Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
10 erthygl ar y dudalen hon
BRWYDR WATERLOO, YN NGHYD…
BRWYDR WATERLOO, YN NGHYD A'R HYN A ARWEINIODD IDDI. I -0-- GAN AP BRYTHONFRYN. NAPOLEON A'R PRWSSIAID. --0-- (Paxhad.) -0- Yn Sombref, ar ochr aswy y Fyddin Brwssiairid, safai y Third Corps, dan Gener- al Thielman, yn ansyfladwy yn ng-wyneb holl ymosodiadau y geiyn. Penderfynodd Bona- parte i wneyd ei fuddugoliaeth yn gyflawn drwy un o'r cynlluniau beiddgar a, chelfydd hyny oedli! yn nodweddu ei gymeriad. Yn mhenitref Ligny, a wynebai ar llinell ganolog Byddin Pxwssaa, galwodd i fyny ei Imper- ial Guard, y rhai hyd yn hyn yr oedd wedi eu cadw yn ol, hyd nes y gwelai vr angers xheidrwydd o'u dlefnyddio. Ffurftodd: wyth bataliwn o'r muwyr hyn yn un colofn sylweddol, yn cael eu cyn- orthwyo gan bedair sgwadron c feirchfilwyr, dwy gatrawd o'r Cuirassiers, a grenadiers b marchogedig ereill, a rhuthrasant i'r iseldir rartai y pentref odiiiwrth yr uchelderau, a dechreuasant eu hesgyn, er gwaethaf y tan- beleniad mwyaf dychrynllyd o du y Prwss- iaid. Ni chafodd eu dynesiad, er hyny, ei atal, ac ni phailodd dewrder a brwtdfrydedd1 y Ffrancod am eiliad; ond gan esgyn i fyny yir ucheldiroedd yn hyf ger Bussy, ac yn, y fath nifer, buont bron a chreu yr argraff ar luoedd llinsell y Pnvssiaid v gwnaent dori drwy ganol eu bytiidin gref. Ymieddid yma yn y fath fodd fel y mae ceisio desgrifio y gyflafan, gydag inc a phapyr bron allan o'r cwestiwn. Yr üedd beiddgarwch, hyfdra, a gWToldeb y meirchfilwyr Ffrengig tuhwnt— gorchfygasant bob rhwystr, a thorasant eu ffordd dinvy y rhengau gwrthwynebol gan gyflawnu y gwrhydwaith mwyaf mewn ystyr filwrol, a bu y Ilaiddfa, yn druenus ar bob DU. Daeth corphluoedd Pecheaux o'r tucefn i Ligny o bob ochr yn dawel, gan ruthro ar y Prwssiaid. yn ddiarwybod i'r olaf; ac ar yr un pryd gyrwyd y meirchfilwyr Prwssiaidd oeddynt ar ucheldir tucefn i'r pentref yn ol yn barhaus pan dLiiynesent i ymosod ar y F franc od. Yr oedd; yn awr yn tywyllu. "Yr oedd symudiad y gelyn," meddai Bluch- er, "yn benderfynol." Er hyny, ac er eu bod; felly yn amgylchynedig gan y gelyn dan leni yr hwyr, ymunodlds y çolofnaIUJ Prwssiaidd mewn tyrfaoedd1 i atal yr boll rhuthriad'au dilynol wnawd yn eu herbyn, ac ymmeilldu- asant mewn trefn dda 5, gyfeiriad Tilly. Yn herwydd yr ymosodiad ofnadwy a wnaeth y meirchfilwyr Ffrengig, fctdJd bynag, ar y Prwssiaid., cyfaddefo-dd Blucher fod ei ar- tillery wedi myned i dipyn o annhrefn, ac i'r gelyn dd\vyn oddiarno bymtheg o fegnyl. Yn ytodi y nos, ymndllduotaid y Fyddin Brwssiaidd, a boreu tranoeth dilynwyd: hi gan General Thielman gyda'r Third Corps, i Gembloux, He yr oedd y Fourth Corps, dan Bulow, wedi cyrbaedd yn ystod nos. Y na syrthic< M yr holl Fyrddin im ol ar ben- tref Wavre, lie y sefydlodd1, Blucher ei brif wersyll. Ni wnaeth y Ffrancod ymgais i'w dilyn. Yn mnvytlr Ligny collodd. y Prwss- ia,id o leiaf 20,000 o wyr; a chyfaddefai y Ffrancod fod eu colledion hwythau yn wir dilifrifol. Er nad oedd yr ymladdfa ond wedi dechreu y diwrnod blaenorol, yr oedd v nifer a syrthiasant yn yr amsar1 byr hwnw yn y tair byddin yn agos i ,o,ooo Yr oedd ataiiad rhuthrirr! y gelyn yn Quatre Bras o'r pwys a thra, y -i grwnaeth hyny ddwyn cloidl bythol ar v traed- filwyr Prydeinig, a fuont mor llwyddianu^s i wrthsefyll y gelyn, heb gymhorth megnvl na -11 Z, mieirchfilwyr, ataliasanit hefydi Marshal Ney rhag troi aden ddeheuol y Fyddin Unedig^ fel yr oedd: Bonaparte wedi casgiu y gwixai. Pe bai hyn wedi cymeryd lie, a hyny ar yT adeg y gyrwyd y Fyddin B-nvssiaidd o'i safie, byddai y ddwy fyddin ymgyngreiniedig o bosibl wedi eu lh\Tr wahanu odiJ'iwrth eu igilyddi Ond yn herwy^dd, fel y nodasom o'r blaen,, i'r First Corps gael ei galw oddi- wrth Ney, ni chafodd y cadfridog hwnw y fantais a d)3iysgwyliai. Tra yr oedd y Prwssiaid yn ymneillduo., arosodd y Due o Wellington, a'r fyddlin a dan ei lywyddiaeth, ar faes y frwydr yn Qufttre Bras. Yr oedd: y cadfridog; Prydein- ig yma yr un saor agored i berygi a'r mihvr lleiaf. Y cae agored- oedlil ei obenydd. Yn teimlo yin lluddedig ac oer tua'r boreu, daeth yn awyddus i, gael ychydig dan, ac ar 01 ychydig drafferth llwyddoddi nifer o fil- A,-vi perthynol i gatrawd y 92nd i gyneu un iddo. Yr oedd pawb am wneyd ei oreu csrosto, a theimlai yn falch o'r gyniwyna.s Jeiaf. Anhawdd yw !b:eyd beth aJlasai fed yn brif bvyntiau ef ar yr adear ddyrus bono. Yn fiian da eth ei fe"rchfi'v.Tr a'r g^veddill or fyudin i frny. Erbyii boreu y xyeg a Feheftn, yr oedd vedi pena'i a sirriiBii ei aoll fyddin i gymeryd eu lleoedd priodol yn Quatre Bras, ac yn p?jrctoi i ymosod ar Ney I yn Fn snes pan y derb J nio-dd neses oddi- I Bluchex vn ei. hysbysu am ainsav.-rd anxFodus psthau ¿'i. du ef. Yr1 oedd ynineillduad y i'rwssi iid yn gofyn am gyffelyb un ar ran y Cadfiidog Prydeinig, er ei alluogi i ddal ei gysylltiad a'r cyfryw. Felly, penderfynodd i droi yn ei cl i gyfeiriad Bnissels, yr hyn a wnawd v 'j mwyaf trefnr:;s. Felly y bu canlvniad brwydrau ffyrnig Ligny a Quatre Bras. Yr oedd yr Ymher- awdwr, y nia,e yn wir, wedi tori: y ilinell mor bell ag i orfodf y cyngre riaid i ddewis tir a.raH i'w hadfTurfio; ond: iifiwrth. hyny nid J t oedd yn alluog i ga,el rhyw lav, vr o fudd ^yl1- v,-edJdol. Er i'r byddinoedd :;ner!ig gael allan ei bod yn angenrheii ;»'vl i ymneillduo, ni cheiisicdd v gelyn fyned 2, ei bol i'w hvm-1 lid. Yn mrwydr yr 16 eg, ymIaddodd y ddwy ochr gyda'r penderfynolrwydl :i mwyaf; ond y Ffrancod ddangosasant yr atgasedd a'r diialedd mwyaf. Darfu i Ddosran y Gyntaf a'r Drydedd o'r Fyridin Ffrengig chmfio y :Faner Delu. gan benrlerfyniu peoidio diangos y trugareddi lleiaf i'w gelynion. Yn erbyn y Prwssiaid, fodd bynag, y dangosodki' y Ffrancod yr elyniaeth waetbaf. "Ar Y I sfed, Charferoy," ebai adrockiiad Ffrengig, gwyd amryw o'r squares Prwssiaidd ai on coxpbJuoedd:. Alhn o bump 'iw.e' mil a gyfanst:j :d:ent y squaires hyn, • • ■ nd tuag un fil a saith cant ellid eu b." -S y mae y "Moniteur" (new:}rddiiadur Jchgrawn Ffrengig, yn o: debyg). fodd -v;: yn dod yn fwy agos ac yn f wy hyf at y pwynt. "Ar y 16eg," meddai hwnw, ac yr wyf am i'r daxllenyrild. sylwi yn fanwl ar hyn—"yr oedd taniad ein milwyr yn erbyn y Prwssiaid, llywodraeth y rhai sydd wedi bod yn bdf gychwynydd y xhyfel annghyfiawn hwn^ y fath fel y gorfu i'r Ymherawdwr orch- ymyn i oediad gymexyia* lie daix gwaith, er gwneyd y gelynion yn garcharorion, ac atal y gigyddfa." Rhoddodd ymneillduad y Byddinoedd Urrediig gyfle i'r Ffrancod—ac un a fawr edmygent—i hawlio eu bod wedi cael budd- ugoliaethau ajdderchog a bythglodus, ac i ragbroiffwydo yn y modd mwyaf hyderus am r dyfodoL Danfonwyd 11,eges ar ol neges i Paris, ac i bellafoeiid y wlad, i'r porthladd- oedd, ac i bob cueiriad, er hysbysu "fod yr Ymherawdwr wedi llwyr guro Byddinoedd Unedig Wellington a Blucher." Derbyniwyd tri o'r negeseuon hyn yn Boulogne, ar foxeu y i8fedi (boreu Brwydr Waterloo). Addiumwyd! dinas Paris a goleu- adau amrybw, ac yno yr oedd y llawenydd a'r brwdfrydigr\vvdd mwyaf bywiog a phar- haol. Taniwyd a saethwyd o'r megnyl a,'r dryliiau wrth y canoedd. "Yr oedd ei fawr- hydi," ebaill y "Moniteur," "i fyned i fewn i Brussels y diwmod ar 01 y frwydr fythglodus hon, yn mha un y dywedir fod telerau dyo- gul\ii y prif gadfridtig Wellington wedi cael eu setlo." Gan barhau }TL yr AM ton o iawen- ydd, adroddid yn mhellach, "Y inae corph- luoedd cyfaino garchaxccion wedi eu cymer- yd. Nis gwyddom beth sydU1 wedi, dod o'u harweinwyr. Y mae y rhuthrgyrch yn gyfan a chyflawn o'r ochr hon, a gobeithiwn na chawn glywed yn fuan eto am y Prwssiaid hyra, os byddiant yn wir hyd yn nod yn alluog fyth i'n gwothsefylL Ond am y Saeson, ni gawn weled beth a ddaw o honynt hwy. Y mae1 yr Ymherawdwr yno." Wei, ddaxllenydd, yr ydym o'r diwedd, ar wynebu ar Frwydx Fawr Waterloo, a chan mai ein bwriad oedd1 o'r dechreu i geisio dangos cronicliad1 mox gyflawn. ag y medrom by o honi ocldiwrth yr adnoddau sydd genym ar law, erfyniwn am faidkieuant y rhai sydd wedi achwyn eisoes ein bod wedi oedii tipyn cyn dod at y testyn rhagfwriadedig. Fel y gwel- ir od'diwrth y nodiadau blaenorol, yr ydym wedi gwneyd ein goreu i diiailyn camrau Wel- lington o Portugal a Spain yn ei orchwyl mawr a llwyddianus o ymlid a gorchfygu, Napoleon, yn erbyn y rhai yr oedd Ewrop gydlag unllais yn awr wedi cyfeirio ei hoil luoedd i'r dyben o roi terfyn ar oxmes a chamlywtxlraeth un o ymhexawdK\yx milwxol mwyaJf peryglus a weloddi y cyfandir yn hanes y canrifoeddi diweddar. (I'w Barhau.)
-:0:|PENRHIWCEIBR. .-0--
-:0:- PENRHIWCEIBR. -0-- Hwvrach mai nid anfuddiol fyddai gair yn awr ac eiJwaith am ansawdd y lleoedd sy'n tyfu. Nid oes daidl nad1 yw Penrhiw- ce6.br yn un o'r rheiny. Ymdyra'r bobl yno yn iluoedd. Ceir gaIwg ax wynebau o bob Gvvr o'r byd bron. Gwelir yn y lie ai5ldülda.i heirdd. Bydd rhai a honynt yn llawn ar nos Sul; ond na ofyned neb sut lun sydd arnynt fore Sul!! Prin y mae unrhyw gwrdd crefyddol yn bobl- ogaidd ywddd ei hun, yn enwedtig os yr ym- drinir a, beiau neu fanau gwan y rhai pres- enoi. Gellid yn wei^dol nyydd broif'r ffordd yna, mai rhyw fath o ''chwareiuly' ystyria'r bobl—lawer iawn o honynt beth bynag— yxiyw Ty Dduw, ond dylid gwneyd eithxiad o 'gwrdd pregethu) neu 'gymanfa. Ymgasgli poibl, nid yn gymaint er mwyn y bwyd cryf a'r prydferthweh iaith, ond am mai arfer flynyvddol neu chwe rÍ1isül,fel y digwyddo1 fod: yn nghylch eu byw,ydyw cyn- al y cylchwyliau hyn. Ac un pwynt trag- wyddol bwysig ya yr 1. 1 gyrddau neili- duol hyn ydyw'r casgliad. A phwy wyr nad dyma'r aliwed/J, i holl grtefycidolder He new- Z, yidd o'r fath yma. Sonir llawer ami wneyd dirwest yn amod aelodau eglwysig; on l ni chlywais yn unman, ond Penrhiwceibr, y dylesid gwneyd talu'r un swm yn fisol at y w-eixiidogaeth yn amod aeloda.eth eglwysig. Onr. swnia hyn yn deby gi reolau clwb ? Y malel hynyna'n d'digon Qi bosibl. i ddang- os mai nid egwyddoxion digyfnewid sy'n llywio'r He. Pwysleisier yn groeyv bethau amlycaf bynyd, )-na, da.w)r ma,nio-ni bleb lo;ffa''n dHI- am dsnynt. Rhodder y safon- yni ei Ie ei hun, ac na wyxetil neb oddiwrthi, yna gwelir bob- yn dipyn, yr ymddaried pobl yn llwyrach yn y rheiny sy'n cynal baner g\vir- jionedd i fyny. Nid oes dim pwyisach i gymaint o bobl ieuanc cymysg na chlywedi beunydd a byth am egwyddorion mawrion bywyd. Eglurer y rhai'n yn bybyr, a cheisier pexswadio'r ieu- anc i gredu'r hen, ac i ddibynu. peth ar ei brofiad a'i fywyd. llawn. Y ma¡e'r hen air yn ddu',gon gwir "0 hyd, "Yr hen a wyr a'r ieu- anc a dybia, Yr ieuanc sy'n ffoJi YR: ei bW1J y* oo,s¡ ac yn treulio'i dda'n afrad- lon. Y brob'lem fawr ydyw, sut. i hyfford'di yr ieuanc a'i roi a,r beni y ffordd unwaith ac am byth. Cydnabyddfiff ma,i ychydig iawn o afael sydd gan yr eglvysi ar y to ieuanc. Beth v-,ae,,ir er dod 0< hyd iddynt? Faint o ys- Lrv)i! Ilenyddol ffrydia o'r eglwysi ? Faint c ar-ych edy'r cyrddau wythnosol ar feddw1 a thaJent y rhai a, yno? Edrycher yn 01 i banes Penrhiwcecihr am y deuddeng mJrn- edd diweddaf. Mesuirer y eynydd; a,'r tyf- iant. Yn mble mae'r ffj'wyth P Gadawn hi fel hyn y tro vma. Rhown air ana chtwaeth lenyddol y lie y 'roi nesaf, a'r iaitb Cvmr^eg, hwya.rch, ar t nv. Lloffwx.
..-----I')I aiEDDYLIATT ^ARAWGAR.…
-I')I aiEDDYLIATT ^ARAWGAR. r: f ■ -Q Idafur gonest. wisga. wyneb ca.ruaiid(d. Y mae unigrwydd temtasiun }~n dysgu i n, dliiibyniaeth air Dduiw. Gwn' ■d:iff;-f cyTwirdeb wrth galon bywyd ysbryriol ei d-d^etha ef i gyd. b Y rlia.ii a, fynaxct waisanaietbu Duw orenj; vd- ynt fwyd ymwybyddbl o ddrwg mewnol. Girell d:iodnlef heb achos, na bod yn achos a ddioddefaint. Yr un fyddo yn meddwl sydd ganddoi di^im i'w ofni oddiwrth bxofedigaeth.au sydd fwyaf agored i syrthio. Mae'n fwy gogeneddus o flaen Duw a dyn- ion i faddeu cam na),ii ddiial. Nid oes un dyn sydd yn ymdrechu byw y t bywyd uwchaf yn; anghofus o'i dldyledswydd: tuag at ei gynwdog. Hono \,w)r ferch nadi yw byth yn achosi poen gyda thafdJl difeddwl.
ITREORCI. --or---
TREORCI. --or- | Cyngherddau Ardderchog. Perthyna i eglvvys a chynullek a Bethan- ia Gymdeithas Sal-ffa, yr hon gynaliodd ei chyngherddau poblogaidd nos Iaiui a nos Sadwrn, Ionawx 16 a'r 18. Mae'r cyngherddau hyn yn y bl_ynyddau sydd wedi pasio wedi bod yn un o brif nod- weddion y flwyddyn o'r lie mewn cylchoedd cerdiibrol. Byddai pob tocyn wedi cael ei werthu yn mhell cyn dyfodiad y dyddiau, a, phob sed'ile a safle wedi cael eu cymeryd ytn mhell cyn am.ser dechreu. Byddai tyrfaoedd yn dylifo fel tonau'r mor o ben uchaf Herbert street hyd at ffrynt y capel yn mhell cyn yr agorid y drysau; ac wedi i'r adeilad eang gael ei lanw hyd yr eithaf, byddai tyrfaoedd allan o'r rhail a feth- aisant fyn'd i fewn. Hwynthwy oedd siarad y gymydogaeth a'r cwm, a, c.ixymoff :>d y tu diraw, a hwynthwy oedd atdyniad1 penaf y tymor. Yr oedd gan Bethania; le i fod yn falch o'r cyngherddau hyn yn y dyddiau hyny, yn un peth, ami foi-if yr elw a, ddieilliai oddiwrthynt yn gryn help tuag at leihau dyledi y capel. Trefnydd y cyngherddaluJ gynt oedd Mr ) Vi. Phillips, tieilwng ysgrifenydd ja eghvys, yr hwn nid; oes ei drefnusach yn N ghymru; a'r axweinytdld gynt oeddJ ei fab, Mr W. Josiah Phillips, G.T.S.C., yr hwn nid oes ei well fel axweinydd yn y dywysogaeth. Mab ei dad yw efe yn yr ystyr oreu. Mae. llu o'r rhai a gymerent ran yn y cyngheirdidiau hyny wedi myned ymaith, rhai i wledydd 'ereill, a rhai i fyd arall; orad) mae ein trefnydd a'n harweinycid eto'n aros, a'i egnion heb eu hanmharu. Rhyngddynt y llynedd, hwy ad- gyfodasant y gymdeithas Sol-ffa, a'r canlyn- iad yw ein bod wedi cael y dldiau gyngherdd mwyaf godidog a llwyddianus ax1 y dyddiau a enwyd, y rhai yr awni bellach i gofnodi eu manylion. Yn ol y "Llyfr Geiriau" a rodtdWyd yn ein dwylaiw, yr hwn oedd gyfeir-lyfr i lua.ws o bethau heblaw i'r cyngherdda.u. Llywydd y gymdeithas ydyw v gweinidog., y Parch. D. Rhagfyr Jones; Mr 'E. S. Morgans, ei ysgrif- enydd; a Mr Tom E. Jones ei chofnodyl Vi. Ar y ddaien gyntaf, ceir darlun gwych o ffrynt y capel, ac ychydig yn nes yn mlaen ceir ardeb o'r arweinydd, ac efe ei hlin ydyw ac nid neb airall. Ar ddaien arall ceir en- wau'r stiwandaaid a swyddogjon y pwyilgox; yna, rhestx o'r gexddoxfa, yn nghydag enwau, addysgydd y "drill," sef y RhiDigYll Gibbon,, j ac athrawon y 'sections,' Mri. J. B. Jones a I Septimus Ashton. Miss Protberoe, A.L.C.M., organydd yr eglwys ofalai am y berdoneg, a Mr J. D. Teague of alai am yr organ, y rhai :y11. nghyidi a'r off erymvyr a Aynaethant eu gwaith yn ganmoladwy dros ben. N odwedd dara,wiad-ol arall yn y llyfr cyflawn hwn ydoedd: rhestir enwau y cox yn fychain a mawrion, heblaw fod ynddio hefyd gvnllun o'r esgvnlawr fer.vy gyrmorth pa un y gelliidJ cael allan safle pob aeod, yr arwein- vdd a'r cyfeilwyr, heb ymdraiferthu'n ofer bellach at y cyngherddau eu hunain. Am- heuthyn oedd yr axlwyadau ddarpanvyd. ar 'I ein cyfer; nid oeddynt yn ol i'r arlwyaid'au ai fu, ac yr oedd yr oil o'r caniui a'r symudiadafu yn axddexchog. Cawfiom ddSetholiad chwa.ethus gan y gexddoxfa i gychwyn. Rhif 2, "Hurrah, foir the songs we sing," yr hyn a gynhyrforMi 'y gyn- ulleidfa i ofyn fel Oliver Twist, am 'ragox.' Rhif 3, "Brooklet hurrying; in foam along," yr hwn a gamwyd mor eff eit hi oll nes. bronl a gwneyd i ni godi air ein traed. Rhif 4, "Brush Brigade"—adlewyrcha'r perfformiadl ( hwn gryn gxedyd1 ax eu haddysgydd. Rhif 5, "The oars are plashing lightly," un o'r tam- eiidlau melusaf. Rhif 6, "One Model Policeman," nes. oeddyrn yn mroni hollti; yr oedd y 'farce' o dan "ofal Sergt. Tom, E. Jones. Yna cawsom "Night Hymn at Sea," a gariai ddylanwad gostegol ac effeith- iol gan gymaint y cyferbyniad. Rbif 8, oed'd detholiad ar y berdoneg gan Miss Protheroe, yn feistrolgar. Rhif 9, 'Taddy Blake of Ballyblarney College"; dernyn a dynoddl y ty i lawr. Rhif 10, "Star of the East," un o ddtixnau a,rd<kinoil Henry Smart, a'u taweloddi eilwaitb. Rhif 11, "The Local t Volunteers. yr hwn a'n gyrodd! a,r. 'dTot' drackefn, a.c oni buasai forii "The Distant Chimes" yni dilv», mae'n amhreius a ddnetbem. yn, ol mewn pryd. Codwyd y gyniuilleidfa, arurthrol i syndod wrth weled y 'boys' yn myned trwy y drills. Hynod, y dysgyblaeth a'r dylanwad oecld gan Sergt. Gibbollll amynt. Rhif-13, "The handkerchief song"; dyma) olygfa, hynod brydferth yn wir; gallaf di itwevd y, mwyaf prydferth a welais .erioetiL Rhif 14, "Sand- wich Boys"; dyma, beth newydd i mi, ond dyn,a, pethau newydd sydid i'w gweled yn nghyngherddau y Bethania T.S. Society. j Defnyddiodd y 'Sandwich Boards' 'i hysbysu am gwmniau sydd yn: delio rnewia mustard, past, a hetiau merched. Ysgrifenasid y geiriau doniol hyn gan y Parch. H. T. Jacob, un o ddewr-fechgyn Bethania,, yr hwn sydd fardd o fri. Rhif 15, "Forward gail y togethex," a gynwysai ymdoddiad y I Ileisiau yn y modd mwyaf dyiminol. Credaf y mae dyma. y datganiaidi goreu o eiddo'r Sen- iors. T erfynwyd gyda'r1 hyn a el wir tableau yn y Ffrancaeg. Yr oiedd yr olygfa, hon yn unig lawn; werth pris y tocyn uchaf. Dymia'r cyngherddau goreu a gawsom er- toed; yr oedd y capel yn oriawra y ddwy j n:son-ugeiniaiu,' yn methu dyfoii i fewn nos Iau; felly, cyboeddwyd1 nos Sadwrn gan y Cvnghorwr Tom Jones byddai cyngherdd- ychwanegol nos Iau nesaf (23ain). Aeth- pwyd drwy yr holl yn berffaith o ran rheol a j threfn, ac y mae'r pwyllgor i'w longyfarch ar lwyddiant y trefniadau. Mae creliiyd mawr yn ddyledus i Mr Phillips, yr arweinydd; Sergt. Gibbon; a'r Mri. Jones ac Ashton; ac y mae yn deilwng o sylw fod holl aeJodau y gymdeithas wedi enill eu trwydtdiedau yn | ai iioliadau y Tonic Solffa, Hyderwni bydid i gvllid' Bethania gael ei chwyddo drwy'r cyngherddau hyn, ac nia, ad'ewdr i'r gymr1eith- as ragorol hon syrthio1 eto, i gyflwr o gysgad- nvydd. W.H.
[No title]
:o:— Y mae bywyd ysbryorill rhai pobl yn cael ei 'spwyl'o' yn hollol gan y duedsd1 i feddwl ond am ianynt eu hunain. Gadewch i'ch hunan o,re,u i g ro. -0-- Y gwaith gonestaf a wneir yn unihyw fan ye mydysawd. Duwydyw y gwaith a wneir trwy, a chan gariadi.
ESGIDIAU NEWYDDION.II
ESGIDIAU NEWYDDION. II Gan Lemuel y Crydd, Ysw. Meistr Go_,— Ma ishe sgiidie. newyjddion arnoch chi gvvyr y wasg, ac etr fod ambell esgid weddol ddla, gan ambell ohebydd^ ma pedol ac hoel- ion yn ishe, yn fynych, er iddi nhw i gexdded yn wejitdtnl, solid a chwmws, a chan fod. gen i siop sgidie, a stwfF da i wneyd; esgid new- ydd neu reparo hen rhai, efalle y by dd i chi fodJ mox garedig a roi, stol a bwrddi i fi i, witho tipyn yn un o y)s,tafelli y "Darian' Wrth gwrs, yr wy i yn brago fy hunan wrth newid pethe- felnai ed, ond y mae'x fxaWdbl-1 iaeth sy yn cwrddiyny siop 'ma yn 'witnesses,, mod i yn deud y gvvir bob gair. Dyna Dai Talcen Slip, Wil Goes Gam, Jiim, Jiblings, Die Deryn Du (Doctor pesweh) fel y galwa Mari ni ef-am ei fod yn fachan) glew, am gasglu llyse at wahanol glefydte; ond ei brif lysieiuyn yw hrvraw nas gallaf ei gofio yn awr sydid) yn gwella, peswch. Nid Doctor peswch yn unig yw Dhc, ond, "Doctor, Divini- ty" ed. Dotweb faxddbniaeth o'i flaien, fel analysiff hw'nw yr un suit a 'chemistry.' Dotwch bregethwr o'i flan, ac fe ddymchwela bregetb hwnw fel y ffarmwr yn nit hi o'r us oddiwrth, y gwenith:. Dotwoh wleidyddiaeth oiii flaen, ac fe drafata y "big guns" sydd yn St. Stephan fel pe bai nhw ond plant. Dyna gwestiwn y xhyfel yn South Affrica- •eliw<-h chi ddUm dweyd pun ai Jingo, neu PrO-Boeir yw e, gain mox glefer y gall gerdd- ed, a hyny i'w briodoli i.'r sgidie sydd dan ei drad, a'r rhai hyny wedi eu gwneyd gan Lemuel y Crydd, Ysw.! Falle na chlyw-1 soch chijMistr Gol., dldim 0''r blan fod1 esgid dda, gryf, gynhes, yn gynorthwy mawr i wneyd pen ciir, pen-gyrhaeddoti (gair airfer- edig y Doctor y-w hwna.) ,a chynwys fawr-- yn llawn sense wy i ,yn feddwl. Wel, os. na chlywsoch chi, y mae hyn yn profi ar unwaith fod ishe dyn fel fe arnoch chi yn y "Dar- ian" i osoid1 sylfaeni cryfion dan y'ch trad, a phwysau trymion ar eich sgwydde. Doctor Die, neu Doctor Peswch, cofiwch, rhows y newyjdjd yna i fi", ac fel y d'wedes i o'r blan, y mafe Die yn 'authority air bynciau dlyrys, y cyfarfod. Y mae'r Doctor yn meddwi cynl- i yg ar y Bryddest Gorona,\yg yn 'Steddfod Genedlaethol Llanelli, (jwelaiis ei chyn- llun a'i phenau; ac y mae pob pen, yn fyw, yn fawr, ac agored—hawdd kldynt lyoou symiadau Miltonaiddi, a Polockaidd, gan mox geg-agored y maent. Fe wyddoch mai y Ficerrl Pritch,axcli yw'r testyn. Dyma rhai o'r penau gan y Doctor. I.—Y Ficer fel canivyll ilm, round, yn wen, yn werllyd, a llosgadwy, aJi bapyr ni didiffydd, tra, b'o gwer o'i gylch. II.—Y Ficer yn diffodd, a'r ganwyll yn goleuoi, a hi a oleua ai bawb a ymeifl ynddi, sef "Y Ganwyll." m.—AnfarwoIdeb Canwyll—wedi toddi o'i gwer, ei phapyr a gymer ei aden ac a eheda i wladi lie nad) oes talu am ganwyll, na diwedd am ei goleu. Chwi welwch fod y penau yn newydd a ffres—efallai ei fod yn tuaidu gormod i gyf- eariad y "Bardd Newydkli"; ond y mae ei syniade a'i, bene yn glir—tu yma i'r niwl, ac nid "Tu bwnt i'r llent" fel y gwelwcb gan Gwili. Mae gento hefyd draethawd lied faith ax Chamberlain ai Lloyd George—deng- ys y nodwedidion gwahanal a bexthyn idldtynt. Mae'n wir ei fod yn ff afrio dipyn i Lloyd George, a phwy warafuna, hyn, o ryddid iddo ? Cymro yw Die, Cymro yw Lloyd George; Saesonyn xhonc yw Joe, aic mox ddiidleimlad a chareg. Y mae: ei ergydion ym noethioillJ i Joe, heb ddim cnawd na, memyg yn eiriol- wyr ar ei rhan. Cyfyd Lloyd, George i fyny fel "monument of solidity," fel y geilw Die ef, aI hyny am, nad yw yn gwyro ar yr aswy nac ar y dde gyda, phob awel dysgeiidfiaeth. Ei bénau ydynt: I.Chemberla,in fel Jack y Jwmper. Ni wyddoLst pa; Ie y oei di ef. II.-Chamberlain, fel wenci. Efe a yf waed fel gwin, canys lloma ei galon dan ei gochn'i' a than ei wres. IlI.Chamberlain fel scolar. Meddiana gyfrwystxa'r sarph, a, cholyn y neidr; dena miloedd tuag ato, ae wedi; out c^.el, dyry y diafol yn eu ca,lonau, nes eu gwneyldl yn "lambs." I.Lloyd George fel rmextb, r. Dois wir- ionedd a thros egwyddor yr miadda., a, cherig y llofruddion, a daned y dywalgwn nis diychryna. II.—Lloyd George: yn cldb. ■;rog—yr un ddoe, heddyw, ac o hyd. W, di. i lofrudd- ion Birmingham fethu eii ladd, niidi ofnodd fyigythion eu brodyr yn Bristol. "Drois y gwir drwy ddwr a than, i Dan gænu'll lion mii af yn ml an." Dyna ei fotto. III.—Lloyd George fel heddgeidwad. Heddweb fel yr afon, a, chyfiawnder fel tonau'r mor, yw'r egwyofbr lydan sy'n gym- hell ydd iddo i bregethu fel, y gwn a. Gv/iriioaiedd Pen yr Eglwys sydd y n, ei ben a'i galoni ef, a, byddai yn fuddioil gWleled am, bell Ben yn byw yn awyr y "Pen Cadarn" hwn. Ni chewcb racor yr wythnos hon, syr, onvl, cædaf fod cymaiiint a hyn yn ddigon i'ch ar- gyhoeddi ma nid sgidie pwdr, llapre, yr wy i yn fwriadu rhoi i d>'larl]euwyr y "Darian." Pob esgid wedi ei gwmeyd o'r newydd., neu wedi ei thajpo cystal a newydd—ni wichia, ac ni flina traed y sawl fyddio yndcli, onid1 dyry ergyd solid ar y llawr; ac os digwdd i rywuni fod o danå, ei fail ef fydd hyny, dylase bido arois yn y baw a'r llaca, ond cadi u/wchlaw gafel unrhyw esgidl i awyr buir doethineb, gwirionedd, a, chyfiawnder.
: o: GRADDA DEALLTWRIAETH…
o: GRADDA DEALLTWRIAETH ANIFEILAIDD. -0- Yr uchaf yn ngraddfa dealltwriaeth yn miysg yr anifeiliaid yw y mwnei. Y pwdl— math O! gi. dwfr-yn rhyfedd iawn, a osodlir y nesaf air y rhes.tr; air eii 01 ef daw y cavvrfil Indiaiddi. Yn is, i la,wr daw yr arth, y llew, y teigr, gyda'r gath a'r dyfrgi heb fod yn mhell air, eu hûl. Y ma.e meirch a geifr yn graddio o dani y morgrug, gwanwyn,, a'r pryf copyn; mae y wninigen wyllt yn uwch na'r ccpyn; mae y cwingen wyllt yn veh na'r iianol ar lai o allu ymenyddol na r flyff aiit. Yr isaf i gyd yw y oeårw, defaidi, dwfrffeirch, v python, a'r golomen ddof. Mae'r anifeil- iaid cryfaf yn ymboirthi ar lysiau—y cawrfil, er engraifft. Mae y rhalii cyflymaf a, mwyaf gwydneu parhad ohonynt hefyd-fel y march, y c(1,nv crychgorn, a'r carw Llychlyn-yn byw yn gyfangfwbl ar ymboirth llysieiuol. I
DIFYRION ENGLYNION.
DIFYRION ENGLYNION. Mr Golygyd.d,— Dyma fi yn ceisio ufydidhau i gais Bryn- fab, drwy anfon, i chwi londf ysgrepan fech- an o Ddifyrion Englynol, gan gredu y bydd rhai o honynt yn. wir dderhyniol gan ddar- llenwyr y "Darian." Dyma. fel y canodd Hiraethog ar 01 un a fu farw, yr hwn oedd o gorpholaeth mawr iawn--ym dldyn tal, lusty, cryf, a chnawdol: Edrychwch anga.u drechodd—i lawr aeth, Golia'r oes gwympodd!; Anthap fu, wyr neb pa fodd, Lewis Morris lesmeiriodd1. Bu yn dost ar y bedd du—i'r eithaf, Safn rythrodid i'w lyncu; Un oi faint i'w safn ni fu Digon i'w fythol dagu. Y pry fed—yni wir pa ryfedd—a unent Mewili enwog orfoledd; Bellach fydd unrhyw b,alledd Neyvyn byth o fewn y bedd. 'E balla angaui bellach—o wendid A llaiddS un dyn mwyach; E ddofwydi y bedd afiach- Do siwr—cafodd lond eii sach. Bu farw Bwmbeili, yr hwn oedid1 wedi poenii llawer ar "Twra o'r Nant." Cafodd Twm y fraint o rodidfi, meini ar ei fedd, a cherfiodd y canlynol ar waelod un 01 honynt: Hen elyn melyn ai mi—a, fuoist Efo'th fawaidd) fryntni; Minai gelS osodJ merillii Dew faedd: diawl ar dy fedd di. Dyma fygythiaid ofnafdiwy Dymai waxant sant dan sel—atobvg, Tala i mi'n ddiogel; Rhag i'r sant (ei chwant ni chel) Gethro a myn,'d yn Gythrel. Pwy yw'r Awdwr ? I Geffyl Tenau. Hen geffyl gogul digi.gog--sypyn 0 swper cwn llwynog; CeLsio 'rwyf, gan ga,shau rog,— Wair i'r Iuddew gorweddiog. Criedwf yn sicr taw merch sydd wedi cyf- ansojdldi hwn, uncli methaf yn fy myw a chof- io ei benw. PWYI a/ill rhydd i ni ? Yr Heliwr. Yr heliwr chwilgar ei alwad—niwyfus Anhafal ei dremiad; Hygar ei bob' ysgogiad, O'i wnm hir fe dyn fwynhad. Dewrder me\m llawn awdurdOld-ynddo ga\n, Befiddia gerth Avylltion lewod; Yn y berth moo'n caru, bod, A'i fel yw lladd gwyllt-fdod- Seilo. Pont-ar-fynach. Mae pont braf gan Ddiafol—i fyned Dros F ynach ewynol; Ah! Yun drwg,, mae amlwg 01 Ei diraed i lawr hyd Rheidiol. Eos Glyn Wyre. Pasioi Gwesty Pont-ar-fynjach. Cymer beint a Bass wrth basio—y bont, Gwna peintyn dy fresio Na yf edrych nes penfoedro,— Peint i fardd a, bant a fo. Ab Cledam. Englyn i John Dean, rhyw lyffant o Sais mel YIli- y melynaf yn y deyrnas, 1754: Moliant am, bob peth -lelyn,am, yr haul, A merhelyg dyuirllyn; Am Sian Den a chwy'r GWenyn, A mad) a,ur, pettai mawr dyn. Goronwy Owain. Eto gan yr un i ddydd ei. eniedi,gpeth, sef Calan, 1746: Hynt croes fiOl i'm hoes 01 hyd—echrysaavl I A chresacb o'm mebyd; Bawaidd fu hyn o'm bywyfd), Ond, am a ddiaw, baw i'r byd. Bedd-argraph Cybytld. O! yn wir na swmiwch a,rian—wyr hael Ger ei oer orweddfan; Onide eife'n y fan O'i clwdl a, netidia allan. Seilo. Pan oeidld Llew Lhvyfo yn Tywyn,, Meir- ionydd1, un tro, gwelodd: hen wr a llanc ieu- anc yn cario preni lledi drwm, 01 dan ben trymaf, yr hwn yr oedd yr hen1 wr. Dyma, fel y cyfarchodd, y Llew y dyn ieuanc: Yn Nhywyn y maiei'm anbyaJl—i fi Fod un dyn mor anghall; Rho am dro fel, Cyrnro call I'r h enl wr y rhan araJL Dyrr 1" ymfflamychoid/d arwenr Seilo, wrth w 'ddwYIl yn euro dirwestwr: OIL- '.di y ffol feddwyn—ei araith xiog a'm dychryn; A Igof bryfyn b D -1 yni ufyrnu dyn. Cerdkdlanog.
-:.0:-DUI LPANIAID 0 YSMYGU.…
-0:- DUI LPANIAID 0 YSMYGU. -0- Prini L dull y Japaniadd o ysmygu yn cym ei human i'r Prydeiniwr sydd mor he oell. Mae'r pibellau Japan- aiddl yr iawn i'r pibellau opium. Chinea,: Cael y pelenau metel bychain, gy1J/a cl I breini blmboo, ar y darn a, ,roir yn 01 fetel, yn cynwys digon 0, fyglys i • iffiad neubedwar yn unig. Maie'r i yr. hwn sydd o'r ansawdd oreu, Wi ri yni bur fan, ac y mae: o ran ei olwg; 5 i wallt cocb goleu. Anaml iaiwni y apaniaidl yn myn'd drwy fwy nag un I ar y pryldj. Cymerant chiffiad, tdlu y mwg, a'i ollwng allan drwy y 1 10: *4. •
Advertising
Astudiwch eich Iechyd Niwna eich as- tudio chwi. AEL yn Bl H, y mae eich holl gy ansoddiad al 1 1 1 I re fa, 1: 1 14 jrad glefydau i ddyfod i fewn a arweiniacit nlaniadau difrifol. IECH I'D CRYF EG^IOIi fynu gweled fod y Gwaed yn cael ei gadw yn Berffaith R dd o bob anmhuredd CoBwch y dyla: Iechyd gael eich > Ystyr ^aeth Flaenaf, F F Anmhrisiadwy i'r Bobl I CYMERWCtl Hughes's B!ood PILLS. Glanhant y Corffo 5)5 Anmha^add. GWELLHANT Poen Pen, Diffyg Traw, Biliousnebs, Gwynt, Afu Drwt Corff-rwymedd, Scurvy, Penddynod, Clefyd y BrelriDr Eczema, y Blast, Erysipelas, Nerves Egwan, Fits, GwrynegOllt Rheumatism, Piles, Poen Cefn, Lumbago, Tarddiant ar y Chefydara y Croen, Is elder Yscryd, Gan sicrhau gweithrerliad iachu ol hop rhanau mewnol y cyfansoddiad, Brr i.au. hau a chyfoethogi y gwaed a'r y roddant. TREIWCH YN DDI OED HDGHES'3 t.o<! ';> Blood Fills. Mymvch w^led fod llu i y k galon ar bJ:) bbvjh.H-:> hyn twyl yJ¡.v, iVIae yn 1 t feddygidiaeth 11 nhri.si» 1 at y gwaed. G.vella y doi.ir au ar ol i bjbp^.a arall fethu. Heb ocdi, anfoirwch am 8wo o Hughes. BIooo Pills. Gwerthir hwynt gan bob Ch<Mmst a gwertkwr Patent MeAcirie6 iagi is 2 2s 9C a 4s 6c, neu danfoner eu gwerth mewn stamps neu P.O. i'r gwneuthurwr,—Jacol Hughes, Mautufacturing Chemist, Peaarth, Cardiff. GOME LI'S BALM! Eli at bob Clwyf. -0:- GOME I? S BALM a iiuiia glwyfau ar y traed, cluniau, per,; gwddf, Erysipila^ manau llidrog a digroenedd, cornwydyd« crawntlyd, coesan drwg COMER'S BALM e iacha bron an a bt-ona" dolurur, Piles, traedcUwyBedif, tonadau allan, crach yn mhenau a gwy» ebau plant Uygiiada-j a 'losgiadau y* mhob rhain o'r cmff Ar weith gan bob Chemist a gwerthws Patent Medicine am IS. 1 y blvck, nev daafoner eu srwertb mewn t ,H JACOB HMHES. Manufacturing Chemist, PENARTH.