyled- swyddau Llywodraethwr y Diriogaeth er s tua dwy flynedd o amser; ac vn vr adeg hono y mae ei gymwysderau politic- aidd, ei foneddigeiddrwydd a'i ddoeth- ineb, wedi enill iddo enw da a safle uchel yn meddyliau yr holl ddeiliaid. Y mae efe newydd gyhoeddi ei ail Gen- adwn yn rhinwedd ei swydd, a rhoddir iddo ganmoliaeth uchel gan holl newydd- iaduron y wlad. Diffyg mewn papyrau swyddogol orfath hyn, yn gyffredin vdyw, eu meithder. Ymddangosant fel areithiau politicaidd meithion, a blina y bobl eu darllen. Ber yw Cenadwri Mr. Thomas, ond eto, i'r pwynt. 0 ran ein hunain, carem weled papyr swyddogol oddiwrth Lywodraeth Tiriogaeth aram- gylchiad oagoriad Ty y Cynrychiolwyr (npyn yn hirach, ond mae'n debyg nad oedd yr amgylchiadau yn galw am hyny, oblegyd gwyddom fod Mr. Thomas yn ddigon galluog i gyfansoddi fynagysaryfau- llenyddol a pholiticaidd meithion fel y rhai a welir yn gyffredin, Gallai Mr. Thomas heiaethu liawer trwy ddweyd am ddiffygion presenol y eyfreithiau, a'r augen am ddiwygiad mewn gwahanol symudiadau; ond gwyr ef fod cynrych- iolwyr y bobl yn gwybod yn dda am danynt, ac nadoesangen dim ond galw arnynt i ymaflyd yn eu dyledswydd yn ddioedi. Edmygir *svnwvr da Mr Thomas gan y Ddeddfwrfa, ac yn wir, gan y deiliaid yn gyffredinol; ac ni synem ei weled, yn mhen ychydig amser, yn cael ei ddyrchafu i swydd ueliaf Tir- iogaeth Utah, neu un o'r Tiriogaethau ereill. Boed felly yw ein dymuniad. MARWOLAETHAU. Ionawr 20, yn Ebensburgh, Pennsyl- vania, John E. Davies, yn 70 mlwydd j6 ^.r,oe wanllyd er's misoedd dan effeithiau rhyw afiechyd yn yr ys- tumog. Yr oedd Mr. Davies yn ened- !g@i o Hafod, Glas, Llangwyryfon, Sir Aberteifi. Daeth ef a'i briod i'r wlad hon yn 1838. Buont am ychydig fisoedd yn Swydd Jackson, Ohio, ac yna aeth- ant i Pittsburgh, Pennsylvania, lie y buont tua thair blynedd. Prynodd Mr Davies ffarm yn Swydd Cambria, Penn- sylvania, tuag wyth milldir i'r gorllewin o'r dref uchod. Tua 14 mlynedd yn ol prynodd ffarm drachefn, yn gorwedd tua dwy fhlldir i'r dwyrain o'r dref hOE, a daeth y teulu i fyw yno. Gadawodd weddw a saith o blant i alaru ar ei 01- dau o'r cyfryw gartref gyda'u mam, ac y mae yr oil yn byw yn y gymydogaetb, ac mewn amgylchiadau cysurus.
-----------------Y FFORDD…
Y FFORDD FWYAF LWYDDIANUS I ATAL DAMWEINIAU MEWN GLOFEYDD. GAN DAFYDD 0 WENT. PENOD IV. Yr Ail Ddosbarth o'n Glofevdd v 5. Dylai pob rhan o bob glofa gael eu harchwilio yn fanwl cyn cychwynad pob twrn. Dylai pob rhan fod mor fechan fel y gallo pob fireman wneud archwil- iad gonest mewn o bellaf awr a haner Nis gellir credu fod yr un weithfa yn y lofa y gellir cyhoeddi ei bod yn ddyogel i fyned iddi i weithio pan y byddo yn rhaid i'r fireman ei harchwilio dair neu bedair awr cyn amser i'r glowr ddechreu gweithio. Gall yr archwiliad fod yn eithaf gonest pan yn ei chyhoeddi yn ddyogel, ond i'r glowr ei chael yn llawn perygl, a hyny am fod gan y fireman ormod o waith, ac felly yn rhwym o ar- chwilio rhai rhanau dair neu bedair awr cyn amser cychwyn gweithio yn gyffredinol. Y mae yr oriau uchod yn ormod o amser, yn neillduol pan y mae y gweithiau mor dueddol i gwymoiadau YM, a chynhyrfiadau nwyol. Gwyddom yn brofiadol fod hyn wedi peri damweiniau pwysig iawn. Dylai report fireman 0 y gael ei dderbyn yn bersonol gan y man- ager y peth cyntaf bob dydd a phob nos, os gwneir y nos. 6. Dylai genau pob hen weithiau gael eu cau i fyny w3di y Ilenwir yr hen weithfa yn gyffrdinol, fel na byddo modd i lygod eu dryllio, nac i'r gronyn lleiaf o awyr fyned trwyddynt. Dylai y gwaith yma gael ei wneud yn onest, ac o dan archwiliad penodol ac awdur- dodol y Llywodraeth, fel na fyddo lie gan nwyon peryglus i wneud galanasdra. Beth bynag a ddywedir gan ddynion yn eu reports wrth archwilio glofeydd yn ami, a pha faint bynag a ganmolir ar y swyddogion mewn dull sebonllyd yn ein papyrau dyddiol ac wythnosol, y mae y gwirionedd yn ddigon eglur mai ben gronfeydd o nwyon a Jecbant mew. rhyw gonglau o'r hen weithiau sydd yn achosi y fath danchwaau yn ein gweith- iau glo y dyddiau presenol. Gwyddom am rai gweithiau, neu byllau glo, ager yn rhanau Rhondda. Co lir ynddynt gymaint o lo ag unrhyw byllau yn y 0 wiad. Cynyrchir ynddynt gymaint o nwy, os nad mwy, ond o herwydd y gofal a gymerir gyda llanw yr hen weithiau a'u dyogelu, y maent yn hollol rydd oddiwrth y damweiniau ofnadwy sydd yn dychrynu y wlad mor ami. 7. Ni ddylid goddef yr un boiler (berwedydd) i fod yn y lofa o gwbJ. Dvlent fod allan i gyd, a phibellau priodol i gario yr ager at wasanaeth tanddaearol, a'r cyfryw wedi eu gore í clmddio a'r defnydd. priodol i gadw y