Tarian Y Gweithiwr

NODIADAU SIMON PUW. Mae gan Simon i ddiolchi'w gyfaill Dewi Wyn am wneud y fath ddefnydd o'i enwyn ei lythyr diweddaf. Mae efe yn sier fy mod wedi cyfeirio "ensyniadau" ato ef! Aie? "A gwyr pob bardd trwy y De- heudir hyny yn dda." Wel, hoffai yr hen wr gael enwau eymaint a haner dwsin o honynt i ddechreu; a chael gwybod, gyda llaw, yn mha frawddeg o'i lythyr y maent wedi cael cymaint a chvsgod o sail i hyny. Pe buasai Simon wedi "ymosod" ar Hot ten'.ot, a dweyd fod hwnw yn gwisgo rhyw- beth amgen na Jim Grow, tebyg y bnasai ein hen gyfaill yn dyfod allan yn union. gyrehol i gwyno mai arno ef yr oeddis yn ymosod t Cofied Dewi Wyn nad oedd Simon yn bwriadu i'w lythyr diweddaf fod yn "ym- ddiheurad" iddo ef na neb arall. Nid yw Simon wedi gwneud hyny i neb eto, ac nid yw yn bwriadu gwneud hyny chwaith hyd nes y gwmelo achos yn galw am hyny. Mae cymeriadau Gurnos ac yntau mewn perygl oddiwrth lythyr cyntaf Simon, meddai ef. Poed hysbys iddo ef nad oedd cadeiriau Caerdydd nac Abertawe yn meddwl Simon pan yif ysgrifenu ei lith. Ni wyddai yr hen wr gymaint a sill o helynt cadair Abertawe cyn toriad allan y rliyfel diweddar. Gwyddai am awdl Caerdydd mai un wael dros ben ydyw; ac os yw yr hyn sydd wedi ei ddifynu o awdl Abertawe yn enghraifft o'r gweddill, ni phetrusa ddweyd fod hono cyn waeled a hithau. Tybed mai dim ond Dewi Wyn a Gurnos sydd wedi bod ar y fainc feirniadol am yr ugain mlynedd diweddaf I Gallai pawb feddwl hyny wrth y pwys a ddyry Dewi ar y geiriau Italaidd, "Gurnos a minau." Pa fodd y mae urddas y ddau feirniaid hyn [ mewn mwy o berygl na'r Ueill oedd yn cydfeirniadu & hwy yn Ngliaerdydd ac Abertawe? Bydded Dewi Wyn yn fwy gofalus beth y mae yn ei gyhoeddi. Byddai yn chwith gan Simon ei weled yn cyfaddef pechodau na chyhuddwyd ef o honynt. Y mae wedi myned yn mhell yn y cyfeiriad hwnw yn ei lythyr diweddaf. Yn sicr, y mae ef ei hun wedi rboi mwy o le i amheu- ;aeth na dim a wnaeth Simon. Mae efe hefyd yn ceisio ymysgwyd oddi- wrth y teitl o ymosodydd, ac ymwisgo yn y cy. meriad o amddiffynyddl Dyna yn wastad yw byrdwn plant drygionus :— Wil y mwrws i, A finau fwrws wedyn." Hoffai Simon weled enwau haner dwsin wyr da eu gair" yn endorsio ei eiriau. Parthed awdl Unigedd," hoffai Simon wybod beth oedd a fynai Clwydfardd a'r feirniadaeth. Onid Hwfa Mon ac Ellis Wyn oedd y beirniaid ? Onid Hwfa Mon oedd yn barnu awdl Elias" yn oreu, ac Ellis Wyn yn barnu eiddo "Mabon" yn oreu ? Felly, dewiswyd Cynfaen yn ganolwr a dyfarnodd ef o blaid Mabon." Beth oedd decach na hyny ? Ond mynodd Dewi gael ffrwgwd yn nghylch y dyfarniad. Ond nid oes fater am hyny eto. Nid yw Simon yn beio Dewi Wyn a phob Dewi arall am godi row os bydd galw, ond dylai yntau toi yr un rhyddid i ereill. Dyna ddigon ar y testyn gwlithog yna. A oes rhywun yn gwybod a oes sicrwydd y bydd Eisteddfod yn Dinbych eleni. Mae y testynau wedi eu cyhoeddi er's llawer dydd. Ond nid ydys wedi hysbysu enwau y beirniaid eto. Nid llawer a gyfansodda ar ddim cyn cael gwybod pwy yw y beirn. iaid. Mae yr Americaniaid yn cadw stwr yn aghylch cadair Hyde Park. Rhai yn haeru mai Gurnos yw awdwr y cyfansoddiad buddugol, am mai ei frawd Dewi Ogle a wnaeth ei ymddangosiad pan alwyd enw y buddugol. Dichon nad oedd ein cefndryd yn gwybod fod Dafydd Jones yn llawn oystal bardd a'i frawd, ac yn well englynwr nag ef, un dydd o'r wythnos- Awdwr newydd wedi gwneud ei ymddang. osiad yn y Deheudir, yn mherson Gwilym Moudwy, B.B.D. Enw ei gyfrol yw Yr Hysbysydd." Mae yr hen wr wedi ei meddlanu, ond nid yw wedi ei darllen eto. Maeyn sicr o fod y peth goreu sydd wedi I ymdaangos yn ystod y ganrif. O leiaf, dyna dystiolaeth circular a ledaenir gyda hi, ao yn arwyddedig gan dri o brif feirdd y Deheudir. Clywed fod un o bregethwyr mwyaf doniol y Bedyddwyr wedi cyfansoddi pre- geth ar y teatyn :— Yn nghanol ein bywyd, y* ydym yn angeu" Wedi ei gorphen, aeth i ehwilio yn mha le yr oedd yr aanod. Wedi ohwilio a ehwilio, rhoddoad y gor- Ohwyl i fyny, A phan hysbysodd cytaill iido mai yn y Common Prayer yr oedd y JMwddog, Uotgodd y bre^eth ar unwaith. 8omm FUW.

YR ALCANWYR. Y mae un cyflogwr arall wedi dilyn y gwr o Lanelli, trwy roddi rhybudd am bump diwrnod yr wythnos ddiweddaf, sef y gwr o Bontardawe, ie, yr un ag oedd yn amser y daflen goch am lywodraethu A branch gadarn, a'r hwn a aeth i ddw'r y mor i Tenby er mwyn osgoi unrhywgytun- deb yn ystod y mis y bu y sarff hono yn hongian uwch eich penau. Ni fu erioed ar. wyddion amlycach o wendid nag yn achos y ddau gyflogwr hyn. Ceisio dangos y maent nad yw yn bosibl i'r forgemen gael eu pris yn ol. Pah am y mae gwekhieydd ereill yn gyru cymaint ar fwy na llawn waith ? Onid am eu bod yn dysgwyl adeg wrth y drwB i werthu ? Y mae paWb a all, mae yn wir, yn ystorio oartref eu blyehau gymaint ag syad bosibl, yn hytrach na rhoddi eu nwyddau am ddim i'r maniand- wyr oyfoethog yna sydd yn gwylio pob mantauhi lynca yr ol o'r elw iddyai eu hunain. NIB gallwn gredu mai Bold Davie yw awdwr yr ysgxif o Ystalyfera, oblegyd os yw ein cof yn ein gwasanaethu yn iawn, yt eedd Dano at y Uaap 18 taooi ys ceisio eich rhyddhad. Dywedwch berffaith wirionedd am yr achos eich bod wedi cael gweithio ar lai na digon i dalu am eich cyn- aliaeth. Ond, atolwg, o gawsoch chwi y codiad a gafodd gwyr Staffordshire a Gogl- edd Lloegr ? Os ar eu telerau hwy y cy- tunwyd yn 1872, paham na fyddech yn cael y codiad oddiar lonawr diweddaf fel hwythau, ac yna dechreu ymysgwyd am ein canlyn ni o hyn allan ? Y mae yn flin gan ein calon glywed am oerfelgarwch y dosbarthiadau gorphenol atocli; ond nid oes digon o ofal ynoch chwi eich hunain am eich llesiant fel i'w tynu allan i'ch cyn- orthwyo. Gwnewch geisio ymryddhau, ac yna cewch wybod nad Llewelyn Mort yw pawb. Y mae yn rhaid gadael cymeriadau fel hyn yn ddisylw, gan ymestyn at eich hen gyflogau. Y mae phrases Llewelyn, druan, yu cael eu harfer genym yn ami. Baut a hi tra bo'r wheels yn troi." Efe bia bona. Yr wythnos ddiweddaf yr oedd yn cablu y dur, ac yn ychwanegu mai ni fu yr achos wrth gynorthwyo y forgemen i enill yr un gyflog ag yntau. 0 ddechreu gweithio dur, dysgwyliem fwy o synwyr oddiwrth fab i etifeddiaeth mor eang. Ond beth ellir ddysgwyl pan mae'r byd yn myned i dywyllwch-y mab yn llai ei synwyr na'r tad. Felly cynghorem Davie, a phawb ereill, i dalu mor lleied sylw a ellir i bres- wylwyr y ceubrenau, a gwneuthur un ymeg niad eto i godi'r forgemen i gael gwell cyflog- au, ac nid gwneuthur gwaith un a haner am bris uu. Daw y melinwyr i'w pwyll yn y man. Y mae yr un gweithiau o hyd ar ol. Beth yw yr achos ? Ai gwell genych gweryla a drwgdybio eich gilydd na dyfod allan fel un gwr o blaid eich iawuderan ? Bydd rhai yu ysgrifenu yma i ddweyd eu bod yn darllen ein llythyrau cyfrinachol i'w cydweithwyr, a chlywn fod creill yn eadw ein llythyron gartref hab gymaint a'u dangos i'w cydweithwyr. Gwybydded pawb o honoch ein bod yn parhau i ysgrifenu at yr un persQnau yn mhob gwaith yn gyson, ac os bydd i'r forgemen fethu cael eu eyflog- au, gallant ddiolch yn unig i'r rhai hyny sydd yn cysgu, yn enwedig y rhai hyny sydd a'u cyiiogwyr yn aelodau o'r gym deithas. Dyhuned pawb yn mhob man erbyn y cyfarfod dydd Sadwrn nesaf, yr hwn a gynelir yn y Bird-in-Hand yma am ddau o'r gloch y prydnawn. Na fydded un fQrge heb gynrychiolydd yno. Gallwn fod yn sicr os bydd, na fydd y bai yn gor- phwys wrth ein drysau ni. Diolch i bawb am sylwi ar ein nodiad parthed David George. Y mae Yspytty a Phenclawdd wedi gweithio yn enwog, y mae yn debyg, a gwn i ereill eu canlyn. John Gape, tinman, Ty'nybon, yw y trysor- ydd. Danfoned pawb yr arian iddo ef, ac am docynau at Thos. Williams, fel yr ys grifenwyd yr wythnos ddiweddaf. Deallwn nad yw Mr John Hitchings, Llanelli, wedi cael diwrnod o waith eto. O galongaled- wch, cyflogwyr y bedwaredd ganrif ar bym- theg yn ceisio newynu teulu cyfan am gymeryd yr hyfdra o ddadleu eu hiawnder- au. Y mae yn dda gyda ni feddwl fod ei gydweitbwyr yn codi fel un gwr o'i blaid, a dyma yr unig ffordd i ladd gelyniaeth y cyflogwyr. Bydd y Parch Mr Edmun Is, o'r dref hon, yn rhoddi darlith ar ei ran un o'r wythnosau nesaf yma. Hyderwn y ca ffrwyth toreithiog, oblegyd y mae yn ei haeddu. Y mae John Jones, y finer, mae yn debyg, wedi croesi y Werydd wedi iddo gwblhau ei waith yn Llanelli. Gofaled yr American- iaid am John, oblegyd y master's favourite yw efe lie bynag y bydd. Y mae yn dwyu i'n cof hanesyn a glywsom am un Phil Pedwar Swllt. Ni wyddom yr enw priodol, oDd fel hyn yr adwaenid ef tu yma a thu draw i for. Yr oedd y gwr delicate hwn wedi bod yn achos o dynu gwg gweithwyr yn mhob man y byddai yn myned i weithio trwy Gymru a Gogledd Lloegr, nes iddo yn y diwedd feddwl am geisio gwlad newydd, a daeth chwant ymfudo i'r America ar Phillip. Y mae yn myned, ac wedi taith ofidus mae yn tirio yno, ac yn myned i dai yr ymfudwyr Cymreig yn New York. Y mae Phillip yn galw am drink, fel pawb a fyddai yn mynychu y fath leoedd, ac yna yn cymeryd cadair ac eistedd yn mhlith y rhai oeddynt yno o'i flaen. Dyma fi yn awr, ebe fe, mewn gwlad rydd a newydd, ac nid oes neb yma yn fy adnabod. Oes, ebe rhywun yno. Beth yw fy enw ? ebe fe. 0, yr wyt ti Swllt o dan y goron eto, ac adnebid ef felly yn mhob man, hyd oni roddodd angeu derfyn ar ei einioes. Clywsom iddo gael bywyd gwaradwyddus o ddiystyrllyd yn mhlith yr Americaniaid, fel yr haeddai. Buasai yn fil gwell i gymeriadau fel hyn aros yma, oblegyd United we stand, divided we fall," yw arwyddair bechgyn America, yn enwedig. meddent hwy, tua chymydog- aetb Pittsburgh, lie yr aeth John Jones. Gwylier ef, ynte, ac os bydd rhai o'r hen gyf eillion yn y wlad hono yn teimlo cymaint dros lesiant gweithwyr, cyhoedder ef yn y newyddiaduron yno fel un peryglus. Dy- wedir ei fod yn edrych yn ei lawn faint yn ymyl Sherlock y gaffer ar y darlun ar- dderchog a dynwyd o honynt hwy ac ereill. Byddyn werth sicrhau copyright darlun fel hwn, oblegyd bydd y gweithwyr yn sicr o edrych gyd> dirmyg arno. Dyma y fath gymeriadau Bydd yn ysbeilio y gweithwyr o'u hiawnderau, ac yn dwyn tylodi i'w teuluoedd. Gwawried y dydd ar weithwyr Cymru y byddont wedi cael gwared o'r hil rheibus bob copa walltog o honynt. Dichon pe danfonai eu cyfeillion am danynt i'r America, y gallent yno eu diwygio a'u dwyn fel dynion gonest a rhesymol. Swn galar a gruddfan sydd yn mhob man sydd wedi gwneuthur ymaith a'r Undeb Alcan- aiid. Y mae'r Barcud wedi ehedeg i'r Celt yr wythnos ddiweddaf, ac yno yn adrodd Galarnad yr Unigolion." Gofyna yn enw Lewya Afan beth am yr Undeb, a phaham y geddefir i wyr y gwaith mawr lofruddio v fasuach. Ca'r fasnach ei hun ei ateb cyn hir. Y mae pob peth yn uchel lefaru wrth- och chwi sydd yn Undebwyr am lynu yn nes, a chwithau sydd wedi ei gadael, oeis- iwch eto, neu curir chwi cyn hir & chwip ar luniaflen goch. Cewch wybod pa un sydd oreu, ai gweithio deg ar hugain ai deugain am yr un pres. O! ynfydion y gwaith mawr, ymbwyllwch, ymbwyllwch. LBWYS AFAN.

AT JLEWYS AFAN. Dylai fod cywilydd ar wyneb puddlers Ystalyfera i ysgrifenu am eich help. Yn 01 a glywais gan un o'r archwylwyr a fu 18 «dxy«h dtoe lith tyfriion, ai roiaanl hwy ond y peth nesaf i ddim o help yn adeg y strike; a pliwy amser y darfu iddynt gyfranu at eich cynaliaeth chwi ? Pe byddech yn fwy Ilym ar daclau diras fel y rhai hyn, byddech chwi yn uwch eich parch, a'n Hundeb yn llawer mwy blodeu- og. Peidiwch: rhoddi help i neb nad yw yn eich talu. Treforis. ANDREAS.

BWRDD YSGOL ABERDAR. Dydd Gwener diweddaf, cynaliwyd cyf- arfod pymtheguosol y Bwrdd uchod, pryd yr oedd yn bresenol Mri R. H. Rees, cadcir. ydd D. Davis, Maesyffynon; D. P. Davies, J. Williams, W. Charles, J. H. Thomas, D. Davies, Canton House; a'r Parchn. Thomas Jones, W. James, Dr Price, a B. Evans, Gadlys. Wedi darlien mynegiad Pwyllgor Unol Ysgolion y Dyffryn, Mountain Ash, dar- llenwyd llythyr oddiwrth yr Education Department yn datgau canlyniadau arhol- iadau ysgolion Cwmdar a Jhwmbach. Dangosai fod y rhodd (grant) i ysgol gy. 11 y mysgedig Cwmdar yn cyrhaedd ï"Hp.lOs., yn gyferbyniol i ll«p. y flwyddyn ddi- weddaf. Yn nosbarth y mabanod (infants), 35p. 14s., yn gyferbyniol i 36p. 2s. Cyfan- swm y grant oedd 130p. 4s., ya gyferbyniol i 13Gp. y flwyddyn flaf norol. Nid ystyriai y cadeirydd y mynegiad yma ynunfoddhaol, a gorchymynwyd i'r ysgritenydd anfon copi o fynegiad yr arolygwr i'r me:str. Yn nesaf darLenwyd y dychweliadau parthed ysgol gymysgedig Vwmbach, y rhai a ddangosant fod y grant a enillwyrl yn 195p. üs., yn gyferbyniol i 214p. lis. Dos- barth y mabauod, 87p 4s., yn gyferbyniol i 88p. 10s. Cyfanswm, 282p. 10s.. yn gyfer- byniol i B0;3p. 7s. Eglurwyd fod 17 o blant yn llai yn yr ysgol gymysgedig y flwyddyn ddiweddaf nag yn y flwyddyn tlaenorol, yr hyn a gyfrifai am y lleihad yn y gmnt. Apeliodd Miss M. A. Jones, meistres gynorthwyol yn ysgolion y drcf, am Ie Miss Preedy, ysgolfei:,tres ysgolion Blapngw11wr, ( yr hon, yn unol a'i rhybudd, sydd ar ym- [ adael. Ar awgrymiad y cadeirydd, cyfeir- iwyd yr apeliad at bwyHgor llywodraethol yr ysgolion. Ysgrifenodd Miss Mary Evans, meistres y merched yn ysgolion y Pare, i hysbysu y Bwrdd ei bod wedi gweled wrth fynegiadau y Bwrdd yn y newyddiaduron, fod yn mryd y Bwrdd i basio penderfyniad parthed sefyllfa yr ysgolion dan eigofal. Dymunai yn barchus alw sylw y Bwrdd ait ei chof- nodlyfr (log book), oddiwrth yr hwn gallai yr aelodau weled sefyllfa ei llu athrawesol (teaching staff) yn ystod y rhan olaf o'r flwyddyn, yr hyn a ystyriai hi oedd yn cyfrif am fethiantau ymddangosiadol y Igrantsyn ei hysgol. Hysbyswydarolygydd yr ysgolion i barotoi dyfyniadau (analysis) o'r percentages yn y pasiadau yn yr holl ysgolion dan y Bwrdd. Wedi cael y mynegiadau swyddogol, ymadawodd y Bwrdd.

TRETHOEDD LLEOL. MRI. GOL.Nid oes yr un gair wedi ym- ddangos yn y DARIAN er ys wythnosau ar y pwnc uchod, a hyny ydyw y rheswm fy mod yn ysgrifenu heddyw er hysbysu eich darllenwyr fod pob tebygolrwyddy symudir yr anghyfiawnderau mmyaf yn ein gwlad heb fod yn hir, pan basiwyd y penderfyniad yn Mwrdd Merthyr fod deiseb i gael ei hanfon i'r Senedd fod royaltiee a ground rents i gael eu trethu, er ysgafnhau y beichiau anhawdd eu dwyn syddyn awr yn gorphwys ar ysgwyddau y tretbdalwyr yn gyffredinol, ond yn fwyaf neillduol y gweith- iwr a pherchenogion tai gweithwyr, y rhai ydynt yn gorfod dyoddef yn dost o herwydd fod masnach mor farwaidd. Yn unol a phenderfyniad arall a basiodd y Bwrdd, anfonodd Mr Frank James, ddechreu yr wythnos ddiweddaf, gopi o'r ddeiseb a fab- wysiadwyd yn Merthyr i bob Bwrdd drwy y deyrnas, gan erfyn arnynt gymeryd rhan mewn deisebu y Senedd, er cael deddf i orfodi pawb sydd yn derbyn royalties a ground rents i dalu at y trethoedd lleol; ac er nad oedd ond ycbydig ddyddiau wedi pasilo er gwnaed hyn, yr oedd Mr James wedi cael atebiad dydd Sadwrn diweddaf oddiwrth rai o'r Byrddau mwyaf yn y deyrnas, yn rhoddi hysbysrwydd iddo eu bod yn hollol cydolygu a'r hyn a wnaed yn Mwrdd Merthyr, ac yn penderfynu deisebu o blaid cael deddf i'r perwyl blaenorol. Wrth ysgrifenu i'r wasg Seisneg, yn ddi- weddar, dywedais y buaswn yn gofalu fod pob aelod o'r Senedd yn cael gwybodaeth o'r ffaith hynod fod boneddigion yn derbyn o Undeb Merthyr y swm mawr'o dros ddau cant o filoedd o bunau yn y flwyddyn oddi- wrth royalties a ground rents, tra nad ydynt yn cyfranu yr un geiniog at y trethoedd lleol, tra mae y gweitbiwr yn cael ei drethu i'r man eithaf am ei dy. Fe wel y darllen- wyr nad ydyw y peth pwysig hwn wedi gorphwys, a chyn pen ychydig o wythnosau bydd y fath deimlad wedi ei ddangos drwy y wlad o blaid y peth fel y bydd yn rhaid ei gymeryd i fyny. Nid tipyn o beth ydyw cael pob Bwrdd y Tylodion yn y deyrnas i symud, gan eu bod yn rhifo tua mil. Bwr- iedir hefyd anfon cais at bob Bwrdd Iechyd am eu cydweithrediad hwy, y rhai sydd tua yr un nifer, a rhwng y cwbl gellir barnu y ceir deddf llawer iawn yn gynt nag mae y mawrion y cyfeiriais atynt yn dymuno, y rhai o Undeb Merthyr sydd wedi derbyn wageneidiau o aur oddiwrth y meddiant a nodais.—Yr eiddoch, D. E. WILLIAMS.

Eisteddfod Gadeiriol Maesteg, CYNEIJIR YR EISTEDDFOD uchod yn CYNEIJIR YR EISTEDDFOD uchod yn Salem, Maesteg, dydd Llun, Mehefin 12fed, 1882. Beirniad y farddeniaeth, &c.Parch. J. C. Williams (Ceulanydd). Beirniad y gerddoriaeth,-D. Bowen, Ysw., Abercarn. Prif Destynau. I'r o6r o'r un gynulleidfa heb fod dan 60 mewn nifer, a gano yn oreu 4 AH we like Sheep,' o'r Messiah, gwobr 4>12. I'r odr a gano yn oreu y Glee • Mai,' J. Thomas, gwobr JE3 8b. I'r cor o blant o dan 15 oed, o'r un gynulleidfa, a gano yn oreu Storm the Fort,' Samael, Abertawe, gwobr £ 1 5s. Caniaieir i wyth mewn oed gynorthwyo. Am yr Awdl oreu beb fod dros 900 Q Hnellau, ar y testyn <Y Goron Ddrain,' gwobr £ 2 2s. a chadair dderw. Programs, l £ e. drwy y post. T. Curos, Ysg., Maesteg. M6r o GAn yw Cymru gyd." Ail Eisteddfod Flynyddol Castellnedd, Llun y Pasc, 1882. CYNELIR YR EISTEDDFOD uchod yn Maichnadle newydd y dref dydd Liun y Pasc, Ebrill lOfed, 1882. TESTYNAU. £ B. 0 I'r cor heb fod dan 60 mewn nifer, a gano yn oreu Bendigedig t'yddo A rgiwydd Dduw Israel,' gan J. Thomas, J-Janwrtyd 23 3 0 h.y., X2,0 i'r cor, a £3 3s. i'r arweinydd. I'r cor neb fod dan 60 mewn aifer, a gano yn oreu y I Blodeuyn Olaf,' gan J. Ambrose Lloyd 7 0 0 I'r Drum and fife Band heb fod dan 10 mewn niter, a chwareuo yn oreu Codiad yr Ehedydd' a Ula,lIiOr!lanl/hire March' 2 2 0 I'r parti o wrywod, 20 mewn nifer, a gano yn oreu 'Soldier*' Chorus' 2 0 0 I'r hwn a gano yn oreu I Blodwen my darling, my true love,' gan Dr. Parry 0 10 0 I'r hon a gano yn oreu I Yr Eos,' gan Dr. Parry, gwobr, a Welsh ticirlet W/tittle (the Princess Whit- tle), as presented to Her Royal Highness the Princess of Wales at Swansea, Oct. 18th, 1881. Value 1 15 0 I'r hwu a gano yn oreu Solo Bass 'Milw gtu Dr. Parry. 010 0 I'r mab a'r ferch a ganont yn oreu y Duett 'Hywel, ke, ti'n geisio yma,' gan Dr. Parry 0 10 0 Cadeirydd,—David Davies, Ysw., Maer. Arweinydd,-H. il. Thomas, Ysw. (Crum- in), Llansamlet. Beirniad,-Dr. Joseph Parry, Musical College of Wales, Swansea. Ffugenwau y cystadteuwyr ac enwau y corau, i fod ya llaw un o'r ysgrifenyddion erbyn Ebrill 4ydd, 1882. Gynelir cyngerdd ardderchogynyrhwyr. Prottrammes i'w cael am Ie. yr un, trwy y vost, ltc., gan yr ysgrUenyddloa,— JKNKIN ROSSER, ThfJ Farade, Neath, JOHN P. REYNOLDS, Cwmpandy Mills, Neath. EISTEDDFOD FLYNYDDOL DEfVl SANT, ABEHDAU. j GYNELIR YR EISTEDDFOD uchod tJ yn New Market Hall, Aberdar, dydd Llun, Mawrth 6ed, 1882. Beirniad y canu,-MB.. JOHN^THOMAS, Llanwxtyd. Beirniad y farddoniaeth a'r traethawd, yn ngiiyd ag arweinydd y dydd,-Parch. D. Bry&aoniryn Griffiths. I'r cdr iiaO fod dan 100 mewn nifer, a gauo yn oreu The Heavens are Telling,' gwobr i'20, a X2 i'r arweinydd. I'r cor o'r un gynulleidfa na enillodd t5 o'r blaen, ac heb fod dan 30 mewn nifer, a gano yn oreu 'Pebyll yr Arglwydd," Dr. Parry, gwobr £5, a il i'r arweinydd. I'r 2v a ganont yn oreu 4 Come, boun- teous May,' Spofforth, gwobr £3. Am y Uan oreu o glod i Dr. Evan Jones, Ysw., Aberdar, gwobr X2 2s. Am y Traethawd goreu ar Lenyddiaeth Newyadiadurol Deiieudir Cymru yn y dyddiau presenol,' gwobr Xl Is. Y programmes, yn cynwys yr oil testynau, yn yn awr yn barod ac i'w cael gan yr ysgrifeaydd am y pris arferol. J, M. WILLIAMS, Ysgrifenydd, Tailor and Draper, 78, Gadlys Road, Aberdare. Cyfarfod Llenyddol Ysgolion Sabbothol Dosbarth Abertawe, dydd Gwener y Groglith, 1882. TESTYN CYSTADLEUOL. Am y Bryddest Alarnadol oreu ar ol y diweddar Mr. Silas Evans (Cynon), gwobr X2 2s. Am y gweddill o'r testynau, gwel y pro- gram, yr hwn sydd i'w gael gan y Parch. W. Samlet Williams, Gower-rd., Swansea. am lc yr un. PENTRE YSTRAD. BYDDED hysbys y cynelir Eisteddfod yn y lie uchod dydd Llun y Pasc, 1882. Cadeirydd,—E. H. Davies, Ysw., Pentre. Arweinydd, beirniad yr adroddiadau, &c.,— Mr. W. Abraham (Mabon), Pentre. Beirniad ycanul-Mr. D. W. Lewis, A.C., Brynaman. Caniadaeth. I'r cSr heb fod dan 50 mewn rhif, a gano yn oreu I Fy N gwlad, I gan J. Thomas, gwobr £10 ac Harmonium gwerth X7 7s. i'r arweinydd. I'r cor heb fod dan 40 mewn rhif, a gano yn oreu I Yr Arglwydd sy'n teyrnasu,' gan John Thomas, gwobr X4 a. Baton i'r arweinydd, I'r cor o blant ddim dan 30 mewn rhif, na thros 16 oed, a gano yn oreu 'Jerusalem, fy Nghartref Gwiw,' gwobr .£1 5s. a Llyfr (hen a newydd) Stephens a Jones i'r ar- weinydd. Caniateir wyth o wrywod i gynorthwyo y plant. Am y Traethawd goreu ar 'Hazael,' i rai na enillasant dros 10s. o'r blaen. Yr hanes i'w gael yn 2 Bren. viü. Gwobr, holl weithiau Thomas, Affrica. Am y Ddadl oreu ar 'Dafydd a Saul,' gwobr 10s. 6c. Y programs yn awr yn barod. DAVID THOMAS, Grocer, Pentre. PENRHIWCEIBR, MOUNTAIN ASH. "CJOR SALE, by private treaty, two new- -*■ ly and substantially built cottages at Rheola St., Penrhiwceibr. Apply to Mr David Rees, Dyffryn St., Mountain Ash. EISTEDDFOD GENEDLAETHOL MERTHYR TYDFIL. YN A WR YN BAROD, Pris 6e., Y Bryddest Fuddugol ar Fy wyd," GAN WATCYN* WYN. Anfoner yr arohebion i'r cyhoeddwr, Mr Joseph Williams, Swyddfa'r Tyst a'r Dydd, Merthyr. Rhoddir yr elw arferol i lyfr- werthwyr a dosbarthwyr. RHYBUDDI XT MAE GWILYM THOMAS yn agored i ddexbyn emgagemmt* fel Basswr a beirniad oanu. Ei gyfeiriad hyd hysbys- rwydd pellaoh, yayv Caerphilly, sear GwcUff, HOREB, LLWYDCOED. CYNELIR EISTEDDFOD yn y capel v uchod dydd LIuu y Pasc, E brill lOfed, 1882, dan nawdd Cymdeithas 'Rose <3f Llwydcoed,' a gynelir yn y Red Cow Inc. Llwydcoed. Beirniad: y cam, Mr Richard Morris, Hirwaun; y cyfansoddiadau a'r adroddiad- au, Mr Howel Evans (Hywel Morganwg), 127, Heolgeryg, Merthyr Tydfil. Llywydd: D. A. Thomas, Ysw., Ysgubor. wen. Arweinydd y dydd: Parch. W. S. Davies, (A.), Llwydcoed. Prif ddarn—Ir c6r ddim dan 30 mewn rhif a gano yn oreu Mi a Godaf,' Dr Parry, gwobr rhoddeciig gan Mrs. Thomas, Ys- guborwen House, £ > 5s., sef £ 4 15s. i'r c6r, a 10s. i'r arweinydd. Am y Traethawd goreu ar I Y manteision deilliedig o Gymdeithasau Dyngarol, yn nghyda'r drefn oreu i'w llywodraethu,' gwobr £1 Is. Am y Cywydd goreu i'r diweddar S. Thomas, Ysw, Tsguoorwen, gwobr 7s 6c. IS^Rhif 8, cyfarfod 10 o'r gloch, i fod fel y canlyn, ac nid fel ar y program:—I'r c6r o blant dan 15 oed, iieD fod dan 00 mewn rhif, a gano yn oreu I Ai difater genyt yw ein colli ni < o Delyn yr Ysgol Sul. Caniateir 6 mewn oed i'w cynorthwyo. Gwobr 158., a 56. i'r arweinydd. Rhif 8, cyfariod 2 o'r gloch, i fod fel y canlyn:—I'r parti o 8 a ganont yn oreu Mae beddyw Jttyuon hyfryd lawn,' o Swn y Juwbili, gwour 10s. Rhif 3, Solo Tenor, Myfanwy,' gan Joseph R. Lewis (Aiaw Rhondda). Am fanylion peilach gwel y program, yr hwn a eiiir ei gael am y pris arferol gan yr Ysg., DAN EVANS, 44, Windsor Street, Tre- cynon, Aberdar. I Dan nawdd Duw a'i dangnef.' SALEM, VAiiDBE, GER CLYDACH. YNELIR y burned Eisteddfod flynyddol '.j yn y lie uchod ddydd Sadwrn, Mai 27ain, 1882. Prii destyuau- I'r c6r a gano yn oreu 'Yr Arglwydd sy'n teyrnasu,' J. Tuomas, Lianwrtyd, gwobr .£8, 1'r cor a gano yn oreu 'I bwy y perthyn mawl,' Pencerdd Maeior, gwobr XS a chromaticpitenpipe i'r arweinydd. Beirniad :-lfywel Cynon. Bydd y program yn barod yn fuan, yn cynwys y gweddill o'r testynau yn nghyd a'r adroddiadaa, i'w gael am lc. yr nn, trwy y post Ile., gan yr ysgrifenydd,- Danuil 1). DAVIES, Buildings, Ciydach, Swansea Valley. SALEM, HEOLGERYG. CYNELIR EISTEDDFOD yn y capel C uchod prydnawn dydd Llun, Mawrth 27ain, 1882. Beirniad y farddoniaeth, &c.: Parch D. Brythonfryn Grifnohs, Aberdar. ^Beirniad y ga.madaetk: Brythonfryn, a Mr Morgan R^es Williams (Alaw Brych. einiog). I'r c6r o'r un gynulleidfa a gano yn oren 'Pebyll yr Argivvyud,' Dr Parry, gwobr X2 10s a chadair uardd i'r arweinydd. Am y BryJtiùsu Farwnadol oreu i'r di- weddar Samuel Abraham, Heolgeryg, dim dros 200 o lmeilau, gwobr £1. Am fany.ioa pdUacii ymofyner a'r ysgrif. enydd, gan yr nwn hefyd gellir cael y program yn cynwys yr holl destynau. JOHN EvANsi, 129, Heolgeryg, Merthyr. BEST I LONDON TEA In small quantities, at WHOLESALE PRICES, Same as supplied to the Clergy, Members of the Medical Profession, and others. 2s. per lb., 6 lb, for 10s. 6d. 10 lb. sent CARRIAGE PAID to anyipart of South Wales on receipt of P.O.O. for 20s. lb. Sample Parcels sent free per post on receipt of 18 stamps. H. S. Arnold, CWMAVON, GLAMORGAN. T E A GOREU LLUNDAIN JmWN SYMIAU BYCHAIN AM Brisoedd Cyfanwérth I Yr un Te ag a werthir i offeiriaid, y gOD, ao ereill. 2s, y pwys. 6 pwys am 10s. 6d. Anfonir 16 pwys, wedi talu y cludiafl, I unrhyw ran o Ddehoudir Cymru ar ddez- byniad P.d.O, am iOB. Anfonhr sypynau | pwys er esiampl, I p. rhyw le &r ddorbyniad 18 Uytbyrobi. H. S. Arnold, CWMAVON, GLAMORGAN

I LIVERPOOL. Y RHYDDFRYDWYR-GWERTHWYR LLAETH- Y GEUFFORDD 0 DAN Y MERSEY—" UNITED IRELAND "—TEMLYDDIAETH. Y mae y Rhyddfrydwyr wedi bod wrth y gwaith ar hyd yr wythnos hon a rhan o'r ddiweddaf, yn ail drefnu eu rhengau yn ngwahanol ranbarthau y ddinas ac wrth wneud hyny traddodwyd areithiau galluog ar y Weinyddiaeth, sefyllfa a gweithgar- wch y Rhyddfrydwyr. Yn ol yr hyn a welir, mae gwahanol bwyllgorau newyddion yn y gymdethas Ryddfrydol yn ymddangos yn ddefnyddiol, neu mewn gair, yn addawol iawn. Hyderwn mai felly y byddant, gan fod gwir angen am hyny o herwydd symud- iadau y blaid Doriaidd yma fel pob man arall y dyddiau hyn, y rhai sydd yn ceisio a'u holl egni i daflu gymaint ag a allont o rwystrau ar ffordd y Weinyddiaeth bre- senol, a pe medrent, taflent hi allan o allu ond da i ni fod Gweinyddiaeth y Prif Wcinidog presenol yn un gadarn. Hir oes i'r hwn sydd yn awr wrth lyw llong Wleid. yddol ein gwlad, yn nghyda'i gydswyddog- ion, i wasanaethueu gwlad. Dygwyd amryw o werthwyr llaeth o flaen yr ynadon yma ac yn Birkenhead, yr wythnos hon, ar y cyhuddiad o ddyfrhau eu llaeth, a'i wneud ynanmhur; a dywedir fod yr awdurdodau wedipenderfynu gwneud esiampl o ychwaneg o honynt yn fuan. Dirwywyd yr oil yn ol y troseddau, o bmm swllt a'r costau i fyny i 40 swllt a'r costau. Y mae y gyfraith yn dweyd yn eglur mai nid teg gwerthu dwfr mewn llaeth; a byddai yn dda i r awdurdodau yn Nghymru fel lleoedd ereill, i roddi y gyfraith hon mewn gweithtediad, o'r hyn leiaf dyna fy mhrofiad i ar y mater yn ol y prawf a gefais pan ar ymweliad a Gwalia yn ddi- weddar. Pa un ai gwerthu llaeth, neu beth bynag a wnelo dyn mewn cyieh o fas- nacli, yn sicr "Honesty is the best policy yn wastad. Ymae y geuffordd o dan yr afon Mersey yn dal yn barhaus i fyned rliagddi. Dengys adroddiad y peirianydd yr wytliuos hon fod un rhan o bedair o heading y gwaith eisioes wedi ei weithio, a bod 147 llath o'r geuffordd yn ei llawn faint wedi ei gwneud yn barod. Y mae yn awr 200 o ddynion yn gweithio ar y geuffordd, a dysgwylir y gellir cymeryd ychwaneg eto cyn bo hir. Wrth edrych yn fyr dros yr hyn sydd yn cael ei wneuthur ar y gwaith dywededig, y mae yn rhaid dweyd ei fod yn myned yn mlaen gyda chyflymdra; ond wedi y cyfan, rhaid addef, gan ei fod yn waith mor fawr, y bydd amser maith cyn y cwblheir hi; ond pan ddaw yr amser i agor y geuffordd hon i'r fasnach y bwr. iedir hi, bydd yn gaffaeliad mawr, nid yn unig i uno Swyddi Lancaster a Chaerlleon yn ngbyd, ond i drafnidaeth y wladyn gyffredinol. Gwyddoch i mi sylwi yn ddiweddar ar y modd y cymerwyd nifer o gopiau o'r United Ireland, sef un o gyhoeddiadau y Gwyddelod anfoddog. Dygwyd un John Denvir o flaen yr ynad cyflogedig yma ddoe, ar y cyhuddiad o fod wedi cynllwyno i'w ddwyn allan heb yr imprint, yr hwn a ofynir gan y gyfraith. Yr oedd deg o achwynion yn cael eu dwyn i'w erbyn, ac erlynwyd ar ran y dadleuydd cyffredinol gan Mr Poland, o Lundain, ac amddiffynid y cyhuddedig gan Mr McConnell. Addef- wyd yr euogrwydd o'r oil, ac yn ngwyneb hyn, darfu i'r ynad roddi dirwy morysgafn ag y gallai, yr hyn oedd 40 swllt a'r costau yn mhob achos y ewbl yn gwneud i fyny y swm o 22p. 5s. Cynaliodd Dosbarth Deml Gymreig South Lancashire, Urdd Annibynol y Temlwyr Da, ei chyfarfod blynyddol prydnawn heddyw (ddydd Sadwrn), yn ys- tafell un o'r cyfrinfaoedd yma, a chyfarfod cyhoeddus yn yr hwyr, o dan lywyddiaeth y Dosbarth Brif Demlydd, a'r Parchn. John Thomas, D.D., a Thomas Wynne Jones ac ereill yn llefaru. Gwaith penaf cyfarfod y prydnawn oedd gwrandaw ad- roddiadau am y flwyddyn, ethol cynrychiol- wyr i fyned i'r Uwch Demi a gynelir yn York y Pasc nesaf ac ethol swyddogion newyddion. Ail etholwyd y Parch Griffith Ellis, M.A., yn Ddosbarth Brif Demlydd, gyda swyddogion campus ereill i'r gwahan- ol swyddau. Y mae yr adroddiadau yn dangos fod gwaith da wedi ei wneud yn ystod y flwyddyn. Gwrandewch chwi, Demlyddion, ac o ran hyny, y rhai a ddar- ogant farwolaeth Temlyddiaeth (os oes y fath rai i'w cael yn Nghymru), y maf yn y Dosborth hwn 725 o aelodau mewn 13 o gyfrinfaoedd. Cynydd o 181 yn ystod y flwyddyn. Y mae hefyd yn perthyn i'r Dosbarth ddwy Deml Plant, gyda 132 o aelodau a dengys adroddiad y trysorydd, er cymaint a wariwyd yn ystod y flwyddyn er hyrwyddo yr achos dirwestol, fod yn awr mewn llaw 6p. 2s. 8c. i ddechreu eto ar waith blwyddyn arall. Iaehus, onide ? Y mae gwirionedd a sobrwydd yn sicr o orchfygu a llwyddo. Er maint y mynych rwystrau Yn mlaen yr A y gwaith, Yn mlaen yw'r arwyddeiriau Nes cyrhacdd pen y daith Er cryfed ydyw Bachus A'i holl fyddinoedd ef, Gorchfygu wneir yn barchus, Trwy gymorth brenin nef, Mewn brys, yr eiddoch, J. D. PIE sen.