Tarian Y Gweithiwr

Cristionogaeth a Machiavel- I .{'. L.ü Maeth. Wrth c-dychwelyd at y pwnc adewais ar cei haner yr wythnos ddiweddaf, dichon mai y petb goreu i mi fyddai rhoddi amlinelliad o'r athroniaeth foesol wladol sydd yn lef- leinio Cristionogion Prydain y dyddiau hyn, ac yn myned o dan wraidd dysgeidiaeth Iesu o Nazareth. Ganwyd Machielli yn Fflorens, Eidal, yn y flwydflyn 1469, ac yno y bu farw yn 1527. Pe dd, wedir ei fed yn amddifad o ddynol- iaeth ffine. ac yn a ;ored pan yn ieuanc, ac ytl noeddu ar iV u cynllwyn dichedion pan yn hientyri, tic yn trwn gwir dd o haft y dyddiau oerau d, bydo1, a hunan-duoeth hjny. hu yr- ehwareu rhan 9 n Ngweriniaeth Ffl > ens, ac mewn amrvw swyddi ynddi. megvs ysgrifenydd a Hys- genadwr. Nid oedd Tre''edi:?aethau i r Weriniaeth, neu fe fuasai yn fwy o batrwn o ysgrifen- ydd pr<. send ein TretVdigaethau ni. o-j odd hau Luthe, vn dw haul ef fachludo; end er cymairt gwres pelydrau hwnw, yr oedd calon gded y hen wr wedi hen galedu dan blvgion oerion ei dywyllwch, *i athroniaeth foeso!. wiadohoer, a dideim ad, fel yr oedd yn anmhosibl i haul Luther doddi calon galed Machiavelli. Na, ni theimlodJ achiavelli awydd am wrando lIais Luther, ac ni fynai ran yr) nghenadwri ddwyfo1 hwnw. Cymenadjiu )bollol anrihehvg i Luther astudiai, edmyg- ai, ac efekchai ef. Disgynai o hen ar- glwyddi cvffinio. Tuscany, ac olrhemiai ei achau i arda ydd Hugo, nn o ddymor? .rmvy^f yal uOi ,wfed ;anrif. Cyfreith- awr oe 'd ei d,: d, 'j f., nl yn farddones o f i, ac yntnj yn gvnyrch o ss chder'stoicaidd y jgyfraith ac ireidd-: fa mynydd Parnassus. Cafo d i ddysg uwchradcfol o dan ¿iri o brif broffesw) r llenyddol Groeg, yr hyn sydd yn cyf ¡f e; chwa^.th lenyddol anarferol yn } •ei gyianso.idia.1au.! Pan nad oedd ond naw ar ugain ued, fe'i :apwynt wyd yn vs^r fenydd y deg ynad-— f bwrdd oedd yn llywodraethu. sghosion j tramor ac ymdrafodaeth ddipioriiyddul Fflorens. Pan oe id ef yn y swydd hono y disgyi o id yshryd rhaib ar y weriniaeth fechan, a dechreuodd ymosod ar y trefi cyicrnno) » eangu ei thiriogaethau, fel mae Prydai yn gwneyd v dyddiau hyn. Poh 4in wrtnwynebai y rhaib i.m •fY',oeth a thir- oedd p. bl ereill, gefwid e yno y pryd bwnw str enw d raJdiad cyfystyr i r llysenw Little Mnglaruler, neu y Boeriaid Cymreig ddef. jiyddia Jirg.ojdd y dyddiau hyn, ar y rhai hyny nad ydynt yn credu yn athroniaeth foesol MachiHveH. Yr oedd rhyw ystyr i Little Florence,' obleayd hychan iawn ldoedd, er mai bod yn foddion ar yr hyn oedd ei lie yn hytrnch na Hadrata. Ond am Little Englander,' nid oes synwyr yn y term, oblegyd mae y Saeson x, L-di gofalu ei gwneyd yn ddigon mawr cyn gem neb o honcm ni. 7-1 Pan yn ysgrifenydd tramor y llywoû. raeth, dechreuodd v" yraeth a thrigolion I Pisa, er mwyn cael csgus i ymosod arnynt, yn union fel y gw-naeth Chamberlain a'r Boeriaid. r oedd yn alluog, pigog, a dichellgar yn ei lythyrau diplomayddol, fel 'Chamberlain ac nid yn hir y bu yn piy^u gwailt y rhai hyny i golli eu tymher, fel y gwnaeth Chamberlain a'r hen Kruger. Yr oedd Machiavelli yn ymwybodol o'i nerth, fel Joe,' ohtegy < yr oedd wedi gwneyd <cynghr dr a Louis XII. o Ffrainc. Dub de 'Valentino (Cesare Borgia) oedd prif wleid- yddwr y byd yn y cyfnod hwnw, a bu Macbi,.vel!i am ugain mlynedd yn astudio cynllwynion Borgia pan oedd tynghed Ewrop yn ei law, a bu yn ei gwirni rai gweithiau. Unwafth pan oedd Borgia cewydd gael goruchwyliaeth ar ei hoL wrthwynebwyr, a dynton da yn gorwedd yn eu gwaed o dad ei draed, aeth Machiavelli yn syth ato i guro ei gefn uwchben yr alanas, fel y mae rhai yn curo cefn 'Joe' tlwch galanas De Affrica. Wedi hyny, pan oedd Borgia yn hen wr methedig, wedi i'w haul fachludo, wedi i w ddydd dial yntau wawrio, cafodd ei Mai g.n ddialydd y gwied a'i roi yn ngharchar. Pe ddywcd un ysgrifenydd o awdur lod fod Machiavellt A'i daieiitau dysgiaer a'l gaion haiarnaid 1 wrth wraidd holl gynllwynion dichellgar y gormeswr didrugared-t. ac yn ei anog i gyflawnt ei dro eddau ysgeler. I OWAIN GLYNDWR. (I'w barhau I

■Cwmfii Yswiriol y Refuge. GWLEDD FLYNYDDOL. Dy, lei Gwener di \eddap, cyfarfu swydd dosb trthiadau Pontypridd a'r Rhondda, yn yr Institute, Treorci, lie y cynaliwyd eu gwled it flyiyddol, yr hon a ddarparwyd mewn mod -irdderchog ia,\n. Tynwyd darlun o'r swyddogion cyn eistedd wrth y byrddau, y rhai fydd eto yn eu cofi am yr mser I awen a gafwyd, ac yna j-mdd'gonwyd o'r w edd flasus a ddarpar- wyd ar ein cyfer, ac awd i ystafeil arall lie -CRfwyd cyngherdd t ^iercfio ?. LSanwvd y ga air gan Supt R Cas ie, Pontypridd, a chynorthwywyd ef gan Inspector W Be Supt G Jackson, Caerdydd, a E Jones, I' Tonypandy Rhoddo-ld Mr Bel! un o'r areithiall tttwyaf digrif c a Idysgiadol, yn yr hon dywedai fo i cvnyJd y gy ndeithas a-n 1901 yn £80,000 • rus y fl-.vyddyn 1900, a~ too Oeh eudir yni u weli ywneyd 1 -3th hono. Yr < e Jd y fiwyddyn hon, rnedd i cfe, yr un fay d' yn hanes y Refuge, mor belled ati OCI let y Deheudir yn myned, ac yr oedd dosb.<rthi idau Pontypridd a'r Rhondda wedi cynyddu 91 Is yr wythnos ar gyfer poh Agent am y flvvyddyn, yr h^. n oedd yn ^lod tddynt ynddo ei hunan. Yr oedd araeth y cadeirydd yn llawn tan yswiriol, a dangosai y ffordd i fethu, ond gyda mwy o fl s y ffordd i hvyddo yn y gwaith, a chredwn v bydd i'w gynghorion byw wneyd lies i bob un oedd yn breseno!. Nis gallem la; n tg edmygu ei eiriau plaen a chlir, set am i r Agents goii ) am uridas ) (le eu cymeriadau, ac hefy < urdd is y Refuge, } wrth bregethu, fel y dywedai, ar yswir, ¡ iaeth, ac i gadw baner egwyddonon y < cyfryw rhag myned i'r llaid. ¡ Hefyd cafwyd araeth fuddio' eto, sef ei brofiad ei hun gan Supt Jackson, f aer- dydd, ar yr Ordinary Branch, yn dangos y ivodd yr oedd wedi liwyddo, ac fod y rhan I neu y Branch yma yn un o'r rhai mwyaf nerti o. Yn nesaf darllenodd Supt E Jones, Ton- ypandy, bapyr cynwysfawr ar wahanol ran- au o'r gwaith, ac hefyd cyfrifon ei ddos- L barth, a diolchodd i'r Agents am eu hymdrech, drwy ba ud yr oedd y Rhondda yn a I mewn casgliadau am y fiwyddyn. Yna awd at brif waitd y cyfarfod, sef an- j rhegu cystadleuwyr llwyddianus dosbarth Pontypridd. Mr Daniel Thomas aeth a'r wobr gyntaf, sef tlws aur; a Mr G. Clark yr ail, sef tlws arian. Yn nosbarth y Rhondda, Mr Edwin Thomas gafodd y wobr gyntaf, sef tlws aur a Mr James Thomas (Iago) yr ail dlws arian. Fe ddiolchodd yr oil yn bwrpas61 am danynt, a chododd Iago hwyl y cyfarfod gyda'i ddywediadau gwreiddiol a digrif. Yna cynygiwyd llwyddiant i Gwmni Ys- wiriol y Refuge, gan Assnt. R. T. Williams, ac atebwyd gan Assnt. T. Perrot, a chariwyd gyda chymeradwyaeth. Cafwyd caneuon yn ystod y cwrdd gan y Meistri Williams, Penygraig; Evans, Tre- alaw; Perrott, Pontypridd a Walters o Ynyshir a chyfeiliwyd gan Mr W. Brown, I Wattstown. Adroddodd Iago y Breach of Promise,' yn deilwng o hono ei hun. Syhv- o id y cadeirydd Castle ei fod yn gobeitbio caf 1 cwrdd a'r fath eto yn fuan, a hawdd y gallwn ninau ei ateb gydag Amen. Ter- fynwyd y cyfarfod gyda chanu yr Auld Lang Sym.'

CYFARFOD MISOL MWNWYR DOSBARTH GORLLEWINOL DEHEUDIR CYMRU. -Ü' Dydd Sadwrn, ("hwef. Jaf, yn yr Hotel Ivietropole, Abertawe, dan lywyddiaethi Mr Torn John, Cymer, eywailiodd g\vei.th,wyr glo- feydid- y Dasbarth Gorllewinol eu cyfai'fod masal. Gwnaeth y cadeirydd, wrth agpr y cyiarfotl, sylwadau manwl ac addysgiadoi ar brif fatenoo perthymol i lafur, a gwasgai a,r i'r gweithwyr fod yn ffy-ddlon, i'w heg- ¡ wyddoTioni, o herwydd yr oedd; yn andwg 1 bawb fod angen y perffeithrwydd penaf arnom fel gweithwyr cyn y gallem. ddai i I fyny yn, erbyp cymdeithasau y cyflogvvyr. Yr oedd y cyfaJafwyr a'u "rings" a'u "syndi- I cates," etc., ac yr oedd cryn anu yn ofynol 1 i wrthsefyll y cyfryw. Yn ei farn ef, yr oedd pob dydd yn mynegu mai dyledswydd pawb I üedd undebu a chryfhau y riiengau, a go- beithiai y byddai g\\ersi llymion a chwerwon y goirphenol o fendith i ni YiIl Y presenol a'r dyfodol. Syhvodd yn helaeth ar faterion fu dan drinia,eth yn nghyniadledd Caertlydil, a gwyddai fod llawer o'r gweithwyr yn credu y dylasem fod yn miwynhau rhau o.'r bendithr ion ddygaii y miesurau hyn pan mewn gweith- i rediad. Undteb sydd eisiieu i basio y mesurau hyn; yn union y gwelant fod y gweithwyr yn fyw i'w dyledswyddau, buan y caniatant' hwynt. Apeliai at bawb i wneyd yr hyni oedd yn eu galkv i hyrwyddo y gwelliaintau hyn rh-asr eu blaen.

-:0:- CYNRYCHIOLAETH UNION- GYRCHOL LLAFUR. Cafodd cynllun cynrychiolaeth uniont- gyrchol Ilafur hefyd ei sylw, a dywedai fodi genym gryn waith. i ddysgu ein: cyd-ddynioni yn, y cyfeiriad hwn. Yn y gorphemol, gwell I oedd gan y gweithwyr gefnogi cyflogwyr, landlordiaid, a chyfalafwyr 01 bob math, Dia rhywrai o rengoodd eu hunaiioi. Yr oedd ar- wyddio-n yr amserau yn da.ngos fod cyfrkew- idiad niawr ar gyrieiryd lie,—er yn fychsn! yn bresenol, yr oedd. elfenau cynydd ym wel- a.dwy yn y symudiad. Rhaid wrth addysg, a, phe ean.'af fyddai manteision adidysg, byddai f drais a gormes gilio o'r maes. I Yr oedd a,m nodi un n'nith. iddynt; yn ei ai'dial ef, oddiar y cyfarfod diweddaf, cafodcf etholiadi Bwrdd Ysgal. Deuwyd1 a thri ym- geisydd llafur allan—un, o'r Dosbarth h.wn, a dau 0 DdosbaTth arall; ac er i'n) hymgeis- ydd ni ddod allan o'r ymgyrch yn anrhyd- eddus, gyda llawer iawn, o bleidleisiau, yr oedd posiblnvydd i wneyd yn well. CoU- odd y ddau arall. i DeupFirth gwaith yw ei ddechreu, ac y mae y ffaith fod un ymgeisydid llafur wedi liwyddo yn fyn-egiant o'r hyn sydd i gantlyn pan ddaw yr ad eg briodol. Cyn te-rfynu, d.nvtxli.dd: y cadeirydd y credai y dylai wneyd sylw o- un ffaith, sef y gwasanaeth I v.-naeth y goruch/wyliwr iddynt. Danfonodd gylch-lythyr i'r ethohvyr, yn galvv arnynt i gefnogi ymgeisydd llafur, a chrtdai i'r'cyf- | ryw gael yr effaith ddyladwv arnynt. [ Gobeithdai, hefyd y bydd i bob ardal ddal ar bob ethoHad i ddod a llafur yn mla.cn— nd waeth pa, un ad Cyngor Plvryf, Cynghor Dosbarth, Cynghor ,Sir, Bwrdd Ysgol, neu y. Senedd a fydd, o herwydd nis galhvn sicr- hau y gwelliantau ydym wedi bod yn oBtyng- edig ofyn am danynt am faith ftynyddoeddi oddirerth i ni gae! personau o'n plith, ein hunain i'w dadleu a'u gwasgu yn miaein. (Cymeradwyaeth.) v r oedd y swycKlogion yn bres-enol, sef Mri. John Williams, goruchwyiiwr, Roger H. Williams, trysorydd, a W. E. Morgan, ysgrifenydd. Hefyd ruifer y cynrychiolwyr yn bresenol oedd 45, a chynrychioJent cyd- rhyngddynt fi.ooo o aelodau. Blin iawn genym hysbysu fod amryw o'r glofeydd wedi bod, yn segur yn ystod y mis II o herwydd arafwch masnach a streics.

MYNEGWYR. Penodwyd Mr J. H. Phillips, Cyfrinfa 27, Avon Level, Abergwynfi, a, Mr Clement, Cyfrinfa 32, Pentre, LI and wr, yn fynegwyr. Cadarnhawyd yr adroddiad a mynegiad arianol y mis diweddaf. Derbyniwyd pump o en wan; i fod yn gyfrif- archwilwyr y Cynghrair sef y Mri. Thomas Davies, Skewen; Rees Nicholls, Skewed: Thomas Price, Alltwen; Thomas Bevan" Abergwynfi; a Thomas Lucas, Cwmogwy. Bydd y penodiad yn cyrneryd: lle yn y cyfar- fod nesaf. Ca,is am gynoirthwy i bersonau a Man o wadth,.—Yr oedd rhai o honynt, o herwydd I rhesymau digonol iddynt eu hunain a'r cyf- arfod wedi bod yn segur am dros 12 mis, ortd barnodd y cyfa.rfod, am fod y ceisiadau hyn mor ami, a namau heb ddarpariadau yn y rhe-olau i'w cyfarfod, mai y ffordd oreu iddynt weithredu oedd flanfon apeliadau yn unioogyrchol i'r cyfrinfaoedd. Credati mwy- S-ftiif o'r c\-nrych.iob.vy?, ood iddynt wneyd y cawsrit £ ydyrodeimlad sylweddol 1 mwyafrif o'u cydweithwyr £ c,ýd-a,el:'<Ja,\l, Achcrdon Mynydd Newydd, lkc, C rove send, Craigavon, Primrose, Pwll Newydd, Sciwen Gorseincn Pencoed, Cefn- coed, Glanywem, Glyncymer, Treshenkyn, Commercial, etc., i'w trafod yn nghyntaf gan Bwyllgor Gweinyddol y Dosbarth. Penderfynwydi, gan fod amser y cyfarfod!. yn cael ei dreulio yn ormodol gan fan beth- au, ar draul esgeuluso matexion cyffiedinol a gwir bwysig i'r mwyafrif, nad: oedd mater- ion felly i gael sylw yn y dyfodol os heb fod dan ystyraeth y Pwyllgor Gweinyddol. Gwnawd apel gan Mr Hopkie Williams, Cwmafon, aim gynorthwy o herwydd ei t> allu i weithio, am fod ei olygon wedi t amharu, mewn canlyn,:ad i ddamwaiii gyfar fydidodd oddeutu dwy nynedd yn all. Pendeirfynwyd fed y mater hwm i sefyl] yn ohiriedig am dclau fis. ;0;—

TRECYNON A'R CYLCH. U ndeh Ysgohcn Sul yr Annibyn.wyr. Nos Fa,wrth, Chwefror lIeg, cyfarfydd- odd pwyllgor yr nndeb uchod. yn Neuadd Ebenezer, dan lywyddiaeth y Parchi W. Samlet Davies, yn absenoldeb y cadeirydd penodedig, y Paifch. J. D. Rees/ Pewter- fynwyd fod arholiad i gatel ei: gyrtal elenii eto yn y gwahanol feiisydd abenig, sef yr im meusydd a'r arholiad sirot a'r Un-deb Cym- reig. Bydd yr arholiad yn cymeryd lie yn mhob eglwys perthynol i'r undeb, os bydd yno ymgeiswyr, a hyny ar nos Fawrth, y 2sa,¡n o fis Mawrth nesaf. Dewiswyd i fod yn Arholwyr, y Parchn. J. D. Jones, Abercanaid; a Wm. Evans, Salem, Merthyr. Y blaenaf y dosbarth yn Hanes Moses—rhai o 12 i 16 oed; a'r ail, y dosbarthiadau yn Hanes Iesu Grist yn yr Ortiwch-Ystafell, sef dos. y iii., rhai dan 21 oed; a dos. iv., rhai dros 21 oed, ond yn agored i bob oed. Bydd y dosbarth yn Hanes Moses yn caiel ei arhoii yn y deg penod, sef Numeri x, dros yr xx.; y dosbarth dan 21 oed, yn Hanes Iesu Grist yn y tair, sef loan xiiii., xiv., a'r xv., a'r dosbarth an- rhydeddus—agored i bob oed, yn yr un tair penod, a nodwyd, sef loan xiii. xiv., air xv. Rhoddir tair gwobr i'r tri goreu, yn dos- barth yr ii. yn gystal a'r tri goie^i yn dosbarth y iii. Hefyd', rhoddir un wobr"i'r goreu yn y dosbarth anrhydeddms, sef gwerth ics 6c mewn llyfrau a dclewisir gan y buddugwr ei hun. Bydd Mr Morgan Williams, y Trysorydd, yn ddiolchgar am gyfraniadau y gwahanol Ysgolion mor fuan ag y byddo modd, er cyf- arfod y treuliau yr ydys wedi myned iddynt eisioes yn nghlyn a'r tafleni Meusy'd Llafur a gafodd pob ysgol yn gystal a'r treul- -vo. iau ddaw yn nglyn a'r gwobr"ryon cry- bwylleflig. Bydd y pwyllgor yn cyfarfod eto nos Fawrth, Mawrth i8fed. Pob mpn- ylion pellach i'w cael oddiwrth yr ysgrifen- ydd. J. Sulgwyn D a vi es. Siloh, Trecynon.

-.0 NODION MIN Y FFORDD. GAN EOS HAFOD, Claddwyd gwed dill ion y diweddar Mr D. Rees, fferyliydd a chyfferwr, Ystrad, RhpI)- dda, dycld1 Iau dhveddsf, yn nghladdfa Llethrd'du,; Trealaw. Gwasanaethodd y Parchn. Henry James, curad, ICghvys Sant Stephan, a Anthony Wiriams, Nebo. Caf- odd yr yma,dawedig uchod angladd. luosog a pharchTjs. Mae y Parch. D. G. Morris, Pentre, wedi cydsynio a chymhelliad taer aelcxiau eglwys Fooyddierlig Seisnig, Zion, Pentre, i aros i'w bugeilio. Mae wedi gwneyd hY:rIlv yn bar- ed am tua saith mlynedd gyda llwyxJdiant. Cafodd wahoddiad yn ddiweddar 1 fod yn weindog sef yd log eglwys Seisnig, Mount Pleasant, Coed-duon. Mae Mr Morris yn gartrefol yn y ddwy iaith—C}-mraerr a Saes- neg. Teimlir boddlonrwYDd ei fod yn sros yn y Rhondda. Dydd Mercher, Chwefror irfed, unwvd mewn glan briodas. yn nghapel Annibynwvr ins Cymreig y Porth, Miss Marv Jane Watvins a Mr Evan John Jones. Mae y briodas ferch yn ferch i Mr a Mrs Thomas Watkins, Mr Rees Morgan, Hafod, yw ysgrifenydd y mudiad. -»-- Yr wyf wedi addaw ysgrifenu hanes bywyd boneddiges sydd wedi ei chaethiwo i'w gwel" er ys tua wyth mfpiedd ar hugain. Gellir j disgwyl y cryno'deb tua diwedd y mis nesaf. Yniddengys fod y chwaer gystuddiol yn cyson ddarllen, a gwna dim )'1 tro end Hen. yddsaeth sylweddol. Mae: hi yn nwddu ar y ddawn farddonol, a bydd i mi gofio gwneyd cais am beth o h'>nynt i'w cyhc ed'di yn y "D arian." —<)— Nos Fawrth, Chwefror lIeg, gwandaw- odd Cymrodorion y Rhondda ddarlith adeij- adol gan Mr R. Edward James, cyfreithiwr, Caerdydd. Neillduodd yn destyn, "Bywyd ac Areithiau John Bright." Llywydd y cyf- a:Ifod oedd yr Henadur E. H. Davies, Ustus Heddwch,, Pentre. --0-- Boreu dydd Mawrth, Chwefror 11 eg cyf., diflanodd bywyd Mrs Ann Morgan, Came street, Pentre, yn sydyn iawn yn ei hystafell weily. Y nos Sul blaenorol yr oedd yn addoldy Nazareth, M.C., Pentre. Gweddw i'r diweddar Mr Morgan Morgan ydoedd, a dywedir wrthyf iddynt ddyfod i'r Rhondda o Merthyr flynyddau maiith yn ol. --0-- Ymddengys ei bod yn un 0 aelodau eglwys Nazareth, ac fod ei diweddar briod (Mr Morgan Morgan) yn un o'i blaenoriaid. Bydd eu cysylltiad a'r eghvys hon yn golofn barchus i'w coffawd\vriaeth. Ni welwyd dim yn ormod; i'w wneyd ganddynt dros achos eu Gwaredwr yno a'r cylch. Clywaf eu bod fel teulu yn rhai crefyddel, a,c yTII teimlo sel dros lwyddiant caniadaeth y cysegr. --l)o-- Dydd lau diwedidaf, claddwyd yr hyn oedd farwol o Mrs Morgan, yn nghladdfa Llethrddu, Trealaw, ac yn yr un bedd a'i diweddar briod. Gwasanaethwyd gan y Parchn. J. M. Davies, B.A., ei gweinidogj W. Jones, Ton, ac amryw ereill. Datgan- w-yd rhai o'i hoff emynau yn effeithiol iawn. Cafodd gynhebrwng lluosog, a: gwelid amryw o weinidogion yn bresenol. Daeth niifer o ardal Llansamlet a manau ereill i d'alu y goffawdwriaeth olaf i un o ia, na-u Israel. Mae wedi gadael nifex o anil ddeigrvn hiraeth ar ol blant 1 ■ •' i- j mam deilwng. 1 .0:- |

NODION AMERICANAlDli Yn ol pob argoel yn bresenol, y mae y I Wesleyaid Cymreig yn Chicago wedi colli eu He addoliad drwy ryw amryfusedd neu an- ffawd gyfreitliio). Rhoddodd Mrs Mary Williams antrheg 0 $5,000 i adeiladu capel yno i'r Cymry, ond trwy rediad anhywaeth yr am.gylchiadau aeth y capel a'r tir i afael yr enwad Wesley aidd yn y Talaethau. Dadl nifer o'r Cymry yw iddo fyned felly ar gam, a dadl yr ochr arall yw iddo groesi i reddiant yr enwad yn gyfreithlon; a dyfarn- Id y Ilys yn gydfynedol a'r ddadl ddi- ddaf. Beth bynag ddaw o'r annghydwel-; e. id nid allan o le i'r Cymry yn y wlad hon fyd tynu gwers o hyn, gan fod yn ofalus yn y d) :'cxlol i sicrhau pob rhodd at achosion Cymieng i fod a pharhau yn eiddo y cyfryw yn "gyfreithlon." Trefnter pethau yn gyson a gofynion y gyfraith, a chofier bob amser mai nid "cyfiawnder" yw "cyfreithlondeb" bob amser. Yn ddiweddar clywir fod y genadaeth Formonaidd ar hyd a lied y wlad (a'r gwled- ydd o ran hyny) yn liwyddo. Mewn rhai parthau, yn nghanol eglwysi Cristionogol, achosa gweithgarwch y cenadon Mormon- aidd bryder ac ciddigedd. Mewn rhai man-1 au, hefyd, bygvthir, ac earlidir hwy mewn Ileoedd ereill. Oni fyddai yn werth i ddír- prwyaeth o Gristionogion wneyd archwiliad i'r aehostion sydd wrth wraidd y llwyddiant Mornionaidd ? A yw y Mormona.idd yn cynyg neu addaw rhywbeth gwell iblant dynion nar enwad.1.11 erein ? Os ydynt, y mae yni llawn bryd i eglwysi ereill wneyd ychydig yTu y cyfeiriad o godi ysbryd y tlawd a'r ajrghersna Dylai crefydd roi calon ac ysbryd newydd mewn dyn. Daeth cref- ydd Crist i bEth pi apt dynion yn gan, Teimlai yr angelion yn 11awen a'r bugeihaid yni hapus. Ar hyd yr oesau ar ol hyny (ac y mate yn parh.au hyd heddyw) aeth crefydd yn bnid.'MeT ac yn dddgskindid. Y mae rniloedd o eglwysi a. chapeku yn ein gwlad na theimlir yr un ysbiydoliaeth du myn- ychu. A y tlawd iddynt heb glywed dim i'w galonogi, a daw allan heb nemawr ddim cysur; ac feallai yr a. adref heb neb yn yi> gan gair dyddanus wrtho! Mewn eglwys yn Nocth Greenfield, dro yn (\1, cynaliwyd cyfeillach gyhoeddus i gasgiu ar:án at yr achos goreu. Codid un ddolnr yr un am y fra nt o goileidio "gwraig dyn arall,un "Ll'n:"l) b' f r eglwys, yn ddlcwl G«na yr Anv-r t ni eu hun- an yn bobpeth er mwyn arian. Deddfr <M\vr campus oedd Moses. Yr oedd ei ddeddfau yn fu yn sylweddol, ac yn gadael argraff oesol .r 1 e Viyli'ui ei genedl. Yn lie modrwyau a chein'.on de? sent ar eu dwylaw, fel y gwelir y dyddsau hyn ar ddwy law y mercfied. jnveill fx-id g^nddo ef ddeddfau Duvv-yn arivydd i goffau iddynt yn barhaus eu dyledsAvyxJd. gyfansawdd, ac nid eu balchrfer a'u !!w'a{[edd flisylw-fdd. iNlynai Moses ddedd'fo-u Duw yn ngenau pl-int Israel, hefyd, yn He y siearets geir yn nghegau hogiau y dyddiau presenol. Myri- ad, hefyd, foes yn meddyliau y merehed ieu- ainc w lie awy>rld Kwaged'V.s nm hetiau a gwisgoedvl rhoctresfiwr. Y mae sawvr r-r. g; n amb-ed fa.n'vc1' yd me^Jdyw! }n y n>pwyddia.d'i-rc:n Fhn- ydda,n yn r»l. g^-elid t'.«b:'CO yn c -t-d ei gvtrer- ádwyo fe1 meddyginiaeth pnfti-le-lig at y geri (y col era), ac yn a'.vr eto, Tn e rl -f Nri r gA^in■ champagne fel ^,velihad i'r dyfaden Ayyllt! i D,c.th y cyneoT hv.n yn ;th o ryw ddistyllfs. He y mae cyfiawnder o win o'r fath. ar law. Y mae newyddisdvraeth y dyddSau presenoJ yn was^n^ethgar i bob math o gynllunkiu. masn^r^o], Ca y dcs- barth hwi?, hefyd, eu hysbysebu yn rhad ac am ddim. Rhyw sefydl'ad: arbenig fydd y br'fysgol yn Washington fwriada Andrew Carnegie waddoli a$10,000,000. Cyfle fydd i'r dysg- awdwr eithriadol, i'r gwyddonyrld n'r dar- gaiafyddwr mawr a ehenedlaetho! ei fri. V mae Hawer o mddion Cnrnegie hyd yma yn rhai i'r dosbarth y mae yn dda arnvnt. -Mid yw ei roddion hyd yma yn cymeryd i mewn y gwir dlawd a'r angenus. Nid yw hyd yma Redfield Road, Ystrad, a'r priodfab yn fab i'r diweddar Mr John Jones, GeHigaled road, yr un He. Hawddfyd bywyd yw ein dymuniad ar y cyfamod siriol hwn. Wedi cystudd o tua phuirf niwraod, bu farw dycld Sadwrn diweddaf, Mr Alfred Phelps, mab Mr a Mrs Phelps. Tyntyla rd., Ystrad. Gwelodd 2gain oed, a. theithiodd lawer yn ei amser. Yn mhlith Ileoedd ereill presAvyliodd yn Australia. Blimvyd. ef gan yr inflammation, a hyn fu yr achos iddo gael ei symud mor annisgwyliadAvy dn plith. -Or- Cynaliwyd cyngherdd y noson o'r blaen yn nghapel Bethel, M.C., Ystrad, mewn cysylltiad a chartrefi Dr. Barnardo. Cawn. fod y swm 0^x8 is. wedi ei sicrhau drwy hyn at gynal y sefydliad uchod mewn sefyllfa gysurus. Mae plant lawer yn derbyn cysur maAvr drwy weithgarwch Dr. Bamardo ac ereill. Wrth gefnogi y cartrefi hyn, gwneir gwasanae:th mawr i amddifaid. -u-- Nos FaAvrth,, Chwefror n eg, bu farw Mitrs Gertrude Griffiths, Taff street, Gelli, wed] cystudd o rai misoedd. Gwelodd 15 eg mlwydd oed, ac yna diflanodd yn nhegwch rhinwedd oddiar y ddaear. Derbyndodd addysg yn Ysgol Uwchraddol Pentre. Cysylltodd ei hun ag addoldy y Dyffryn, :a gwnaeth wasanaeth gyda'r Y sgol Sul a rhan- au ereill o'r gAvasanaeth. BIagurodd yn hardd iawn, ac nid rhyfedd fod hiraeth rhieni ac ereill mor ddAvfn ar ei hol. ¡o-- Y dydd Sadwrn canlynol, go^xlwyd ei gweddillion i orwedd yn mhriddellau claddfa gyhoeddus Treorci. Yn breseiML, gweLsom blant perthyrtol i Ysgol Ddyddiol y Gelli ac Uwchraddol Ystradyfodwg. Canwyd emynau Cymreig yn doddedig gan Gor y Dyffrvn, a gwasanaethwyd yn dyner a phwrpasol gan y Parch. Philip Gelly. Hysbysir fod y Parch. W. Morns (Rhos- -ynog), Treorci, ar well had. Cawn fod Mr Morris wedi derbyn cydymdeiolad cyffred- inol yn ystod ei gystudd. Cydnabyddir. 4 )V- fod wedi gweithio yn ffyddlon o Maid symudiadau daionua ar hyd ei oes, r<gs S^dwm a nesaf (Chwef. 22ain a'r 23ain), cynhelir cyfarfodydd pregethu aekxJati Wesleyaid Cymreig Caersalem. ToTl Disg'vylir i wasanaethu y Parchn. D. Tegwín Evans, B.A., Athrofa Didsbury; a H. Hughes Ferndale. Sylwn fod y \1;1>.8- leyald yn J™ y cylch hwn fel .n 'n- au ereill --0-= Yn swyddfa y r6!restryddJ Pontypridd, dydd Sadwrn diweddaf, cymierodd barkl bnodas Ie rhwng Miss Sarah Mary j-n" Mr John (Johnny) JoneS) y ddau o'r Ystrad1, Rhoaddi. Merch i'r diweddar Mr 1 1 j, Jones, Gelligaled road, yw y wraig ie tanc, & mab i Mr a Mrs John Jones, Red^k d r<1, yw y priodfab. Nawnddydd ^sur \»cno arnynt ar hyd eu hoes. Adnabyddid yr ymadawedir; John j ( r, t- s yn g; feillgar fel John Jones, • r L-r M. ei weddw, Mrs Jones, wed: ei < r .esi. ar n-n* yn cadw cartref gysurus i'w or,, L "d r i ddau o honynt briodi yr un wythnos (y ddi- weddaf), sef Miss Sarah Mary Jones a Mr Evan Jchn j\.i Ma' ■ 'r • -nn t (loan Rhon a), vw Mr Job"v 11. kf cysylltiadau teu'uol a chydymdeimlad y cyf- eillion priodasol yn rhai teg i edrych arnynt- Mae cymydogaeth Trealaw yn un pm-, yddol iawn. Sylwais wrth fyiVd drwyddi dydd Sadwrn diweddaf fod anedd-dai lawer wedi eu hadeiladu yno yn ystod y blynydd- aJU dhveddaf. Yn wir mae amryw erein ar waith vno. Arwydda hyn fvwyd masnachol yr ardal a'r rhai cylchynol. --()-- Wrth basio y gladdfa. cawsom olwg ar Mr Thomas Thomas (Carw Cynon). Deall fod Mrs Thomas wedi bod yn wael ei hiechyd am hir amser. Cawn ei bod ychydig yn well. Preswyhvyr parchus ydynt, a daeth- ant i'r Rhondda o Aberdar. pan yn tynu i gyfeiriad Troedyrhiw. cyfar- fod a'r Henadur Richard Lew's, ynad hedd- wch. Mab yw ef i'r dweddar Mr Thomas Lev.T), Pontypridd,' ac maén friwd i ^"r Augustus Lewis, un o swyddogion y Llyw- odraeth yn Morganwg. Cafodd yr Henadur a minau ymddyddan blasus. Pan yn ieu- anc, arferem ganu mewn cynghercMau ■yn.' >v:hont\pndd. Cyfrifir ef yn siara.dwr fliag- orol, a theimla ddyddc-rdeb mewn achosion crefyddal ac ereill teilwng o sylw. Perthyna v diwedd-r W iHra-.T) Lewis, Tyntyla rot Ystrad, i'r hen Ysgol Cym- reh". Civ id ganddo h-n darr'w^'dau e'1n taxlau yn hollol n.turi< .-1. '.i ctho^'d a gweithio am hir amser yn herwydd aliechyd. Pan yn ei gadnir freichiau tra haner awr wedi pump boreu d.y .d v-*r d weddaf, cwympodd Q dan o hoa" yn sydyn. ac- ehed- odd ei anad! yrnaith. Tresdiodd ( o flwvddi yn hfpns yn y cymeriavl o v eithnvr a Chyrrro twyr^aion. A 'fj-tbvddid efyn barchus fel "William o'r Cotca'' (Coedcae). Cymerodd ei angladd le dydd Sad:v/rn tli- weddaf, yn nghlar'dfa LTetvr chi, Trealaw, --y Parch. T. G. Jenkins wr s"n*ethodd Mae wedi gadael gweddw ac amryw o blaiit Yr wythnos ddiweddaf, apth ir John Tames, 2. Virt r'- st-r"t ^'F.tr:^ i f Y, Caerdydd, ac yno m'*e i fyn'd ,-■> dan bwfedd- ygwith peryc'S. Tds"; !id i hyn; ^m^r- vd He dydd S''d-m r-wo-V f. Td-n'r ef gan rywbeth yn ei ••'d-df, ac -fn*r y gaJl hyny brofi yn angei?o! :dd-o. 7»T-e m^b ieuanc iddo o cartref. a dvwedlr fod erfyniadau ei dad yn d'" er a mywch 8.)0, c:3e} un oh,.g arnll arivA. cvn o < bos'bl na hvydda i fyn"d yn Hwyddisnus drwy yr operation. Hyder- wn. y cyfarfyddaat ar yr -eTwyd gailref eto. Mae James yn TOAAT parchus, ac wedi trig- ianu yn y cylchoedd hyn am flynyddoedd lawer. --0-- Mae brodvr Tforaidd Cyfrinfaoedd nor Hael, sef Trchafofl a Gwenynen- Hafcd, wedi penderfynv d'lthlu CAvyl Dewi Sant, Mawrth 6ed. yr Hp "r y dyM cyntai. Y.n- ddengys y gwneir hyn er cyfleusdra i'r m is- nachwvr 3.0 ereill sy'n ael'^dau o honynt. Bwriedir e.wnevd v vn un dvdd >r- ol ac aderladol, a theilwng o'r achlysar. Cydsymaf a'r cais drwy fod yn bresenol. hyd yn nod wculi meddwl am ysbytai yn dl weithia'-j eang: j ymgeleddu y trueiaiad no- afir ac. a ddiydEr yn ddyd<iioL •

Marwolaethau. TKOMAS-—Ion. 13, igo2 yn Minersvillq, Pa., yr hen frawd Thomas Thomas aefocf or eghvys Fedyddiedig yn y lie. Cafodd gystudd hir a thrwm am amryw fisoeoo," y. hwn a ddyoddefodd gyda thawelwch ac amynedd mawj*. Gwasanaethodd priod ei 'srno gyda gofal a dyfaJ wch mawi ddydd a nos yn ei drallod. cystuddiol, fel na bu amo e Nlct, dim. Y gA\ir yw iddi laf una yn ga'ed iaAvn j gadAv lluniaeth yn y ty. Claddwyd ef ddydd Sadwrn, lociawr 18, yn mynAvent y Bedyddwyr yn Miners vide. Car.. odd angladd barchus a lluosog Daetil amryw ddyeithriaid i'r angladd o wahandl ardaloedd pell ac agos, perrhyna.sau a chyf- eillion. Pregethwyd gan yr ysgrifenydd t dorf astud a g^randawol yn baesneg im, Chymraeg, oddiar Job vii., 1-4: "Onid O>CB amser terfynedig i ddyn ar y ddaear?" Gan- wyd y brawd Chefror 10, 1839, yn Pen)T- heclgeryg, Merthyr. Enwau ei rienii oedd- ynt John a Mary Thomas. Priodwyd ef Tn Tabemacl, Merthyr, gan y Parch Roberta, Lhvynhendy, a Ruth Jenkins, merch Dafjfft} Jenkins y cigydd; y ddau yn 20 oed pan yd priodi. Ganwyd hi Tachwedd 6, 1839. Bedyddiwyd ef pan yn IS oed yn Bethel, Merthyr, gan y Parch. Mr Lloyd, y CapSI Isaf a bedyddiwyd hithau pan yn 16 oed ra Bethel, gan y Parch. John Williams, Cwm- bach. Ga.nwyd iddynt wyth o fechgyn 'a dwy o ferched, yr ho 11 fechgyn wedi ell cl. ,dn, ond y ddwy ferch yn fyw gvdaii weddw i alani ar ei ol-^im o'r merch ed yn byw yn. ninas Philadelphia ac yn briod, a'. Hall yn byw yn GiiardsA i'le, gwr yr hon -A lad dwy d y Sabbath cyn hyny yn y gwajftl glo, y ddwy farwol aeth (i ftwn un dydd i'w gilydcL- Yr pedd yntau yn aelod gyda'« Bedydchyr Seisnig \n y Ik uchod- Dyg- wyddiadnu archollus ia-.vn. Bu y brawxi Thomas farvr'yri- ddibetrus am iachnwdw- iaeth ei en aid ac yn holiol grediniod yn hyny,

-0:- SARONj YNYSHIR, RHONDDA FACH. CynaMo<dd yr eglv. vs uc.hod ei cvfarfodA-rkf ^ner-fc.?--nydu-,»l ou! Wythnos i'r diweddaf pT)' y rn gwasanaethu el end, Parchn. "Ben Evans, Barn; Dock; E. £ Rosgej Evaas, Dc^dais. Cafwyd cyfarfot ydd da y brc»dy r fel arfer yn dweyd yr hm hen hanes gydag arddeliad maWT. DiJy. bendith.

--0-- TYLORSTOWN. Ymadawiad Dydd Lhm, y 1 cfed o'r mis hwn, ymadaw- fdd y brawd ieuanc Mr Joshua Jones, u, Arfryfli Terrace, a'r lie hw:i am Queensland AtistraKa. Mcrdaith hapus a phob llwydd- iant yw dymvntad ei boll gyfeillion, pa AA sydd luosog larva. Yr oed-d yn aelod ffyddlcn o eglwys Fet- yddiedig Pontygwadth, gyda pha un yr aft. rhegwyd ef a Beibl ar ei ymadavdad. Gwenau y Nef foed arac, a gobeithio B weled rhy wddydd yn dychwelyd i'w htn calwn ei weled rhyw ddydd yn dychwelyd i'w hen wlad. Mae gadael genedigol fro Yn gahv goreu calon; Onq pa faint mivy i'm cyfaill y\vy I fyned dros y wenden, ^lilftiroodd, ie deciddeg mil ? f Pa gaion 'Wan ddrrmyga ? Ond erbyn heddyw yr wyt ti Ar daeth i bell Australia, Cyfeilhcm fyrdd pob calon syd< A'u dymuniadau goreu, Ac heddyw llawer calon brudd Sy]n mysg dy berthvnasau, Ar edyn cariad dros y don Pob calon a'th Eanh-na Ac o dv fiaen bydd goreu hon, I%b lwydd draw yn Australia. "Dymamaf j n hapus daith, Pob lco a gwen fw harddu, A thra 2J gefn y cefnfor maith, Boed Duw i'th ddiogelu Ac os yn iach cyrhaeddc draw, Dy g ] « d thru dreidda, I'th enedigol fro hi ddaw, Ac erys tyth yn Ngwalia. Dymunaf i ti lwydd a nerth ADuw boed dy arwclnydd Ac os er .esal1 dda.A-; i'th gnvr:ld, Boed ffydd i'w goddiAveddydd Ac os bydd awel lefn orth du, Heb brydier i dy siomi, O pdd dibris'o'r gwersn cu A d-'jsgaist gjnt }Tt Nghymni. Wrth rryfo drawer dyfrynoedd h--rd(i Ei brya'au tlws 30'1 dolydd, A si yr afo» ar ei thaith, Poh peih i ti yn newydd, Dy galn d.r) 5hed yn 0,1 Ar anirant d-ros y weilgi, A distaw sibrwd wrth: ei run. Mil hpjrddach biymiau Cvmm. > Cyfaill.

-0-- MERTHYR TYDFIL. --(}-- Marwolaeth Mrs. Price, Alma street. Thomas Town. sef anwyl briod Mr- Tor* Price. G. & L Cymerodd yr amgylchiad prudrlaidd u<A- od le yn dra sydynlboreu Llun. v rofed ch mis hwn. er galar trwm i'w tbieidu caredig. Ni bu yr yms-dawiedig yn mwynhau fawr » iechyd er's amryw fiynyddoedd. Yr oedl wedi metha: myaed allnn o'r ty, na gw ne^i taw o ddim drostl ei hun er's tua chWE' mlynt dd o airtser. Cn1 nis gallwn ddwepi nad oedd yn mwynh.au bywyd* ei hynv. W oedd wedi ei beixllthia ag vspnd hyraawfi, caredig, ad^wyii. ac elthriadol o anlyned8- gar, yT hyn sydd i gyi'rif iddi fedru dai I fyny cyhytL Yr oedd bob amser yn gwisgD gwyn-c-b siriol Med rai wneyd i ba^"b 1. daleu-i í g^y-rddiad a hi deimlo yn esthdf cartrefol yn ei chwmm. Nc<hvedd amhgj ji ri yn ei bywyd oedd ei ffraetbinel) n-turiai. Yr oedd ei 41 parodl bob amser yn d#- munol i'w wrrnda Teimlir can luaws -o gyfeillion a pherlhynasau frxl bwlch mava- wech ei wneyd yn rhangoedd eichyfeil'ioaryn vmajdawiad ein hanvryY chwaer. CynoeixsAI yr angladd le prydoawn dydd Iau, yn Nghladdfa Gyhoeddirs CefncoedcyrneT, yr hen oedd yn angladd breifat.