Papurau Newydd Cymru

Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru

Cuddio Rhestr Erthyglau

10 erthygl ar y dudalen hon

BRWYDR WATERLOO, YN NGHYD…

Newyddion
Dyfynnu
Rhannu

BRWYDR WATERLOO, YN NGHYD A'R HYN A ARWEINIODD IDDI. -0-- GAN Ar BRYTHONFRYN. -0- NOSON CYN A BOREU'R FRWYDR. -0-- (Parhad.) -0-- Fel y nodasom, dychwelodd Byddin Wel- lington i gyfeiriad Brussels, a sefydlooid ei hun ar ucheldiroedd Mount St John, pen- tref ar y ffordd i'r ddinas hono, ac o fewn tua 9 milldir iddi. Prydnawn a hwyr y 17 eg o Fehefin, syrthiodd gwlaw trwm anarferol, a, dalynodcl raellt a. tharanau ofnadwy. Yr oedd y CytlWT Invn o'r tywydd o fantais fawr i'r Bydldanoedd Unedig, gan ei fod yn fodd- ion i atal y gelyn i dramwyo a liusgo eu megnyl gydag unrhyw frys. Yr oedial yn bump o'r gloch y prydnawn pan gyrhaedd- odd y Byddinoedd Unedig y lie yr oedd Wel- linigton wedi ei fwriajdiu iddynt wersyllu. Rhoddbdd Napoleon orchymyn i'w fyddin i aros yn nghymydogaeth Gennappe. Pan ddynesodd yr h wyr, yr oedd milvqr y Byddinoedd Unedig wedi eu gvflrc.hu bron i'r croen, yn flinedig, a newynog, ac ym- sefydlasant yn y caeau agored) heb ddirn braiddi i'w gorchuddio. Yr oedd y swydd- ogion, rnegys f" cadfridlogioin ac ereill, yr un mor agored i'r gwlaw, yr hwn 8j bistyllai i lawr yn ffrydiau diddiwedid. Yr oedd byddin Bonaparte mewn cyffelyb sefyllfa. Aeth Wellington a'i swyddogion i letya, mewn gwestdy bychan yn mhentref Water- loo, tua mill/itir y tu ül i'w Fyddin. Cysgodd Napoleon mewni ffermdy o'r enw Callow, ger Plamchenoit, y noson cyn y penderfynwyd ei dynged. Yn ystod y rhan fwyaf o'r nos parhaodd y mellt a'r taranau, ac ar brydiau gyda'r fath effaith nes dychrynp pawb oedd- ynt mor anffodus a bod ar ddihun, a chyda A, hyny chwythai awel gref, a disgymai y gwlaw yn ddidor. Felly y terfynodd y 1 7eg—diwrnod cyn Brwydr fythgofiadwy Waterloo—ac wrth gy- meryd golwg gyffredinol aT bethau, yr oedd yn argyfvvng difrifol a phwysig. Os Hwycld- ai Bonaparte yn awr ii gael buddugoliaeth Iwyr, a gorchfygu Blucher a Wellington, proffvvydai y byddai iddo barlysu galluoeri'd Ewrop, a digaloni. y byddinoedd oeddynt yn dynesu am ei draws. Hyd yn hyn, fodd bynag, nid oedd Napoleon ond wedi bod yn rh.anol fuddugoldaethus. Ar foreu Mehefm y I8fed, rhifai Byddin y Francod tua 130,000 o wyr, yn cynwys y meixchfihvyr, yr Imperial Guard's, Cura&- is, siers, etc. O'r rhai hyn, er hyny yr oedd 35,000 gyda Marshal Grotuchy yn gvvrthwyn- ebu y Prwssiaid. Yn mrwydrau Quatrej Bras a Ligny collodd! y Ffrancod 15,000. Yr ydyira eisoes wedi nodi all an rhif a nerth y ByddâlnlOedJ Unedig. A chyfrif y golled a gawsont ar v Isfed, a'r gatrawd a dynid ymaith dan y Tywysog Fmierick o Orange, yr oedd nifer y rhai a gyfansofldent y By^idinoedd Unedig dan Wellington, yn cynjvys y Saeson a'r tramorwyr, wall eu llei- hau i 75,000. Fel y syhvvd eisoes, ymsefydlodd Byddin y Due o Wellington tua milldir o Waterloo, ar y pwynt He y croesa y prif heolydd eu gil- ydd o Brussels i CharLeroy a Nivelles. LIetyod>ii y Due ei hum yn Hougouinont, neu Chaceau Goumont, a daJiai ar ei asvry fferm La Haze Sainte (y Clawdd Cysegred- ig). Daliai y rhan ganolog o'i fyddin ben- tref Mount St. John. Rived heol o Ter la Haye i Obain, drwy yr y cadwoddi y Due i fyny1 ei gysylltiad ar yr aswy gyda'r Fyddin, Brwssiaiddi yn Wavre. Yr oedd yr holl safie ar ucheldir, ac ymestynai am tua mUldir a haner. Dosrenid y fyddin i clwy linell, ac yr oedd dosran fawr y tu 01 dan Arglwydd: Hill. Yr oed| i( y Fyddin Ffremgig yn sefydledig ar yr ucheldiroedd gyfeibyn a'r un oedd dan y Cadfridog Prydeinig, ac wedi ei dosranu yn ngwyneb yr heol i Brussels, o flaen pen- r, lv:N tref Mount St. John; ac ar yr aswy uiewn coeslwigfa o fewn taniad, magnel i'r Fyddin Seisnig. Yr oedid) y tir felly a ckde^dswyd gan y ddwy ochr yn codi o bob tu, a'r uchaf am filldiroedd yn y parth hwnw o'r wlad. GosodvA7d y megayl gan y gelyni mevvn lie- oeddi manteisiol ia-wn. Yn y djdTryn a or- \re(.klai rhwng safieoedd1 y by>didinoedd' g",vrth- wvnebol. safai ffermdy a pha-Ias Fflemaidd perthynol i hen fonieddv-T, gyda math a dwr a chadarnleoedd, ac yn y mur oddiamgylch itdidio gwnaed tviiau gan y Prydeinwyr ar y 17 eg. Sefydlodd y Due ei hun yn y lie manteisiol hwn, gyda'r Guard's. a milwyr tramorol ereill; a chan fod yr ysmotyn mor bwysig, penderfynwyd ei ddal, gan drwy hyny buasid yn llwyddo i atal y gelyn rha,g dyniesu ^it ochr dK'b y Fyddin Brydeinig. Yr oedd nafctnr yn ei gogoniant yr ad eg hon, a'r tir oddiamigylch wedi ei wrteithio yn y mod-1: mwyaf T*h?„gc-ro-I. Oivi yn herwydd y pwlan* trv.*ro a pha.rhaits, 8s gallai y mal- vryt symud cam. heb suddo i grotb y goes yn rhai o'r caeau oeridynt newyvid-areclig. Tu- cefn i'r caeau hif-gc«aih\y hyn saif fforest fawr ac ejlng Soigndies, drwy ba un am am., ryw filldirocdd y rhed yr heol fa.wr o, Brus- cyfEnd^roedd. -y ydoedd y tir ac felly yrloedd: safle- y byddinoedd gwrthwynebol oedldynt- •^odTm.tr i bende-rfynu tynged Ev/rop. Yr oe^' 1 ';lr1: ncson fer, drymaidd, ? an- nghysurus we^di. pasio. Darfu i foreu y i8fed o Fehefin (y Sabbath) 1815, wawtio. Fel y nos, yr oedd yn anmhleseras a, gwlaw- og; gorchuddid y nef f n gymydau -;1.1.011 a bygythioI foreu y frvv h- fythgofiadwy a gwaedlyd h$&x Ni weiiui yr haul ar y rbeng- au hyny o'r geqJyn 'er lie gwnai ei fod1 yn arwyddl anflfaeled, fucklugoliaeth. Gyda'r boreu codb.yj miU -:dd nad oeddynt fyth i weledi gvvawr dydd arafl. Wedi megys s}-th-galekl;u, a braidd yn alluog i sym- ud, yn herwydB cysgu yn y niaes ago red, ac o dan y fath gawoflyf'id tryrnion o wlaw, ileflfrodd y swyddogion a'r nvihryr, a dech- reu'\sant barotoi i'r"fnvydr..

--0-; WATERLOO.¡

Y GAUAF GWYN.]

!' Y SENEDD.;..:' -(.,-----

lawn Ddefnydaio y Gal)v. -…

Llygedyn o Obaith.

Yn Mhia Le yr Oedd Perygl.

-:0:-RHAGLEN FFEDERASIWN GLOWYR…

Y Rhag] en.

Advertising