Papurau Newydd Cymru

Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru

Cuddio Rhestr Erthyglau

13 erthygl ar y dudalen hon

Advertising

Advertising

---... YR WYTHNOS.

Y "GENINEN": IONAV, R.

Newyddion
Dyfynnu
Rhannu

Y "GENINEN": IONAV, R. -c- DyAvenyddi gweled "Ceninen'' gynrtaf y fiwyddyn yn ymduangos mor iachus ac mor flasus hefyd. Ceir yn y rhifyn hwn fwy nag arfieir o tartnyglau dyxidorotl—rhai a thipyn o "fyn'd" ynduynt, ac nidi rhai mwsoglyd a sychiotn. sgrif benigamp yw eiddo y) Parch. W. P. Williams, Glandwr, ar "Yr ochr arall i'r ddalen." V mae yn hon beleni chwerwooa i rai o honom sydd yn rhy barod; i gredu nad oes dim da, i'w gael y tuallan i Gymru. B.uwyd yn credu nad oedd gwlad: hafal i Gymru am, eu beirdd. Ond mae y grediniaetii hon bron a gwisgo i ffwrdd, a hyny am fod y beirdd Cymreig eu hunain yn dyiod i wybod' yn amgenach. Bu ein can- torion yn credu nad oedd modid curo neb o honynt gain neb y tuallan i derfynau Cymru. Yn wir, bu cantDTiolli y De yn credu mai yma yr oedd Rhagluniaeth fawT wedi magu yr eosiaid a'r llinosiaid: i gycL Ond cafwyd agoriad llygaid ar y camsyniad hwnw cyn belled yn ol ag Eisteddfod Birkenhead, pan y curwyd corau y De am y waith gyntaf gan ganto,rioa yr Eryri. Yr oedd y Cymiio Gwyllt bron hyd at eu gylymi: o henvydd: y tro a ddaeth air bethau yr adeg hono. Er- byn hyn, mae ein cantoricn yn gorfod. ed- rych ar ein prif wobrwyoni Eisteddfodol yn myniedi o'u gafaelion dros Glawdd Offa. Credir hyd eto genym mai yn Nghymru y mae pregethwyr goreu y byd. Ond hyn sydd yn rhyfedd nad ydym yn talu iddynt yn deilwng, os yw eini crediniaeth am eu gallu- oeddi yn gywiir. Pwnc mawr awdwr yr ys- grif yw y ffaith nad ydyw yn un enill i Gymro ei fod o hiliogaeth Adda Jones, yn hytraich nag o Adda Smith. Yr ydym yn bloedddo ac yn, ystyffaglu am Gymru a Chymraeg pan nad ydyw yr un hwylusdod i ni enill ba,ra a chaws, heb son am. hyrwyddo ein ffyrdd i ddyfod yn filiwnwyr. Dylai yr ysgrif hon gael dairlleniad maowl a dirag- fa,rn. Dagon tebyg y bydd rhai yn barod i flingo yr awdvvr am ei syniadau, and ni ellir byth ei gyhuddo o ddamiguddio, y gwiricn- edd. Mare wedi gvvneyd gwasanaeth mawr j i'w genedl yn hyn o ymgais i dynu y cen oddiar ei llygaid. Os ydych am ysgrif ysgol- heigaidd, ac yn diferu o frasdier duwinyddol, cewch hyny yn eiddo, y Dir. Probert ar "Dyn;: Corph, Enaid, ac Yspryd." Pvy yn well nag Ifaxuo i ysgrif enu ar "Lenyddiaeth Cym- ru hatner ola'r ddeunawfed ganrif? Ceir yn hongipolwg ar lenyddiaeth y cyfnod hwn-w, a dtdim and i chwi roi tro i Lyfrgell Caerdydd, dengys Ifan > y cwbl yn rhydd ac yn ,thad. Mae Dr;i; .i! wedà, ty,ilu rhagorol o "Cyaifaen." Bardd' rhagorol oedd, efe. Yr oedd rhyw wylltineb dJdyfn- I oedd efe. Yr oeddi rhyw wylltineb ofn- dywyllwch y "bardd newydd." Prudd yw medidwl fod Druisyni, yntau yn ei fedd exbyn hyn—y diweddaf o'r beirdd i gwympo. Nid yw Emrys ap Iwan wedi anobeithio am gael tsren a dosparth ar yr Iaith Gymraeg. Ceir llawer iawn o addysg yn 'ei "Wella Gwallau", ond ofnwyf nad ydyvv yn gvvneyd dim, ond llafurio yn ofer yn y cyfeiriad hwn. Doniol dros ben yw "Arwest Cwm Ifan," gan An- thropos. Hanes beirniad yn myned a,r goll wrth fyned i ben y Mynyddi Du i geisio "hollti blewyn" rhwng dau ymgeisydd ydyw. Ychydig o feirniaid fuiasent yn cyroeryd cymaint o drafferth i foddloni cydwybod. Mae yr helynit hwn agos mor ramantus r.g helynt Dewi Alaw pan gollodd ei feirniad-1 aeth wedi colli v tretn a, cholli, y ffordd er's llawer dydd. Ond nid pob beimaad allasai ddyfeisio cystal esgus a Dewi. Ysgrif rag- olrol yw eiddo Eilir ar "Arferioni o Defion Cymru." Gwelodd darllenwyT y "Darian" hon yr wythnos o'r blaen. Dywedwr gwir- ioneddau heilltion yw Eilir, a mawr Iwc iddo i wneyd hyny etc. Wrth weied yr hen ben- illiom sydd yn yr ysgrif, daeth amry.. o'n cyfoedion i fy nghof-hen rigym.au plentyn- aidd, ond yn 'epic poems' i ni pan yn blant. Nodbdd Eilir y blaenaf: A-- weiais ddwy lygoden Ya Jlusgo 'coach' yn Hawen, 0 Gaesrfyrddiini i Gaerdydd^ A llestri pridd a haIen. Dyma ereall: Mi welais didwy gabitsen Cuwch a chlochdy Llunden, .A' deud.ideg gwr yn hollti'r rhain 0 ddeudd,eg gaing ar hugen. Mi welais Twm Shon Catti Yn pasio heibio'r Coety, A'i gaseg las a'i gyf rwy gwellt A'i fola 'jest' a hollti. Mi welais peth na welws pawb, Y cwd a'r blawd yn ecrad; Y frain yn toi ar ben y ty, A'r pia'n dal yn arad. Gallesid chwanegu yn ddibaid yn y cyf- eiriad hwn. Buasai yn ddyddorol cael casgliad o'r hen rigymau sydd ar lafar gwlad. Ond gadewch i ni fyned rhag blaen. Mae D. Griffiths, Bethel, yn paxhau ei "Adgofion Borenu Oes," a Hywel Tudur ei "Adgofion am Eben Fardd, ac ereill." Ceir yn ysgrif Hywel Tudur gipolwg ar amryw weddau yn mywyd Eben. Fardd nad oedd yn wybyddus i lawer o'r blaen. "Twm o'r Nant" sydd destyn blasus i bob Cymro, ac mae Ben Davies, Pantteg, yn ei drafod yn ddeheuig. Bardd y Werin oedd Twm, ac nid oes ei ail wedi codli, yn Nghymru hyd eto. Yr oedd yn adwaen y natur ddynol i'r dim. Yr ydys yni parhau i amheu awdwr- ia,eth Chwareugerddi Shakespeare, ond nad oes un amheuaeth am chwareugerddi Bardd y Nant. "Dydd Bam ar y Beirniaid" sydd destyn ofnadwy, ac ofnadwy yw hi hefyd, ar ryw beirniaid yn yr ysgrif hon. Gwaath an- hawdd! yw deall rhai dyfarniadau pan welir y cyfansoddiad buddugol. Pe ceid mwy o ysgrifau tebyg i hon, byddai yn hawddach cysooi pethau. Yn mhlith yr adran. fardd- onol o'r rhifyn) presenol, nid oes .un deroyn maith. Can bert yw eiddo Edward Foulkes air "Ddyfodiiad y Gauaf i Eryri." Dyma ychydig bentmion: Ciliodd gwawr yr haf a'i dyfiant, Bob yn dipyn sobrodd nwyfiant, A rhwng llonydd gangau'r llwyn, Clust ymwiiiemdy gotsteg mwyn. Y no nid oes mwyach gerdd;, Yno niiid oes deilen werdd, Ond y melvit ddail a'r llwydion Yn pendwmpiau m.ewn breuddwydion. Nes daw Tachwedd a'i ddryghinoedd Megys ymgyrch cwr byddinoedd, Gauaf certh, a'i nerthoedd mawr I anrheithio llwyn a llawr.. I b'le ciliodd haul y nen? Huddlen hrudd y sydd uwchben; Prudd ywr ddaear, prudd yw'r llwynau, Darfu'r WelIlJ oedd arnynt gynnau. Gwelir weithiau sarug fulfran Unig uwch y llyn yn hadfan, Yna'n suddo dan y dwfr Fel rhyw adyn athrist, llwfr. Byr birydnawnddydd, yna'r nos Heb na lloer na sereii dlos; Swn fhyw wbain gan y gwyntoedd Try yn nh'wllwch y mynyddoedd. 'Eto gwelaf ar y llethrau Yma, acw, belydr gplau,— Yn y cwm ac ar y bryn, Ambell lygad siriol, gwyn. Goleu lamp neu ganwyll sy Acw'n dawel mewn rhyw dy, Lie mae teulu mwyn a llawen Odid gyda'r gan a'r awen. Celir yma luaws o englynion medrus gan rai o englynwyr goreu ein gwlad. Cyhoeddir Cenin,eni Gwyl Dewi fel arfer. Y sawl sydd am ddferbyn hon, byddai cystal iddynt anfon at y cyhoeddwr ar unwaith. Ni ddylai neb fod heb weled y Geninen Goffawdwriaethol. BRYNFAB. I

1 -:o: 1 CYMDEITHAS GORAWL…

-:0.:-j CANLYNIAD ATAL GWEITHIO.…

HAWLIO DROS £ 70,000.

AT AELODAU CRONFA GYNORTH-WYOL…

-0-. Y DARFODEDIGAETH.

-:0:-BARGOED.

HEN iVALlER CARE DIG.

MOUNTAIN ASH.

Advertising