Tarian Y Gweithiwr

TAITH 0 ABERDAR I SILVER CLIFF, AC ODDIYNO I ST. ELMO, COLORADO. Mai 7fed.—Ar y bwrdd yn fcreu iawn heddyw. Y mae yr awel vn oer, ae yn gwlawio ychydig eirlaw yn y boreo, ondyn clirio tua haner dydd, a'r haul a'i belydrau yn ein lloni. Ynys Anticosti yn dyfod i'r golwg ar y tu Gogleddol, ac eira yn gor- ohuddio y cyfan. Yr oedd tywyniad yr haul arno yn hardd anghyffredin. Ynys dywodlyd yw hon yn ngwddf afon St. Law- Sance, yn nghylch 80 milldir o hyd, a 20 milldir o led yny canol. Eihunigbreawylwyr dynol ydyw dan neH dri o deuluoedd ag sydd yn gofalu am y goleudai. Cyn nos yn canfod ar y tu Dehau ddarn mawr o graig yn eyfodi o 15 i 20 Ilath uwchlaw gwyneb y m6r, a tbri o f&n ddarnau yn agos ato, ac yr oedd goleudy ar y mwyaf. Gallasem feddwl ei fod yn ysgwar, ac yn syth i fyny. Yr 8fed.—Yn codi cyn dydd er gweled a oedd hanes am dir yr America. Tua phump o'r gloch y boreu, daeth y pegwn Dwyrain ogleddol o honi i'n golwg, ac yr oedd wedi ei orchuddio gan eira. Y mae y rhan hon o dan lywodraeth Canada. Y mae yn wlad uchel, ond nis gellir ei galw yn fryniog nac ynfynyddig. Y mae llawer iawn o dai coed ar hyd y lan, ac amrai o bentrefi yma a thraw, a rhai daruau o honi yn cael eu llafurio, ond y rhan fwyaf dan goed am ugeiniau o filldiroedd. Y Ffrancod sydd yn preswylio yn y parth hwn, ac yn enill ei bywioliaeth wrth helwriaeth a physgota, yn nghyda thori coed yn yr haf. Aeth dwy agerlong heibio i ni heddyw, un yn perthyn i'r Allan Line, a'r llall i'r Dominion Line. Dywedwyd wrthym fod yr olaf wedi rhewi i fyny y gauaf diweddaf. Cynaliwyd gwasanaeth ar y bwrdd heddyw mewn rhyw ffordd ddirgelaidd iawn, fel n ad oedd ond ychydig yn y cyfarfod Yr oeddwn wedi myned i lawr oddiar y bwrdd er darllen rhanau o'r Ysgrythyr, ac erbyn i mi fyned yn ol, yr oedd y cyfan bron a bod drosodd. Yn y prydnawn yr oedd dysgwyliad am y pilot i'r bwrdd. Tua chwech o'r gloch, wele ef yn croesi atom mewn b&d bychan. Ni welwyd pawb ar y bwrdd o'r blaen gyda'u gilydd er pan y darfu i ni ymadael o L'er. pwl. Rhyfedd y lath gyffro achosedd ei dderbyniad, yr oedd mwy o sylw lawer iawn yn cael ei dalu iddo nag i'r gwr a fu yn tawelu yr ysterm ar for Galilea. Erbyn I bob peth ddyfod i'w Ie, yr oedd yr haul wedi machlud. Heno yw y noswaith olaf i fod yma, oedd testyn siarad rhwng pob dau o'r teithwyr. Awd i oJPphwys mewn gobaith am gyrhaeddyd y lan boreu dra- noeth. Y 9fed.—O J y fath gynwrf oedd yn mhell cyn dydd. Yr oedd y rhan fwyaf wedi codi cyn pedwar o'r glocb, a llawer iawn o honom ar y bwrdd mor foreu a hyny. Y mae tir i'w weled ar bob llaw heddyw. I'r Gogledd, golwg cribog, fyn- yddig, yn cyfodi yn serth i fyny, ond i'r Dehau, y mae y ddaear yn edrych lawer gwell na ddoe—yn oyfodi yn naturiol o Ian yr afon am bellder mawr o ffordd, ac yn edrych yn dir amaethyddol rhagorol. Methais a chael gweled yr oil i fyny i Quebec, gan y gorfu i ni fyned i lawr er gosod ein hunain yn barod i ddyfod allan. Erbyn wyth o'r gloch yr oeddem wedi angori wnh borthladd Pointleoi, ar gyfer Quebec. Ar ol cael boreufwyd, awd allan rhwng naw a deg o'r gloeh. Wedi cael ein baggage i'r orsaf, a'u gosod yn ddyogel, aethom i chwilio am y ferry boat er croesi yr afon i Quebec. Buom yn ffodus i gyfar. fod a boneddwr caredig, yr hwn addangos- odd i ni y parch mwyaf-tu hwnt i'n dys. gwyliad—gan un nad oeddem erioed wedi ei weled o'r blaen. Daeth gyda ni i'r swyddfa, ac wedi hyny aeth a ni i le hollol gysurus er ein lletya cyhyd ag y byddem yn aros yma. Dyma yr adeg y darfu i ni deimlo nerth a gwirioneddolrwydd yr ym. adrodd hwnw- o eiddo Solomon,—" Gwell i'w cymydog yn agos na brawd yn mhell." Y mae y mwyafrif yn arfer credu mai yr hwn sydd yn byw agoaaf atom ydyw ein cymydog, ond yr ydym wedi ein dysgu bellach mai yr hwn sydd yn gwneud cymwynas i ni ydyw ein gwir gymydog. Y mae y boneddwr hwn yn dyfod i roddi tro am danom bob dydd er gweled a ydym yn gysurns. Wel, gan ei bod yn rhy wlyb i fyned allan, nid anmhriodol o bosibl fyddai dweyd gair am afon St Lawrance, yr hon a ffurfia y ffin rhwng Canada a'r Unol Dal- aethiau. Hon ydyw yr afon fwyaf yn Ngogledd America. Y mae o'i chychwyn iad yn rhedeg drwy lynoedd Superior, Huson, Erie, ao Ontario. Ar ei thaith rhwng llyn Erie ac Ontario, y mae cwymp y Niagra, yr hwn a ystyrir y mwyaf a'r rhyfeddaf. Y mae ei boll ddyfroedd yn ymarllwys mewn cwymp unionsyth, yn gant a haner o droedfeddi. Y mae yn rhedeg i'r Gogledd-ddwyrain, heibio i Montreal a Quebec, nes yr ymgolla ei hunaniaeth yn y caincfdr o'r un enw, set Gulph St Lawrance. Y mae yn fordwyol hyd lyn Ontario, ao o'i dechreuad hyd ei arllwysiad y mae dros 2,400 o filldfcoodd o hyd. Y lOfed.—Yr oedd yn fwy anhawdd dyfod o'r gwely heddyw nag arfer, gan fod yr orweddfa lawer mwy dymunol neitbiwr nag oedd y nosweitbiau blaenorol. Wedi bod am un noswaith ar ddeg megys mewn cawell, yr oedd yn hyfryd i gael gwely clud i orphwys arno er bwrw ein lludded. Y mae cawell yn ateb i'r dim i blant, ond nid felly i rai mewn oed. Darfu i David John gysgu fel craig bob nos, heb i ddim ei aflonyddu. Y mae cael diwrnod fel heddyw yn rhodd ragorol—yr haul yn gwresogi nes adfywio ein natur; ac yr oedd yn fanteisiol i fyned allan er gweled y drefi X cyfeiriad gymerwyd genym oedd i fyny i'r barracks, yr hwn sydd ar gopa bryn 'uchel, a chraigserthodditano yr ochr at yr afon, yn 317 o droedfeddi o uchder, o ben yr hwn y Kellir gweled am _ge_ ir g filldiroedd. Buom yn anffodus am arwein- ydd. Ffrancwr oedd, w^cR'dysgu ychydig Seisnig. Yr oedd yn anhawdd iawn ei ddeall. Y mae yma amddiffynfeydd o'r radd flaenaf, a phob math o arfau ryfel wrth law pan y byddai galwad am hyny. Y mae yma 150 o filwyr ac ugain o swydd- ogion. Y mae muriau cedyrn o amgylch y lie, a magnej^u mawrion wedi eu gosod ar olwynion yn y modd mwyaf hawdd i'w gosod mewn gweithrediad, a'u cyfeiriad ar yr afon, a charneddau o fwledau wedi eu pentyru ar eu gilydd o bob maintioli, fel nad oes dim traul arianol wedi bod yn ol mewn un cyfeiriad. (I'w barhau).

DYDDIAU MARI WAEDLYD. PENOD IX. Un o nodweddion uffernol y Babaeth yw nad oes un gwrthddrych yn rby uchel na chysegredig i fod ganddi yn wrthddrych erledigaeth. Nid rhyfedd yw hyn, oblegyd y mae y Babaeth wedi honi hawl i fod yn ogyfuwch & Duw." Hona lywodraeth ar y byd tragywyddol anweledig! Yn amser Mari, yn nechreuad ei theyrn- asiad hi, yr oedd Barnwr enwog o'r enw Syr James Hale, yn eistedd ar y fainc yn y Court of the King's Bench." Gwrthwyn- ebodd efe osodiad y goron ar ben Lady Jane Grey, gan ystyried mai Mari oedd etifeddes gyfreithlon y goron. Gallesid dysgwyl y buasai y fath ffyddlondeb i Mari yn ddigon i amddiffyn y Barnwr rhag cael ei erlid gan y Pabyddion, ond gan fod Syr J. Hale yn Brotestant, yr oedd Hid Babylon Fawr, mam puteiniaid, a ffieidd- dra y ddaear," i ddisgyn ar ei ben ef. Plygu y glun i'r Pab oedd y peth mwyaf yn ngelwg anghenfilod gwaedlyd Rhufain. Nid oedd ganddynt barch i Mari na'i gor- sedd ond fel y byddai hi yn slaf at eu pwr- pas uffernol hwy. Yn ystod blwyddyn gyntaf teyrnasiad Mari, cyn dileu y ddeddf yn erbyn yr offeren, cyhuddwyd offelriad yn yr Assizes yn Kent, o weinyddu mewn cysylltiad a'r offeren eilunaddolgar. Hales oedd y Barn- wr ar yr achlysur. Ac efe a gynghorodd y jury i roddi dedfryd yn ol fel yr oedd y gyfraith yn sefyll y pryd hwnw. Yr oedd yr anghenfil Gardiner yn eistedd fel Lord Chancellor yn Westminster Hall y pryd hwnw. Galwodd efe Hales i gyfrif am yr hyn a wnaeth, Hydref 1553. Dywedodd wrtho, er fod y gyfraith fel y dywedodd Syr J. Hale, eto, y dylasai wybod beth yr oedd y Frenhines ei hun yn ei wneud gyda golwg ar yr offeren. Gwelir wrth hyn nad oes gan y Pabydd. ion un gronyn o barch i gyfraith gwlad os na bydd hi yn ffafriol at eu hamcanion hwy. Dywedodd yr anghenfil Gardiner wrth Syr J. Haele, nad oedd efe i fod yn farnwr mwy. Trowyd ef o'i swydd gan y dyhiryn Pabyddol am gadw cyfraith y wlad! Nid yn unig hyny, goaododd y dy- hiryn ef mewn carchar, lie y bu efe am chwe' mis. Cafodd ei ryddhau trwy broff- esu ei fod wedi troi yn Babydd. Ond yn fuan ar ol hyny, edifarhaodd fel Pedr, a bu mewn trallod blin iawn o herwydd iddo wadu ei Arglwydd. Collodd ei synwyrau, a cheisiodd roddi terfyn ar ei einioes ei hun. Cymerodd y dyhiryn Gardiner ach. lysur oddiwrth hyny i felldithio Protestan- iaeth fel crefydd a arweinia dynion i wall- gofrwydd. Ond nid Protestaniaeth oedd wedi effeithio ar synwyrau Hales, eithr ei bechod yn gadael Protestaniaeth, oblegyd mai crefydd y Beibl, crefydd y nefoedd, yw Protestaniaeth. Ni ddywedai un dyn yn ei synwyrau mai diniweidrwydd Crist oedd i'w feio pan yr aeth Judas i ymgrogi, oblegyd ei fod yn drallodus ei fod wedi 44 bradychu gwaed gwirion." Yn y diwedd, boddodd Hales ei hun mewn afon. Ter- fynodd ereill eu bywyd trwy hunanladdiad, o dan yr awdurdod orfodol i fod yn Babydd. ion proffesedig Er fod hyn yn profi uffernolrwydd yr awdurdod hono, eto profai y rhai a derfynent eu heinioes felly, nad oeddynt yn meddu ffydd gref merthyron. Gwnawd ymdrechion mawr gan y Pab- yddion i droi yr offeiriaid Protestanaidd at grefydd felldigedig y Pab. Buont yn Ilwyddianus mewn rhai enghreifftiau. Yn y nithiad a gymerodd le daeth y gwenith a'r fts i'r golwg. Gwadodd amryw eu Harglwydd fel Pedr, ond wylasant wedi hyny yn chwerw dost, a dychwelasant at eu Harglwydd. Un felly oedd y dysgedig Jewell. Trowyd ef allan o'i goleg yn Rhyd- ychain am beidio bod yn bresenol yn ngwas- anaeth yr offeren eilunaddolgar. Perchid ef yn fawr yn Rhydychain. Mewn moment 0 wendid, llawnododd gyffesiad ei fod yn ymwrthod & Phrotestaniaeth. Yr oedd ei sefyllfa yn waeth ar ol hyny nac o'r blaen. Cyhuddai ei gydwybod ef yn ofnadwy. A chan fod ei elynion yn gwybod mai trwy ofn y llaw-nododd efe ei gyffesiad Pab- yddol, ceisiasant gyfle i'w gyhuddo o ryw drosedd yn erbyn Pabyddiaeth. Diangodd o'r wlad i gyfandir Ewrop, lie y tystiodd ei drallod ei fod wedi gwadu ei Arglwydd mewn awr o brofedigaeth. Diangodd dau esgob Protestanaidd i gyfandir Ewrop. JBob yn dipyn, ond gyda chyflymdra aruthrol, yr oedd y Pabyddion yn gosod pob moddion o fewn eu cyrhaedd ar waith i tadarnhau teyrnasiad Pabyddiaeth ac i diwreiddio Protestaniaeth. Cymerodd yr ellyllon Pabyddol i ystyriaeth, beth fyddai y moddion mwyaf effeitbiol i'w defnyddio yn erbyn y rhai a wrthodent droi yn Bab- yddion. Am ladd yr oedd yr anghenfil Gardiner; am ddenu trwy berswadio yr oedd Credinal Pole. Yr oedd llawer yn 1554-5 o'r gweinidogion Protestanaidd yn y carchar. Credai y dybiryn Gardiner y byddai yn well gan y rhan fwyaf o honynt droi yn Babyddion na chael eu llosgi. Ac os na wnaent droi, barnai efe y byddai llosgi eu cyrff hwy wrth ystanciau yn effeithiol i gyffroi y werin i droi yn Bab. yddion. Erbyn i Mari gyrhaedd deunaw mis o amser ei theyrnasiad, yn 1555, yr oedd y deyrnas oil o dan awdurdod y Pab o Rufain. Yr oedd yr hen ddeddfau yn erbyn pawb a wahaniaethent oddiwrth Babyddiaeth wedi cael eu hadferyd erbyn y pryd hwnw. Carcharu, dirdynu, lladd a llosgi dynion oedd i fod bellach yn waith penaf yr a-w. durdodau Pabyddol. Eu tuedd oedd troi y wlad yn uffern danllyd. Ni chaniateid i'r rhai a gyhuddid o fod yn Brotestaniaid i gael dim o ffurfiau cyfiawnder i amddiffyn en hunain. Bernid hwy gan eu gelynion heb fod ganddynt reithwyr i apelio atynt. Nid oedd neb i sefyll rhwng y defaid dini- wed a danedd noethion y Hew rhuadwy. Nid oedd na chyfreithiwr na neb arall i eiriol dros y rhai a erlidid. Nid oedd can- iatad iddynt ddwyn tystion i brofi eu dini- weidrwydd. Ni osodwyd ymchwiliad cy- hoeddus ar droed i gael y gwirionedd o en- euau tystion. Gosodid dynion mewn car- charau aflan, tywyll, afiach yn gwbl ddiry- budd. Rhoddid gefynau trymion am eu cymalau yno. Cedwid hwynt yno bron marw o newyn, heb gael angenrheidiau bywyd. Wedi iddynt gael eu gwanhau a'u hurtio felly am amser maith, dygid hwynt yn ddi- rybudd o flaen yr ellyll hwnw, Esgob Bonner, neu o flaen rhyw un tebyg iddo mewn creulondeb. Yno y safai y carcharor yn rhwym o flaen yr ellyll, i gael ei farnu ganddo yn ddirgel. M ewn geiriau llidus, difriol, dirmyglyd, llwythai Bonner gy- huddiadau celwyddog ar ben y carcharor gwan, newynllyd, a dywedai wrtho, 44 Turn or burn," 44 Rhaid i ti droi at Babyddiaeth, neu ti gai dy losgi." Yr oedd hyn yn cy- nwys fod y truan i gydnabod ei fod yn cael ei gospi yn gyfiawn, ei fod i ddweyd mai celwydd oedd yr hyn y dywedai ei gyd. wybod ei fod yn wirionedd dwyfol, ei fod i fabwysiadu athrawiaethau cythreulig dyn- ion yn lie athrawiaeth iachus Gair Duw, a'i fod i ymwrthod & gobaith bywyd tragy wyddol trwy gredu yn Nghrist yn unig 1 Os gallai efe wneud llongddrylliad o'i ffydd, taflu ei enaid aï gorff i feddiant y diafol trwy droi yn Babydd, caffai fyned yn rhydd Efallai y caffai efe ddyrchafiad. Ond wedi dyfod allan o'i garchar edrychid yn fanwl ar ei ol Yr oedd yn cael ei wylied i ba le bynag yr elai. Caffai wybod i ba le bynag y byddai yn myned fod erledigaeth waedlyd yn ei aros am ddangos y parch lleiaf i Air Daw. Os na ildiai y carcharor i gais ei farnydd creulawn, anfonai ef yn ol i'w garchar tywyll, aflan, neu efe a'i condemniai i gael ei losgi yn fyw. Os gwr gwraig a tbad plant a fyddai efe, dyoddefai ei deulu yn ddirfawr o herwydd ei garchariad. An- hawdd yw meddwl yn awr fod cymaint o uffernoliaeth a hyn wedi bod yn y wlad hon.

EISTEDDFOD LLWYNYPIA—AT IAGO AP RHYS. SYR,—Nid wediymddangosiad eich llyth- yr gwyntiog diweddaf yn y DAKIAN y daethum i wybod fod eich croen yn denau. Y mae pob un a ddarllenodd eich nodyn yn yr Express yn gwybod oddiar hyny, os nad oeddynt yn gwybod cyn hyny, mai ffrwyth y gwirionedd hyny oedd y rheswm i chwi ruthro mor ddisymwth ac annoeth i'r wasg i gyhoeddi eich anwireddau—nid gwirion- eddau fel y dywedwch chwi. Dywedwchyn awr mai nid peth Cymreig oedd y traethawd dan sylw, am fod cania- tad, yn ol yr amodau, i ysgrifenu yn Gymreig neu Saesneg, a'i fod yn bosibl fod rhywun wedi ysgrifenu nad oedd yn deall Cymreig. Dyna sylw gwreiddiol, a gwir deilwng o'r awdwr. Gofynwch i mi pa fodd y gwyddwn nad oedd rhai o'r cystadl. euwyr heb fod yn deall y Gymreig ? Ond, atolwg, pa fodd y gwyddoch chwi fod pawb o'r eystndleuwyr yn deall Saesneg ? Y mae yn eithaf pofribl, ac yn eithaf tebyg hefyd, fy mod yn gwybod cymaint a chwi- au am y cystadleuwyr dan sylw, er nad wyf mor ffodus (?) a bodyn aelod o unrhyw glic. Dyma Gymro ac eisteddfodwr fel chwi yn ceisio ein bargyhoeddi mai nid peth Cymraeg oedd y traethawd dan sylw, ac o herwydd ei fod yn bosibl—nid yn sicr nac yn debyg-fod un neu ddau o'r cystadleu- wyr heb fod yn deall Cymraeg, dyma chwi, meddaf, yn ymostwng i ysgrifenu i'r wasg Seisneg i'w obligo, yn hytrach nag ysgrif. enu i'r wasg Gymraeg i oleuo (?) y rban arall o'r cystadlenwyr-15 neu ragor mewn nifer. Dyna dipyn o wladgarwoh a chenedlgarwch, onide ? Dyma y fath ddyn- ion a glywir weithiau yn dymuno 4 Oea y byd i'r iaith Gymraeg,' tra ar yr un pryd yn gwneud eu goreu i'w chael4 yn mhlith y petbau a fu.' Yr ydych yn credu eich bod yn gwneud exploit anghyffredin wrth gyfeirio at y manager yn cael y drydedd wobr. Gwydd- om am ambell un-wedi cael blynyddau o'r addysg oreu, ac hyd yn nod ambell un wedi bod yn ohebydd cyson i'r wasg Saes- neg, wedi methu dyfod i'r golwg yn y gys- tadleuaeth hon. Y mae eisiau rhyw gy. mwysderau y dyddiau hyn heblaw bal- dorddan ynbarhaus o amgylch y wlad, ac ysgrifenu crnglwyth o anwireddau a lol i'r newyddiaduron i gael stamp y Llywodraeth i fod yn manager. Pe buasai hyny yn gwneud y tro, chwi, yn ddiamheu, fuasai Oonsulting Engineer Deheudir Cymru, os nad y Greadigaeth. Yr ydych yn methu a deall paham nad ymddangosodd fy enw i yn mhlith enwau y buddugwgr. Gan eich bod mor hurt, ac mor awyddus am wybod, gosodaf chwi ar y ffordd i ddyfod i wybod. Ceisiwch gael allan a ddarfu i mi ballu rhoddi fy enw i rywun a ofynodd am dano ? Hefyd, os rhoddais enw anghywir, neu, os dywedais nad oeddwn yn fanager wrth rywun. Ond i chwi gael allan i foddlonrwydd fy mod wedi gwneud un o'r pethau uchod, cewch y 3ydd wobr yn dal am eich llafur, gan eich bod yn hiraethu cymaint am wobr, ac yna byddweh yn debyg o dewi a'ch lol. Ond dichon fod classical men fel chwiuwch- law derbyn trydedd gwobr mewn eisteddfod leol fel hon. Yr ydych yn dweyd nad oedd genych yr un bwriad i'm niweidio, ond y mae yn rhy ddiweddar i chwi ddweyd rhywbath felly yn awr, oblegyd y mae eich gtvir mean i'w weled yn rhy amlwg yn yr Express i neb i'w gredu. Nid oes dim drwg genych i'w wneud i mi wrth ddweyd y gwir, (nid oes aohos diolch i chwi am hyny), ond y mae cyhoeddi anwireddau, a thuedd naturiol ynddynt i wneud niwed. Ond yr ydych am geisio dweyd na ddarfu i chwi ddweyd anwiredd. Oni chyhoedd- asoch fod y pwyllgor wedi cyfarfod, a'u bod wedi condemnio yr overman a minau am ddwyn y ddwy wobr ymaith yn sly, a'u bod yn ein bygwth os na fuasem yn eu dy. chwelyd ar unwaith. Gwyddoch chwi, ac yr wyf finau yn hysbysu y wlad, mai an- wiredd noeth oedd hyn, wedi ei lunio genych chwi eich hunan. Beth allasai fod yr amcan daionus (?) mewn golwg genych wrth gyhoeddi pethau fel hyn ? Yr oedd y pwyllgor braidd yn unfrydol yn cyfaddef fod genym berffaith hawl i'r ddwy wobr. Nid ydych yn ymddangos yn foddlawn fy mod wedi eich cynghori i ysgrifenu yn iaith eich mam a gofynwch i mi pa fodd y daethum i wybod pa iaith oedd iaith eich mam ? Wel, gan eich bod yn gofyn atebaf chwi yn syml. Y chwi ddywedodd wrthyf, ao os bydd yn rhaid i chwi gael gwybod pa bryd a pha Ie, y mae y wybod- aeth hono wrth law. Ystyriwch yn bwyllog am unwaith. Yr ydych yn ymffrostio eich bod wedi bod yn ohebydd cyson i ryw newyddiadur Saesneg. Wel, os yw y nod- yn yn yr Express yn fair specimen o'r hyn oeddych yn arfer anfon i'r newyddiadur enwog hwnw, nid rhyfedd os yw wedi trengu yn yr angau; neu, bu yn hynod ffodus i gael gwared o honoch chwi fel gohebydd cyson. Efallai y gwnelai stwff fel yna y tro ychydig oesoedd yn ol-yn nes i'r diluw. Yr ydych am i'r darllenwyr gredu mai fel gweithiwr yr ydych yn siarad ac yn ys- grifenu, ac nid fel manager. Dear me! dyna chwi stroke, Yr wyf finau yn dweyd mai nid fel gweithiwr yr ydych yn siarad ac ysgrifenu. Y mae y gweithwyr, fel rheol, yn ddigon call i dewi hyd nes y bydd angen am iddynt siarad, a phan fyddont yn siarad, y maent bob amser yn ddigon gofalus a gonest i ddweydy gwir. Yrydych chwithau yn yr ymdrafodaeth hen wedi aiarad pan nad oedd angeu am byny, a phan ddarfu i chwi wneud hyny, nid oedd genych ddim i'w ddweyd ond cruglwyth o anwireddau, ac ymgais at ddrwgliwio ac enllibo y diniwed. Ymddygiad gwir an. nheilwng o'r gweithiwr. Unparliamentary! Syned hyd yn nod clic Tonypandy. 0 ba le y daeth y gair hwn i gyd, wys ? Wel, y mae yn rhaid bod yn ysgolor campus cyn y cawsech afael mewn gair cyhyd a hwn. 'Does neb o ddarllenwyr y DAMAN yn ei ddeall mi wn, ond eich hunan, a synwn i ddim na dder- byniweh filoeddo lythyrau oddiwrth lenor ion yn gofyn i chwi i esbonio ei gynwysiad. Nid ydych yn fy nghael yn ddigon gwreiddiol i'ch boddhau, ac yn fy nghyng- hori, os nad allaf wneud yn well nag wyf wedi ei wneud, i osodfy ffidl yn y to. Dyna sylw a glywais un tro yn ffair Caerfflli gan ryw hen wraig wrth ffraeo, felly, nid eich eiddo ehwi yw y sylw yna. Y mae digon o hen wragedd yn fyw ac yn iach a fedrant brofi yn wahanol, gan hyny, bydded i chwithau ymestyn at fwy o wreiddioldeb y tro nesaf. Byddaf yn ddystaw bellach hyd nes y byddwch wedi ymgynyg at brofi nad oedd genyf hawl i'r wobr. Cwmaman. D. E. DAVIES.

PELL AC AGOS. Yn un o'r newyddiaduron Cymr^gr gwelais ysgrif arweiniol, yr hon a ymosodai gyda beiddgarweh ar fudiad y lihnban Glas. Synwyd fi wrth feddwl fod y neb a alwai ei hun yn Gymro mor ddigywilydd, ac yn meddu ar y fath wroldeb plentynaidd fel ag i gyhoeddi J fath ensyniadau ffol ao iselwael. Gwnaeth un owemidogion parch- us yr Annibynwyr sylw o'r ysgrif mewn rhifyn dilynol o'r un papyr yn ymresym. iadol, gonest, a boneddigaidd. Cadwedd yr ysgrifenydd hwn yn ddigon pell oddi- wrth un duedd ddifriol, a bu yn eithaf gwyliadwrua ar ei ysgrifell, rhag i rith na chysgod cabldraith fyned yn ddiarwybod i'w ysgrif. GWeled fod beirniadaeth y bardd-bre- gethwr Rhosynog ar gyfansoddiadau eis- teddfod Carmel, Treherbert, wedi eijchyv hoeddi yn y DARIAN. Y mae yn fer, cy- nwysfawr ac awgrymiadol. Yn ddiweddar, clywais weinidog yn dweyd pethau rhyfedd iawn wrth gynnll- eidfa o feddylwyr. Dechreuodd gyda soa am y Cymry a breswylient gyntyn 'Galatia., Ar ol tipyn o drin a throi, a cheisio profi ychydig ar y pwnc, dywedodd fod digon e awduron medrus yn tystiolaethu i wirion- edd y ffaith. A wyddai y gwr hwn beth oedd yn ei ddweyd ? Os yw yn ffaith fod Cymry yn preswylio gynt yn Galatia, pa eisieu unrhyw awdurdod i brofi fod y ffaith hono yn wirionedd ? Ar ol hyny aeth o'm golwg i rywle-methais yn deg a'i ddilyn. Ond daeth i'r golwg yn mhen ychydig wed'yn, ac yr oedd wedi cael gafael mewn rhywbeth rhyfedd iawn, iawn erbyn hyn; I brofi rhywbeth oedd ganddo dan sylw pan oedd o'm golwg, (nis gwn beth oedd) ebe efe,—" Meddyliwch am ddyn fyddai wedi colli ei synwyrau trwy ymarfer i ormodedd a'r diodydd meddwol, ac iddo yn ei wallgofrwydd ladd un o'i gymydog. ion, ni fydd Duw yn dal y dyn yna yn gyf. rifol am weithred o lofruddio, ond am iddo yfed diod feddwol nes dyrysu ei synwyr- au." Ni ddywedaf ddim am yr enghramfc hon, ond gadawaf iddi siarad drosti ei hun. Gwelais yn ddiweddar mewn rhifyn ft gydwythnosolyn rhyw greadur gorwyntiog yn gwneud sylw o bryddest fuddugol Watcyn Wyn ar "Bywyd." Y mas yn syndod fod y Philistiad dienwaededig hwu mor feiddgar a gosod ei ddwylaw llygredig yn agos i'r fath le cysegredig. 4* Na nesa yma diosg dy esgidiau oddiam dy draed, o herwydd y lie yr wyt ti yn sefyll arno sydd ddaear santaidd." Wedi cael ar ddeall fod un o 44 Gariadus feib Ceridwen" wedi enill anrhydedd nid bychan iddo ei hun yn un o eisteddfodau yr Amerig. Gall y bardd hwnw heddyw ganu yr hen benill anwyl hwn gydag bwyl a bias:— Yn Mertbyr, cofiaf hyny byth Melldithion gefais rif y gwlith, Collais fy enw gwiw Ond buddugoliaeth fwy ei bri: Tu draw i'r m6r enillais i, Mi ganaf tra b'wyf byw. FFWL EBRILL.

AMRYWION. CYHOEDDIR fod 1,200,000 pwys o ifori yn cael ei ddefnyddio yn Lloegr yn flyn- yddol, ac mewn trefn i gael y swm uchod, rhaid lladd 30,000 o elephantiaid. Cyfrifir fod 100,000 yn cael eu lladd yn flynyddol i ddiwallu y byd ag ifori. DINYSTRIODD gorlifiad yr afon Miss- issippi, yr wythnosau diweddaf, holl eiddo 85,000 o bobl, fel y canlyn:—Yn Missouri, 2,200; Kentucky, 800; Ten- nessee, 5,000; Mississippi, 30,000; Arkansas, 20,000; a Louisiana, 25,000! Anfonwyd 8,000 o brydiau o ymborth iddynt gan y llywodraeth. HYSBYSIR fod y blaenor Indiaidd Crow Dog, yn sefyll ei brawf yn Deadwood, Dakota, ar y cyhuddiad o lofruddio y y prif benaeth Spotted Tail. Hona Crow Dog, yr hwn sydd yn 40 mlwydd oed, nad oes gan lywodraeth y Talaeth- au Unedig hawl i brofi ac euogfarnu un Indiad am ladd Indiad arall. GOHEBYDD o Columbus, Wisconsin a ysgrifena: I Y mae y bechgyn ieuainc yn mhlith yr amaethwyr yn cyflogi am 0 20 dolor i 23 doler y mis. Nid oes neb i weithio wrth y dydd i'w gael am bris yn y byd yn yr holl ardal. Y mae y dynion sydd yn gweithio o gwmpas yn byw yn gampus ac yn casglu arian." MINERSVILLE, Ohio, Mawrth 12.— Mae gweithfeydd Glo a Halen y cylch- oedd hyn yn farwaidd iawn y gauaf hwn—yn fwy felly nag y buont er's rhai jblynyddoedd, a hyny o achos anghyd- fod rhwng cwmni y gweithfeydd halen. Cwyna rhai meistri am fod y pris a delir am y glo at wneud yr halen yn rhy, uchel, o'u gydmaru i bris yr halen yn y- farchnad, a dichon fod peth sail i'w cwyn. Pe byddai mwy o undeb yn eu plith hwy fel masnachwyr a chynyrch- wyr halen, ni byddai raid iddynt gwyno cymaint am y pris y maent yn orfod talu am y glo. Yr achos fod y fasnach lo mor araf yn bresenol, yw fod gormod yn myned i'r fasnach—y cyflenwad yn fwy na'r galwad. Hefyd mai yn debyg fad y meistr am gael y glo wedi ei dori am lai o bris, tua dechreu Ebrill, ac felly nid ydynt am gael ond can lleied ar law a sydd bosibl. Ond y mae yn ddigon isel yn bresenol; canys ni thelir ond 2i cent y bwsiel am ei dori-rhy 4 !ychan o lawer i ateb i bris angenrheid- iau bywyd.

AT 44 UN 0 NHW," 0 FERNDALE. SYR,—Yn y DARIAN am Ebrill 6ed, ceir, yn mysg pethau ereill, yr hyn a ganlyn genych :—" Mae nhw yn dweyd fod rhai o weinidogion yr efengyl yn y lie hwn yn cydgyfarfod mewn dioty i yfed iechyd da i'w gilydd, a defnyddio 44 Pady's Eye Water' i'r pwrpas hwnw." Beth bynag y mae nhw yn ddweyd, yr ydych ch-wi, trwy roddi cymaint o gyhoeddusrwydd i'r enllib ag a allech, wedi gwneud eich hun yn gyf- rifol am dani. Yr wyf, gan hyny yn dy- muno eich sylw ar y ddau beth a ganlyn :— 1. Rhoddwch enwau y gweinidogion a gyhuddir, profwch yn mha Ie, pa bryd, a pha sawl gwaith y maent wedi cydgyfarfod yn ystod y flwyddyn hon i'r amcan a nodweh ? 2 Gwnewch hyny dan eich enw priodol, rhag cywilydd. Y"mae pob cyfiawnder ac anrhydedd yn galw arnoch i wneud hyny Neu, os mwy dewisol genych, deuwch ataf fi yn bersonol i ni gael ymgom ar y mater. Ond os gwrthodwch wneud un o'r ddau, peidiwch a thwyllo eich hun y cewch lon- ydd. Os ydych chwi a scandal-mongers crefyddol adirwestol y lie hwn yn canu yn bresenol oblegyd eioh bryntwaith, chwi fyddwch yn canu yr ochr arall i'ch eegau yn mhen ychydig wythnosau. Nid 'storm mewn teapot a fydd yr ymdrafodaeth, er y gallai y bydd a fyno teapot rhywbeth a hi hefyd. Ni freuddwydir gofyn i'r Golygydd am eich enw priodol, pe na feddech chwi ddigon o wroldeb i'w roddi o honoch eich hun; ond fel y dywed yr hen air,-H Y mae llawer ffordd i ladd ci heblaw ei grogi." JOHN J ONBS. 2, Albert-street, Ferndale.

EISTEDDFOD GLYN-NEDD. Cynaliwyd yr eisteddfod achod dydd Gwener y Groglith, yn Ysgoldy Brytanaidd Glyn-nedd. Beirniaid—y ganiadaeth, M. O. Jones, A.C., Treherbert; y farddoniaetb, Mr G. Phillips (Gwilym Glan Nedd), St. Clears. Llywydd y dydd, Mr Thomas Williams, Plasydderwen. Arweinydd, Mr Scourfield, Whitland. Araeth gan ▼ llyw- ydd. Canu y Solo Tenor • Adgofion Mebyd;' goreu, D. Duncan, Resolven. Araeth ar Wneud cartref ynj atdyniadolgoreu, J. Williams, Brynifor. Deuawd, Y GIowr a'r Chwarelwr;' rhanwyd y wobr rhwng D. Davies a'i gyfaill a J. D. Price (Eos Dyrun) a'i gyfaill. Ysgrifenu darn o gerddoriaeth a genir ar y pryd, gwobr gan G. W. John; goreu, G. W. Jehn. Am yr ysgrif oreu ar I Ddiwylliant y meddwl;' goren, Aneurin, ond nid atebodd i'w enw. Canu 4 Dyffryn Clwyd;' goreu, Catherine Stephen (Eos Fach Resolfen). Canu 4 Iesu o Nazareth sy'n myned heibio;' buddugol, Parti Glyn. nedd, dan arweiniad Thomas Williams.

CYFARFOD HANER AWR WEDI DAU. Araeth gan y llywydd. Canu y Solo Tenor 4 Bedd Llewelyn;' goren. Rees Wil- liams. Adrodd Y Danchwa,' ond rhanwyd y wobr rhwng D. Duncan a Thomas Wil- liams. Ysgrifenu gywiraf ddarn o Seisnig ar ypryd; rhanwyd ywobr rhwng T. E. Powell, egwyddorwas yn swyddfa'r DARIAN, a D. Jenkins, Resolfen. Canu 4 Awn tua'r Gadfaes;' parti Rees Williams yn uniglyn cystadlu, ac yn deilwng o'r wobr. Chwareu tair o alawon Cymreig ganfife bantis; un yn unig yn cystadlu, sef Band Glyn-nedd, o dan arweiniad Mr Evans, ysgolfeistr, ac yn wir deilwng o'r wobr. Canu unrhyw gontic song goreu, Thomas Hopkins, Cwm- gwrach. Canu 4 Gwraig y Cadben,' i bass, a rhanwyd y wobr rhwng Daniel Davies ac Owen Rees. Canu y 'Docking Catch ;'y buddugol, parti D. Duncan, Resolfen. Beirn- iadaeth y chwech penill ar' Gydymdeimlad,' a rhanwyd y wobr rhwng Mynach Hen a LIef o Ddyffryn Adfyd, yr olaf o'r rhai oedd D. Onllwyn Brace, Ystalyfera. Canu y prif ddarn corawl, 4 Their sound is gone out;' dau g6r yn cystadlu, a rhanwyd y wobr rhyngddynt, sef c6r Mr D. Williams a ch6r Mr R. Williams. Cafwyd eisteddfod lwydd. ianus yn mhob ystyr. Cynaliwyd cy- ngherdd yn yr hwyr, pryd y gwasanaeth- wyd gan Mr M. 0. Jones, Treherbert, ae ereill-T. E. P.

BRYNSEION, TRECYNON. Nid yn ami y ceir hanes am gyfarfod tebyg i'r un a gynaliwyd nos lau diweddaf yn y capel uchod. Bedyddiwyd saith o bersonau ar eu proffes o ffydd yn mab Duw, a dau o blant, gan gymwyso dwfr at y bedyddiedigion trwy daenelliad, gan y Parch John Jones, gweinidog y lie. Gellir dweyd am y cyfarfod fod rhyw hwyl nef- olaidd ar y cyfan i gyd, a golwg hapus, ac eto yn ddifrifol ar y dychweledigion, fel yr oedd pawb yn teimlo mai da oedd bod yno, oblegyd fod yr Arglwydd yn ddiau yn y 11a. Da genym allu dweyd fod gwedd lewyrehus iawn y dyddiau hyn ar yr achos yn Brynseion, fellY mae rhai eto wedi eu der- byn heblaw yr uchod yn aelodan cyflawn, ac ereill yn sefyll am yr uu fraint oruchel. Yr ydys yn gobeithio nad yw hyn eto ond megys blaenffrwyth i ryw gynauaf mawr. Y mae yr eglwys bellach fel cyfangorff yn berffaith unol a'u gilydd, ac yn mwynhan eymdeithas y naill a'r Hall, a chan dybied hefyd, a chredu eu bod yn dal cymdeithas a'r Tad, &c a'i fab, lesu Grist. Dnw drwy ei ysbryd a barhao i breswylio ynddi; ac os Duw a erys yn ei chanol nid ysgog hi, oblegyd Duw a'i cynorthwya. Llwyddiant iddi yw dymuniaa EWILLYSWR DA,

I EISTEDDFOD GYFEILLON. Cynaliwyd deuddegfed "Eisteddfod flyn- yddol Gyfeillon yn nghapel Siloam, dydd Gwener y Groglith diweddaf. Llywydd, Mr J. Morgans, Havod House. Arweinydd, yn nghyd a beirniad y traethodau, y farddon- iaeth, &c., Nathan Wyn. Beirniad y canu, Mr Jacob Davies (Arthur Farfog), Canton, Caerdydd. Perdonyddes, Miss Clara Ne- vello Davies, Canton.

CYFARFOD Y BOREU. 1^* Anerchiad gan y llywydd. Adrodd 4 Dv- fal donc a dyr y gareg;' goreu, Miss Esther Rowlands, Tonyrefail. Datganu y Solo Bass I The Wolf;' goreu, Idris Thomas. Beirniadaeth y cyfieithad o Extravagance is wickedness;' goreu. Darbodus, ond nid atebodd i'w enw. Canu y triawd; dim cystadleuaeth. Beirniadaeth yr englyn i'r I Cynghaneddion buddugol, Carw Cynon. Canu I Hen Wlad y Menyg Gwynion cyd. fuddugol, M. J. Davies a J. M. Jenkins.. Hafod. Beirniadaeth y traethawd ar Hun. anbarch;' goreu, James Clement (Alarch Ogwy). Castellnedd. Canu 'Hiraeth,' i barti o 16, ond neb yn cystadlu. Canu 4 Pe bawn i yn llais gan g6r o blant; neb yn cystadlu.

CYFARFOD Y PRYDNAWN. Anerchiad gan y llywydd. Anerchiadaa gan y beirdd. Adrodd rhan o awdl Dyfed f goreu, E. Evans, Trehafod. Canu 4 Yr Eneth Dlawd Amddifad;' rhanwyd y wobr rhwng Miss S. E. Parker, Ystrad, a Miss. R. James (Eos Llanwyno), Pontypridd. peirniadaeth y penillion ar Hun y Gweith- lwr; goreu, Carnelian. Darllen cerddor. iaeth ar y pryd gan bedwar goreu, J. A. Lacy, Gilfachgoch, a'i gyfeillion. Cairo denawd 'Y Glowr a'r Chwarelwr;' rhanwyd y wobr rhwng Dewi DAr ac Idris Thomas, ac Eos y Llan a T. J. Jenkins, Gyfeillon* Araeth ar 4 Yr arferiad o feddwl a siarad yn gyhoeddus goreu, Mrs Jane Davies, Tre- hafod. Canu y Solo Tenor I Bedd Llew. elyn goreu, Eos y Llan. Beirniadaeth y bryddest farwnadol; goreu, D. Onllwyn Brace. Araeth ddifyfyr goreu, Mrs Jane Davies, Trehafod. Canu corawl, ',Yl' Ar- glwydd sy'n toyrnasn-dau gdr yn cys- tadlu, sef car Bodringallt, dan arweiniad W. Williams, a chdry Porth, dan arweiniad O. Howells; goreu, yr olaf. Dygodd hyn weithrediadau yr eisteddfod i derfyniad. Yn yr hwyr cynaliwyd cyngherdd fawr- eddog, pryd y gwasanaethwyd gan amryw o brif gantonon y cylchoedd, o bell ac agos. -G. [Byddwn yn ddiolcbgar am dani.—Got ]

EFFAITH GWYNT~MAWR YN VICTORIA, PENYCAE. CAPEL YR INDEPENDIAID.-Cofus gan lawer- fod y gwynt mawr a chwythodd yn mip Hydref y flwyddyn ddiweddaf, sef 1881, wedi gwneud niwed aruthrol i lawer o adeiladau. Yn mhlith ereill, niweidiwyd Bethel, capel yr Independiaid yn Victoria^ Penycae, (Ebbw Vale), i'r fath raddau, fet y costia 500 punt i'w adgyweirio. Ae: oblegyd fod yr eglwys yno yn un wan iawn. a'r baich o 500 punt yn rhy drwm i'r aelodau fod dano heb gael help y cyhoedd crefyddot, y mae y Parch T. D. Evans, y gweinidog, yr hwn sydd yn byw yn 11, Victoria Road, Ebbw Vale, Mon., wedi gwneud apel am gymorth. Y mae cyfar- fod cbwarterol Sir Fynwy, perthynol i'r Independiaid, wedi cefnogi yr apel. Felly