Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
7 erthygl ar y dudalen hon
r HE REWARD
r HE REWARD YB OLAF O'R SAESON. PEN OD jXXXI. "Y mae wedi myned at William, ydyw ? A ydyw efe yn meddwl ei henill yn awr, tybed, pan y gomeddwyd hi iddo pan mewn meddiant o diroedd llydain, a mil o wyr wrth ei gefn? Ynfyd! gwel na ymddygi dithau yn ynfyd yr un fel, neu "Neu beth?" ebe Morcar. "Neu ti a ei i'r un man ag y mae Edwin wedi myned-i fradychiad a dinystr." Paham ? Y mae wedi bod yn dda wrth WaJtheof a Gospatric, paham wrth Edwin?" "Paham," chwarddai Hereward. "Yr oedd arno eisieu Waltheof, tra nad oes arno eisieu Edwin na chwi- thau. Gall gadw Mercia yn dawel heb eich cynorthwy chwi. Nis gall wneud hyny & Northumbria a'r Fens heb Waltheof. Pan y bydd wedi defn- yddio Waltheof at ei amcan, efe a'i t tafja allan fel bwa diddefnydd." Ysgydwodd Morcar ei ben. Mewn WBthnos arall yr oedd yntau wedi milled. Aeth at William i Brandon. Yr ydych wedi dyfodi mewn o'r diwedd, Iarll ieuanc," ebe William; "yr ydych wedi dyfod yn rhy ddi- weddar." Yr ydwyf yn ymdaflu ar eich tru- garedd," ebe Morcar. Ond yr oedd efe wadi dyfod ar awr anffodus. caYr ydych chwi wedi ymddwyn mor „ anrhydeddus eich hunan, onid ydych ? —-Wedi gwrthryfela ddwywaith; ac yn ayfj yn dysgwyl anrhydedd oddiwrthyf £ ,$ie? Cymerwch ef ymaith." A'igrogi?" ebe Ivo Taillebois.' Na, na, yr hen fwtchwr. Rhodder e1. mewn heiyrn, ac anfoner af i Nor- mandy. Anfoner ef at Roger de Beau- mont. Y mae rnab Roger yn ddyogel yn Nghastell Morcar, yn Warwick, ac felly, nid yw ond teg i Morcar gael myned yn ddyogel i Gastell Roger." Ac at Roger de Beaumont y cafodd fyned, tra mai Roger ieuanc oedd Argl- wydd Warwick, a'r oil oedd unwaith yn feddiant i Leofric a Godiva. Cadwyd Mprcar yn garcharor yn Normandy hyd ddydd marwolaeth Wil- liam. Ar ei wely angeu, llefarodd ei gydwybod, ac anfonodd i'w ryddhau. fen ychydig ddyddiau neu oriau efe a anadlodd anadl rhyddid unwaith. yn rhagor. Yna caucdd Bufus ef i fyny drachefn, ac am byth. A dyna fu diwedd Iarll Morcar. Yn mhen ychydig wythnosau daeth tri o ddynion i'r wersyllfa yn Brandon, gab ddwyn pen i'r Brenin. A phan yr edrychodd William arno, cafodd mai pen Edwin ydoedd. Dygodd hyn deim- ladau cymysglyd i fynwes y Brenin, canys yr oedd wedi ei garu yn gystal a'i ysbeilio, ac efe a wylodd. Safodd y marchogion a'r iarllod o gwmpas, a hyny yn synedig, o herwydd gwelent y dagrau yn treiglo i lawr ei ruddiau. Pa fodd y bu hyn, gnafiaid ?" ebe efe o'r diwedd, a hyny mewn llais uchel. Adroddasant iddo ystori gymysglyd- pa fodd y mynai efe fyned i Winchester, er gweled y Frenhines, am y credai efe ei bod yn gyfeillgar tuag ato, ac yr edrychai hi y celai efe gyfia wnder- y moid nad allent hwy fyned yno rhag ofn y Ffrancod—y modd yr ymosodid arnynt ac yr erlidid hwynt—a'r modd — yr ymosodwyd arnynt gan Iarll Randal o Gaer, a'r modd yr aethant i'r ddalfa, ac naroddai Edwin i fyny, pryd y lladdas- ant ef, ac y caniataodd Randal iddynt gael ei ben. Hyn, neu rywbeth cyffelyb oedd yr yatori. Ond pwy a allai gredu brad- ychwyr ? Pa le y bu Edwin yn crwydro Am y misoedd hyny, ni wyr neb. Y cwbl sydd yn hysbys i dri o ddynion ddyfod a'i ben at William, a chwedl o'r fath uchod gyda hyny. Fel hyn y bu farw hen deuluoedd urddasol Lloegr, ac ni wyddai ac ni ofalai neb beth oedd eu dyoddefiadau cyn marw. (C Eu geneuau eu hunain sydd yn eu condemnio," ebe William. Croger hwy." A'i crogi a gawsant ar faes Brandon. Yna trodd y Brenin yn ddigofus ar ei lyswyr ei hun, fel pe yn cael asmwythyd i'w dymher wrth ddial ar rywrai. Chwychwi sydd wedi gwneud hyn, foneddigion I pe buaswn i 'heb wrando ar eich cynghor chwi, buasai Edwin yn gyfaill ac yn fafc-yn-nghyfraith i mi; a buasai genyf un Saes heddychol arall, a llai o bechod ar fy enaid." "Ac un draen yn llai yn dy ochr," ebe Ivo Taillebois. "Pwy a siaradodd a thi? Ralph Guader-yr hwn yw y gwaethaf o'm *;■ holl gynghorwyr-bydd yn rhaid i ti • ateb i Dduw a'i seintiau am hyn I" ■}' f'c Ni wnaethum y weithred. Ond J Iarll Roger ydoedd, am ei fod eisieu ei diroedd yn Shropshire." Ar hypy cymerodd geiriau uchel le, a odd y Brenin y celwydd yn ei wytleb, yr hwn nid anghofiodd yr Iarll. Yr wyf yn meddwl," ebe Ivo mewn Jlais eras, "yn lie wylouwchben Ilaeth wadi ei golli, canys Ilaeth oedd yr iarll ieoanc, heb fod yn debyg o dyfu yn eidion byth, pe byddai byw i'r oed- X9& "Pwy a siaradodd a thi?" Neb, ac am y rheswm hwnw y ljaredais fy hun. Y mae genyf diroedd In Spalding, trwy ras eich Mawrhydi, ac yr wyf yn dewis byw yn dawel arnynt, trwy fy mod wedi gweithio yn galed am danynt, ond pa fodd y gallaf wneud hyny cyhyd ag yr eistedda Hereward yn Ely." Yr wyt yn iawn, yr hen fwtchwr," ebe William. Felly, ymgynghorasant yn nghyd pa. fodd i ladd Hereward. Wedi iddynt siarad am beth amser, yna siaradodd caplan William, Italiad erlidgar, a siar- adodd fel Italiad y tymhor hwnw, yr hwn oedd yn deall y ffordd yn dda i Rufain. Os caniata eich Mawrhydi, dymunwn awgrymu Beth ? Y mae dy ostyngeiddrwydd ymddangosiadol yn falchder, mi wn. Ond siarada." Yna adroddodd y caplan ran o'r Ysgrythyr, yr hwn a gymeradwywyd yn fychanus gan y Brenin. "Ond beth sydd a fyno yr holl bethau hyn a chymeryd Ely?" ebe William. Yr ydwyf yn gofyn genyt ti ac ereill am gynlluniau a synwyr, ac nid am bregethau." Y mae hyny yn ngallu y Tad Sant- aidd, a rhoddai hyny i chwi fel ei fab a'i was ffyddlon; ond byddai yn faith i aros i anfon i Rufain." Yr oedd yn beth rhyfedd fod amynedd yr ymladdwyr oedd o gwmpas yn dal i wrando ar fynaeh yn siarad dwlni, ac yn cyfrif ei fysedd, ond yr oeddynt yn gwybod ei fod yn gall fel y sarff, ac nad oedd wiw iddynt ei dramgwyddo. Yr oedd Ivo newydd ladrata maenor oddiar fynachod Crowland, ac yn bwr. iadu ei gadw hefyd.
DARLLENWCH HWN.
DARLLENWCH HWN. Y mae rhai yn meddu cryn archwaeth tuag at ystadegau fel y mae yn ym- ddangos fod gan foneddwr a fu farw yn ddiweddar yn Berlin, yn 74 mlwydd oed, wyth a deugain o'r rhai a dreuliwyd fel ysgrifenwas mewn s wyddfa berthynol i'r Llywodraeth. Cyn ymadael a'r fuchedd hon, difyrodd ei hun drwy wneud cyf- rifiad o faint a ysgrifenodd mewn yn agos i haner can mlynedd. A ganlyn yw ffrwyth ei gyfrifiad. Yr oedd ei dasg dyddiol yn gyawysedig o ddengain o dudalenau, a phob tudalen yn cynwys pedair ar hugain o linellau. Yn ystod y 15,000 o ddyddiau yr oedd wedi bod yn swyddog o dan y Llywodraeth, yr oedd wedi ysgrifenu 600,000 o ddudalen- au, neu ragor na 14,000,000 o linellau gan wneud yn agos i haner milliard o lythyrenau, y rhai pe gosodid y paill ar 01 y llall. a fuasai yn amgylchu Berlin dri chant o weithiau. Yr oedd yr yma- dawedig yn ddyn hynod drefnus, ac yr oedd at yr uchod wedi cyfrif vo fanwl faint o inc yr oedd wedi ei ddelnyddio. Yr oedd yn cyfrif ei fod wrth ysgrif- enu deugain tudalen y dydd am wyth a deugain o flynyddau, a'i fod wedi defn- yddio celwrn mawr o inc. Cyfrifodd yn mhellach fod yr amser a gywerodd i symud ei law er suddo ei ysgrifbin yn yr inkstand wedi cymeryd dau fis allan o'i einioes.
DARGANFOD AUR YN NGHYMRU.
DARGANFOD AUR YN NGHYMRU. Y mae rhagor o chwilio wedi bod am aur yn Llanilltyd, ger Abermaw, Gog- ledd Cymru, yn yr hwn le y deuwyd o hyd i beth o'r metel gwerthfawr yn ymyl hen waith copr, a hyny gan fach- genyn oedd yn cloddio am gopr. Y mae nuggets ereill wedi eu cael, ac fe fernir nad yw yn anhebygol y gellir dar- ganfod gwaith mwn aur ychydig filldJr- oedd yn uwch i fyny, yn yr un dyffryn ag yr oedd y gwaith mwu aur oedd yn myned wrth yr enw Clogan, yn yr hwn yn 1860, y cawd aur i'r gwerth o 36,000p., ac am rai blynyddau cafodd y gwaith ei gario yn mlaen mor llwydd- ianus fel ag i gynyrchu elw o 20,000p. Cafodd gwaith mwn aur ei weithio gyda llwyddiant am rai blynyddau yn y Bala gan gwmpeini o dan lywyddiaeth John Bright, Ysw. A. S., ond o'r diwedd rhoddwyd ef i fyny.
CALEDI MAWR AR Y MOR.
CALEDI MAWR AR Y MOR. Adroddir hanes dychrynllyd a dder- byniwyd y dydd o'r blaen yn Liverpool o St. John, Newfoundland, oddiwrthyr hwn yr ymddengys fod dau ddyn wedi eu cario allan i'r m6r mewn cwch agored, y rhai oeddynt wedi methu cael gafael yn y Hong y perthynent iddi. Pan y deuwyd ar draws y cwch, nid oedd ond un yn fyw, a hwnw mewn cyfl wr arswyd- ol. Y dynion, enwau y rhai oeddynt Alfred Blackmore a Thomas Walsh, oeddynt yn perthyn i'r llong Grace L. Ferris, o Gaerloyw. Pan oedd y Hong yna o fewn triugain milldir o Bargoo, darfu iddynt eu gadael mewn cwch bach er myned i bysgota. Wedi hyn yr oeddynt yn analluog i gael hyd i'r llong, ac am bum' niwrnod yr oeddynt yn cael eu curo i fyny ac i lawr wrth dragaredd y tonau. Llanwyd y eweh lawer gwaith It dwfr, a gyda chryn dra- fferth yr oeddynt yn gallu ei waghau. Nid oedd gan y trueiniaid na bwyd na dwfr, ac yr oedd eu dyoddefiadau yn cael eu hangerddoli gan erwinder y tywydd, fel yr oedd y poenau a gawsant yn arswydol iawn. Codwyd y cwch i fyny mewn He a elwir Little River. Yr oedd corff Blackmore wedi ewynrewi, (frostbitten) mewn amryw fanau. Yr oedd yr olwg arno yn un calonrwygol. Gellir cael Envelopes yn Swyddfa'r' Darian am geiniog y Packet—2d,
-, EISTEDDFOD HERMON, TREORCI.
EISTEDDFOD HERMON, TREORCI. BEERNIADAETH Y CYFANSODDIADAU. Dadansoddi yr "Hen Ganfed," o Lyfr Stephens a Jones. Ehif 51.— Bai mawr y cyfeillion yma yw, dim yn gafaelyd digon yn y testyn. Rhai o honynt ddim ond mewn cordiau'n unig, yn lie cymeryd y cord, ei gyfansoddiad, a'igoroniad; cordberthynas,a'urhwym- iadau; ffurf gerddorol, sef adraniad, dosraniad, a diweddraniad, gwahanol seiniau, &c., dadblygiad teimlad. Ereill wedi cymeryd golwg lied eang arno, nid yn unig dewis neu ddethol y meini allan o'r adeilad, ond wedi gosod pob elfen ar ei phen ei hun, yn goed, cerig, morter, paint, haiarn, gwydr, &c., ac yn dangos natur a chyfansoddiad yr adeilad yr hyn ddylasai pob un, bob amser, pan yn j dadansoddi unrhyw ddarn o gerddor- iaeth. Daeth 11 o gyfansoddiadau i law, set eiddo Luther, Matriculationist, Phil- emon, Dr Marx, Carwr Cerddoriaeth, Pascal, B. D., John Ashtoh, Gondimel, Enillwr os Cyll, a John Goss. Luther.—Mae dy enw yn seinio'n beraidd ar fy nghlustiau bob amser, a llawer gwaith mae dy gerddoriaeth fawreddog, lawn, ac ysbrydoledig wedi peri i mi fethu cyagu lawer noson tra yn ei myfyrio. Ond hynod mor wael wyt fel dadansoddwr. Dylaset hefyd fod yn fwy penderfynol parth ei hawdur- iaeth. Mae'n rbaid mai nid y ti yw ei hawdwr, er fod llawer yn ei phriodoli i ti. Yr wyt yn beiddio dweyd hefyd er hyny ei bod yn 11 hen alaw ardderchog," a hyny heb un ibeewm dros hyny ond fel haeriad. Paham na buaset yn egluro ychydig parth ei hardderchogrwydd, yn lie neidio ar 4raws y gynghanedd gan gyfrif y cord cyntaf yn gord cyffredin a'r ail ar y tony^d, a'r llywydd yn ne6af, &c. GallwB jfeddwl wrth y rhan gyntaf o'th ddadanoodddiad mai un o fechgyn yr hen oruciwyliaeth wyt. Er hyny y mae dy syniadau am gyweirnodau yn hollol anghywir. Yr wyt yn dweyd mai Doh A yw eyweirnod perthynasol y cyweirnod naturiol C. Luther, Luther, rhaid dy fod fel pob hen wr arall yn colli ar dy gof, dy gof yn pallu. Yr wyt yn gywir pan yn dweyd Doh ..4, ond nid perthynasol C. Lah A fuasai hono. Hefyd yr wyt wedi anghofio y dull o gyfrif cordiau, cyn dy fod yn termo I, d, m, l, yn doh B, neu l, a (gwel cop) 'does dim lah yn y cord doh B o gwbl. Wodi'r cyfan er fod o oedran yn fawr a'th gof yn pallu, nid wyt wedi anghofio'r cyfan. Mae dy hir flynydd- oedd wedi peri i'th law fyned yn gryn- edig gan ddylanwadu'n fawr ar dy law- ysgrif. Matriculationist.-Dere di'n mlaen. Yr wyt ti'n ieuanc ac wedi dy raddio yn Ngholeg yr oruwchwyliaeth Newydd, Gad gael gwel'd beth sydd genyt ti i'w deweyd am da.ni ? Mae llawer iawn o fantais genyt ar dy hen dad Luther, gan dy fod fel yr apostolion gynt wedi gwel'd llawer iawn o weithredoedd yr oruch- wyliaeth newydd. Wedi'r cyfan er dy holl fanteision nid wyt ond rhywbeth yn debyg. Darfu i ti enwi'r Cordiau'n lied gywir, ond ble mae'r Crowning, Constitution, &c., dylasent yn unol a'th urddas fod yn dra chyfarwydd a'r am- rywiol bethau yma. Cofia y tro nesa' da machgen i er mwyn dy ben a'th Jogell. Tithau, Philemon, 'dwyt tithau fawr gwell, er dy fod wedi dosranu'r don yn gywir, 'rwyt gymaint a hyny yn well na'th flaenoriaid, yr hyn sydd yn ddy- ledswydd ar bawb. Mae genyt un cam arall ag sydd eisieu i'r holl o'r talfawyr dy efelychu, sef termo'r cyweirnod yn dQh Lah, ac nid doh.4. Y mae hyn wedi bod, ac yn bod yn graig rhwystr ar ffordd talfawyr. Boys, gadewch i ni fyw arnom ein hunain bellach. Yn nesaf daw i'ch anerch Dr Marx, un o brif gerddorion y byd fel Athronydd Cerddorol. Mae dy H Scltool of Comjpotitujn," a'th 19ch Oentuary," yn brawf o hyn. Wedi'r cyfan, mae arnaf ofn mai casgliadau yw y rhai yma, ac heb fod yn feddiant yn dy natur, er fod genyt fwy o amrywiaeth na'r holl sydd wedi myned o dy flaen. Y mae dy ddadansoddiad o'r cordiau yn Iled gywir, mor bell ag y maent yn myned, a chawn rhai sylwadau cryfion genyt ar wahanol ranau o'r hen don. Wedi'r cyfan trueni dy fod yn cymysgu cyma-irt ar dy adranau, dosranau, &c., gan dy fod mor alluog gyda'r alaw. Trueni na fuaset yn dangos rhagor,iaeth y gynghanedd yn ei gwahanol ranau, gan fod genyt wybodaeth mor helath o honi. Cofia y tro nesaf geisio adgofio yr hyn sydd yn gorwedd yn dy gyfrolau gwerthfawr. Tithau, Carwr Cerddoriaeth, byddai yn dda iawn i ti feddianu y cyfroIau yma os yn bosibl. Y mae arnaf ofn dy fod yn caru gormod ar gerddoriaeth, ac fel y mae cariad yn y cyffredin yn myned yn ddisylw o bethau, a thrwy hyny gredu nad oes niwed mewn dim na neb, ond b&rna pawb yn ddiddrwg fel fe ei hun. Dywedi fod yr adran gyntaf yn dechreu gyda'r cordd cyffredin ar y tonydd fel ei le hanfodol a chyntefig, ac fel sylfaen neu wreiddyn yr holl gordiau cydseiniol ereill. Nis gwn beth yw dy feddwl, frawd, wrth gydseiniol rhagor na'r cord cyffredin, os mai dyna dy feddwl, does ond un cord cydseiniol i'w gael. Pwy sail sydd genyt i gredu mai'r tonydd yw lie cyntefig y cord cyffredin ? Onid yw'r 2fed, 3ydd, 4ydd, &c., yn 11awn mor gyntefig a'r tonydd ? Hefyd, pa sail sydd i gredu mai y seitihfedplywyddol sydd yn rhoddi bodolaeth L, bob cord anghydseiniol arall ? Onid yr un sain fawr sydd yn rhoddi bodolaeth i bob sain cydseiniol ac anghydseiniol? Yr wyt yn dweyd mai yr un sylw sydd a'r gwahanol gordiau yma a thraw, tra y mae eu cyfansoddiad yn hollol wahanol. Ai yr un sylw sydd i'r cordiau canlynol, sef, d, m, s, d', a d, d m1 s1 ? Y mae yr effaith yn hollol wahanol; o ganlyniad, os yw'r effaith yn wahanol, y mae'r sylw yn sicr o fod yr un fath. Garedig ffrynd, gobeithio y maddeuid i mi am gymeryd y dull yma. Byddaf yn credu mewn myned ar draws cariad weithiau er mwyn iddo chwilio'n fwy manwl i'r pwnc. Pascal.-Medri dithau ar ddadansodd- iad cyffredin, sef enwi'r cordiau'n unig. Er fod genyt un neu ddau yn anghywir, sef fe b, yr wyt yn ei gyfrif felfi r, neu'r cord y 7fed ar yr ardonydd yn lie gwrth- ddull cyntaf cord cyffredin ar y 7fed. Yr wyt yn cyfrif amryw o rai ereill yn anmhriodol. Wedi'r cyfan, y mae genyt amcan lied dda yn y rhan bregethwrol o honi. Gwell -genyf fi arwyddion syml na llawer o eiriau. Gallaset osod y cord, gyda'i gyfansoddiad, ei goroniad, &c., parotoi a'i hadeferydd, ei wahanol. agweddau, ffurf gerddorol, dadblygiad teimlad, &c., ar lawer iawn llai o Ie. Tithau, B. D., yr wyt yn sefyll yn deilwog er cael gwybod dy dynghed. Y mae yn drweni dy fod wedi dechreu Imhel a'r hen nodiant o gwbl. Darfu i ti, drwy hyny, beriimi wastraffu llawer iawn o inc, fwy nag a ddylaswn. X mae dy syniad am adran, dosran, &c., yn hollol anghywir, yn nghyd a'th ddall o sylwi ar gyweirnodau A Ion yn lie A naturiol; canfyddir yr holl ar y copi, gyda sel yr Ynad arnynt. Y mae dy ddadansoddiad o'r eordiau fix lied gywir, yn aunibynol ar goroniad, (fee. Yr wyt yn gywir iawn hefyd mewn dadblygiad teimlad, &c. Tithau, John Ashton, yn dra thebyg o drafod cyweirnodau, adranau, &c. Gwel y copi. Goudimel.—Tyr'd i fyny, y mae genyf air neu ddau i ddweyd wrthyt tithau. Ysgrifenaist lawer iawn o bethau heb fod yn perthyn i'r testyn, a gadewaist lawer o bethau allan ddylasai fod yn y dadansoddiad. Yr wyt wedi'r eyfan yn rhagori ar yr holl o'th flaenor- iaid mewn adranu, dosranu, &c., yn nghyd a'r dull o gyfrif cyweirnodau. Y mae'th ddull o drafod cordiau yn debyg, yrtOll yn syml, heb na choroniad, cyfansoddiad, &c. Mae genyt idea dda am y ddau nodiant. Wedi'r cyfan mae yma ddau yn rhagori arnat. Enillwr os Cyll sydd syniad cywir iawn, ac heb ddweyd i ormodedd. Y mae yr oil o'th gyfansoddiad yn dweyd hyn, ac yn dweyd hefyd fod ynot synwyr cyffredin cryf, gan dy fod mor dwt a chynwysfawr gyda phob peth, mwy felly na'r tn o'th gydymgeis- wyr, ond yn unig y diweddaf. Y mae'th ddadansoddiad yn gywir, mor bell ag y cyrhaedda, ac mewn gwirionedd yn twy gafaelgar nag oeddwn wedi meddwl y bussai neb yn gwneud. Wedi'r cyfan, y mae yma un wedi rhoddi mwy o amgylchedd i'w destyn, ac wedi bod mor bur yn ei holl ranau a thithau. Rwau, John Goss, tyr'd yn mlaen, y mae arnaf chwant dy wel'd. Y mae blynydd- au lawer oddiar pan y gwelais di yn pwyso a mesur y C6r Cymreig yn Llundain. 'Roeddit yn hen yr amser hwnw, a chofiaf byth yr olwg asnat pan oedd y C6r Cymreig yn canu'r Hen Gorale ardderchog hono, "I Wrestle and Pray," pan oedd y dagrau yn treiglo yn llif dros dy ruddiau dan ddy- lanwad y canu. Yr wyt wedi newid dau fyd wedi hyny, ac erbyn heddyw y mae yn bosibl dy fod yn llawer iawn ieuangach. Wedi'r cyfan, y mae genyf air neu ddau i ddweyd wrthyt ti, er dy fod yn awdwr galluog ac yn farchog. Darfu i ti roddi mwy o amgylchedd i'th destyn na'r un o'th gydymgeiswyr. Gan gymeryd i fewn y cord, ei goroniad, a'i gyfansoddiad, gweithiaist hefyd allan y trawsgyweiriad yn yr hen wedd a'r newydd, ac nid nodi'r n6d ddamweiniol yu unig. Cawn genyt hefyd arddull ac ysgogiad yr hen d6n brydferth, ei had- ranau, dosranau, diweddranau, &c., gyda'i gwahanol seiniau, gwahanol agoriadau gyda chyferbyniad o'r naill a'r llall, mân aceniadau, o ganlyniad y mae dy ddadansoddiad yn fwy gafael- gar, a thrwy hyny yn fwy llafurus na'r un o'th gydymgeiswyr, ac yn llawn gwerth y wobr. Felly, cyhoeddaf di yn oreu.
S Y CHWIL LYS PABYDDOL.
Y CHWIL LYS PABYDDOL. [GAN AWDWR "DYDDIAU MARL WAFDLYD. PENOD X. Wedi ymgrymu i'r hyn a eilw y Pab yddion yn allor—o herwydd eu bod yn gwneud gwaith eu dwylaw eu hunain yn dduw at yr allor, sef y bara a'r gwin yn y swper-aeth yr Arch-Chwil-iysydd at frenin Spain. Yr oedd rhai o'i swydd- ogion yn cario croes a'r efengylau o'i flaen, fel pe byddent yn parchu gair Duw, a hwythau yn tori pob iod o hono, oblegyd gyda fod yr ellyllon digy- wilydd yn cario, rhan o'r Beibl, yr oedd- ynt hefyd yn cario llyfr a gynwysai lw, yr hwn oedd yn gorfodi brenhinoedd Spain i ddinystrio pawb Bad oeddynt yn Babyddion, ac i gynal y Chwil-lys yn ei holl effeithiolrwydd uffernol. Cyfododd y brenin ar ei draed i dderbyn yr Arch-Chwil-lysydd. Diosgodd'y brenin 1< mi ben. Yna cymerodd y llw i erlid pawb nad oeddynt yn Babyddion. Dar- llenwyd y llw iddo gan un o'r svyddog- 1A0n'i- ^kaodd y brenin i sefyll nes i'r Arch-Chwil-lysydd gyrhaedd yn ol i'w orsedd. Gweinyddwyd y llw i'r holl gynghorwyr hefyd, ac i bawb oeddynt yn bresenol. Nid aeth gwasanaeth yr offeren drosodd hyd naw o'r gloch y nos, o herwydd yr amser a gymerid i ddat- gan dedfryd pob un o'r carcharorion, yj £ hon a gyhoeddid yn erbyn pob un o hon- ynt a llais uchel gan y rhingyll. Yna llosgwyd un ar hugain o'r rhai na ym- ostyngent i fod yn Babyddion, yn cyn- wys yr Iuddewes ieuanc brydferth y son- iwyd am dani o'r blaen. Synodd y Pab- yddion wrth weledgwroldeby merthyron yn cadw at eu crefydd hyd angeu poenus y tân, yr hwn oedd yn llosgi eu cyrff. Yr oedd gorsedd y brenin mor agos i'r merthyron, fel yr oedd eu griddfanau angeuol ya cyrhaedd ei glustiau. Ond yr oedd y llw a gymerasai, pan yn cael ei goroni, yn ei rwymo i roddi ei bresen- oldeb pan y byddai merthyron yn cael eu llosgi gan swyddogion y Chwil-lys. Desgrifir un o'r 'golygfeydd arswydus hyn gan foneddwr o'r enw Dr Geddes, fel y canlyn:—Yn y dienyddle gosodasid i fyny gynifer o bolion ag oedd o garchar- orion i gael eu llosgi, a thwmpath anferth o eithin o amgylch pob un. Yr -oedd polion y Protestaniaid yn bedair Hath o uchder, ac ar bob pawl yr oedd bwrdd bychan wedi ei sicrhau, ar ba un yr eisteddai y goddefydd o fewn haner Hath i'r top. Elai y carcharor i fyny ar ysgol, rhwng dau offeiriad Pabaidd, y rhai a dreuliasant chwarter awr i'w gynghori i droi yn Babydd. Yn gymaint agiddo wrthod gwadu ei ffyddyn Nghrist, daeth yr ofleiriaid i lawr, ac aeth y dienyddiwr i fyny. Ac wedi gosod y carcharor ar yr eisteddle, cadwynodd ei gorff wrth y pawl, ac yna gadawodd ef. Yna aeth yr offeiriaid i fyny drachefn i'w gynghori, ac yn gyfiredin dywedant wrth y goddefydd, pan yn ei adael, os bydd yn parhau i beidio troi yn Babydd, fod y diafol yn sefyll wrth ei benelin, yn barod i dderbyn ei enaid, a'i ddwyn i uffern, mor fuan ag yr ymadawo o'i gorff. Mwy tebyg Jilwaith fod y diafol yn eu calonau hwynt, a'u bod gydag ef yn awr yn uffern i ddyoddef byth am eu creulonderau tuag at bobl Dduw. Wedi gwneud yr holl garcharorion yn barod, ac i'r offeiriaid ddyfod i lawr oddiar yr ysgolion, codwyd gwaedd gan y dorf, Llosger barfau y cwn," yr hyn a, wnaed trwy luchio eithin llosgedig i'w hwynebau. Yna, yn nghanol bloedd. iadau y liuaws, rhoddwyd tao yn yr eithin o amgylch y polion, a llwyr losg- wyd y trueiniaid. Aeth eu heneidiau i hedd. Y Chwil-lys yn Spain oedd yr un mwyaf ofnadwy yn Ewrop. Yno y per- fleithiwyd ei greulondeb* ac y dyrchaf- wyd ei awdurdod i'r graddau uchaf. TywaUtwyd atonydd o waed saint Duw yno gan ellyllon y Chwit-lys. Yn y flwyddyn 1481, dros 30 mlynedd cyn i Luther ymddangos fel gelyn i'r Bab. aeth, llosgwyd 2,000 o bobl Dduw yn Seville yn Spain. Llosgwyd lluniau 2,000 o bersonau, y rhai a ddiangasant cyn i'r Chwil-lys gael gafael arnynt, ueu ynte a fuont feirw ynddo cyn i'w dedfryd gael ei rhoddi mewn gweithred- iad, ac felly nid oedd dim ond gwneud eu lluniau a llosgi y rhai hyny. Nifer y rhai y gosodwyd penyd arnynt y flwyddyn uchod oedd 17,000. Cyn- wysai y penyd hwn gospedigaeth warthus, fforffetio pob eiddo, a char- chariad am oes. Yn 1482, y nifer a losgwyd yn fyw oeddynt 88. Llosgwyd lluniau 44. Gosodwyd 625 dan banyd. O'r blynyddoedd uchod hyd 1498—yn cynwys merthyron y blynyddoedd. Ilchod-ymddengys fod y Chwil-lys wedi llosgi yn Spain 10,220 o bersonau yn fyw. Llosgwyd lluniau 6,860. Poenydiwyd 97,321. Y cyfanrif a ddyoddefasant oddiwrth y, Chwil-lys yn Spain i fyny hyd y flwyddyn 1523, sef ar ol i Bro- testaniaeth ddechreu rai blynyddoedd, oedd fel y canlyn:—Llosgwyd yn fyw 18,320. Llosgwyd lluniau 9,660. Pen' ydiwyd 206,526. Cyfanrif y dyoddef- wyr oedd 234,506. Y mae yr enghreifftiau canlynol yn dangos uffernolrwydd y Chwil-lys. Yr oedd un o drigolion Spain, o'r enw Francis Romanes, yr hwn a anfonwyd gan fasnachwyr Antwerp, dinas ar lan y m6r yn Belgium, j wneud rhyw fasnach drostynt yn Bremen, dinas yn Germani, wedi cael ei ddwyn i fyny yn Babydd. Un diwrnod dygwyddodd iddo fyned i addoldy Protestanaidd, lie y tarawyd ef gan y gwiriopeddau a glywodd, a phen- derfynodd chwilio yr Ysgrythyrau i edrych a oedd y pethau hyn felly. Y canlyniad fu iddo ymwrthod â Phabydd- iaeth achoneidioegwyddorion y grefydd Brotestanaidd. Rhoddodd ei swydd i fyny yn Antwerp, a phenderfynodd fyned i Spain, er mwyn dangos y ffordd i gael bywyd tragywyddol i'w rieni a'i berthynasau. Ond trwy i'r masiandwyr yn Antwerp ysgrifenu at swyddogion y Chwil-lys yn Spain, ymaflwyd ynddo mor gynted ag yr aeth efe i'r wlad hono, a charcharwyd ef. Yn mhen peth amser cafodd ei gondemnio i gael ei losgi am gredu yn Nghrist yn ol addysg y Beibl. Arweiniwyd ef i'r dienyddle mewn gwisg ar ba un yr oedd lluniau diafliaid wedi eu paentio. Gosodwyd meitr papyr ar ei ben mewn gwawd. Fel yr oeddynt yn myned heibio i groes o bren, gorchymynodd un o'r offeiriaid • Pabaidd iddo ymgrymu o'i a. wrthododd yn benderfyr wedyd, Nid yw yn add addoli pren." Wedi ei o ffagodau, dodwyd tan dan gododd ei ben yn sydyn. gan feddwl ei fod am ch iaeth, a orchymynasant lawr. Wedi gweled eu archasant ei osod yno yn chafodd ei lais o ganol y 1 daliodd ei nerth, gan adr( canlynol, Arglwydd fy ymddiriedais..Darfyd anwiredd yr annuwiolio wydda di y cyfiawn. sydd o Dduw, Iachawdw: o galon. Clodforaf yr ei gyfiawnder, a chan Arglwydd Goruchaf." 17. Wedi iddo ddyw, Stephan gynt, efe a hun Llosgwyd meddyg eD a'i chwaer, yn Spain erbyn swyddogion y merwyd boneddiges i ferch, yn nghyd & nith > tref yn Spain, am fod t yn gefnogol i Brotestar. wyd yr oil o honynt o Wedi i hyny fyned drl yr Arch Chwil-lysydc ieuangaf, gan gymeryi deimlo & hi, a thosturio efiadau; yna ymrwyn difriiol, gan ddywedyd, y cwbl wrthyf, ymrwyn mam, eich chwaer, a'i chwithau eich hun druanes anffodus, ya ei ei mam, yr hon oedd gyfaddefodd beth oedd ac ar hyny, yr adyn ymynodd arteithio y lie gweithredu yn ol wedyd, Yn gymaiu. wedi cyfadjef hyn ynf ddyoddef rhagor." P wrthododd ddywedyc Llosgwyd yr hen T gyda eu gilydd, a orfoleddus. Dyma enghraifffc a celwydd yw meistr brofa hefyd y ceir gwe lawer o ddysgyblion d, rhai ni wyddai Protestt y gwyddai Elias fod neb efe, pan y dywedodd Du a adewais yn Israel saiti gliniau oil ni pblygasant i genau a'r nis cusanodd ef. Yr oedd gwr boneddig Pontic yn Brotestant yn rldodwyd ef i afael ere Chwil-lys. Yr oedd gan diroedd a chyfoeth mawr. oedd ellyllon y Chwil-ly: Cymerodd y Chwil-lys ei a'i gyfoeth, a llosgasanfc llwch. Aeth yntau i'v dragywyddol yn y nefc eddus. Trodd offeiriad Paba tant, ac hefyd ei fam, ei chwaer. CondemniwT oddef marwolaeth boe lys. Ar y ffordd i'r d: y Salm cvi. gyda eu gi1 hono yr oeddynt yr weled fod "trugared yn dragywydd," ac yr hwn a wnel gyfia Yn ngeiriau y Salm honynt yn gallu Arglwydd yn ol dy bobl; ymwel â. mi a't fel y gwelwyf ddaion fel y llawenychwyf genedl di, fel y gor etifeddiaeth," &c. G yr lean. Cymerwyd i fyny yn Seville. Go yr arteithglwyd, a llos^ hyny. Ar y ffordd at j salmau, yr hyn a gynh) egwyddorion y Chwil I Ceisiasant gan y gv Gorchymynodd y Chwil-, tai ar ol eu llosgi hwynt coffa am danynt ar y mae eu coffadwriaeth y y nefoedd ac ar y ddae
TAMEIDIAU HYNO
TAMEIDIAU HYNO Pan y byddo yn bwr\ y rhan fwyaf o'r wlawl( on ydynt; ond os cyme maent wedi priodi. Peidiwch dweyd nad dan yr haul, oblegyd y wahanol ffasiynan ofoi wyn. Gofynodd offeiriad I wedi ei gondemnio i oedd gauddo. Mae I oblegyd ni ddarfu i mi oedd yr atebiad. Hei, 'rhen fachgen, haner coron o'ch cwm i wneud ag ef, d'we4 Diolch i chwi; oud chwi ei fod yn un dr mi am un na wyddwn Boneddwr, wrth yn sylwodd ar ei gy'reith; ochr ar ol suddiad h d'od o Gunter, d'wed oarchar,' meddai y < J drachefn. Ni f eddy Ho yn ychwaneg yo Dgh, Ond ar ei waith yn der yr item ganlynoll A^ yn nghylch carchariac. Bamwr ar daith a mewn gwestdy lie yr c odd wrth feistr y t dranoeth. Chwaia! 'nid wyf yn meddwl unigol ym y ty.' • Na;