Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
4 erthygl ar y dudalen hon
Advertising
Meddyglyn Gwlybyrol v. Peleni. Darllenwch yr Adroddiadau canlynol o Gymru. Dangosant brawflon eglur fod Veno's Seaweed Tonic aVeno's Ligh,tningCougli Cure yn gwnpyd gwrhydri dyJdiot na eled"y gwahaniaeth mawr wnant yn^efynETeu^iech^6. Y maent^wedi^sefydlu An iddynt eu hunain yn Nghymru heddyw am eu rhinweddau lachusol a nerthol, VENO'S SEAWEED TONIC, wnant yn ami vr byn fetha y meddyg. Y mae y feddyginiaeth fawr sydd yn dych welyd iechyd. Defnyddia y meddygon hi eu hunain, am ei bod hyd yn hyn y feddyg- iniaech oreu y mae gwyddcmiaeth wedi ddarganfod. Yn Uwchraddol i Beleni yn mhob Modd. Nid TW meddygon da byth yn defnyddio Peleni. Y mod<! i.wn gytaT- iniaeth yw mewn ffurf'gwlybyrol am y y nghynt nag mewn unrhyw foid arall. I mae y yg foi v,.nn'<! Seaweed Tonic m J yn eithaf rhesymol. Y mae meddyg.n.aeth w ybyrol M yn c:iel ei gym^ryd fyny gan y ac yn cae e afiechyd, yn llawer mwy buan nag a neir dt wy bele teimlir eu ystumog am oriau cyn eu chwelir, ac ya ami cenr hw/nt i ff^di cyn y teitnlir eu heffeithiau. Y canlyniad yw na chyffyrddir a'r afiechyd o gwbl. Peidiwch Annghofio y Ffaith hon Cymerwch Veno's Seaweed Tonic, a phrofwch drosoch eich hun Y mae yn effeithio yn uniongyrchol ar bedwar organ fawr y corff-yr ystumog y. afu yr aren au a'r gwaed. Gwellha yr holl aflechydon a gyfyd o'r ™ traul, gwynt, afu drwg, cefn gwan a phoenus, arenau drwg, poen pen. Y mae yn glanhau y gwaed ac yn cryfhau y galon. Veno's Seaweed i onic Y Feddyginiaeth Fwyaf Lwyddianus yn Nghymru. Crviliawr a Rhoddwr Iechyd. t RHESTR 0 ACH05I0N CYMREIG. Achos o Gasnewydd. Wedi ei wella ar ol dyodief am 20 mlynedd, yn ystod pa gyfnod yr oedd yn rhy wan i gerdded i'r gw-.ith, Y gwell- had wedi ei ddwyn oddiamgyich gan Veno's Seaweed Tonic. Mr W Francis, 3, Agincourt street, Crindau, Casnewydd, a ysgrifena—Meh- efin 6fed—Mr Veno,—Anwyl Syr,- Gyda boddhad mawr yr wyf yn wyneb agored a gonest yn rhodd' tystiolaeth i Veno's Seaweed Tonic. Dyoddefais am 25 o flynyddoedd gydag ochr ac ys- tumog dost, a chefais boen mawr bob dydd yn y gwaith. Yr wyf yn awr yn dymuno diolch i chwi am eich meddyg- iniaeth ryfedd, yr hon a'm llwyr well- haodd. Bydd i mi ei gymeradwyo i bawb. Gallwch wneud y defnydd a fynwch o'r llineilau hyn. AcKos o Llanelli. Profir yr achos isod gan Mr D avies, Chemist, Llanelli. C Rosser, 48, Island place, L'anelii, a ysgrifena Mehefin y JO-Mr Vena, Anwyl Sir,-Os gw ia fy ychydig eiriau canmoladwy les i Veno's Seaweed Tonic y mae i chwi berffaith roesaw i wneyd hyny. Yr oedd fy ystumog mor dost, fe' nas :'Hl1wn fwyta ua math o fwyd c: t. Yr oeddwn yn wan, ac nis gall- n n weithio, ac wedi llwyr flino ar fy ;11 vy Hyn oedd fy nghyflwr am naw i. N's gailaiy meddygon wneud dim i :i Yu g/maint ag fod eich Seaweed •yn cae! uchel gymeradwyaeth, meddyl- i: roeldi prawfarnynt. Darfu i'r dogn c. K Tf fy esoiwythau, ac yr wyf yn te iio yn aridercho-g yn awr. Yr wyf wee nreswyii:) yn Llanelli am flynydd- au. Y ■! ol i a /ny yn y t'yddin, ac yn bre.. ioi yn a .v rrchAe L tcknow ac mewn hi "c:-L v. vjiwch wrth hyny fod ty -y< v: it ei anmharw drwy ddyodde. i. Ni theimiais yn well erioed nag yn awr, diolch i'r Sea- weed Tonic. Gelhvch anfen unrhyw an ataf, a dywed if fwy am y Seaweed Tonic nag a allaf ysgrifenu." Achos o Dowlais. Boneddiges wedi ei hiachau ar ol blyri- yddau o gystudd. Margaret Price, Old station street, Dowlais, a ysgrifena Meh lOfed,—Mr Veno—Anwy' Syr, — Am flynyddau blinwyd fi gan ddolur yr arenau, dyfr- glwyf, a phoen yn fy nghefn. Yr oedd fy nghoesau, traed, &c, yn chwyddo yn fawr. Wrth weled eich meddyginiaeth yn cael ei hysbysu yn Dowlais, aethum i bwr i gael dogn rhydd, a phwrcasu dwy botel. Pleser genyf ddwyn tyst- iolaeth fy mod wedi derbyn lies mawr. Y mae y chwydd wedi myned i lawr, ac y mae fy archwaeth wedi dychwelyd, ac y mae fy nghwsg w^di gNella. Diolch am y feddyginiaeth dda hon. Achos o Aberdar. Mary L Rees, 61. Ssymour street Aberdar, ysgrifena Ebrill 22, 1901 Mr Veno, Anwyl Syr,—Yr wyf yn teimlo yn dra diolchgar am eicb meddyginiaeth ardderchog y Ssaweed Tonic. Nid oes iaith a fedr ddesgrifio y gwakaniaeth mawr y mae wedi wneud yn fy iechyd. Dyoddefais am ddennaw mlynedd oddi- wrth nerves drwg, yr hyn am dygoddyn rhy wan i sefyll, ac a wnaeth fy myvvyi yn boen i mi. Nis gallwn siarad a neb heb lefain. Yr oeddw i wedi myned yn llewygol, ac ni3 gal'wn gysgu dim yn y nos yr hyn ail gwnaeth yn hollol an- alluog i ddilyn fy ngalwedigaeth. Nis gallwn fynegi fy nheimladau i neb. Ar ot cymeryd amryw ddognau o'r Sea veed teim:ais yn ilawer gwell-teimlwn yn liawer mwy ysgafn ft on a llawen. Cef- ais fy hu-i yn eistald ac yn canu un di- wrnod gan mor hapus y teim'wn. Yr wyf wedi cadi am chwaeh y hire, ac wedi eisteid hyd 10 a 11 y no^, yr hyn nad y ellais wneud am 18 mlyneid. Yr wyf yn credu y dylai eica ill dlyginiaeth g ielei gN Jeul yn fwy hysi/s, a pilsser genyf dyst'oiaethu o'i ph'aid Mae Vena's Seaweed Tonic a Veno's Lightning Cough Cure yn cael e i gwerthu am Is ljc a 2s 9c y botel, yn cael eu gwerthu gan Fferyllwyr a gwerthvvvr nie l ;i.naetiiau drwy'r wlad. Gwertllir gall Boot's Cash Chemists ac Emrys Evans, Aberd"); David Richards & Son Abergwynfi R J Smith. Trecynon George, Mountain Ash Jenkins, Drug Stores W Harris, Merttiyr Oliver Dayies, Pontypridd: Richards, LI myopia U W Davies, Perth Rees Williams, Tylorstown teorge Pentre; a gwerthwyr meddyginiaeth yn mhob man. PROF. 1). THOMAS, M.H.P., M.C.F., T MAGNETIC HERBALIST, Nearly Opposite TURKISH BATHS, MERTHYR TYDFIL Advice Pree. Registered. Recommended by Fellow-Members U.S.A., England and Wales. Ladles & Gentlemen treated for any ailment. Call personally or send letter. Send birth-time. (1) Testimonial. Miss Mary Mazey, 27, Twynyrodyn, Mer- thyr. I cured her of pain in the cerebellum (part 01 the brain) in one magnetic pass, She says that she was two weeks in bed, and that the pain came in her head about 10 to I I o'clock every morning, and lasted 4 to 5 hours-most horrible excruciating pain Gives her testimony. Buffered full eleven months. (2) Te-: :nnyjal. Mr Williams, who crs bread for How- field's Bakery, his niece had not heard a clock tick for 24 years. With one treat- ment from me in 12 Mours heard clock tick. Two more resemblances of Christ's mira- cles added to the thousands for Prof. D. Thomas. Motto, Know for thyself." Tabernacl, Senghenith. o A GRAND 4L Competitive Concert ø Will be held at the above ch pel ø ON MARCH 15th, 1902. Voca" adjudicators: Prof Edw rds, Pontypridd Recitations E Evans, Esq., Councillor, Aber j Events Champion solo (any solo), confined to Male voices. hrize, 30s. champion solo (any solo) conSaed to Female oice s. 'V'/c. 30s. Recitation, open competition, any piece, prize I0s| 6d. For further particulars apply to the — ;Cret ry R MASON, 176, Commercial street yooRhenith. Bethania, Porth. Cynelir | Eisteddfod Pawreddog (Flynyddol) gyntaf yr eglwys uchod Mawrth=Gwyn nesaf, Mai 20, 1902. Bcit niaid y Gerddoriaeth' Mri Samuel Davies, G & L, Maesteg, a T. Powell, G & L, Clydach. Beirniaid yr Amrywiaeth a'r Farddoniaeth ■—Mr Thomas Drew (Y Dryvv), Tylors- town. I'r corau heb foduan60 mewn nifer a gano yn oreu, A'r don o flaen y gwynt- oedd' (Dr Parry). Gwobr, 15p, a bath- odyn aur, i'r arweinydd budaugol, a 10/6 i bob arweinydd anfuddugol. 4 I'r cor o feibion heb fod clan 40 mewn nifer a gano yn oreu, Comrades in Arms 3wobr tOp, a bathodyn arizn i'r arweinydd buddugol. I'r cor o blant, heb fod dros 14 oed, a gano yn oreu, Cysegriad' (T Price, Merthyr). Gwobr, 5p a bathodyn arian i'r arweinydd buddugol. Caniateir wyth mewn oed i'w cynorthwyo. Unawdau, lp Is yr un. Pob mariylion i'w cael gan-Mr Thos. Davies, Ysg., 12, Tanyrallt terrace, Birch- grove, Porth. Yn Eisiau Morwyn dda, rhwng 17 ac 18 oed. Ymofyner a Thomas, Red Lion Inn, Aberdar. ONV- id WF I Preliminary Announcement. PENDSR.YN H THIRD?ANNfUAL :-1 Bi^tsiifod W ll be held at the abava p!aca Oa Moaday, Jaas 9th, 1932. Chief C i )r.d —11 O'r d/faisr y llefais arnat' (Samuel). Pazi, 8p, and a value able Bito i tj sii^ceistui coaiuctor. MaleVjiee— L ttle Cnr^ii (B^kar) MaleVjiee— L ttle Cnr^ii (B^kar) 4p and a vl^ liS t) i IZZIHIA coaiictjr, W. f. B lVAN, | M. Ls .vis, j — Msddyg ffisgyra E n w og -0- D. Roaya Joasa A'i BM3 ssrraR, 104, SLil-st. Eayta*a@y —-9— Bydd Mr Tones yo birod i dderbjtn ym- weiwyr yn eu c vfe-iriadau ar y d^diiati Llun, M^awrth, a Sai wrn Hyd bedwar o'r gloch y prydnawn. Pob gohebiaethau, archebion, hvsbys- iadau, &c t'w hanfon i Mr G. M. Evans, TAWAN Gffiae, Cardiff Street, Aberdare. Nid Amdd ffyn, Goren TARIAN ond TAKIAN. Cydawn lar.
! YR WYTHNOS.
YR WYTHNOS. -0' Un o brif d jy^wyddiadau yr wythnos ddiweddaf yn y byd gwleidyddol ydoedd cyfarfod mawr y blaid Undebol, neu yr Undebwyr Rhyddfrydo!, fel y galwant eu hunain. Anhawdd gwybod i beth y cad- want eu hunaniaeth fel plaid, gan nad oes yr un dewin a fedr eu gwahaniaethu rhwng y blaid Geidwadol. Chwech o un, a haner dwsin o'r lla'l ydynt i bob dyben ymarfer- ol yn nau dy y Senedd. Ar y cychwyn, nid oedd yr Undebwyr yn proffesu croes- dynu mewn dim ond Ymreolaeth i'r Iwerddon, ond byth wedi yr ymraniad yn 1886, nid oes un o'a daliadau gwleidyddol cyntaf yn cael y sylw Jieiaf ganddynt. Dal breschiau y Ceidwadwyr drwy y tew a'r teileu y maent--ni waeth yn y byd beth fyddo ansawdd y mesurau a fyddo ar droed. o Yn y cyfarfod yr wythnos o'r blaen, yr oedd Due Dyfnaint yn tori erthyglau credo y blaid mor annibynol oddiwrth y blaid Geidwadol ag ?rioed. Digon gwir fod yr un mgen tramginydd-pwne y Werddon— o'u blaen yn awr, mor belled ag y mae a fyno plaid Campbell Bannerman a'r ewes- tiwn. Ond, a chaniatau fcd mwyafrif y blaid hon yn taflu Ymreolaeth y Werddon dros y bwrdd, nid yw yn debyg y gwelid ond nifer fechan or Undebwyr yn barod i dori y cysylltiad rhyngddynt a'r Ceidwadwyr. |' o Bernir mai gwaith Arglwydd Rosebery yn ceisio pysgota rhai o'r Undebwyr oedd pwnc mawr Due Dyfnaint a'i gyfeihion Nid 02ddgahv am brysurdeb o un cyfeir- iad arall. NiwyddisyniawayntTmi/n y mie'r cyn-Brifweinido.5 am daflu ei fach- yn. Bavyd yn credu mai tu Ù' llyn Rhydd- frydal yr oedd ei ogwyddiai. Wedi ei araeth yn Le'rp vl, dasth yn amlwg m il yn m'aysgjdlyn yr U.idebwyr y bwriadai geisio dd pathiuamyeaich at philcod. A chyn- hyrfu y d-vfr, a thibyrdiu o gylch y crych. iau gwleidy IdD!, o 3 ten Arglwyld R)se bery, a wnelai y bon* Idigion *U idabol ya eu cyfarfo I yr w/th us o'r blaen. Niioeid yr abwyd YmsroJrol yn effiithiil iawi yn mhlith y Rhyddfrydwyr; rhywun ym i ac ac-v oeld yn ei lynca g-rdi bi ts. iwelold Due Dyfaaint a'i gyfedliei m ti at nt l vy yr edrychai Rjsabary am diafayiiiiu i ffdrflo ei blaid nsw/Id; ac felly rhaii oeii gvvaeyd ymc'iviiiad 03 oeid v biaid vn parhau yn gilara ya y &/ II U l ie > \c os gwalid arw/diioa o van Id, us f) i p,- ry i A'gUvyid I I ar ryw gyfran o honn 1 oi l! i(H '\v wneyd on 1 cymhw/so maddion effeithio! i ragflienu y trychineb. Dynayn ddiau oadd swai a sylsvedd y cwrd 1 tIlTWr Uaiebol. A barnu jddiwrth si trad y blaii non, a chyffes canlynw/r Campbell Baaae^m.tn, un i fyaed rhwng y lJNY 'sfcoi i'r llawr ydyw Arglwydd Rjsbe^y. G tll dyn fod yn ben-campwr am diiefayedio ei fflin,*ell, ond wrth et throi 0 am »/ ch ei ben, a 10 chrasu coen pob dosbarth o'i ^yfeulion, ychydig geir-yn IJcH) i « li dew i h vrtv. Pe buasai ArgKvydd Riseoery yn efe ych u llai ar gampau 'siom bob ochr, gallasai fod yn nes i d lyfod yn geffyi blaen nag ydyw ar hyn o bryd. Gresyn ei fod wedi gweithredu dipyn yn fyrbwjll. lVl NY o bwyll, a buasai gobaith iddo feiru arwain y blaid Rhyddfrydol o eith lion yr amal- wch. Dichon y gall eto v.;grifenu yn fwy pwyllog ar ei I lechen Ian, .c y gwelir ef eto o flaen plaid Ryidfry Jol Unedig, yn ei harwain i fuddugoliaeth. M .d oes neb a wyr beth fedr dyn o alla dylanwad di- amheuol ei wneyd, serch fod y prophwydi gwIeidyddol yn ysgwyd eu penau wrth son am ei enw ar hyn o bryd. o A barnu oddiwrth yr arwyddion diwedd- araf, y mae ein cetnder Jonathan yn dech- reu ymysgwy-l allan o'i hen ddi! d Nid oedd yn arfer bod yn hoff iawn o vmroiio yn erbyo cnawd ac esgvrn o wenelyth Brenhiiiot nae yw Jonathan wedi ei wneyd o dd-my • haii gwahonol i rywun arall, er cymaint y mae wedi pregethu i geisio profi yn w'h nol. Gwelir ei dueddiad i newid ei ddaH ;> fvw yn awr ac yn y man er's rhsi blynyddoedd bellach Ymfalchiai fod rhai o'i ierctied — yn ngrym eu doleri, yn taflu merche Lloegr ai!aL orai cylchoedd urddasoL Ni waeth ganddo estyn ei law hvd waelod ei logell ddwfn, os y medr wneyd rhai o'i ferched yn 4rgiwyddesau a Ducesau. :Vlae wedi gwneyd hyny yn barod. Diolch iddo am ei barodrwyddvn cafeiriad hwn. Ped arosai yn dragyfyth elyn i draddodiadau ac arferion pendefi sol, cawsai morthwyl yr arwerthydd ddisgyn yn drwm ac y,i ami ar rai etifeddiaethau Prydemig. Yr wythnos ddiweddaf, yr oed i etn c-?fa- der Jonathan a'i hlant braird yn rny brysur i-gasglu .:o!eri gan eu fifwdan ianrhyded -a y Tywysog Henri, brawd Ymherawdwr yr Allmaen Ni fu y fath w'eddoedd a'r f-ath Hoeddio yn yr Amerig o ddyddiau Madog ab Owain Gwynedd hyd yn awr, ag a fu o Efrog Newydd i Washington wrth roesawu brawd y Kaiser. Sangai ein cefndryd ar fodiau eu gilydd wrth geisio cae! clpníwg arno, a bloeddient nes crygu wrth ei ion gyfarch' Daeth y Llywydd Roosevelt a'i ferch i'w gyfarfod i Efrog Newydd, ac ni hi y fath groesaw i estron erioed yn y Ty Gu yn. Barna rhai na fuasai waeth gan un Amer- icanwr pea elai y Tywysog a merch y Llywydd gydag ef i reoli ar yr aelwyd yn yr Allmaen. Ceir rhai yn dweyd mai cynllun y Kaiser oedd anfon ei frawd i'r Amerig er mwyn enill serch a doleri Jonathan. Nid 'i pob Ymherawdwr sydd mor hirben ag efe Mae yr ymweliad yn llwyddiant mawr, yn gymaint felly fel nas gwyr Jonathan na l Ymherawdwr pwy sydd wedi cael ei an rhydeddu fwyaf' o—
PWY YW PWY ?
PWY YW PWY ? Er y diwrnod y distawodd llais y g NI ad weinydd enwog Gladstone, mae y blaid Rhyddfrylol-fu ef a II w mor gref yn ei chyfansoddiad, ac ynaei thywys mor ddeheuig mewn heulwen a siiorm-i 'w" gweled heddyw yn crwydro o gors i graig, ac o graig i gors. Wrth droi golwg yn ol am gyfnod o bymtheg mlynedd, gwelir amgylchedd y gwagle adawodd ar of, er yr holl ymdrech- ion wnawd i'w gyfanu. Bu swyddgarwyr hunangeisiol yn bel eu hadnoddau i'w taflu i'r bwlch. Bu dawn disgleiriaf gwlad- weinwyr yn ceisio cyfanu yr adwy. Bu dylanwadau nerthol yn ysgubo y deyrnas am ddefnyddiau clod ac uchelgais, ac urdd- as person ac am deiiyngdod meddwl, ond erys y gagendor ar y llwyfan ac yn y sen- edd, yn serch y wlad, ac yri nawn peudefig- ol yr arweinydd, yr un mor amlwg heddyw a phan yr oedd ef yn suddo,-fel y sudda yr haul gogoneddus dros y gorwel, ac yn ymyl-euro cymylau galar y byd yn yr ol- >gfa Pu dim yn fwy amlwg yn ein hanes na'r ffaith—pa mor amddifad yw cymdeithas ffaith—pa mor amddifad yw cymdeithas o'r gallu i fynwesu syniadau gyflea eg- wyddorion dyrchaf .>1 yn annibynol ar ber- son fydd yn wrthodrych corfforedig o hon- ynt—mor llwyr orphwysedig ydym ar fy s mynegiadol yr arweinydd. Dyna gyflwr pethau yn myrdd cysylltiadau cymdeithas. Dyna y ssfle ydym wedi gyrhaedd ar ol pro!'edigaethau y gorphenol-ystad meddwl y byd heddyw yn yr ugeinfed ganrif. Y mae'r patriarch, y pro [fwyd, y barwn, y marchog, y tywysog, a'r Brenin, mor fyw ynom heddyw ag erioed, ac anffawd i fywyd a thyflant y blaid rhyddfrydol oedd fod mawredd Gladstone — mor fawr!— iddo gymeryd cymaint o le yn llywod-ddysg y blaid, a'r rhaglen yn perthyn mor agos i'w ddawn bersonol ef. Yr oedd pwlpudau y wlad yn pregethu Gladstone, a'r wasg yn cyhoeddi Gladstone ar achlysuron o bwysigrwydd yn hanes Rhyddfrydlaeth. A yw yr hyn* greayd y piyd hwnw mor wir heddyw ? A fu am- eyichiadau all gyfiawnhau y cyfnewidiad, os oes cyfnewidiad ? A bwysleisiodd Gladstone yn ormodol ar ryw bwnc yn y rhaglen ? neu, a oedd yn meddu yr un cydymdeimlad a'r holl o honi ? A fu ei bersonoliaeth ef yn fwy o atdyniad at rai pethau na'r pethau eu hunain ? Holiadau ag sydd yn codi i'r meddwl yn naturiol yw y rhai 11: n yn ngøleuni hanes. Yn y blyn- yddoedd diweddaf hyn, mae Ty y Cyffredin wedi newid llawer—mae dynion nad adna- bu í dadstone yno heddyw—na swyn ei gymeriad a'i athryiith yn chwareu un. hyw ran yn ffurfiad eu hargyhoeddiadau. Heddyw mae y Llywodraeth yno sydd yn cynrychio/i buddianau yr ychydig ar draul y llawer, ac fel bwrn o lygredd sydd yn hetitus ar loria.u Sant Stephan. Baich y mae yn ofid calon na edid gwneyd y cwr- cwd hwnw o ddynoliaeth-y gweithiwr ceídwadol-el pario hyd drancedigaeth waradwyddus yr unrhyw. Ceir y blaid Ryddfrydol mor gymalog rhaniadau fydd yn pwysleisio yn arbenig ar un pwnc, ac y mae yn nglyn wrthi y blaid VVyddelig-fel llosgnwy tanlivd draig, ac yn ysgwyd ya beryglus o ddiddal o gylch rhyw un fydd yn ddigon anturus i chwareu a'i blaendorch. Gordoir aw- yrgylch y Ty gan gymylau cadgyrch Affrica, a chynen yn nychu nerth y blaid Ryddfrydol. liyna gyflwr pethau hedd- yw yn y Senedd. Tybed fod ysbryd Glad- stone mewn adgof hiraethus am rai o'i fuddugoliaethau ar lawr St Stephan wedi dod am dro i'r oriel a chanfod y gyflafan —nid tosturi yw y gair allai ddatgan ei deimladau.
Enwau Lleoedd Cymreig.
Enwau Lleoedd Cymreig. PEN. XXVI. PANTYBUE (Brycheiniov).-Pant ydyw He isel mewn cymydogaeth uchel a n:yn- yddog, tra mai bu ydyw ychain neu war- theg. Biial ydyw ych gwyllt. (Edrycb Buallt, PenalltyZw, &c.) CEFNARTHEN (Brycheiniog).-Cefn ydyw lie uchel neu u^haf perthynol i fynydd neu ucheldir; arthen y gelwir arth ieuanc, neu dir bras. anwastad, a thwmpathog. DYFFRYN GOLYCH (Morganwg) — { Gol- ych ydyw addoli neu addoliad, a byddai dyffryn addoli o'r un ystyr. Y mae genym hen ddiareb a ddywed: 4 Amser i fwyd, ac amser i olychwyd hyny yw. amser i ym- borthi, ae amser i addoli. Y mae yn ym- ddangos fod y dyffryn hwn yn un ag y byddai y derwyddion Cymreig gynt yn yua- "I gynuli i gyflawni eu defodau crefyddol ynddo, a bod gwedddllou derwyddol i'w cael ynddo hyd y dydd hwn. LLANFHUDDLAD (Mon).—Gadiwi-th Sant Rhuddlad, yr hon oedd ferch i frenin yn Leinster, Iwerddon. Dywed ereill, fodd bynag, fod yr enw yn tarddu o'r gair rhudd, sef coch, a gwlad. DINAS POWYS (Morganwg).—Y mae yn fwy na thebyg mai llygriad yw y gair dinas' o Denis. Yr ydym yn cael fod lestin ab Gwrgant wedi priodi Denis, merch Bleddyn ab Cynfyn, Tywysog Pow- ys, ac iddo adeiladu palasdy iddi, yr hwn a alwodd yn Denis Powys, yr hwn yn mhen amser a lygrwyd i Dinas Powys. PANT Y LLADRON (Morganwg). — Lie ¡ ydyw yn agos i Pontfaen, a dywed tra- ddodiad fod nifer o ladron neu ysbeilwyr yn ymlechi yno cyn i gyfundrefn y coaches Hythyrgludol gael ei sefydlu, a'u bod wedi dysgu pi mawr i neidio o'r tu ol i farchog- t £ »i* -1 » •• I J J -» a u jymunent ei uuai ar yr heoi, yr hwn a ddaliai y person yn eithaf sicr nes y deuai y Hadron a chyflawni yr ysbail. YSOWYDDSWYN (Morganwg).-Enw Cym- reig rhagoro! a oiilwff r. Y mae pob rhan o i gorff dyn wedi eu defnyddio er dangos safle lleoedd ar fynydd, megys pen y mynydd, troed y mynydd, esgeiriau y mynydd, tor y mynydd,gwarymynydd,&c Yma, 4 ys- gwydd' ydyw, a hwn w yn ysgwydd 'gwyn,' { sef dymunol, hardd, a phrydferth, yr hwn i feddwl oedd i r gair gwyn gan ein henafiaid i fynychaf. • ^DPAR (Aberteifi).—Tebygol mai llygr- iad ydyw o adfar, sef anfon yn ol, neu ddychwelyd, ac yn debyg i'r gair adyr r yn yr enw Yr Adyr. PENBHIWBAL (Aberteifi).- Pen ydyw man uchaf unrhyw le rhiw ydyw serthfa neu esgynfa, tra y mae dau ystyr o leiaf yn cael ei roddi yu Nghymru i'r gair bal. Yr ystyr cyntaf ydyw yr hyn sydd yn myn- ed i bigyn cribog, tra mai yr ail ydyw r hyn sydd yn foel, ac y mae y ddau yn gwnend synwyr rhagorol, sef Penrhiwmoel, neu Panrhiw'r/>jo-j//z. Yr ydym yn cael Bal Haye yn Swydd Stafford, ac yn golygu amgaufa ger rnynydd crwn neu bigog, a Bat.thorp yn Notts, yn golygu amaethd ger y mynydd crwn. TY'NBANADL (Maldwyn) —Yr unig ran o'r enw hwn sydd yn gofyn am sylw ydyw banadl, sef math o frigau neu fanwyddsn, ac a eJwir yn Seisonig yn broom, ac o'r hwn yr arferid gwneud ysgubelli. Ty yn aghanol brigau banadl ydyw ystyr yr enw felly. LLANDOUGH (Morganwg). — i J Llandocha, a'r enw yn deilliaw oddiwrth Sant Dochdwy, am yr hwn ni wyddis ond ychydig, namyn ei fod wedi myned gyda Cadfam i Ynys Enlli, lie yr ordeiniwyd ef yn esgob. Nid yw yn ymddangos, modd bynag, ei fod wedi bod yn esgob ar unrhyw esgobaeth ei hun, ond yn unig gwasan- aethu y swydd yn Llandaf am dymor, yn absenoldeb Teilo. Bernir mai efe a sef- ydlodd eglwys Llandocha. TALYCAFN (Caerynarfon).—' Cafn neu cafyn ydyw yr hyn fyddo wedi ei ga/nu fel ag i ddal unfhyw beth ynddo. Cafn y galwai ein henafiaid fad neu gwch wedi ei wneud o ddarn o bren wedi ei gafnu, a chafn mochyn ydyw yr hyn y mae mochyn yn bwyta o hono. Y mae y lie a elwir yn Talycefn ar yr afon Conwy, ac heb fod yn mhell o'r mor, islaw yr hwn le y mae y tir fel wedi ei gaLlU am ddwy neu dair milldir o amgylchedd, ac yn cael ei lanw gan lanw y mor. (Gwel Tal). FFYNON TEILO (Penfro). -Tarddiad cryf o ddwfr, yn codi yn agos i hen eglwys ddadfeiliedig Llandeilo, Penallt, Dinbych y Pysgod. Mewn amaethdy gerllaw, dy- wedir fod darn o bcnglog, yr hwn ar un 0 ei adeg a ystyrid yn benglog Teilo. Nid oes yn awf ond ychydig o hono yn aros, ond cawn fod canoedd wedi hod yn yfed dwfr y ffynon o'r hen asgwrn, a lluaws o aflech- ydon wedi eu meddyginiaethu mewn can- lyniad. MATHERNE (Mynwy).—Llygriad o Mer- thyr, sef y lie y claddwyd y merthyr Tew- dwr, hen frenin Morganwg, ond a fu farw yn y lie hwn. .SvZtev—Pan yr oedd Meirig ei fab yn frenin Gwent, ymcsododd Ceolwulf, brenin Wessex, ar y rhanbarth tua'r flwyddyn 597. Yr oedd wedi myned mor galed as- ^eurigfel yr erfyniodd am gynorthwy ei dad, Tewdwr, yr hwn oedd wedi ymneill- duo, mewn oedryn teg, oddiwrth helyntion gwladol, i amddiffyna fechan a adeiladodtl efe iddo ei hun, ac a elwir Dinteyrn' (Tintern). Ceir, modd bynag, iddo gael ei ddarbwyllo i adael ei gaerfa, a myned i gynorthwyo ei fab, ac felly i achub Gwent rhag syrthio i ddwylaw y paganiaid Saxon- aidd. Cymerodd y gad le yn agos i Din- teyrn, a bu orfod i Ceolwulf a'i wyr ddi- anc ond trywanwyd yr hen wron Tewdwr, a bu yr archoll yn achos marwolaeth iddo. Y moe yr amgylchiad yn cael ei gofaodi yn Eglwys Matherne, yn yr hwn le y gor- chymynodd yr hen deyrn ei gladdu. Fel y canlyn y mae y cofnodiod :—«• Yma y gorwedd Tewdwr, Brenin Morganwg, sef Tewdwr Sant, yr hwn a gyfrifir yn sant am iddo gael ei archolli yn farwoI mewn cad yn erbyn y Saxoniaid, ac mewn amddiffyn- iad i'r grefydd Gristionogol. Ymladdwyd y gad yn Dinteyrn. Bu farw yma, ac mewn canlyniad i'w orchymyn i'w fab Meurig, fod eglwys i'w hadeiladu yn y lie y byddai farw, a bod yntau i'w gladdtt ynddi, yr hyn a gyfiawnwyd yn y flwyddyn 600. Aberdare- J.M.