Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
10 erthygl ar y dudalen hon
DYDDIAU MARI WAEDLYD.
DYDDIAU MARI WAEDLYD. PENOD III. Pan y daeth y peth yn wybyddus trwy y deyrnas fod Mari yn myned i briodi brenin Spain, cyfododd anfoddlonrwydd cyffredinol Cyffrowyd Tv y Cyffredin. Anfonasant o'r Ty an or ch i act at y freahines yn deisyf arni beidio priodi dyeithr-ddyn. Y canlyniad o hyny fu iddi hi dori y Senedd i fyny. Gyr- oad yr aelodau tuag adref. Yr oedd hyny yn brawf nas gall Pabyddiaeth gydfyw a rhyddid gwladwriaetbol. Gormesdeyrn yw yr unig ffurf o lywodraetliu sydd yn ateb i daedd Pabyddiaeth. Difotha y dyn gorff ac enaid, a'i wneud yn gerpyn dienaid, slafaidd at amcanion y Babaeth, yw elfen hanfodol Egiwys Rhufaic. Ond er i'r Senedd gael ei datod, yr oedd y Prif Weinidog drwg, Gardiner, yn gweled fod elfenau perygius i'w amcanion ef yn y v4ad. Gan hyny, efe a anfonoda at yr Yfnerawdwr Charles V. nas gellid sicrhau Eriodas Mari a'i fab ef, sef brenin Spain, eb lwgr-wobrwyo dynion dylanwadol a Ilawer o arian. At yr amcan hwnw ben- Gwelir •' wrth hyn fod y Babylon Rufeinig yn barod i geisio cario eu hamcanion hi allan, trwy fQddloni eliwantau cybyddlyd dynion am arian. Felly, trwy gynyrchu y pechod o atluiaaddoJiaeth yn nghalopau dynion,- oblegyd dywod y Beibl mai eiiunaddoliaeth yw cybydd.dcd,-y mae y Babaeth yn gosod i fyny ei mawiedd a'i dylanwad uffernol. Cyfarfu cynadiedd yr offeiriaid y pryd hwnw. Dewiswyd y creulon-ddyn hwnw a elwid esgob Bonner i fod yn llywydd y gynadledd. Gosododd Mari ef yn esgob Llundain. Ac mor gynted ag y cafodd awdurdod fel esgob, trodd bob offeiriad a feddai wraig briod o'i fywioliaeth. Gosod. odd yr offeren i fyny yn eglwys St. Paul yn Llundain. Cawn weled rhagllaw, os yr Arglwydd a'i myn, pa greulonderau tuag at Brotestaniaid y bu y dyhiryn hwn yn euog o honynt. Pregethodd ei gaplan ef yn nechreu cynadiedd yr offeiriaid oddiar Barnwyr v. 7, 8. Pan y mae offeiriaid Pab- aidd yn defnyddio adnodau y Beibl eu harfer yw eu gwyrdroi allan o'u hystyr priodol. Felly y gwnaeth y caplan uchod. Y geir- iau yn yr adnodau uchod ydynt fel y can. lyn :—" Y maesdrefi addarfuant yn Israel; darfuant nes i mi Deborah gyfodi; nesi mi gyfodi yn fam yn Israel. Dewisasant dduwiau newyddion yna rhyfel oedd yn y pyrtli; a welwyd tarian ria gwaywffon ym mysg deugain mil yn Israel ?" Fel y can- lyn y gwyrdrodd y Pabydd y geiriau uchod: Darfu crefydd yn Lloegr. Gorphwysodd nes y cyfododd Mari. Cyfododd gwyryf yn Lloegr. Yr Arglwydd a ddewisodd rhyfel- oedd newydd." Byddai yn anmhosibl gwyrdroi geiriau y Beibl yn fwy llwyr at bwrpas llygredig y Babaeth. Pwy ond Pabydd o dan lywodraeth y diafol fuasai yn meddwl gosod y sarff wenwynig Man Waedlyd yn rh^gtr proffwydesau duwiol- frydig ysbrydoledig fel Deborah? Ond gadawodd y Pabydd allan y geiriau dewis. asant dduwiau newyddion." Y mae y Pab. yddion yn pasio heibio geiriau y Beibl yn erbyn eilunaddoliaeth mewn modd shy iawn. Ymddengys fod eu cydwybodau yn cyfodi yn eu herbyn pan welant eiriau yn ngair Duw yn dangos drygedd eilunaddol. iaeth. Yr oedd Deborah dduwiol yn erbyn eilunaddoliaeth. Ond gwyddent hwy fod Mari Waedlyd yn aiddoli delwau creaduriaid. Ceisiodd y Pabydd uchod ddiraddio y dywysoges Elizabeth, gan gydmaru Mari Waedlyd i -Mair, chwaer Lazarus. Yr un peth fuasai dweyd fod Beelzebub yn angel glan fel Gabriel a dweyd hyny. Dywedodd fod Mari Waedlyd wedi "dewis y rhan oreu," gan goffhau geiriau Crist yn ol y cyfieithad Pabyddol, "rhan oreu" yn lie rhan dda," y rhai oedd y geiriau a ddefn- yddiodd Crist yn nghylch dewisiad Mair t, chwaer Lazarus, yn ol yr iaitli wreiddiol on Groeg. Diiyn dynion y mae y Pabyddion mewn cyfieithadau, syniadau, ac arferion, ac nid dilyn Ysbryd Duw. Ond er fod y Pabydd wedi coffhau fod Mari wedi "dewis y rhan oreu," ni ddywedodd yr hon ni ddygir oddiarni." Nid oedd yn gallu mentro hyny. Oblegyd pe buasai efe yn dweyd hyny, ni allasai ei wrandawyr gredu mai yr Eglwys Babaidd, i deyrnasu yn Lloegr, oedd y rhan, oblegyd nid oedd sicrwydd na buasai gwaith ac awdurdod Mari Waedlyd yn sefydlu Pabyddiaeth yn Lloegr yn cael ei gymeryd oddiarni. Hyny a gymerodd le mewn ychydig flynyddoedd. Wrth wneud rhan Mari Waedlyd yn un ddaearol, ni allai y Pabydd sicrhau parhad yn ei meddiant o honi. Dangosodd y Pabydd wrth hyny ei fod yn camddefiayddio geiriau Crist, oblegyd yr oedd "rhan" Mair, chwaer Lazarus, yn un na ellid ei chymeryd oddiarni. Yr oedd y rhan hono, gan hyny, o angenrheidrwydd yn un ysbrydol, gan fod pob rhan ddaearol yn ansicr. Yn nghynadledd yr offeiriaid. a agorwyd yn y bregeth annuwiol uchod, melldithiwyd y Brotestaniaeth a osododd Edward VI yn yr Eglwys Sefydledig. Dywedodd Philpot, un o'r chwe' offeiriaid Protestan- aidd oedd yn y gynadledd, nad oedd yn iawn myned yn ol at hen draddodiadau yn h) trach na gair Duw. Ond yr oedd y mwyafrif yn y gynadleddd o blaid Pab- yddiaeth. Ac er fod y gwirionedd yn cael ei ddweyd wrth y Pabyddion oedd yno, mewn ffordd nas gallent ei wrthwynebu a rheswm, aeth eu cynddeiriogrwydd mor gryf fel y gorchymynasant i'r Protestaniaid fod yn ddystaw. Yr oedd y Pabyddion yn rhuo fel anifeiliaid gwylltion. Dywedodd un Pabydd ffyrnig oedd mewn awdurdod, wrth Philpot, Y mae y gair genych chwi, ond y mae y cleddyf genym ni." Ar y cleddyf, nid ar y gwirionedd, y mae yr Egiwys Babaidd yn ymddibynu. Y Pab- yddion oedd wedi herio y Protestaniaid i ddadleu a hwynt; ond wedi ffaelu troi yn 01 awch y gwirionedd, rhoddasant derfyn ar y ddadl. Dechreuodd yr offeiriaid Pabaidd osod delwau i fyny yn yr eglwysi. Gosodasant arferion Pabyddol ar droed yn yr ysgolion. Dechreuodd hefyd y blaidd o Rufain ddangos ei ddanedd tuag at ddefaid Crist. Yr oedd gweinidog parchus Protestanaidd o'r enw Mr Mountain yn gwasanaethu mewn eglwys yn ninas Llundain. Rhyw Sabboth pan yr oedd efe yn gweinyddu Swper yr Arglwydd, yn ol y dull Protestan. aidd, yr oedd gweision yr anghenfil Gardi- ner, Esgob Caerwynt, yn bresenol, ac yn ei ddwrdio ef yn gyhoeddus. Yr oeddynt wedi cael eu hanfon .fel yspiwyr i wylied Mr Mountain. Gwysiwyd ef dranoeth i ymddangos o flaen Gardiner. Ysgrechiodd hwnw yn ffyrnig tuag at Mr Mountain, a dywedodd, Tydi, heretic I Pa fodd y beiddiaist ti barhau i fod mor hyf a defn. yddio y gwasanaeth sismaticaidd yna, gan dy fod yn gweled fod Duw wedi rhoddi i ni frenhines Babyddol ? Cei di wybod beth yw pris yr hyn a wnaethost os byddaf fi byw." Atebodd yr Efengylwr ffyddlon ef, gan ddweyd, "Fy arglwydd, nid wyf yn heretic, oblegyd yn y ffordd a elwch chwi yn heresi yr ydym ni yn addoli y Duw byw, fel y gwnaeth ein tadau ac y credas- ant. Yr wyf yn golygu Abraham, Isaac, a Jacob, y proffwydi, a'r apostolion sant- aidd. Fel hwynt yr wyf yu credu er mwyn bod yn gadwedig. Nid wyf yn defnyddio moddion arall at hyny." TorodA Gardiner allan ar hyny mewn cynddeiriogrwydd dieflig, a rhegodd wr Duw mewn llifoiriant o eiriau aflan. Cyhuddodd ef o deyrnfrad- wriaeth, a gorchymynodd iddo gael ei osod yn y carchar, gan floedriio dyma un o'ch newydd-goeg frodyr, y rhai sydd yn llefaru yn erbyn gweithredoedd da." Atebodd Mr Mountain ef, a dywedodd, Fy arglwydd, ni phregethais, ac ni ddywedais ddim erioed yn erbyn y gweithredoedd da a orcliymynodd Duw, oblegyd yn y rhai hyny y dylai pob Cristion ymarfer ei hun holl ddyddiau ei fywyd, ac er hyny, heb feddwl ei fod yn cael ei gyfiawnhau trwyddynt, ond edrych arno ei hun fel gwas anfuddiol wedi iddo wneud ei oreu o fewn ei allu." Ebe Gardiner, Gwir, y mae eich brawd- olaeth chwi yn bollol anfuddiol yn mlieb 03S, Xid ydych yn werth dim ond i dan." Rhaid i ni roddi y gweddill o'r ymgom hon yn ein rhifyn nesaf. 0
LLANELLI.
LLANELLI. MRI. GOL.Nid oes llawer o banes ein tref boblogaidd yn eich TARIAN, a gwyddoch fod yn rhaid i ni ei chael er gwybod banes y byd tu allan i'n tref. Fe wyr eich dar- llenwyr am helynt y Cyfansoddiadau tua'r Bala. Wal, cymerodd Annibynwyr, yn lleyg ac arglwyddi, rhan yn y ffrwgwd, a dadleuai pob plaid ei ochr, un a'r Hen a'r llall y Newydd. Mynai y Newydd Anni- byniaeth heb annibendod; ond mynai y Newydd Bresbyteriaeth dan rith Annibyn- iaeth. Y gwir am dani, cynwysir yr oil mewn ychydig frawddegau fel yma:- Llywodraeth yr enwad dan reolaeth y gweinidog a'r cwrdd chwarter. Cymera'r Neised Wen & Co. yr hyfdra o ddiarddel y nifer a ewyllysient o'r Annibynwyr. Y sawl a fynwn a laddwn, a'r sawl a fynwn a gadwn yn fyw oedd eu hiaith hwy. Diolch byth, y mae cynddaredd hyd yn nod y Spiritual Lords yn cael ei droi yn foliant i'r Arglwydd. Wedi diarddel yr Annibyn- wyr, codasant eu Hebenezer mewn man arall, ac y mae llwyddiant yn dilyn eu hymdrechion. Nid cynt y gwelwyd y llwyddiant nag yr erlidiwyd hwy drachefn tu fewn muriau eu Hebenezer. Drwy offer- ynoliaeth Mr Bevan, diacon yn nghapel Als, Llanelli, rhoddodd Mr D. R. Williams, sculptor, awrlais yn anrheg i'r capel ar y telerau iddo ddewis un yn deilwng o'r capel. Rhoddodd Mr Bevan orchymynfod yr argraff a ganlyn i fod ar wyneb yr awr- lais :—" Presented by D. R. Williams, sculptor, Llanelly." Teimla pawb o'r brodyr, chwiorydd, a'r gwrandawyr, yn wir ddiolchgar i Mr Williams am ei rodd, a bu yno hyd yr wythnosddiweddaf. Paham, medd y darllenydd, aeth Mr Williams i ymofyn ei rodd yn ol ? Naddo ond trwy resymau, neu efallai mympwy rhai dynion, symudwyd yr awrlais i'r festri, a dilewyd enw Mr Williams oddiar ei wyneb. Y farn gyffredin yw fod enw Mr Williams yn adgoffa ambell i lordyn a ddaw yno i draethu, oynfydrwydd ei galon golygfeydd ofnadwy y troi allan; nid y ddwy fil, cofier, eyfarfod in at. the death yr Amwythig, a'r cyfarfod mawr fu yn y Bala, &c. Annibyn- wyr Ebenezer, gwraudewch air o gyngbor gan un sydd yn Annibynwr heb ronyn o my lord yn perbhyn iddo. Mynwch y mater ger bron eich cyfarfod eglwysig eto, a gwnewch ddangos mai eglwys i lywodr- aethu ei materion ei hunan yw yr un An- nibynol, ac nid plygu glun ger bron neb. Peidiweh oedi, neu byddwch wedi colli eisioes yr hyn ag y cwynech o'i blegyd ar y pare, nid yn yr anialwch. Nerthgaffoch, frodyr, i ddilyn yr egwyddorion, ac nid boddhau dynion; yna bydd eich llwyddiant yn sicr. Os yw Duw drosoch pwy all fod yn eich erbyn. Goddefir meini coffadwr- iaethol i lawer un a wnaeth lai dros ei Dduw na Mr Williams i aros yn ein hadd- oldai. Paham y goddefweh, ynte, eioh dir- mygu mor waradwyddus ? BRYN ELLI.
CYNGOR I YMFUDWYR.'
CYNGOR I YMFUDWYR. MRI. GOL.Addewais yn fy llythyr, yr hwn a ymddangosodd yn eich rhifyn am Chwefror 16eg, dan y penawd uchod, y buaswn yn rhoddi yohydig o fanylrwydd mewn cysylltia.d a'r lleoedd hyny y bum yn ysgrifenu am danynt; felly, os caniatewch, ceisiaf wneud hyny goreu gallaf. Yr wyf yn meddwl mai gwell fyddai i mi fanyIn ychydig ar y lleoedd hyny ydwyf wedi eu cymeradwyo i ymfudwyr i fyned iddynt. Cychwynaf yn Nhalaeth Illinois, mewn lIe o'r enw Lasal. Nid yw y lie hwn yn mhell o Chicago, un o brif drefydd y talaethiau. Y mae Lasal yn cael ei phoblogi, y rhan fwyaf, o Germaniaid a Gwyddelod, ac hyd y gwelais i, y mae y naill fel y llall yn hynod o garedig i'w gilydd, ac yn byw bob amser mewn heddweh. Y mae hon yn dref newydd, yn cynyddu yn gyfiym, ac y mae digon o wastadedd ar ei chyfer i'w gwneud yn dref ardderchog, a digon o gyfoeth o lo 0 dan y gwastadedd, ac heb fod ond rhyw 30 llathen o dan y gwyneb. Y mae y glo hwn tua 5 troedfedd o drwch, ac yn lo marchnad lied wych. Hefyd, y mae gan- ddo fantais ar lawer o leoedd ereill, oblegyd nid yw yn mhell o Chicago, un o brif farchnadoedd y wlad. Y dull y maent yn gweithio yno sydd fel y canlyn Tal- cenon culion, tuag wyth llath o led, a phob un yn cael talcen iddo ei hun i wneud ag ef fel y bydd yn ewyllysio. Y mae prisoedd da arno, a digon o le am waith yno bob amser, acynle iachus iawn; felly, gadawaf rhwng y lie a'r darllenydd i benderfynu a ydynt yn taro y naill y llall ai peidio. Symudwn yn mlaen i Munanck. Lie bychan yw hwn, ond ar gynydd yn gyflym, a saif tua 30 o filldiroedd o Lasal. Y mae y gl° yn y lle hwn ychydig yn ddyfnach yn y ddaear, ac yn llai o drwch, rhyw ddwy droedfedd yn hwy. Hefyd y mae y dull o weithio yn wahanol. Gweithiant ef yn long work, 14 llath rhwng pob dau, a'r heol yn y canol; gall pob un weithio ar ei ben ei hun os yn ewyllysio trwy lanw ar y nail ddram, a gweithio pob un ei ochr, neu ar share, fel y byddant hwy yn gweled yn oreu. Bloomington.—Yr un wythien sydd yn cael ei gweithio yma ag yn Munanck, a'r un dull hefyd, sef long work, ond fod y glo yn fwy o drwch. Y mae tua llathen yn y gwaith yma; y mae fire clay yn prwfo odditano, ac y maent yn codi rhyw saith modfedd o hono dan y glo; ac y mae pob un yn cario casgenaid o ddwfr ganddo yn y boreu, ac yna gweithiant yr hyn sydd wedi cad ei wasgu y noson flaenorol, ac yna taflant ychydig o ddwfr am ei draws dra- chefn a thra byddant yn gwneud hyn, gosodant goed by chain yn ei erbyn i'w ddal i fyny, tra y byddant yn tynu y wasg, fel y dywedwn, yn hollol yr nn fath ag y bydd- ent yn gwneud yn y gwaith mwn yma er ys llawer dydd. Wedi gwneud hyn, a glanhau y lie yn lan, byddant yn taro y coed oedd ganddynt yn ei erbyn allan, ac, ond odid, na fyddai digon o lo ganddynt am y dydd hwnw. Fel yna y maent yn ei weithio. Nid ydynt yn saethu dim o hono; y mae yn waith pleserus iawn—dim mwg pylor yno byth. Saif y dref hon ar le pryd- ferth iawn; ac y mae yn cynwys tuag ugain mil o boblogaeth, a'r rhan fwyaf o honynt yn Germaniaid ac y maent yn ddynion crefyddol iawn, oblegyd y mae y dref wedi ei britho a chapeli heirdd. Y mae eu cyfleusderau yn ami, ac mor bell ag y gallaswn i weled, eu bod yn eu defn- yddio yn iawn hefyd. Saif y dref hon rhyw 90 o filldiroedd o Chicago, ac y mae yn rhedeg twyddi y llinell ardderchog "Chicago, Alton & St. Lewis;" ac yn y dref hon y mae y linell uchod yn cadw yr holl beirianau sydd yn perthyn iddi. Y mae hyn yn fantais neillduol i'r dref hon, oblegyd y mae hyn yn gofyn gweithwyr cyfatebol i hyny, megys gofiaid, Jitters, labrwyr, &c ac wrth gwrs, y mae yr oil o'r pethau hyn yn gofyn gryn lawer o lo, ac y mae hyny yn fanteisiol i'r gwaith glo. Y mae y dref hon mewn lie iachus iawn, a digon o eangder o wastadedd ar ei chyfer i'w gwneud yn gymaint a Llundain o ran maintioli. Y mae yn dref brydferth, Sic yn le pleserus ac iachus i fyw ynddo; ond gadawn ef yn bresenol fan yma, ac awn yn mlaen i Lincoln. Tref fechan yw hon tua 30 o filldiroedd o Bloomington. Y mae y glo yma tua 5 troedfedd o drwch, a gweithir ef yn daleenon culion, a phob un yn cael talcen iddo ei hun. Nid oes dim neillduol yn perthyn i'r dref hon, mwy na'i bod ar gynydd yn gyflym, ac mewn lie eyf- leus, a digon o le am waith yma bob amser. Y te nesaf ydyw Springfield. Dyma dref sydd a thipyn o ardderchawgrwydd ynper- thyn iddi, oblegyd hi ydyw Capital of Illinoes. Yma hefyd y claddwyd gweddill- ion yr aafarwol Abraham Lincoln. Bum yn edrych ar ei fedd, ae. 0 I fel y teimlwn pan yn meddwifod un o'r dynion goreu a wel- odd America erioed yn gorwedd yn ei fedd fel ffrwyth yr adyn annuwiol Booth. Y maent wedi codi cofadael ardderchog ar ei fedd, ac ar y tob y mae darlan o hono ef ei hun fel Llywydd, ac odditano ar y gwahan- ol gonglau y mae darluniau o'r swyddog- ion. Y mae yn ardderefcog i edrych ami; gallwn feddwl ei bod yn werth miloedd o bunau. Faint bynag ydyw ei gwerth, nid yw yn ormod i'r gwron hwn. Yn y dref hon y cynelir Senedd (fel y gelwir ef gyda ni) y dalaeth hon. Cefais y fraint o fod yn bresenol pan y pasiwyd y Ventilation Bill, ac ni chlywais y fath dadleu erioed gan y ddwy ochr; ond f odd bynag, cariwyd y cynygiad gydamwyafrif mawr. Cynwysa y bill hwn fod dwy ffordd i ddyfod allan o'r pyllau glo drwy y dalaeth, ac y mae hyn wedi profi yn fendith ac yn ddy- ogelwch i ganoedd o fywydau. Y mae hon yn dref fawr, ac y mae amryw byllau glo ynddi. Y mae y glo hwn yn debyg i lo Lincoln, ac yn cael ei weithio yn yr un dull; felly, teimlaf mai gwastraff fyddai dweyd rhagor am dano ond gallaf ddweyd fod digon o le am waith yma bob amser, yn enwedig yn y gauaf. Cofier mai gwaith gauaf yn fwyaf neillduol sydd yn y dalaeth hon. Gweithiant gymaint ag y gallant am tuag wyth neu uaw mis, ac yna bydd yn arafach am y gweddill. Y lie nesaf ydyw Pittersburgh. Y mae y gvoaitb glo yma tua milldir o'r dref, a thrwy hyny yn lied anghyfleus; ond y mae yma wythien feraf o lo, y mae tua saith troedfedd o drwch, a phob peth yn ddymunol mewn eysylltiad a'r gwaith, ond ei fod dipyn yn anghyfleus. Nid ydynt nemawr byth yn cael digon o weithwyr, er ei fod yn le da i enill arian. Y mae Pitters- burgh yn hen dref, ac nid oes ynddi fawr cynydd, a'r rheswm am hyny, y mae 3 n debyg, ei bod wedi ei hadeiladu mewn lie mor afiach, ac mewn canlyniad mae ei phreswylwyr yn cael eu blino gan y cryd a mwyth, fel y galwn ni ef, yn anghyffredin. Ychydig o'r dref, rhwng hyny a'r gwaith glo, mewn ty (loy) ddigon dinod, y ganwyd yr enwog Abraham Lincoln, ac y mae pres- wylwyr y lie hwu yn ymffrostio gryn lawer am fod y gwron enwog wedi ei eni yn eu mysg. Nid rhyfedd, onide ? Y mae llawer o weithfeydd glo o amgylch y lie hwn nad ydynt i'w cymeradwyo i ymsefydlu ynddynt, oblegyd nid ydynt yn lleoedd iachus. Y cryd sydd yn blino pawb yn y lleoedd byn. Y mae y clefyd hwn bob amser yn ddrwg iawn ar lanau afonydd lie na byddo y dwfr braidd yn symud, ac hefyd mewn lleoedd swampiog, He mae rhyw ddwfr yn sefyll; mae hwnw yn magu afiechyd, ac yn effeithioarypreswyl- wyr, pwy bynag fyddant. Y mae hyn yn bwysig i ddyn a theulu i ymsefydlu felly, y mae yn anhawdd cael neb yno ond ar amser rhew ac eira-nid oes perygl yr amser hwnw; a dyna fel y mae llawer yn gwneud-myned yno ar yr adegau hyny, a gofalu myned oddiyno mewn pryd, y maent felly yn gofalu am eu hiechyd, ac yn enill arian da am y tymor. Gadawn y lleoedd hyn yn awr, a gofalweh am danynt yn y dyfodol os byddweh am fyned yno. Gofal- wch am yr amser priodol i hyny; ni chy. nghorwn i neb a. theulu i fyned i'r lleoedd sydd a'r cryd ynddynt. (I'w orphtn yn ein nesaf.) ♦
LLITH 0 MAESTEG.
LLITH 0 MAESTEG. MRI. GOL.,—Credwyf mai nid annerbyn- iol gan luaws o ddarllenwyr y DARIAN fydd gair o'r lle hwn yn awr ac eilwaith. Er y gelwir ef yn Maesteg, eto ofnwn fod ynddo rai cymeriadau sydd am ei wneud yn arw, a difwyno ei degweh. Gwir fod yma ddynion da fel mewn manau ereill, y rhai a garant weled eu hardal yn gwisgo gwedd mwy prydferth nag sydd arni yn bresenol; ond, ysywaeth, y mae dynion hefyd i'w cael sydd yn hollol wahanol. Yn y maes hwn, fel mewn meusydd ereill, ceir rhyw dclosbarth o ddynion ar eu goreu yn par- dduo cymeriadau dynion o safleoedd mwy pwysig na hwy eu hunain, ac ar eu heithaf am enill ereill i wneud yr un fel. Mewn wythnosolyn nad enwaf yn bresen- ol, teimlodd rhywun o bwys mawr ei fodol- aeth ei hun, y rheidrwydd hyny o sarnio rbiai gweinidogion parchus o'r ardal am ryw bethau annymunol y perthyn iddynt. Tybiais unwaith fed yr asynod wedi eu llwyr werthu o'r gymydogaeflh, ond rhyw. sut diangodd un heb ei symud, ac ymdda- njgosodd ar diriogaeth yr wythnosolyn hwn, gan nadu a chicio yn enbyd ar d*ws gweinidogion y lie. Pa le y bu hwn cyhyd yn aros heb weled beiau ei hun, wys ? ac os oedd cymaint o angen gollwng ei wynt allan a-rno, ai ni chafodd efe fan mor gyf" addas, ie, mvsgr cyfaddas i arllwys ei lys- nafedd nag ar y cymeriadau a enwyd ? Gofynaf i'r gobebydd hwn, ai nid teg, a J mwy cyson a Christionogaeth, fuasai iddo ef a ninau gynorthwyo y rhai yna i godi o'r man yna, yn hytrach na'u hergydio ar lawr ? Beiddiaf ddweyd eto wrth y cyfaill hwn, pwy bynag ydyw, nad yw yntau, mwy na'r personau a gyhudda, erioed wedi ei eni heb fod ynddo feiau. Teimlwyf fod llawer iawn o wirionedd yn yr hen ddiareb hono,—" Drwg ei hun tebyg arall," ac hwyrach mai felly y mae yn y mater yma. Gadawaf i'r cyhoedd farnu yn deg a gonest a yw pethau felly yn iawn. Peth arall sydd yn hollol annuwiol yn y gymydogaeth yma gas ddynion ieuainc y lie, ydyw yr arferiad o gicio y bel droed ar y Sabboth. Clywais ddweyd mai y dos- barth Pabyddol o'r ardal sydd yn dal yr arferiad i fyny, ond eu bod yn dylanwadu ar ereill i'w cynorthwyo. Son am hedd- geidwaid, yn wir fel rheol, gwell ganddynt gadw yn ddigon pell draw oddiwrth y cyf, ryw chwareuon. Credwn fod ein gweinid- ogion ar eu goreu yn ceisio atal yr annuw- ioldeb hwn. Gwawried y boreu yn fuan pan fyddo sarnio cymeriadau ac anmarchu y Sabboth wedi eu llwyr dori i lawr, a bydded cariad a pharch yn uchaf yn mhob man. Yr eiddoch,-UN YN TEIMLO.
YCHYDIG 0 OFYNIADAU I MR.…
YCHYDIG 0 OFYNIADAU I MR. R. BENJAMIN 0 BARTHED YMFUDO I'R AMERICA. Mr R. Benjamin, y mae yn hyfrydwch genyf gael yr anrhydedd, yn nghyda'r fantais yn ogystal, i holi ychydig arnoch fel dyn profiadol a gonest yn eich dywed- iadau o barthed y lleoedd hyny y soniasoch am danynt yn eich Cyngor i Ymfudwyr yn y DARIAN am yr wythnos o'r blaen. Yr wyf wedi meddwl llawer am ymfudo yn y gyrphenol, ac yn dal yn fgadarn i feddwl yn barhaus. Yr wyf am alw eich sylw at ddau nen dri o ofyniadau' yn y drefn a ganlvn 1. Yn mha un o'r talaethiau canlynol— Illinois, Kentuckey, Indiana,, Messouri, Virginia, y mae y cyfoeth mwyaf o lo ager, neu os mynwcb loco coal ? 2. Pa un ai golosglo ai ynte glo ager sydd yn cael ei weithio yn fwyaf cyffredin yn Ken- tuckey a Indiana ? Yr wyf yn nodi y ddwy dalaeth uchod am fy mod yn meddwl ym- fudo i'r naill neu y llall o honynt, a hyny, yn ol pob tebygolrwydd, o fewu y flwyddyn hon. 3. Pa faint ydyw trwch y gwythienau ar gyfartaledd, yn nghyda'u dyfnder islaw arwynebedd y tir ? Hefyd, pa brisoedd sydd am eu tori ? 4. Pa un ai y Safety Lamps ai ynte y goleu noeth a ddefnyddir gan y gweithwyr ? Byddaf yn ddiolchgar am atebiad i'r ychydig ofyniadau hyn mor gynted ag y bvddo modd. Yr eiddoch. Dowlais. MORGAN JOHN. O.Y.-Hoffwn yn fawr pe buasech yn dyfod i Ddowlais i roddi darlith ar y pwnc hwn Byddweh yn barod, rbag ofn i chwi gael galwad buan.—M. J.
AT Y BEIRDD.
AT Y BEIRDD. HOFF AWENYDDION,—Dan y penawd uchod yr wythnos ddiweddaf, cydnabyddwydder- byniad 16 o ffugenwau ar y Toddaid Bedd. argraff i'r diweddar Mr J. Richards, Myn- yddgarnlwyd. Ond er mai un-ar-bymtheg o ffugenwau a dderbyniodd yr ysgrifenydd, eto, teg yw hysbysu fod un-ar-hugain yn Haw y beirniad, ac felly yn gwneud y gwa- haniaeth o bump, a plie dygwyddasai i un o'r pump ychwanegol yna gael ei ystyried yn oreu, gallasai achosi gryn dipyn o gy- nhwrf, a hyny am yr unig reswm ei fod wedi tori ar roolau'r hysbysiad. Wel, pwy yw y goreu, ? 0 ie, dyna gwestiwn ag y mae lluaws o honoch yn awyddus am wybod, ac yn ddiamheu, yn petruso'n fawr yn ei gylch. Wel, fel mae yn ofidus meddwl, nid ydys wedi cael boddlonrwydd yn yr un o honynt. Beth sydd oreu i'w wneud yn ngwyneb peth fel hyn, fechgyn ? Pe gwobr- wyid y goreu o'r rhai sydd i fewn, ac i'r beirniad gyhoeddi eto yn ei feirniadaeth nad oedd yn deilwng o'r wobr o dipyn, pa anrhydedd fyddai hyny i'r buddugol ? Dim yn y byd. Wei, er cael rhyw lun arni, nid oes genym ddim gwell i'w wneud na rhoddi cynyg arall i'r beirdd. Chwychwi, y cewri barddol, deuweh allan i'r maes yn un fintai gref, deuweh allan yn eich gogonianf ar- ferol ar wobrwyon o'r fath. Da chwi, tyned pob un o honoch ei got i lawr, ewch at eich gwaith o ddifri, cyfansoddwch boboDoddaid teilwng o'r wobr, o'r gwrthddrych, ac o honoch eich hunain Toddaid ag y gall y galluog feirniad, Dafydd Morganwg, gael yr hyfrydwch i ddweyd yn gydwybodol ei fod yrr glod ac yn anrhydedd i ben a chalon y bardd. Yr ydys wedi dewis rhoddi gwobr dda, ac felly yn taer erfyn am Doddaid gwych, a sier yw y dylid ei gael am gini. Yn awr, ser dysglaer yr oes, ein dymuniad yw, bydded i'ch goleuni llachar arianu dipyn ar y maes y tro hwn. Rhoddwn y gystadleuaeth yn agored eto hyd yr lleg o Fawrth, 1882. Ac er mwyn osgoi pob anghydfod yn y dyfodol, dymunir ar i bob un ddanfon ei ffugenw, a'r enw priodol dan sel i'r ysgrifenydd, a'r cyfansoddiadau i'r beirniad, Dafydd Morganwg, ar, neu cyn y dyddiad uchod. Hefyd, na fydded i neb ddysgwyl gweled y ffugenwau fel yr wyth- nos ddiweddaf gan yr ysgrifenydd, rhag colli amser. Ymddengys y feirniadaeth yn y DARIAN cyn gynted tic y bydd yn bosibl; felly, dymunir ar i bawb ymdawelu hyd hyny. Cofier, rhaid i'r ysgrifenydd wrth y ffugenwau, a'r enwau priodol dan sel, fel y bydd i heddweh deyrnasu. Ni wobrwyir oni bydd teilyngdod, o ganlyniad, edrycher ati y tro hwn.—D DAVIES (Briallog), Ysg. Craig Trewyddfa, Morriston.
EISTEDDFOD DEWI SANT, ABER.…
EISTEDDFOD DEWI SANT, ABER. DAR, MAWRTH 6ED, 1882. MRI GOL., A DARLLENWVR"* DARIAN.- Gwelweh fod yr eisteddfod goffadwriaethol uchod. am yr hen Ddewi Sant, un o Seintiau penaf Gwlad yr Hen Geuinen Werdd," yn awr wrth y drws, ac i'w chynal ddydd Llpn nesaf, yn Marchnadle Newydd Aber- dar, yr hon sydd wedi ei sierhau yn ddiba-id gan y pwyllgor; ac y mae yr Hall Newydd hon wedi ei pharotoi a'i tboi yn rbacorol at wyliau o'r fath. Yma, fel y gwy r eich dar Henwyr, y perfformiwyd treithgau St. Paul," gan g6r Mr Rees Evans, a chyfrifir f deil yn rhwydd tua 3,000 o bob!. Y mae y nenfwd gwydrog uwch ben yn goleuo y lie, ac yn diddosi'r babell, Y mae Ö rhagoi- ygon y pwyllgor yn wir obeithiol am lwydd- 0 jiant, a cliorau o'r Rhondda a manau ereill wedi anfon i sicrhau y deuant, ac y ioaent yn prysur barotoi i'r gystadleuaeth o dan y I..{j'j .¥J;'f' cawr cerddorol o Lanwrtyd. Dysgwylir yn ddios y ceir tren rhad i'r Rhondda, ac i ddychwelyd yn hwyr y noson hono. Llyw- yddir gan y boneddwr gwladgar a hael. lonus o Maesyffynon, ac y mae wedi addaw cynorthwy sylweddol mewn ffordd arall i'r pwyllgor. Mewn haelioni, y mae yn olynydd teilwng i'r diweddar Alaw Goch. Beirniad y cyfansoddiadau ac arweinydd y dydd fel y gwelir yw Brythonfryn. Y mae y pwyllgor yn siriol wahodd eisteddfodgarwyr yma yn yn dorf gariadus o'r pedwar Dyffryn, y BhonddaFawr, y Rhonddo Fach, cymoedd Aberdar a Merthyr, a llawer cwm arall. Nid oes yma na therfysg na chyffro i fod eleni; ac ni fu dim y llynedd o ran hyny, ond fod y lie, sef y Temperance Hall, yn llawer rhy fychan i'r dorf aruthrol ddaeth yn nghyd; ond bydd digon o le eleni yn gyfforddus. Y mae arnaf flys gorphen trwy bwt o benill:— Fechgyn cerddgar Gwlad y Bryniau, A barddonwrs y Taleithiau, Carwn wel-d eich wynebau, Ar wyl Dewi Sant; Sicrwydd gawn fod gwyr Cwm Rhondda 0 wir fwriad i fod yma, Pontypridd mi fentre' ddala, Enfyn lawer cant; Merthyr fawr a Dowlais, Bechgyn glanau Morlais, A ddanfonant yma garn I'w barnu am eu hymgais, D'wedir in' fod Huw Pontsticill,, T 'Nghyda Lewis o Benpistyll, Wedi anfon deuddeg penill, Yma'i daro tant. Dewch yn glyfer, dewch yn g'lonog, I'r wyl fawr, cewch roesaw serchog. ATHENYDD.
PENGARNDDU, DOWLAIS.
PENGARNDDU, DOWLAIS. Cysur a hyfrydwch genym weled ar- wyddion o fywyd a gweitbgarwch yn mhob man, ond yn fwy arbenig mewn lleoedd bychain yn nghesail y mynyddoedd, y rhai a breswyliir gan mwyaf gan y dosbarth gweithiol, glowyr, chwarelwyr, btocklayerg, seiri coed a maen, &c. Y mae manteision ac anfanteision yn perthyn i awel iachus y mynydd cribog. Gellir, wrth ei mwynhan anghofio fod y byd o gwmpap troed y myn- ydd yn prysur fyned ar gynydd mewn pob math a'r gelf a gwybodaeth neu gellir anghofio hyn, a thrwy hyny syrthio i ddi- faterwch, a gollwng i alluoedd y meddwl orphwys ar esmwythfainc segurdod yn ystafell diogi, yna tebyg y daw tlodi fel gwr arfog ar warthaf y preswylwyr. Ond am breswylwyr Pengarnddu, eu motto hwy ydyw, Llaw y diwyd a gyfoethoga," a hyny yn gorfforol a meddyliol. Dengys eu llafur a'u hymdrechion gyda'r cyfarfodydd adloniadol, nad ydynt yn esgeuluso anghen- ion y dyn oddi mewn. Ceir gweled yn y cynulliadau hyn y nain, ei phlant,ei hwyron, a'i horwyron, ac hefyd ei chorsgenyddion (os oes y fath air yn yr iaith). Fe ddywedir fod y lie hwn yn hynod am ei hir hoedledd. Os bydd un wedi byw digon, ac am gael cyfnewid bryniau Pen- garnddu am fryniau anfarwoldeb, rhaid iddo gilio i lawr i-gymydogaeth Dowlais, Pendarren, a Merthyr. Nis gallaf sicrhau y dywediad uchod, ond gailaf sicrhau fod y lie wedi bod yn hollol rydd oddiwrth y twymynon a'r clefydau sydd wedi ac yn parhau i fyned a nifer fawr o blant a phobl mewn oed i'r byd tragywyddol yny lleoedd cymydogaethol. Nos Lun, yr 20fed cynfi- ol, cawsom gyfar- fod adloniadoI rhagorol o dda, (ond nis gallwn ar un cyfrif ei ystyried yn rhagori rhyw lawer ar y rhai blaenorol), o dan nawdd a llywyddiaetli y ffyddlon ar ffraeth. bert, y Parch Richard Jones, Pant. Ad- roddodd y personau canlynol, rhai yn well a rhai yn waeth na'u gilydd:-W. Powell. I Gormod o heiyrn yn y tan.' I. Thomas, Fe ddaeth y gath o'r cwdyn.' Wesley Jones, Darn o hen Gymraeg diledryw. W. Jones, Penywern, 'Y V fawr.' John Jones, Penywern, 'Ond.' D. Lumley, 'Y Cybydd;' darn gwir dda. D. Williams, Llawer math o bobl.' Yr oedd yr adrodd- iadau braidd yn waelach nag arferol. Caw- som ddadl addysgiadol iawn rhwng I. Thomas a D. a W. Powell, Aderyn mewn 1] aw yn well na dau mewn llwyn.' Cawsom gynorthwy gan bobl caredig a galluog Pen- ywern i ganu y tro hwn. Ac nis gallwn lai na datgan ein diolchgarwch gwresocaf iddynt am y wledd gerddorol a gawsom ganddynt. Canodd J. Howells I Y bwthyn yn nghanol y wlad.' Evan Evans a'i gyf- eillion,' Y wers solffa.' Thomas Thomas a'i gyfeillion, Hen Gymru fy Ngwlad.' Canodd Thomas Thomas a'i barti amryw ddarnau swynol dros ben. Yr oedd swn talent ac ol Itafur yn ganfyddadwy ar y darnau a ganodd Thomas Thomas a'i barti. Ond nis gellir dweyd hyn, efallai, am bob un o'r Penywerniaid. Canodd Margaret Edwards, Pengarnddu, O dewch i'r penny readings^ a chafodd encore maith. Cafwyd cystadleuaeth wresog ar yr araeth ddifyfyr. Testyn, I Hanes eich cymydog.' Cystadleu- wyr, D. Williams, D. Lumley, S. Jones, a W. Lewis. Perodd un o'r cystadleuwyr lawer iawn o chwerthin, trwy ddweyd, I Mai gwell fyddai gadael hanes ei gymydog yn llonydd.' W. Lewis enillodd y wobr, brawd o Cwmyfelin, ac os oedd eigymydog haner cynddrwg ag y dywedai, yr ydym yn rhyfeddu sut y mae yn gallu byw yno. Terfynwyd trwy ganu Hen Wlad fy Nhad- au.'—J. L.
Y CODIADAU DIWEDDAR YN EU…
Y CODIADAU DIWEDDAR YN EU PERTHYNAS A'R GWEITHWYR. Nid oes dim yn galw am sylw y gweith. wyr yn fwy, gyda golwg ar y bywyd hwn, na mater y gyflog a'u bara chaws. Rhy fach o sylw a delir yn ami gyda golwg ar hyn gan weithwyr Cymru. Fel y gwyr dadlenwyr goieuedig y DARIAN, y mae y gweithwyr er ys blwyddyn wedi cael coa- iad o bump neu saith a haner y cant yn eu cyflogau; ond drwg yw cyhoeddi nad yw y codiad yn godiad i'r gweithwyr o gwbl, ond i fasnachwyr yn unig, y rhai a godant grog- bris am eu hymborth, a nwyddau ereill, o dros ddeg y cant am bob pump a gaiff y gweithiwr. Prin iawn ar uu olwg, y gellid rhoddi coel ar hyn, ond dyna'r ffaith, yn neillduol gyda goi-Fg ar Gwm Rhondda. Ni wnawn gyfeirio mewn unrhyw fodti ¡ a,t y- fasnach gan nad yw y gweithwyr yn acliwyn arm i gymaint o fxtreem; os yr achwynir rhyw gymaint, iiiid llawer gyda'goiwg ar y fasnach hon, gan y cydnabyddir ei plirisoedd yn fwy teg 'v •. uliLi ?7tt'T «e* TI (I
-----------------Y FFORDD…
-r- gwres rhag niweidio dim ar yr awyr fyddo yn tramwy trwy wahanol ranau y lofa. 8. Ni ddylai yr un station gael ei goddef o gwbl o fewn glofa beryglus gan nwyon. Dylai pob lamp gael ei goleuo ar ben y pwll, a dylai fod swydddg priodol i gyrchu ac i ddanfon lampiau i fyny pan y dygwydd i rai o'r gweithwyr golli eu golcuni. Nid ydym yn gallu gweled fod digon o ofal a manylwch yn cael ei arferyd wrth ganiatau stations o dan y ddaear. Felly, er dyogelwch coder hwy ar ben y pwll. 9. Ni ddylai yr un person gael rhyddid i fyned â gauze ei lamp gydag ef adref bob nos a boreu. Dylent gael eu cadw yn y lamp-house, er eu glanhau a'u har- chwilio yn drylwyr, a hyny gan ddyn addas a phriodol at y gwaith. 10. Ni ddylid goddef defnyddio pylor o gwbl ond pan y byddo pob dyfais arall wedi methu, ac wedi hyny dylid cael caniatad uniongyrchol oddiwrth y man- ager. 11. Dylai swyddogion y lofa yn gyff- redinol fynu ufydd-dod llawn i reolau y gwaith yn ymddygiadau pob person yn y lofa. 12. Dylai y dynion goreu o ymddir- iedaeth, gwybodaeth, aphrofiad, gael eu dewis gan y meistri i gyflawni pob gwaith neillduol a phwysig. 13. Ni ddylid goddef yr un person di- ofal yn y lofa. 14. Dylid cospi y sawl a ddygo bibellau ysmoeio neu unrhyw ddefnydd tan o'u cwmpas i'r gwaith, neu i waelod y pwll. 15. Ni ddylid goddef personau i weithio lie y ceir yr arwydd leiaf o nwy. yn ymgasglu. 16. Dylai y prif swyddog-y manager —fynu gweled bob dydd fod ei gyfar- wyddiadau yn cael eu cario allan gan yr is-swyddogion, a hyny yn y modd mwyaf effeithiol er dyogelwch cyffredinol y dynion a weithiant yn y lofa. 17. Dylai y manager gael ei orfodi gan y Llywodraeth i gofnodi sefyllfa y lofa bob dydd, a hyny yn annibynol ar gofnodiad pob swyddog arall, a'r cyfryw i gael ei gadw yn swyddfa'r gwaith, ac yn agored i archwiliad awdurdodol o du y meistri neu y gweithwyr. 18. Dylai rhagor o inspectors gael eu cyflogi gan y Llywodraeth, fel y gellir cael ymweliadau mwy mynych yn ein gweithiau, a'r cyfryw yn ddynion addas i roddi eu barn ar weithiad glofeydd. Dylai iuspcctor priodol fod yn tramwy pob rhan o bob glofa unwaith bob wyth- nos, yn annibynol hollol ar y meistri ereill, megys manager, overman, &c., a'r un modd o du y gweithwyr, a rhoddi ei report yn gyflawn bob wythnos o sefyllfa y gwaith yn ei ragoriaethau a'i ddiffyg- ion, gyda gorchymyn pob gwelliant angenrheidiol er dyogelwch cyffredinol. Dylai ei gofnodiad yntau gael ei gadw yn ofalus yn y swyddfa, a'i enw wedi arwydsdo ei dystiolaeth bob wythnos. 19. Dylai y Llywodraeth wneud pob peth a fedr er galluogi perchenogion glofeydd i'w gweithio i gyd wrth oleuni noeth. Credwn mai yr unig ffordd ddy- ogel fyddai hyny, a bod hyny yn bosibl hefyd ond cael gallu y Llywodraeth at y gwaith yn brioiol. Pe byddai y ffyrdd awyr i gyd yn cael eu gyru yn ddigon o faint, ac yn cael eu cadw yn lan ac yn ddigwymp, a'r pyllau yn cael eu suddo i'r dyfnder yn fwy o arwynebedd, yn neillduol y pwll a elwir yr upcast, a manylwch a medr yn cael ei arferyd i gario yr awyr trwy wahanol ranau y gwaith, y gellid cael digonedd o awyr i'r pyllau dyfnaf yn y wlad i'w gweithio wrth oleuni noeth. (Dichon mai nid annoeth fyddai cyfeirio meddwl y dar- llenydd at lofeydd y Fochriw, eiddo cwmpeini Dowlais, erprofi y gosodiadau uchod. Y mae y cyfryw yn nyfnder cy- ffredinol pyllau steam coal ein gwlad, ac yn cynyrchu cymaint o nwy a'r cyfryw byllau, ond eto fe'u gweithir wrth oleuni noeth, yr hyn sydd yn myned yn mhell i brofi y gellir gweithio ein glofeydd yn gyffredinol yr un fath ond cael ffyrdd awvr addas at y gwaith). Bellach credwn, ond cael ffyddlondeb 0 du y meistri i gyflawni y pethau hyn, y bydd hyny yn sicr o fod yn Ileihad mawr yn y damweiniau ofnadwy sydd yn dygwydd mor ami yn ein gweithiau glo.