Tarian Y Gweithiwr

PILSEN I'R DOCTOR GWAITH. t MR GOL.-Y mae yn amheus geuyf a fyddai yn adichonadwy, ar drothwy yr ugeinfed ganrif, gael corfforaeth mwy hwylus o'r hyn adnabyddir yn gyffredin wrth yr eriw 4 cynffonwr,' na r eiddilwch nw yn-igwreyda dan yr enw •yniweir- ydd,' yn y Darian ddiweddaf. Parod wyf i ymgroesi y funyd hon, yn herwydd i mi sichlysuro v dargantyddiad. Nid treth ddibwys ar chwaeth dda mil- oedd darlienwyr y DARIAN oedd darllen treth mor ddiraddiol arnynt, a gorfod goddef vr ing o'u trywanu yn nhy eu car- edigion, gan un a eilw et hun yn weitbiwrl Mae'r yshryd sarhaus, a'r awyrgy'ch es- tronol sydd o'i gwmpas, yn creu amheu- aeth yn fy meddwi yn ngbylch y berthyn- as hono. Wedi cyfrif iddo drawsder sc haerUug ;r\vydd nodweddiadol, buan cunfyudid mai corff go eiddil oedd yr sderyn drigai yn y plyf rhwysgfuwr hyny; acmat gwr isi ^ddol o ran qvnysgaeth lenyddol, feddyiiol, a tr10esegul ydyw. Dechreua ei ysgrif ag aflerwch a di- wedda hi a syiwadau dibwynt, plentynaidd A siarad yn garedig. y mae yn ofynol cynal ei frawddegnu a chlustogau, gin mor fregus ydynt. Arfera eiriau ymsathrol fel Mae dynohaefc-h, boneddigeidirwydd, a synwyr cyffredin yn galvv,' &c. A thrwy gorff ei ysgrif dengys ddiffyg y synwyr o -gyfartaledd ynddo, wrth gymhwyso. y cyfryw at ychydig baragraffau byrion. Sonia am ddynion ilwfr, anesmwyth, dia gar, ai gwna yn eiddil mewn cyd'nariaeth, ac eto dyma yr ymbonwyr a siaradai mor nawddogol, mae yn brawddegu yn lled ,dda l' Cyn y derhynia gardod o ganmol- iaeth o ddwylaw mor wywllyd, claddwn fy nipyn dawn yn nghongi cae bresych yr Hendre, neu rhoddwn hi i'r doctor gwaith i ladd iiygod y gymydogaeth. Pel meddyliwr, nid yjt yn amgenach na cha^eg adsain syniadau pentoel cymdeithas a rhagfarnau—gwr a'i enaid yn brashau ar gysylltiadau bydol—yn taguei linellau, a thybia fod ysbryd taeog yn gwasanaethu yn He argyhoeddiadau. Nid yw yn alluog hyd yn nod i drwsio hen wirionedd, chwaethach rho'i goleu dwyfol yn nghalon un newydd. Chwiliais yn fanwl am ty!j-lvr, o gydym- deimlad ag awyddfryd ddycialoi dosbarth "0 weithwyr goreu y dy wysogauth, a'i fod yn gwrando sr galongwerin ei wlad yn ■byrlymu gan ddyheuon am fywyd parch- ttsach, ac esmwythach byd—-ei fod yn liyddysg yn rhagleni symudiadau cym- deithaso!, ac wedi dal rhyw gymaint ar y syniad?u hyny sydd yn hedeg yn yr awyr- gyich, ac yn canu profiwydoliaeth yr oes <eithr yn ofer. 0 ran--dim i'r gwrthwyneb yn ei ysgrif. byddai lawn cystal i chwi ddysgu Clochdy Llangyfelach i ddawnsio ag i Cyniweirydd' ymddadrys o rhagfarn- au ei oes. Tybiwn wrth wel'd foO, I dynot- 'iaeth, bonedd i <reiddr wydel, a synwyr cyff- redin, &c., wedi galw a-rno, y byddai yn barod i godi ei ddeheulaw o blaid cynydd ond canfyddwn fod y rhinweddau hyny wedi galw yn unigrwydd arno i wrthwynebu •y dosbarth hwnw sydd yn dueddol i ruihio i or mod rhysedd." O ie, rhutbro-rhutbro i gadwyno gorthrwm i ryddid cymdeithasolj ac i fwynhau breintiau dinasyddion fel ereill-dosparthdybiafotl gwely cystudd yn 'ddigon cysegredig i ryddid daenu ei haden yn dyner drosto, ae f, d dagrau trallod yn ddigon chwerw heb i Ormes gweithfaol sangu yn rhy hyf ar dawehveh eu haelwydydd. I Gormod rhysedd yw hyny, ebe Cyniweir- ydd—dyna galon dyner sydd dan ei ddwy- iron! Dosbarth yn rhuthro i orlllod rhy- sedd ydynt, ebe fe. Tybed fod doctor y gwaith wedi gofyn i ddynoliaeth, bonedd- igeiddrwydd,' a: synwyr cyffredin i guro wrth y drws iawn ? Ai nid ymlw bro oedd- ynt i'r drws neset at Dafydd Dafis, sydd yn gorwedd yn ei wely er's misoedd dan effeith- iau damwain gafoddyn v lofa; ac efe yn 'unig gynalia ei deulu o wyth, a dim ond ^hicentiate' o'.ddoctor ;,n gweini arno. Gwir fad y lofa yn taju tua 200 yn flynyddol am ei wasanaetb, ond nid yw hyny yn sicr- dan y drefn bresenol o wasan.aeth teilwng! Tyr'd, Cyniweirydd, genyf fi i geisio gwneyd i-hywbeth dros Dafydd Dafis yn ei .adfyd Gormod rnysedd,' tybed Tyr'd, gwel ei briod a'i gwyneb- yn euro gab o id Gormod rhysedd' ddy wedaist Dere yn awr, gwel y plant bach gruddlwyd yn eu carpiau o gwmpas, Gormod rhysedd!' Tybed i Tyr'd i fewn i wel'd sut y mae Dafydd yn d'od mlaen gyda'r doc- tor gwaith-dybiau wedi rnyn'd lawr. Fe- :allai fod ei gwpbwrdd yn wag. 4 Gormod rhysedd,' aie.1 Dichon y bydd Clafdy Caerdydd yn agor ei ddor iddo, fel y gall gael y gwasanaeth incddygctl goreu, er nad yw y lofa yn cyfranu dim atei dreuiiau, a byddai yn ormod rhysedd i ail drefnu pwnc doctor y gwaith, a cbael meddyg o .alluoedd dysglafr i'r gymydogaeth, serch i I z:Y gysur canoedd o deuluoedd fyn'd yn deilchion gyda threfn mor ddirywiedig a'r bresenol. Mae dyno!i'a.eth, synwyr cyffredin, a boneddigeiddrwydd J yn dra anffodus i alw ar Cyniweirydd, gan nad yw ddim uwchlaw bod yn ddichellgar drwy wneyd pwnc doc- tor y gwaith yn gwestiwn personol. Ebe fe: G Amhvg yw fod rnyw feddyg gwaith wedi I cynhyrfu yr awdwr.' Oru. wyddai ef fod y diwygiad yn cvmeryd ffurf gym-edmol, ac fod cyfn yn nbrefn doctor y gwaith yn caelei fatnvysiadu yn raddol gan lofeydd y Deheituu. ? Gwastraffa ofod y DARIAN i falu ewyn, yn He troi sylw i'r egwyddor ohawl gyfiawn y glowyr i ddifodi y drcfn bresenol. Ond dychryn mawr Cyniweirydd ydyw tCyngrair Glowyr Deheudir Cymru. Meddai: < Crcdwn fod gan Gyngrair Glowyr Deheu- 0 dir Cymru ddigon ogolaid heb ymdrafferthu gyda phethau o'r natur hyn.' 0'1' natur hyn! Onid dyna waith y Cyngrair yw yrndra- fferthu gyda phethau o'r natur hyj ? Ac y mae gair ci nerth yn ddigon i ysgubo Doc- tor y gwaith oddiar y chwareufwrdd. A phan tery y Cyng'air ar y pwnc hwn, bydd yr ergyd mwyaf effeithiol dros ddiwygiad cymdeithasol yn hanes y glowyr. Cawn ddychwelyd yr wythnos nesaf at Cyniweirydd pits en tr doctor gwaith. G_\K I i:\i.oi. I

t ABERHQNDDU. ..— Y Gymdeithas Ddadleuol. Y mae y gymdeithas hon wedi cychwyn ei gyrfa yn galonog iawn eleni eto, ac hyd- ervvn mai enill nerth wna wrth fyned yn mlaen. Cynaliwyd y cyfarfod eleni ar Ionawr y 23ain, pryd y eafwyd anerchiad rhagoro | ai y cadeirydd-Mr W Harris, B.B., ar y testyn, A yw yr Ymerodraeth Brydeinig yn colli tir ?' Mwynhawyd sylwadau amserot y siaradwr, a buont yn foddion i greu ymddyddan brwd ar y pwnc. 000 Nawn Gwener, Ionawr yr 31ain, a dreul- iwyd genym mewn gwrando a gwylied dadl fiwd ar Gymdeitnasiaeth' rhwng myfyrwyr o goleg Aberhonddu a myfyrwyr o goieg y Methodistiaid yn I Nhrefecca. Cynrych'olid Annibynia gan y Mri John Phillips, John Evans, B A., a R P Jones, ac edrychai y brodyr canlynol ar ol urddas Methoeiistia—B J Wiliiams, B A., G B Llyweiyn, B.A., Howel Davies, y rhai a wnaethant oil eu gwaith yn deilwng o'u henwad, a gwneyd ar yr un pryd chwareu teg a'r testyn. Treuliwyd prydnawn hapus yn ngwres y ddadl. Fe ddaeth tyrfa dda o broffwydi Trevecca yma i ddal breichiau eu brodyr i fyny, a chawsom gwmni'r athrawon yma, yn nghyd a chyfeidion ereill. Dyma'r ail ddadl rhwng y ddau goleg, ac fe ffyna ys- bryd iach o'u plegyd. 000

LIcngyfarchiadau. Dymunwn iongyfarch Mr John Phillips, un o'r teulu yma ar ei Iwyddiant yn )' cael galwad daer o egiwysi parchus Rhos- tryfan a Moeltryfan, sir Gaernarfon. Dyna deimlad cwrdd cyfan o honom ar Ionawr yr 28ain, mewn ystafell gyfieus yn y dref. Y mae Mr Phillips wedi gwrthod yr alwad hon, ond daw ereilt ar ei lwybr eto. 000 Eto, llongyfarchwn un o honom, sef y cyfaill ieuanc, Mr Morgan Richards, at e waith yn arwain y Cor Bach i fuddugol iaeth yn yr eisteddfod a gynaliwyd pwy ddydd yn nghapel y Methodistiaid yn y dref. Bydd ilawer o gyfeillion cerddgar y .V 1 brawd yn fatch o hyn. Y mae Mr Richards yn caru can o'r cryd ar a wyddom ni, ac eiddunwn iddo o galon lawer blwyddyn eto | o ganu a iiawer buddugoliaeth wen yn myd y gcrdd. -0:

Llwyddiant Cerddorol. Deallwn fod y brawd ieuanc Austin H John, mab Mr William John, y gof, wedi pasio arholiad dipyn yn galed yn ddiwedd- ar. Mae y brawd hwn yn Hafurio yn dawel, ond yn hynod liwyddianus. Hefyd, nid yw hwn fel wedi weled, er ei fod wedi graddio yn uwch na neb yn y lie hwn, nid yw yn ch >• yddo i fyny fel pe bai yn mynd i hedfan. Gwelsom rai yn ymffrostio yn eu gailu yn y cylch hwn, ond credaf yn gydwybodoi am Mr John ei fod yn ddigon hunan-ymwsdol i roddi help i'r tiotaf fel y cyfoeth 'caf yn y cylch mae yn Hafurio ynddo Nid yw ond 16 rnlwydd oed, a derbyniedd ci Honours yn yr Ad- vanced Senior Section. Efeyw yr ieueng- t af sydd wedi graddio mor uchel. Gobeithio yr a rfaag ei fioen ac y gwna ei oreu fel ag y mae wedi wneyd yn y gorpheno!.

hirwaINT" Dadíth-Nos Lun, Ionawr y 27ain, yn I nghapel Mount Pleasant, traddodwyd dar- lith gan y Parch John Morgan Jones, B.A., Aberdar, ar y testyn, Arweddau di- weddar Protestaniaethj' Modern Aspects of Protestantism.' Cadeiriwyd yn fyr a deheuig gan y brawd ieuanc J O George, London Warehouse. Siaradwyd ar y ddarlith gan y Parch Thos Edmunds, yr hon a ganmoiai yn fawr, ac ar gynygiad y Parch E Wern Williams, ac eiliad D E Wiliiams, Ysw, Ynad Heddwch, diolchwyd yn gynes iawn i Mr Jones am ei ddarlith. Cynygiodd y darlithydd, ac eiliodd y Parch E Jones ddiolchgarwch i'r cadeirydd. Canodd y cor dan arweinind Mr John, a gwasanaethodd Mr Davies (Alaw Cynlais), wrth yr Organ. 000 Lladrad—Nos Su Ionawr y 26ain, llad- ratawyd Overcoat Mr Morgan Rowe, o ratawyd Overcoat Mr Morgan Rowe, o I gapel Soar. Cymerwyd James Watts a Patrick Cahiil i fyny am y trosedd. Meth- wyd cae! tyst'olaeth yn erbyn James Watts, ond cafwyd Patrick Cahiil yn euog o'rlladrad, a gyrwyd ef i'r carchar am 21 o ddyddiau. "Ffordd y troseddwyr sydd galed. t

MENYW MEWTJ FFLAMIAU. •—>(y Maxvvolaetb. Dmemis yn y Rhondda. -c- Pryx&iawnt dh/d;<i lau. cafoddj^lary Davies, 37 oed, ei llosgi i faxwolaeth. Clywodd ei mam tra ar y llofft ysgrechiad-au yn y giegln, a, rhe^lodld1 i lawr i ddargart-fod; ei meIch yn orchuddiedig gan: fflamiau ger y tan. Dych- ryrivvyd1 y.faia, a chair, na, wyviidiai beth iV v7K'v«l. taflockl dwfr drcs ei rnerch^ yr hon a fu. farw ychydig amser wedi hyny. Credir i'r ymadavwdag, yr hon a axferai gael llew- ygon:, syTthio i r tan pan, dao eiffadth un. o'r cyfryw. a'r canlyniad rw dillafdi gymery-d tan, ac iddi gyfarfod- a,'idiwedd iinffodtis yn y dull a nodwyd.

NODI ON M1N Y FFORDD. -0-- GAN EOS HAFOD. Mae achos Methodiistaidd ya Sherwood, Lhvynypia, yn llewyrchus. Clywaf fod- 74 a ysgolheigion ar lyfrau yr Ysgol Sul. Mae y nifer ar lyfr yr eglwys hefyd yn galonogol. Bwriedir adeiladu festri cyn hir. Yn bres- enol cynhelir y cyfarfodydd yn ysgoldy y Bwrdd Addysg. Cychwynwyd yr achos beth amser yn ol, a phles-er deall fod ei syl- I fatimyr yn derbyn cefnogaeth, Ymddeng- ys mai canghen yw hon o Bethania, Llwyn- ypia. -()-- Nos Sadwrn, Sul, a'r Llun <liwedd;if> cyn- aliodd eglwys Siloh, perthynol i'r Wesleyaid Cymreig Tonypan-uy, ei chyfarfodydd pre- gethu. Sicrhawyd gwasanaeth y inarch, Henry Hughes, Ferndale; a T. O. Jones (Tryfan), Llanrhaiadr, Oswestry. Mwynha- wyd oedfacn rhagorol. Cawn fod y Parch. W. Morris (Rhosynog), Treorci, yn raddol wella. Bemir, yn an- ffodus, na fydd yn alluog i bregethu yn her- wydd ei gystudd blin am beth amser. Der- bynia gyiiymdeimlad cyffredinol. -0- Mae copi o "Odlau Gwyngyll" wedi ei dderbyn. Cynwysa farddo-niaeth naturiol ac o nodwedd hollol Gymreig. Dexbynia Horiaeth axbenigrwydd yn nghyd a chyfeir- iadau ereill. Cyfaill yw ef sydd wed'i gwneyd gwasanaeth mawr i'w wlad a'i gen- edl. Gogleddwr teilwng ydyw, a chymer ei ffug-enw oddiwrth Llanfair-pwll-gwyngyll. Mae yn hen gyfaill ffyddlon a mynwesol i awdwr y Nodion hyn, a llu ereill yn mheU ac agos. Pris y llyfryn yw 6c. Blin dieall fod, Dr. D:. E. Edwards, Ton- ypandy, yn wael iawn ei iechyd. Mae ei gyflwr peryglus wedi bod yn achos o bryder a goifid neilldiuol am rai dyddiau os nad v^'thnosau. Cymro serchog" ydJyw, a chyf- rifir ef yn feddyg medrus. Mae wedi gwein- yddu fel meddyg yn y cylchoedd hyn am flynyddau lawer. Cofns genyf am dano yn ardal Clydach Vale, a mawr hoffid ef fel meddyg galluog a pharchus. Hyderwn y daw yn well, a hyny yn fuan. --0-- Yn Festri Bodringallt, nos Fercher di- weddaf, cynaliodd aelodau pexthynol i Deml Penrhys, o Urdd y Temlwyr Da, gyfarfodl llewyrchus iawn o dan lyAvy-ddiaeth Mr Thos. Harries, maelwr, Ystrad roadi Yn ychwan- egol at araeth bwrpasol a,r "Ddirwes-t, beth feddyiia?" gan y Parch. Thomas Lloyd, Bethel, gwrandawyd adroddiadau, unawdau, etc., yn ystod y gweithrcdiadau. Mae y gymdieithas hon yn parhau i weithio gyda chysondeb, a chawn ei bod yn henill nerth, „■ .Qfc. Cyfaill adnabj-ddus yni y R bond da yw 1 *r John Edw>ardsi Brittajida, ger Poxth. Ma wedi llamv y cylch o swydldog tanddaearol }a. nglofa Llwyncelyn, a man" neu ddau arall, am hir amser. Cafodd dysteb anxhydeddus .am ei lafur fel ysgrifenydd medrus cym- djeithais Ddyngarol (Benefit Society) Brittan- ia. Brodor ydyw o ard:al Tregolwyn, ac yn gyfeiilgar adnabyddir ef fel John Txegolwyn. GOifidi gvvybod! ei fod yn beryglus o wael, ac fod y dolux sydd yn ei flino o- natur boenus iawn. Mae yn Gymro naturiol, ac wedi, bod yn llafurus dirwy oes. --(»- Cawn fod cynydd amlwgiavm yn cymeryd lie yn aelodélJeth eglwysig Bethany, Gelli. Perthyna y ddea-dell hon i'r Methodistiaid Seisnig, a'r gweinidog yw y Parch. J. W. | Mathews. Cyferiwyd yn barod genym fodi cyffro cyffel yb yn cymeryd lie yn egiwysi ereill gwahanol enwadau y cylchoedd hyn. --0-- Cynaliwyd; cyfaafod addysgiadol yn ngfyn a eglwys y Dyffryn, T.C., Ystrad, nos Fercher diweddaf, dlan lywyddiaeth y cyfaill siriol Mr Thomas Evans, Stanley road, yT hwn a adnabyddir yn ba,rchus fiel "Sar y Bord." Mae wedi llanw y cylch, o saer Bwrdd Addysg y Rhondda am faith flwydidi gyda boddlon- rwydd. Beirniad yr oil oetM' preswylydd o ardal Ystrad, Rhondda. Cafwyd cystadleu-1 aeth dderbynioil, a gwnaed: ychwanegu. dnvy gael adroddiadau a chaneuon. Cafwyd syl-1 wadajui hefyd gan, y Parch. Philip Gelly, y gweinidog, a Mr Thomas Davies, Teifi House, a gwnaeth Mr Adams ei ran fel vs- grifenydd- yn ddeheuig. -0- G^'xandawoddJ Cymxodoxion y Rhondda ar anerchiadi cynvrysfawx a dyddolfol nos Fawrth, Iona"™r 28ain, yn festri Jerusalem, j Ton, gan Mr D. M. Richards, Wenallt, Aber- i dar. Llywyddwyd yn hapus gan yr Hen- adur E. H. Davies Y.H., Pentre. AgoTwyd y cyfarfod gan y cadeirydidi a dih-nwyd ar yr haxmoneg gan Miss Bessie Richards, Aber- dar. Y te,styn oedd, HCymru yn y Ganrif o'r Blaen." Cyfeiriodd1 Mr Richards, yn nghan-1 ol mynych gymexadwyaethati, at sefyl1 fa. gyrndieithasol, moesol, a' chrefyddol y cyf- i nod pwysig hwnw. Profoddl gynydd arnlwg drwy weithgarwch y werinl bobl yn nglyn a symudiadau dai onus. Cyflwyn wyd y ddeu-1 awd, "Dring, dring i fyny/' gan Mri. B. Devonald a W. "Davies. Enillodd ymdr.ech- ion y ilaxlithyddi ffafr Mri. John Rees (brawd Alaw Ddu), B. Devonald, John Jones, ac ereill wnaeth eu gwrando. Gwnaed y cvniulliad i fyny o foneddigesau a bon- I eddigion o ddysg a, dydanwad. -0-- -v. Llamvyd arM y Ton a'r rhai cylchynol dydd Ian diweddaf gan ruddfanau perthyn- asau ai chyfeillion y ddiweddar chwaer Miss Mary Davies, 26, Whitefield road, drwy iddi losgi i farwolaeth prydnawn y dydd a nod- w) d.; Cafd'H en ma-m- achlvsuri fynd i'r lloft, 1 C1 thra yr oedd, Mrs Davies wrth orchwyl o dxefnu yno, bemiir .iV n>erch anffodus gael ffit, nes cwympodid ar y tan. Cyinerodd- ei diilad dan, a llosgodd raor ddychrynllyd fel y bu farw mewn ychydig amser ar ol hyny. Dywedir fod ei hysg>rechfe}rdd yn doxcalon- iii'S a chalon-xwygol; ac achosodd hyn, deim- ladau drylliog i'w mam ac ereilL Gvvxiaed yr hyn oedd bosibl er achub ei, bywyd, ond marw wnaeth feI. y dywooyd. -0- Gwelodd yr ymadawedig 34 o flwyddi, a merch ydoedd i'r diweddar lvfI Wilham Davies, gynt Penvdarren, ger Merthyr. Bit ef farw ddeng mlynedd ar huga'tn yn 01 gan adael gweddw (Mrs. Francis Davies) ac am- ryw o blant alaru eu colled. Plant ereill iddo ydynt, Mrs Esther Thomas, Whitefieiu road, Ton; Airs Stafford, Poarthj Mri. Tom iJavies, Cnurcn road, ion; a ivawara Davies, yr hwni sydd gartref gyda ei fam. Aelododvdi Miss Davies yn addoldy Bethesda, A., yr ardal ai enwyd olaf, a pherthynai i deulu parchus ia-wn. Cydtymdeimlir yn ddwys a hwynt yn eu dwfn hiraieth ar ol un oedd anwyl iawn yn eu golwg a'r cymydog- z;1 ion. --0-- Gadawodd y diweddar Mr Rees Rees, tanwr tanddaearol glofa, y Gelli, weddw ac wyth ar ei ol. Cafodd ei ddiwedd rhai misoedd yn ol yn y lofa tic hod, Cawn fad y Mri Cory a'i Frodyr, sef perchenogion y gwaith, yn bwriadu caellle i ddKvy o'i ferch- j eel bychain yn y Muller's Home, Bryste. Canmolir eu gweithredi yri fawt, gan y cant | yno fanteision addysg uwchraddol mewn Ilawer ystyr. Bydd hyn yn ysgafnhau gofal a thra,ul i'w mam alarus a pharchus, Maent yn deulu sy'n hoff iawn o'u gilydd, a bydd! yr ymadawiad yn un Ceded i'w oddef er yn fan- teisiol iddynt. Perthynant i eghvys Bryn Seion, Gelli, a gwyddom fod y Parch. J. Gwenffrwdi Evans, eu gweinidog, wedi gwneyd ei oreu dtrostynt yn eu galar ar ol tad na welodd un rhwystr yn ormoo, i'w orchfygu er mwyn cyswx ei wraig a'i deulu. .¡ --0-- Dydd Sul diweddif, Chwefrox zil, cynal- iwyd cyfaxfodydd! yn nglyn a, Sefydliad Affri- canaidd Colwyn Bay, yn addoldai Moriah, Pentre; Nebo, Ystrad; a Hebron, Tom Cy- merwyd rhan ynddynt gan y Paxchn. T. Davies, Anthony Williams, a E. W. Davies, ac ereill. Siaradwyd, canwyd, ac aexodd- wyd yn ystod y cyfarfodydd gan Mr Josepli Morford,sef un o efrydwyr y sefydliad uch- od. Daeth tyrfaoedds yn nghyd, a chafwyd adeiladaeth wrth glywed sylwedd 01 amryw- iaeth. Casglwyd at Drysoifa. y SefydHad yn mhob cyf a.rf oct -()- Nos lau diweddaf, cafodd aelodau cor: eghvys Sant Pedr, Pentre, fwynhad swrper drwy haelioni a charedignvydd eu hedmyg- wyr. Yr arweinydd chwaethus yw Mr R. W. Griffiths, un o athxawon cynoxthwvol Ysgol Ddyddiol y Ton. Cymerodd y wledd le yn ysgoldy perthynol i'r eghvys uchod. Treul- ivyd noson ddted-wydd, a daeth nifer luosog yn nghyd er dangos eu boddlonxwydd yn ngweithgarwch y cox a'r arweinydd. -:0: T

MOUNTAIN ASH. —0— Dyrchafiad. Y mae gweled dyn yn myned i, fyny yn y | byd yn. beth dymunol dbos ben. Yn hyn o beth caw-som le i deimlo felly yn nyrchafiad Mr W. Morgan, axolygydd yn nglofa y Deep Duffryn, i fod yn brif-arolygydd dan gwmiii Rhymney. Y mae Mr Morgan yn frawd i Mr Morgans, Ysw., U.H., goruchwyJiwr tirol i Arghvydd Abexdar. Brawd arall iddb yw Mr A. Morgans, Prif-athraw yn yr Ysgo) yn .Pontypridd^ ac un arall, sef y Parch. E. Mocrgans, ?erJ £ lox jert&w €a^j-j dydd; felly, fe welir ei fod yn ftanu 4rS da iawn. Y mae Mr W. Morgans wedi bod a cynal dosbarth mwnawl yn nglyn a Mr Y S. Davieis yn y lie hwn, a Ilawer iawn o dii_ r»ion ieuainc wedi derbyn addysg yn y cyf :riad hwn oddiar eu Haw, a bydd colli Mr foxgan o'r lie hwn yn, golled fawr j and hyderwn y cymer y Rhymniaid fantais o hono yn y cyfeixiad hyny. Y mae yn ddyn tawel, gostyngedig a chymwynas^ar. Y mae Mrs Morgans hefyd yn wraig rmweddol a gallu- og fel perdonyddes; bydd ei cholli hithau dn plith yn golled fawr, Ot."1d gan mai i, well ac uwch sefyllfa y maent yn mynoo, nid yd- ym yn triistau, ond yn hytrach yn llawenhau, gan dtJymuno pob lhvydldiant iddynt yn eu maes newydd. Ein dymuniad gwiriorjedd- j ol ni ydyw, "Uwch, uwchach yr el, a drung- ant i gadair angel." --0--

Cymdeithasol. Mae yn blesex mawr genym allsui dweyd fod Ilawer iawn o gymdleithasau dyngarol yr ardal hon yn gwisgo gwedd lewyrchus a oa iawn. Y mae yma ddwy Babell Rechab- aidd, yn 1 luosog eu rmf, ac yn¡ gryf eu try- sarfeydd. Cymdeithas Dcfirwestol yr Eg- ghvys hefyd sydd yn anrhydeddus ei rhif a i thxysorfa. Y Bugeiliaid a, Chymdeithasau y Glowyr yn nglyn a.'r gwahanol lofeydd hef- yd yn gry fi on. fel y mae y cyfrif-archwilwyr yn gallu dwyo tystiolaeth dda am danynt oll ar ddechreu y flwyddYn. hon. Mae hyn yn gysMr i'r aelodau, ac fe ddylai fod yn sym- byliad i ereill eta ymuno a liwynt ex daxpaxu ar gyfer y dydd blin-, -0--

L lenyddol Yn llenyfcMol y mae yr axdal boblog yn dal ei thir yn dda, iawn. Yn ystod yx wythnos ddiweddaf, cyna»wyd cyfaxfodydd Itenyddol yn Bethlehem, capel y Methodistiaid Cym- 7n -T reig; yn Providence, capel yr Annibynwyr Seisonig. Yr .oedd y lleoedd hyn wedi eu gor!enwi, a mwynhawyr o'r gwieddoedd meddvliol oedHent i'w cael yn y lleoedd hyn. Yn Festri y Rhos, nos Lun dnveddaf, cyn- aliodd- cor plant yr Rhos ac ereill fuont yn eii cynorthwyo ddechreu yfiwyddyn hon. i ddwyn oddiamgylch. y gantawd, 'Play Mates' ag a berfformwyd ganddynt mor ardderch-, yn ol yr argoeli on, bydd hon yn itn o'r rhai occident wedi parotoi yn helaeth, a'r given- au wxth y byrdclau roor helaeth a hyny; fel rhwTIg pobpeth, cafwyd prydnawn hwvlus, dyddorol, a cia iawn. Dywedaf eto y dvlai yr eglwys hon- fad yn falch iawn- o Mr S. Powell, yr hwn sydd! wedi gweitMo mor eg- niol gyda'r plant. Aed rhag ei fiaen. --0--

Cvnffhexdtiol, } Y mae cor Bethania, dlan arweiniad: Mr T. Glyndwr Richards wrthiynibrys-urynparotoi yr oratorio "Ceridwen" gan Dr. P?:rrv, ac yn bwriadu ei pherfformio hi dd'wed.d v mis- hwn. Mae-enw T. G. Richuds yn ddigon' o sicrwydd y bydd yn werth dod o bell ac agos i'w clywed, --0-

Eisteddfodol Y mae y pa.rotoa.dau ar gyfer edsteddf<>d yi Pasc yma, yn myned: Ylli mlaen yn dda, ? yn oJ. yr, axgo-elicn bycTd hon yn un o'r rai mwyaf llewyrchus. Y mae galw1 mawr a bob j cyfeiriad.,am. y "programmes."

• :ot BURRY PORT. j -0-- Cyngherddau Liwyddianus. J —•— Nos. Sad-^vm a nos Fawrth, Ionawr 2sa'in' a/r zSam, 1902, cynaliodii eglwys Caxroel, Pernbxe, ei chjngherddau blynv-ddol. Yr oedd y gyngherdd g)-TTtaf yn y Capel, y Parchedig J. H. Rees, eu gweinidog, yn llywyddu. Er -fod yr hini yn anvy daeth yno yn mhell cyn dech- reu, dorf o bobl o bell ac agos. Wedi ar- aeth fer ond yn hyn:od; bwrpasol, galwodd y cadeiry dd ar Mx Roberts, y perdonydd, i gychwyn trwy gael unawdl ar y berdoneg, 3-n dilym gan Miss Thomas,, Llanelli, Gipsy Maiden I." yn dderbyniol dros ben. I gan- lyn hyn cawsom garni penillion gy7da'r delyn- gan yr adn-abyckius ac enwog ddatganw* Eos Dar, a'r telynor Mr Tom Brvant yn t}-nu'r tanau. Yr oedd hyn yn newydd-beth yn yr ardal, ac nid: bychain oedd y mwyn- had. Cawsant dderbyniad gwresog, a buont hwy a'r dorf yn gyfeillion agos trwy y nos. Mae y ddau gyfaill hyn yn deall eu gilydd yn arddercnog. Mr Evan Evans, Morriston, oedd y 'basser' i fod; ond methodd a dod trwy ei fod! yn glaf; ond daeth. ei frawd, Mr David Evans, a llanwodd ei le yn gampus. Bu Mr Rees, o Brurry Port, yn chwareu y crwth pi feistrolgar. Canodd Cor y Capel, o dan arweiniad Mr Tom Williams ,Blaen-y- berllan, yn deilwng o'r ganmoliaeth uchaf, yn donyddiaeth yn hynod Ian, a'r arddeall yn orphenedig. Yr oedd y boneddigesan yn edrych yn hardd. Hon oedd y gyntaf o'r ddwy gyngherdd, ac nid wyf yn meddwl fod, neb w^i ei siomi. Canwx' "Hen Wlad fy Nhadau'' i ddiweddu, 'Eos Dar yn arwain. Nos Fawrth canlynol, o dan lywyddiaeth Dr. Williams, yn y Parish Hall, cymerodd yr un cwmnii ran oddigerth fod Mr Evan Evans yn bresenol y waith hon. Yr oedd yr ystafell wedi ei gorlanw, ond cafwyd gwrandawiad a thrén rhagorol—Mrs Thomas N-n,c,am cystal ag erioed, a.. Mr Evan: o Dreforris, yn cael derbyniad calonog hawdd oeddi deall ei fod yn dioddef oddiwrth effeith- iau. anwyd, Ni fu canu penillion yn yr ax- dal trwy wybod i mi o'r blaen. Ond gwn, Mr Gol., mai raid dyma y tro olaf. Yr oedd yr Eos yn ei hwyliau goreu yn canu yn ar- dderchog, yn gorfod ufyddha-u i, ail-ganu; a thelyn Hen Walia i'w chlywed vn ei man goxeiu-sicr fodi Mr Tom Hnatit yn delynor o'r fath oreu. Bu raid: iddo yntau, hefyd, ufyddhau i ail-chwareu. Canodd- y cor hef- I j1j¡ yn gampus y nos hon. Gobeithio y bydd ¡ iddynt h\vy a'u haxweinydd i ymserchu yn eu gib'-dd a chadw mewn dyfal ymarferiad, ac eiddunwn yn yr agos b3,dd yn ofynol i'r coxau cylchynol i fod 3m ofalus, neu fe coxau cylchynol i fod yn ofalus, neu fe enilla y cor addawol hwn eu llawryf oddi- armnt. Rhoddodd Mri. Roberts a Rees ar eu hofferynau y berdoneg a'r crwth, fodd>- onrvydd mawr. Talwyd y diolchiadaiu, ar- ferol yn wresog, a phawb yn dyheu am glyw- ■ed 3- delyn a'r hen, ganu yn fuan buan eto. Fel hyn cana'r Eos: Yn M lu-mbre mae'r merched glana, Yn M lu-mbre mae'r merched glana, 'D'oes o;u gwell o fewn hen Walia, Hwyr a boreu maent yn gwenu, 1 Nes denu'r llancrau oil i'w caryk I Hir gofir am gydan fr penillion vn ol dull y I>e, Llon^farehwi! T^aiiroel a7j gweinidog gweithgar a,r Iwyddiant diail eu f yad>^rddau. a theiml vm yn ddioJchgar idd. ynt am ddod aJr delyili S. chanu peniffion j'n hardal. Metus, moes eto, :o: —• yien Ardafyddf. ¡

NODION 0 RHYMNL -0-- Croesaw I Hawddamor! Henffydd \VeIl f < Ardderchog Brogram Eisteddfod Cadair Gwent, Rhymni. Heddyw, dyma, ef wedi dyfod o'r wasg i "wyneb haul—Bygad goleuni." Mae ar ei. vyneb hardd dri thraethawd--un ar 'WreidcEoldeb," a thri gini i'r goreu. Ceax cvTnaint a hyny o wreidd- ioldeb am dri gini, os na cher ^chwan- eg ns."r testyn. Maa yma ddtu gmi am farwnad i "Ganon," ac amryw ereill Ifai hyd at yr englyn Unodl Union, testyn yr hwn I sydd yn edxych fel atodaad i destyn Englyn Eisteddfod Genedlaethol Merthyr Mae testyn v gadair gerbxon er's tri cbwaiter blwyddyn, sef "Gwlad G-A-ent." Myrnvy y gehrir hi yn awr. Rhoddwyd yr enw Gw-ent i wlad yr Essylliad gan y Rbufeindaid, sef Gwlad Duties Gawl, am ei bod mor bryd- ferth i)n dyffrynoedd, ac rnor gv-foethog ei mynyddoedd mwnawl. Gwlad dyffrynoedd Wysg, a'r Gwy,. a'r Fymvy—gwlad "Bord Gxon" Arthur—gwl aid! Esgobaeth gv-ntaf Sent Dewd—gwlad Ca.rtref Ifor Hael—givlad Cas- telli Monmouth, Caerwent, Radian. Fermi, etc.—gwlad chwareule Cilfarh Hafren—a gwlad y disgwyliwn awdl fendigecSg ami Bydd cadair dderw gerfiedi^ i'r goreu, gwerth pedwar gini, a. thri gmi o wobr. Bycd Nathan Wyn yn eich pwyrso feixddiori. a chwi addefweh nad oes gnro arno am fam a. chydwybod-~y ddau beth i woeTd b<rn- t iad. Pe bai ei frawd, Dyfed, neu ei gyfait1 j Bnnfab, vn ei dafnl, ni chelent 000, eu pwy sau. Mi weddiaf fin-au am: i..chwi gael gwiith v duwiau gyila Gwlad Gwent, ac hefyd air: duwiau gyila Gwlad Gwent, ac hefyd air: nodded y seintiau rhag i chwd wn*eyd "CW111- bwlet o'r Canon. Ehdai y rhan gerddoroi i gyfrroi corau ac arweinydtdioo Gwent a Mor- ganwg. Mae £30 i gor cymysg am ganu, "Senli Out Thy Light" (Gounod), yn uchel yn y farchnad. Eto, ^20 5 Gor Meibkm am ganu: "Monks War Song" "Dr. Pairv. yn g)'dweddol i gorau g">,ychicn./ Wrth gwrr, bydd Cox Meibion envrog Rhjtnni yn gada-ei tomen ei hun eleni i geiliogod dyeithr i ganu ami. Byddi Francis'' Lloyd, Mus. Bac., ac arwr dau gant punau Merthyr yn cydi-dafoli. Bydd yma dair -A-OUT i fecn- 7 gyn y cyrn pres. Mae yn bryd i mi adael yr Eisteddfod ymca. a myn'd at rywbeth mwy svlweddol, yw shap gwep ambell un, mi debygaf. Y. el, fe awn i'r capel. Yn ddiweddaJ", rhoddodd eg- lwys Brynhyfryd alwad i Mr B. S. Evsns; Cofeg Trefecca, i ymgymexyd a bod :11. fugail ibraidd1 y Bryn. Bu yr alwad yn effeithiol, ac yntau wedi ad-daw esgyn y Bryn at y praidd ar ddiwedd tymor y Cofcg hiir-ddydd haf—adeg ddymunol i 'fugeilio.' Un o blant Cwmaman, Aberd«ir, yw Mr Evans, ac yn debyg o ddyfod: yn un o IihoeI- ion wyth" y doniau gynt. 'Dymunaf ixxidi o saw calonog iddo iRhpnni a dymunaf fe,n,lith y nef ar y briod-as. Mae y Cymdeithasarj, Llenyddvl Jl1 fy y ac iach gyda ni drwy y rhew a'r eira, Yr wythnos hon a'r wythnos ddiweddaf, cafodd Cymru Fydd Camo gyrddau llwyddianius. Daxllenodd Dewi Camo- ba.pyr- galluog ar "Berthynas Addysg a Chrefydd," a JIra T. Jones, bapyr rhagorol ar "Rnskin," dan lyw- yddiaeth y Parch. T. Powell. Cafodd Cym- deithas y Llyfrgell noson hvyl ic^, dan fv-V- yddiaeth Mr A. Finch. Yito yr oedd Mr Elias Jones yn ei hwyliau ar arddull ysgrif- en wyr Hanesy^ddiaieth; a di Ivnw\_d ef gan Mr Curtis, Mr Conway, a Mr" Octavius Evans, etc. w Dyma englyn doniol welais pwy ddydd i'r meddwyn. Idwydfryn Hwfa yw yr awdwr Fe losgaist dy fol a wis.gi-cysgai st Uwch- casgen o frandi; Ddiwrnod tost ddaw arnat ti- a H el esgyrniJw hail losgi. Owain Glyndwr.

-:0:- TYLORSTOWN. '0-- Nos Fawrth diweddaf yn nghapel Eben- ezer, cynaliwyd cyngherdd ar radd uchel Yr oedd cynulleidfa ardderchog we ii vk- gynull yn nghyd, yradeiliad yn orlawn amser cyn cychwyndad y gyngherdd.. Cymexwyd y gadair gan D. Morgan, Ysw., mewn modd dieheuig, a chymexwyd rhan fel cantorion yno gan yr enwogion canhmd: Sopxano, Mara May John, R.A.M., Pentre; contralto, Miss Dummex Llanelli tenor, Mr H. Afanfiyn Hill, Cwmafon; bass, Mr LL R. liowen, Abertawe; cyfeilydd, Mr David LloydT Tonypandy. Gwnaeth yr oil o'r cantorion eu gwaith yn ganmoladwy ac yn dderbyniol dros ben gan y g3 nuilt-idfa. Arferir cym) y cyngherdd yma yn fhmyddol, a (hVedir fod y cyngh-erddau gorphenol yn dda, ond rhaid cyfaddef fod hwn yn coroni yr oil 0 honynt; a chawsom ganu neillduol o dda, a chaneuon clasurol a chwaethus, triawdau, vSeuawdau, a pherwarawd. Os oedd bad yn bod o gwbl, cred-em mai rhy fach o Gymraeg oedd gan y cantorion. Cofied y cyfryw am hyr n y dyfodol. Ar yr un pryd, gallwn cysUolaethu i'r cantorion a'r cyfeilydd wneyti eu gwaith i foddlonrvr -M, ac wedi gadael wn ddim, na bydd y cajit rion crybwylledig hyn yn cael dyfod vrrut eto \n fuan," LIor- g)-i'archwn brodyr y am ddwyn y fath wledd i'r He. Un Oedd Yne. -:0:-

CWIsIAFON. --0-- Organ Recital. 0 --{}- Mr Gali LIawer o ddyrsgwyl sydd wedi bod yn mlaen gan garwyr cerdd dyffrynAfan am noson agoria11 organ newydd capel y Tabernac], M.C. Fel 3rx ydym wedi hysbyfljl bA'S'i yn flaenorol, fod! y frawdoliaeth eglvrjB Tabernad w^edi anturio i'r anturiaeth o gaiI organ costus gwerth oddeutu chwech raflt o bunau, a'r hwn sydd wedi cael ei wrsejlfl gan Conarcher au Gwmni. Yr wythngB cyn y ddiweddar, cwbllia^yd. yr offeryn; a nos I an, Ionawr 23am, cawsom y fraint a'r anrhyd^dd o weled a chlywed- agof- iad yr organ, Bu pob! dda y T abermel mor ffodus at sicrhau gwasanaeth un o'r organwyr gcxaf y wlad i chwareu y jioscm agoriado'l, a hyam ydo-edd y borK-Tldwr Dr. Peace, St. GeorgjPs Hall, Lerpwl, yn cael ei hii-A o gan Gar y Capel, dan, arweiniad Mr W. John, :IT soloists ydoedd, Soprano Miss S. M. Lewis, R.A.M., Ebbw Vale; bass, Mr LI. R. B(% Abertawe, Ni fu a/led ad Tabexnac] mor ilawn usM mvy Ua\1u beth iyrwag, na'r noson yma— daeth pobkjef-ld o bob gv'm.'dogaeth oddetflt* pymtheg milldir o gwmpas er ckwed yr agoiiad. 'Roedd chwareu Dr. Peace vn wx 'd eat' i bawb a. dda-eth yno, yn arbenig t'r rhai hyny ag sydd yn medru chwareu jr organ. Gwefreiddiwyd y gynulleidfa favrr ganddo ar amryw ddaxxi a chwareoodd, niec gyru dynion i arswyd. Dios, Dr Peace oedd y brif sexen ar y noson gr}Tbv ylledig. 'Roer' ef ei hun yn werth y tal am f)-r.t-d i fewn. Gwnaeth y cor ganu amryw o gydgajiau, (:tarir arweiniad Mr W. John, yn gyimdrol iawa, Nid oedd; y cor i fyny a'm disgwyliad; g'at- asent fod yn ilawer gwell. Yr ydym wedi cly"oo hwy yn xhagoxi ar yr hyn y cavrsoia y nosonyma., er hyny, dangosasant ol llmJr hefyd. "Nid cIa, lie gellix gweU." Cymerodd y soprano yn bur dda gan v gynulleidfa, can- odd- darnau chw*aethus, nid fel vr 37dym cael 3-n bur ami gan gantorion, sef vr ysgafn, a hyny ter rnwm cyrha.edd "encore." Na, canodd hon "Entreat me not to leave thee" (Gound); "I will extol thee" (Costa); a chafodd ei hencorio ar yr olaf, a. chawsmn ganddi, "Serenata" din's fel encore. Cam- tores ofalus, melus, ac effeithiol yw Miss Lewis. Am y basser, sef Mr L. R. B<t,?«i, yr oedd ef fel arferol, 3m wir dda, Mae gan hwn la,is bass organaiddi; ac fe ganorM y noson hon yn dda ac effeithiol, nes gwnev*! ei hun- yn wir dderbyrtiol gan y g^nidleidfa fawr. Ei unawdau ydoedd, "Dreams of Angels" (Piccolwrnmi); "O Ruddier than the Cherry" (Handel), ac fe gafodd: ej en- corio yn diiibexswad ax yr oJaf; a cliawTsoai fel encore p.-ft*'do yr u:;>awd deimladwy hono, "How willing my patternal love'' o "Samson," yn effeithiol dros ben. Credwn fod yr oil wedi bod yn lh\yddiant perffaith. ac yr ydym yn dysgrtyl clywed fúd elw gwych wedi ei wneyd f/r "organ adrodd- lariat" Gobeithio fod ehv da wedi ei vvne-vd—dyna ddvmuniad Caxwr CerdSL :í)

YSTALYFERA. Drdc1 Sul, lonavvr y zdain cyfised, yn nghapel Wern, cynhrdiodd, deiliaid Ysgol Sabbothol, dfeu gyfarfod chwarterol, mewn adrodd- a chaxu.. Llywydtivyxl gan y gwtin- idog, y Paæh. J. Davies. Gohgfa RI- dderchog oedd gweled fath dorf o blant a gvvledd fiasus oedd eu gwrando yn ad-rodd mor groew ag egiu-r. ac yn canu mor s wynol a hyfrvd, nes y tefer.la p;twb mai cia oedd bod 3-no. Carem Iongyfarch y brawd 1e11- anc Willie Davies. yr arolygwr, am ei ffydd- Ion:1eb ai a e'ior plant gyda'r adrooè- iadau. ac i'r brawd E. Telorvdd Nichcfes, am y fath wledd yn arwain y plant gyda'r canu ac hefy-3 am y datganiad ardderciog gawsom gan y lirawd h"n 0 "Can Olaf Tod- no." Diolch am ambell un fel yma Y11. ban:1d bob amser i rcyldi ei -waasnaeth gyda'r ach.c. goreu. Er fod Mr yn derbyn g. wadau iDY-nych i ga.nu ax hyd- a lledi y wla- m'd yw er hyny yn annghctfio ei gartref-x ardal i roddi ei wasanaeth. bob amser ir achcis goren. Chwaneuwyd ar y pipe orgsn gars y brčd ieuanc gobeithiol Mr W. D. .t, F 2' Clee, yr hwn sydd a dyfodol øSb-aer "Û 1 flaen fel organydd. Da eaion genyf oedd gweled yr athrawon a'r athrawesau mor ffyddlooi yn mhlith y plant, yn dangos fod ganddyn* gakai at y gwaith felly, mvrvtiha- wy 1 un o'r cyfaxfodydd mwyaf blasus y btrm ynddynt erioed. Meliis, moes eto.