Tarian Y Gweithiwr

RHAI SYLWADAU. Pwy ddydd, bu y Brenin yn Burton ar ymweliad ag Arglwydd Burton. Dywedir iddo gael llawer o gyfrinach sut i facsi diod enwog Bass a'i nwmpeini. Darfu y law freiniol hefyd gyffwrdd y peiriant, ac yn weithredol ddarllaw 400 o farilau o ddiod- cryfach diod nag y mae Bass yn arferol o wneyd, er fod un arferol Bass yn ddigon nerthol i fwrw teyrnas gyfan lawr yn bendramwnwgl unrhyw ddiwrnod or wythnos. A beth fyddai coron, a beth fyddai gorsedd rnewn gwlad a'i phobl yn chwil-ulw feddw ar hyd gwyneb ei thi r Fe fyddai yn olygfa ddifrifol o sobrl o Mor bell ag y mae canlyniadau yn Y cwestiwn, fe fyddai cenedl yn tori ei sych- ar ddiod fain yn well na'r geneal fydd yn codi'r bys bach, fel y dywedir. Fe fyddai y sawl fyddai yn ei gwerthu byw o leiaf ddeng mlynedd yn hwy, a chofiwch chwi y deng mlynedd oreu oi fywyd y deng jmlynedd olaf, oddigerth iddo fod yn y tlotdy neu'r carchar; pe byddai y deng mlynedd cyntaf, fyddai dim cymaint o bwys, debygwn i. A byddai Arglwydd Burton yn foddlon, wy'n sicr, i roddi y tair miliwn punau gafodd am ei ddar- llawdy am gael deng mlynedd o atodiad o'i oes, os yw yn meddwl fod bywyd yn werth i fyw. o Ond nid wyf am areithio dirwest; 0 na, nid yw hyny yn y ffasiwn y blynyddal1 hyn, Er fod llawer o bethau a llai o fri yn nglyn a hwy, na siarad dirwest yn boblogaidd ac os oes rhywrai am eu rhyddid, a dyferyn bach ar ei ol, eu busnes hwy yw hyny; ac os oes rhywun am gerdded prif ffordd t)ywyd dipyn yn sigledig, eu bu&fies kwy yw hyny hefyd; ond nid ydynt o faivr gwerth i ddringo'r Wyddfa. Mi welais un o'r cyfryw yn cyfllawni yr orchest hono, fond welodd ef ddim c'r haul-hyny yw, ddim o'r ochr ddeheu iddo. o Un o olygfeydd tref Burton yw Eglwyg St. Paul, neu St Burton, yr hon a adeilad- wyd gan y diweJdar Mr Bass. Beth sydd i gyfrif am weithredoedd darllawyr llwydd- ianus yn adeiladn eglwysi, nis gwn, oddi- gerth mai yr un cymhelliad ag oedd mewn oes mwy pabyddol ag a phriJ yn 'arian cydwybod.' Paham yr adcdadodd Eglwys yn hytrach na thlotciy, auhawdd gwybod, oddigerth am fod clochdy a chlychau yn nghysylltiedig a'r blaenaf, o Ceir cyffro yn mhlith Rhyddfrydwyr yn y Senedd, a thrwy y wlad, yn herwydd pen- derfyniad diweddaraf Arglwydd Rysebery. JBu ei areithiau yn Chesternetd a Liverpool yn destyn siarad dyddorol ar amrywiol bwyntiau y gwahaniaethau oc Jiwrth gorff y blaid dan arweiniad Campbell Banner- man. Yn ddiddadi ceir llawer o ganlynwyr i Arglwydd Rosebery ar yr adeg bresenol yn herwydd ein cysylltiadau tramor ond peth dros amser byr ydynt, gobeithio. Yn nghylch ei raglen gartrefol, mae yn llawer 5awn ysgafnach oa'l' hon a adnabyddir fei Rhaglen Newcastle. Fel etifedd gwleid- ol Gladstone y daeth A rglwydd Rosebery i'r safle o arweinydd yr oedd llawer o an- foddlonrwydd yn mhlith y Rhyddfrydwyr ar yr adeg. Yroedd gwasanaeth Harcourt ac creiii yn hawiio rhagorach cydnabydd- iaeth. Pwnc mawr Resebery oedd diwygio Ty yr Arglwyddi, gan y credai mai cyflwr a.nnghynrycbio!iadol hwnw yw rhwystr cnawr deddfwriaeth. Ni fu tymor byr ei arglwyddiaeth fel prifweininog yn llwydd- ianus—ni chafodd y cynorthwy ddymunai gan rheiyw'r blaid, ac y mae yr un gwahan jaethau yn weladwy er hyny. IT)

Dam wain Angeuol. Dydd Gwener diweddaf cyfarfu Elizabeth Mary Humphreys, 18 mlwydd oed, a'i di- wedd yn ngwaith alcan y Gadlys Uchaf. Y mae yn debyg i'r ferch ieuangc golli ei gafael a syrthio i gafn yn cynwys vitroil. Merch ydoedd i Mr Henry Humphreys, A, eh:ion street. flydd Llun diweddaf cyn- haliwyl trengholiad yn Ngorsaf yr Hedd- geidwaid gan Mr R. J. Rhys, y erwner, pryd y pasiwyd reithfarn o farwolaeth trwy ddam- wain.

HEL\ NT LLWYDCOED. -Of-- Y mae yn ddrwg genyf fod Mr David Evans, 9, Miners Row, yn cael ei gyhuddo o fod wedi ysgrifenu y llythyrau dan y penawd 0 uchod. Dymunwn ddweyd nad oes a fyno Mr Evans a'r ysgrifau.—GOL. -0- Yn Lloegr yn ystod y flwyddyn 1901 fe ■gyhoeddwyd dim llai na 1,513 o nofelau. Bwriada y Ffrancod yn fuan godi cof- ,( golofn i'r Old Guard ar faes Waterloo. Ymddengys fod rhagplygon Eisteddfod Mountain Ash eleni eto yn dra gobeithiol.

NODiON O RHYMNI. j -0- |' Blin neillduol genym orfod cromclo mar- wolaeth a chladdedigaeth y cerddor adna- byddus Mr John Cledan Williams, yr hwn fu yn amlwg ar lwyfan cerdd Cymru am ddeugain mlynedd lawn, ac yn drigianydd yn y cwm hwn am 34 o flynyddoedd. Dy- oddefodd gystudd maith a. chaled am I flwyddyn gron oddiwrth cancer yn yr afu, a boreu Llun diweddaf, ehedodd ei ysbryd cerddgar allan o'i garchar caeth. I Ganwyd a magwyd ef yn Glancledan, rhwng pentref Llanwrtyd a mynydd Epynt. Ni chafodd addysg yn ieuanc, a gorfu iddo esgyn bwrdd y teiliwr yn fuan wedi iddo adael y cryd. Beth bynag, aeth ati a'i holl egni am hunan-ddiwylliant. Yr oedd wedi ei eni yn gerddor, ac nis gallasai beidio bod yn gerddor. Ll^furiodd ac astudiodd y gangen hon. fel y daeth yn arweinydd cor pan yn ddeunaw oed. I)yna oedd ei oed- ran pan welais ef ar lwyfan Eisteddfod \n Nhrecastell )n arwain cor Beilidu, Yr oedd yno chwech o gorau yn cystadlu am ddeg swllt ar hugain o arian, a chafodd y chwech cor ryw gymaint o honynt. Yn 1868 symudodd i Rhymni, ac ymael- ododd yn Moriah, lie y daeth yn arweinydd y canu cynulleidfaol yn yr egl wys. Llwydd- odd i wneyd cor gwych o weithwyr tan y rhan isaf, a chipiodd lawer gwobr eistedd- fodol bwysig. Pan yn arwain, yr oedd ei holl gorff yn gystal a'i enaid yn y gwaith, o'i dop i flaen ei depyn, ac nid yn hawdd y gellid ei guro ar chorus' cryf a mawreddog. Yr oedd yn sefyll yn uchel fel cyfansoddwr; mae ei anthem, '0 na b'ai fy mhen yn ddyfroedd,' yn rhagorol; a'i ganig, I Y I Serene yn awyius a chsrdHaov 0-1- -o— yr oedd ganddo lygad diguro am don gynulleid- faol, fel y mae ei lyfr Moliant Seion' yn profi, ac fel y bu yn ysgub gwobrwyon yr eisteddfodau am don pan yn anterth ei ogoniant. Gwelaf fod rhai newyddiadui- ] on yn ei roi yn awdwr Crugybar, ond ni honodd efe erioed y safle hono ei dargan- fod, ei chynghaneddu, gvxella ambell i gymal o'r alaw, a'i bedyddio oedd yr unig glod geisiai am ei lafur; ond elai rhai mor bell a gwrthod caniatau cymaint a hyny iddo. Beirniadodd, areithiedd, ac arweiniodd gyrn- anfaoedd canu yn gyson drwy y chwarter canrif diweddaf. Pe buasai wedi cael addysg yn ieuaiic, neu dipyn o ddiwylliant tret, buasai wedi cyrhaedd safle uwch. Yr oedd yn y blynyddoedd diweddaf yn llenor gwych a duwinydd cryf, a medrai ategu ei olygiadau gyda rhesymau lawer. Meddai ar gof neillduol o dda, ac yr oedd yn gwmniwr difyr, a noson gyt'a Chledan i'w chofio, a'i golygfeydd rhamantus yn arosol. Chwith genyf fod yr olaf wedi ei threulio yn y byd hwn. Yr oedd iddo ei wendidau fel pawb o honom, ond fod y rheiny yn gystal a'r rhag- oriaethau, yn amlygach ynddo ef na llawer. Fe dreuliodd blynyddoedd olaf ei fywyd yn New Tredegar. Yr oedd y cyfeillion yno wedi cyehwyn naudiad i roddi tysteb iddo. izu y cor mjib'on, fu clan ei lyvyddiaeth yn hir, yn arwain, a phrif bobl barchus y lie yn cydweithredu. Yr oedd Ilyfrau yn barod i bob un garai roddi aden dan y mudiad i'w cael oddiwrth Mr Abraham Moore, New Tredegar. Hyderwn yn fawr yr eir yn ( mlaen gyda y dysteb er mwyn y weddw a'r plant bychain, amryw o honynt heb haner eu magu. Rhoddwyd ei ran farwol mewn bedd yn mynwent y Graig, Rhymni, dydd Gwener, yn 58 oed. Gwasanaethwyd gan y Parchn. Tertius Phillips, Josua Davies, J Emlyn Jones, T. Watcyn Jones, &c. -0- Buwyd wrthi eleni eto gyda ni mewn hwyl a bias yn dathlu pen blwydd St. Dewi. Yn y Royal Arms Hotel, cafvVyd hwyl ar siarad a chanu o dan lywyadiaeth y gwron Eistedd- fodol, Mr Iorwerth W Edwards Ap (Elyrch) Ni chawsom fanylion yr hyn oedd yn myned yn mlaen, na chynwys y menu card,' ond yn unig sicrwydd fod yr hen Sant yn ei ysbryd yno. -0-- Cefais inau gyfarfod sionc iawn yn fy llyfrgeii yn Preswylfa. Yr oedd y wraig a'r plant yma wedi gwneyd lie i ryw 30 i eistedd j yn gysurus. Cymerodd y bardd-lenor, Mr D W Davies, y gadair, a llanwodd hi yn ddoniol dros ben, a rhoddodd grynodeb o hanes St Dewi, a'r englyn canlynol wrth derfynu Dewi Sant drwy'r byd sydd-yn ail enill Dylanwad ysplenydd Gwron ieuane o'r newydd Loew'i ddawn-angel ei ddydd. Rhodclais inau ryw ddwsin o englynion new- ydd spon. Gwnaeth Glan Elyrch a Mr Dl. Davies ganeuon awenol i'r ben Sant. Siar- adwyd yn bur hyawdl gan y Parch T Powell, y Cyn-gynghorwr Ben Jones; Daniel Davies, D Watkins, a Timothy Davies. Canwyd can Yr Eos yn bur eosaidd gan Miss M E Davies—un o brif sopranos y cwm ar hyn o bryd canodd yr hen wron cerddgar Mr B Evans, yr hwn sydd a'i lais fel hogyn ar dalar chwech deg oed; canodd Mr John Lewis Thomas mor ysprydoledig a phan enillodd ar y solo tenor yn Eisteddfod Gen- edlaethol Caernarfon, ac a phan ddewiswyd ef allan o ugeiniau i Iwyfanau Eisteddfodau Cenedlaethol Llandudno a Chaerdydd 1 canodd Mr W J Jones (Gwilym Carna) i Wlad y Delyn yn ardderchog, ac yn sicr y mae yntau i gipio gwobr y tenorydd ar y llwyfan cenedlaethol; canodd Mr Geo Jones unawd Dr Parry ar gan anfarwol Ceiriog,- 'Ymweliad y Bardd a'i hen gartref adfeil- iedig 'yr oedd pathos y gerddoriaeth, y gair, a'r canwr yn gynghanedd bur canodd Mr Daniel Jones y gan, Gwisgwch y Gen- inen,) a'r t ymmrodorion yn uno yn y gyd- gan, ac ysbryd St Dewi yn rhoi marworyn i'w hemyn hi chwareuwyd amryw ddarnau ar yr offeryn, a elwir Fairy Bells,' gan Mr W Evans yn bur swynol. Yr wyf yn dra diolchgar i ? ewi Carno am drefnu cyfarfod mor uwchraddol i mi, yr hwn.,hefyd a ym- gymendd a thanau y berdoneg i ysbrydoh y cerddorion. Diweddwyd dwy awr a haner o gyfarfod bendigedig yn swn can a chydgan Hen wlad fy Nhadau.' # -0- Wrth derfynn y nodion hyn, carwn adgofio y Rhymniaid am y noson gyda y tri sant- Watcyn Wyn, Eos Dar, a Tom Bryant, nos Wener, Mawrth 7 fed. Hwn fydd cwrdd olaf cyfres y tymhor. All's well that ends well.' Gymry glan, dewch yno'n llu 0 Rhymni i Bontlottyn, Bydd Watcyn yno (o Sir Gaer), Ac Eos Dar a'i emyn, A Bryant ar y tanau man Yn tynu can o'r delyn. OWAIN GLYNDWR.

TREALAW. Tabernacl-Nid yn ami y gwelir enw'r eglwys uchod yn y colofnau hyn, nid am nad oes yma weithwyr da yn mhob ystyr, ond am nad oes yma yr un gohebydd neillduol; felly, mae llawer o bethau ne- wydd a dyddorol i ddarllenwyr yma. Beth bynag, yr oedd y Sul diweddaf yn un neill- duol genym, a byddai yn drueni ei adael yn ddisylw, Cl edwn mai yr eglwys hon yw y eyntaf yn Nghymru i ddefnyddio yr Individual Communion Cup,' a chredwn ei fod yn welliant mawr. Caw- som yr hyfrydwch o weled un yn tafiu ei arfau gwrthryfelgar i lawr. Mae yr he ddefod wedi byw yn ddigon hir.

MOUNTAIN ASH Crefyddol. Dyddiau Sul a Llun diweddaf, cynaliodd eglwys y lihcs ei chyfarfodydd haner blynyddol, pryd y gwasanaethwyd gan y Parchn John Jenkins (Gwili) T Valen- i tine Evans, Clydach, a Thomas Davies, Pentre. Gwasanaethwyd wrth yr Organ gan Mr Johns, ac arweiniwyd y canu gan Mr Poweii. Yr oedd mawrion wedi ymgynull, a chafwyd pre- gethau grymus, yn nghyd a gwrandawiad astud. Wrth wrando Gwili yn pregethu, dyma fel yr englynodd Gwyrosydd- H Gwili gonest ei galon-awenydll A §yna feidrolion, Wete fardd anwylaf Ion, Ei wylio mae angelion. o i Perfformiad. Nos Lun a nos Iau diweddaf, yn Neu- add Fawr y Gweithwyr, perfformiwyd Ceridwen I Dr Parry, gan gor Bethania, dan arwein- iad Mr T Glyndwr Richards, yn cael ei gynorthwyo gan Miss Theresa Tedball, Caerdydd; Llinos Penar, Mr Cynon Evans, a Mr T W Jones (Gwalcb Alaw), yn nghyd a cherddorfa lawn, dan arweiniad Mr Angle, Caerdydd. Perfformiwyd hi mewn llawn gymeriad, a daeth llu mawr yn nghyd y dd wy noson i wrando a gwejed y perfformiad. Profodd Mr Morga 1 ei hun yn oruchwyliwr y Ilwyfan yn gamp s. Yr oedd y gwisgoedd yn darawiadol, a'r ilsni yn ardderchog, yn arbenig yr hon syd 1 a darlun o balasdy Arglwydd Aberdar. Yr oedd syllu arni yn ddymunol iawn. Teim- lem fod y cyfan wedi ei weithio allan yn ardderchog iawn, ac yn adlewyrchu clod iddynt am eu llafur. Yr oedd yr unawd. wYr yn gwneud eu gwaith yn ardderchog, yn enwedig y boneddigesau. Teimlwn i ni gael gwledd o'r fath oreu nos Iau yn ar- benig. 6 I Dewi Sant. Dathlwyd yr wyl hon nos Sadwrn, yn Ngwesty y Coffee Tavern, gan Gymrodor. ion y Brym IJarfu i dorf fawr eistedd wrth y byrddau i fwynhau eu hunain o swper ardderchog a barotowyd ar eu cyfer gan y gwestywr a'r westywraig. Wedi i bawb i wneyd eu rhan a'r danteithion parotoedig, cliriwyd y byrddau a chafwyd cyfarfod o ganu ac adrodd. Cynygiwyd ac yfwyd y llwncdestynau arferol mewn modd deheuig. Agorwyd y gweithrediadau drwy ddatgan- iad gan Llinos Gwalia. Cynygiwyd y Uwncdestyn 1 Dewi Sant gan y llywydd, yr hwn a eiliwyd gan Mr Hicks. Canodd Mr John Thomas benillion i Dewi Sant. Cynygiodd Mr Morgan Davies, lwncdes. tyn y Teulu Brenninol mewn araeth deyrngarol. Yna, cafwyd anerchiadau gan Gwyrosydd, Daranfab, Esyllwg, Blodeu- fryn, Rhuddonian, Enoch Thomas, Wm Thomas, John Griffiths, a Morgan Rosser, a chafwyd gan yr oil o honynt gynyrch- ion ardderchog. Deuawd oedd y nesaf gan y Mri Thomas Morgan a Wm Thomas, a chafwyd can gan Mr Richard Williams, j Yna, trosglwyddwyd tystysgrifau i'r rhai a j basiodd yr arholiad yn y Gymraeg yn ys- j tod y flwyddyn ddiweddaf yn nosbarthiad au Gwyrosydd ac Esyllwg. Mewn anerch- iad darawiadol cynygiodd Mr J Williams, Surveyor, Swncdestyn y « Galluoedd Tym- horol ac Ysbrydol,' a chynygiwyd y 'Wasg Gymraeg gan Gwyrosydd. Llenydd- iaeth ac Addysg Gymreig gan Esyllwg. Cymru, Cymro, a Chymraeg" gan Mr W Jenkins, ac atebwyd gan Rhuddonian. Cynygiwyd Uwncdestyn y 4 Gwestywr gyn Mr Richards. Datganwyd Hen Wlad fy Nhadau,' ac ymadawyd wedi cael gwledd wrth fodd ein calon. :OT

Clywedion o Gwmaman. Clywed fod argoelion da o'm gyngerdd gystadleuol lwyddianus dydd Llun nesaf. Clywed fod yr Hen Bwll wedi colli cryn dipyn yn y glo--gynyrchiad y flwyddyn ddiweddaf. Clywed fod y pw!l newydd yn graddol (i n gynyddu mewn cynyrchiad. Clywed fod 'Twm Sgidiau Sg\ ar' yn dweyd fod ei gwrcath ef yn gallu gwel'd yn y nos, er fod Dr Alex. Hill yn dweyd yn whanol yn y" H tll. Clywed fod Pwll y Bugeiliaid wedi nominato cadeirydd y Trades Council i sefyil dros y gweithwyr ar etholiad y Cyng- or Dosbarthol. 4 Clywed fod y bachgen hwnw yn dedwng o support.' I Clywed ei fod yn ysgolor da, yn ddir- westwr ftyddlon, ac yn ddyn cyfan fel Crstion—y fath ag sydd yn eisieu arnom ar y Cyngor. Mawr iwc iddo, dd'weda i. Clywed fod pethau yn myned yn miaen yn lied dda yn ein siop ni yn awr. Clywed fod Ned ya penderfynu gwisgo gwasgod o liw ci yn y gwaith, er mwyn dangos ei fod yn un o'r staff. Yr eiddoch o GWAR Y BEDLWYN.

ABERTAWE. --0- CYFARFOD CADEIRIO Y BARDD YN NGHAPEL GOMER. --0-- Noson fawr a phwysig yn nhre' Abertawe oedd nos Fercher diweddaf, noson cadeirio bardd. Mae hyny yn beth braidd allan o'r cyffredin hyd yn nod yn Abertawe y blyn- yddoedd diweddaf hyn. Ond da genym gofnodi fod y seremoni o gadeirio wedi cael ei hanrhydeddu yn ardderchog yn nrhapel Gomer y noson a nodwyd. Dengys hyny fod yspryd llengar a r teyrngarwch barddonol Cymreig yn aros yn mam gref a gloew yn nghalon rhai o frodorion y dref ARWR Y CWRDD oedd Mr John Davies, 10, Portia Terrace, Abertawe,-bardd buddugol Eisteddfod Tabernacl, "reforris, Nadolig, 1901. Daeth allan yn anrhydeddus a buddugoliaethus o 19 o feirdd rhagorol iawn ary testyn ben- digedig 0 haul aros a phenderfynodd cefnogwyr lien a barddes y dref mai II Teilwng cefnogi talent Yn mwg MClrganwg a Gwent."

"RHANDIR" A MR BEN WILLIAMS. Llongyfarchwn yn gynes y brodyr uchod am symud mor ddewr a llwyddianut i gadeirio brawd a bardd sy'n wir deilwng o'i gydnabod. Dylasai cymdeithas ddiolch by am gymeriadau ymdrechgar fel y rhai hyn, a diolchaf finau ar ran tref Abertawe a'r cylch i'r brodyr uchod am eu liafur a'u hamcan daionus a theilwng.

CYMERIAD MR DAVIES. Tltm a — 1 4 aeioa a diacon parchus yn Nghapel Gomer yw Mr Davies, a delw y wlad lle'i magwyd yn don amlwg yn si wyneb, ac awen y gwir fardd yn ei enald, Bardd cuddiedig y w ei hanes yn y gorpl^^ meddwl 3 chyfansoddi iddo *ilian megyg | o r golwg, ond dywedo^ rhyw angel bach HTL'"4? yn$diweddar mai d'od 1 allan am dro i'r anihvg fuasai oreu yri Aivr. Dod allan o ardd ei hun i'r meusydd, dod o'r nos personol at y dydd cymdeithasol—a gwrandawodd yntau air yr angel-a daeth allan i'r cyhoedd i weled yr haul yn codi, ac yr oedd ei ddyfodiad allan i'r cyhoedd fel dyfodiad haul i'r uchelder, a chanodd gyda grym a barddoniaeth ar—O haul, aros," ac uwchben y gystadleuaeth arosodd yr haul ac enillodd loan y fuddugoliaeth.

V DORF. Daeth torf hynod o gryno a Iluosog yn nghyd nos Fercher i uno yn y gwaith o gadeirio y bardd, er fod yr hin yn anffafriol iawn daeth cefnogwyr galluog a brwdfrrdig i'r wledd.

Y CADEIRYDD oedd Dr Gomer Lewis, ac fel arfer yr oedd ei arabedd a'i ddonioldeb yn gorlifo dros y gadair at y dorf. Ni anwyd gwell cadeirydd i gadeirio bardd na'r Dr.

ARCHDDERWYDD Y CYFARFOD o. dd y coron-fardd cenedlaethol Gwili, a da aeJd gan bawb weled gwyneb a phresenol- deb diymhongar un o oreuon barddoniaeth ein cenedl yn ein mysg, a llawenhawyd am y modd dengar y dygai ymlaen seremoni y I Cadeirio.

J WELE Y RHAGLEN AM Y NOSON. Canwyd emyn i gychwyn, a chafwyd anerchiad gan y Cadeirydd. Yna cafwyd darlleniad o ddarn buddugol John Davies i Dr Gomer Lewis gan Mr B. Williams. Yna canwyd Bugail Hafod y Cwm yn rhagorol I gan Mr Tom H. Jones. Anerchiad gan Mr W. E. Williams. Anerchiad arall gan Alarch Llyfnwy, diacon yn Nghapel Gomer. Can arall gan Mr Tom H. Jones, Breudd- wyd y Bardd Anerchiad gan Mr Morgan Tamplin, sef ysgrifenydd y Gymdeithas Gymreig Abertawe, Anerchiad Mr D. Meredith, Treforris. Cmu penillion o eiddo Rhandir gan Mr Tom H. Jones yn swynol dros ben.

Y CADEIRIO. Y peth nesaf ar y rhag'en oedd cadeirio y bardd. Cymerodd Gwili at ei waith yn ddeheuig. Galwodd ar y beirdd ymlaen i'r llwyfan, a gwnaeth y rhai canlynol eu hym- ddangosiad: Y Parchn. Waldo Janies, D.D. a D. B. Richards Brynhyfryd; Talmai, Rhandir, Alfa, Ap Perllanog, Miss Mary Richards, Clydach; Alarch Llyfnwy, D. Jones, Treboeth; loan Glan Llyw, Gwern- llenydd, Ben Williams, John R Owen. Gwi'ym Glan Llwchwr, Tom H. Jones ac ereill, yrhai ni chawsom eu henwau. Wedi hyny darllenodd Gwili feirniadaeth y Parch W. Bowen, Penygroes, ar "Uranus" y bardd buddugol, a galwodd arno i sefyll i fyny yn y dorf, ac aeth Rhandir ac Alfa i'w gyrchu i'r llwyfan, ac aethpwyd trwy y sere- moni yn frwdfrydig dros ben. Cyhoeddwyd heddwch cyflawn uwchben y bardd, a thy- walltwyd anerchiadau yn gawodau arno gan y beirdd a nodwyd, a llu o anerchiadau eraill gan feirdd nad oeddynt yn bresenol, sef Gwylfa, Symlog, Treforfol Morleisiol, Perllanog, Eilir Mai, Gwilym Bedw, Hermonfab, Clydach, Pabellwyson, Watcyn Wyn, Parch. Bowen, Penygroes; Cenech, Myfyrfab, David Griffiths, A.C., Cv/mb\vr!a Briallog, Parch Aaron Morgan, Mathryfardd ac eraill. Cafwyd anerchiad rhagorol o ddiolch- garweh gan Mr Davies, y cadeir-fardd, anerchiad pwrpasol o thoddedig ;awn. Dy- wedai nad oedd ef yn haeddu y clod a'r anrhydedd oedd y brodyr barddol wedi osod arno. Dywedodd nad oedd wedi gwneyd gwrhydri fel rhai oedd yn bresenol, yn neillduo! y bardd Gwili, nad oedd ef wedi myned tu hwnt i'r lien fel efe, nac ychwaith wedi anturie i uffern" fel y gwnaeth a dod yn ol oddiyno a chadair dderw ganddo. Yr oedd yn credu mai llosgi pob peth oedd yno, ond wele fardd wedi dod o "uffern" a ¡ chadair o goed derw ganddo Yr oedd b 9 araeth Mr Davies yn rhagorol iawn. Canwyd can y cadeirio gan Miss Jones, Pontardulais, yn hynod o flasus, a therfyn- wyd y cyfarfod yn hapus a brwdfrydig trwy I ganu "Hen Wlad fy Nhadau." Gyda'ch caniatad Mr Gol, caiff yr anerch- iadau ymddangos yn eich colofnau yn ol mesur eich caredigrwydd. I YSPRYD CERDD.

DAMWAIN ANGEUOL YN LLANELLI. --0-- BARCHUS OLYGYDD.—Byddwch cystal a chaniatau gofod yn eich. Tctrian boblogaidd er mwyn gwneyd ychydig nodiadau ar ol yr hed dad Daniel Philip, 25, Williams Street, Llanelli, 66 mlwydd oed, yr hwn a gyfar- fyddodd a damwain drwy syrthio oddiar ysgol oedd wedi dringo er adgyweirio rhan o'rpi bellau dwfr yn ngwaith alcan y Western, prydnawn Sadwrn yr Sfed o Chwefror, rg02, yr hon ddamwain a brofodd yn angeuol iddo ar y Isfed. Engine-driver ydoedd wrth ei alwedigaeth ■; bu yn y Dafen am ftynyddau yn amser yr hen Forge, aeth oddiyno i waith alcan yr Hen Gastell, a bu yn gweithio engine yno am rai blynyddau. Bu wedi hyny yn Morewood a Gwaith Alcan Burry, yn yr hwn le yr arosodd rai blynyddau. Di- ameu y teimlid colled mawr ar ei ol mewn llawer cylch, yn gyntaf a mwyaf oil yn y teulu, er fod y plant wedi dyfod ynab i edrych drostynt eu hunain, ac wedi ymbriodi i gyd ond un, sef y mab ieuangaf. Rhai misoedd yn ol colloid ei ferch, Susa ah, ei phriod, gan ei gadael yn weddw gyda dau o blant bach. Un peth sydd yn gysur i ni, sef fod yna un yn aros o hyd yn ffyddlon. Pan mae ein perthynasau anwylaf yn ein gadael, mae Tad yr amddifaid a Barn r y gweddwon yn aros yr un. Dyn tyner iawn oedd yr hen dad Daniel Philips, ac mewn parch mawr gan ei blant, yr hyn oedd Fw weled yn amlwg yn y modd pand y cynorth- wyasent ef yn ei oriau olaf. Yr oedd parch mawr iddo hefyd gan ei gymydogion a'i gyd- weithwyr, ac yr oedd cydymdeimlad dytnaf ag ef yn y ddamwain a ddygwyddodd iddo yn ei hen ddyddiau. Cylch arall a gaifif I -1 f -i A A I'' goneu iVuu cymueitiio Ton, yn iba m y bu yn aelod ffyddlon am flynvddau. Yr oed^ 1 3lJ!Ta Eghvys AnnibyriCl SCar, a chwith fydd gweled ei le yn wag yn y sedd fawr yn y gwahanol gyrddau cyhoeddus, a gellir dy- weyd fod yr eglwys wedi colli Cristion pur ac un o blant ffyddlon Seion. Yr oedd yn hoff iawn o'r penill canlynol, a mynych y ;^pddai allan i'w canu ar nos Lun cyntaf yn y mik Ymdaened y son am Aberth yr Oen, 0 gwmpas y ddaear i gyd Plant Adda bob un Fo'n bloeddio'n gytun, Coroner lachawdwr y byd. Hydenvn fod y rhan anfarwol o hono yn nghanol y gorfoledd, a'r ffydd gref oedd ganddo wedi troi yn olwg, a'r gobaith wedi troi yn fwynhad, a'i fod wedi cael golwg hawddgar ar y Gwr y bu yn canu llawer am ei goroni. Claddwyd ei weddi Ilion yi-i medd ei briod yn ngladdfa gyhoeddus Llanelli, prydnawn dydd Mercher canlynolj a daeth tyrfa luosog yn nghyd i dalu y gymwynas olaf iddo. Heddwch i'w lwch hyd nes bydd Dorau beddau'r byd Ar un gair yn agoryd. Gwasanaethwyd ar yr achlysur gan y Parch W. Trefor Davies (ei weinldog) yr Parch Thomas Johns, C apel Als. -:0:-

FERN DAL] £ o DATHLU GWYL DEWI SANT. Cymerodd ychydig bersonau o deimlad brwdfrydig Cymreig yn eu calonau i ddathlu yr wyl uchod trwy gynal eisteddfod yn y Tudor Hall prydnawn Sadwrn. Da genym ddeall fod y rhaglen yn hollol Gymreig, ac nid rhyw gymysgedd o bobpeth fel y gwelir yn fynych mewn gwyliau o'r fath. Llywydd- wyd gan Mr D. Watts Morgan, goruchwyliwr y mwnwyr, a chlorianwyd y eantor- ion gan yr arweinydd enwog Mr J. Price, Rhymni, a'r ainrywiaeth gan Alir Lewis Watkins, Ferndale, a chyfeiliwyd gan y Mri W, J. Davies ac Alaw Rhondda, tra yr oedd yr oil dan arolygiaeth yr ysgrifenydd gwreithgar Mr Morgan Lewis. Gwelwyd ar y llwyfan y Parch B. Watkins, Pennel T. Gee rge, atalbwyswr, ac amryw Gymry aidd- gar eraill. Enillwyd y gwobrwyon gan y personau canlynol:—Unawd alto, H Hawdd yw canu," Evan Prosser, Blaenllechau unawd soprano, Yr Arglwydd yw fy Mugail," Miss Phillips, Tylorstown; unawd tenor, "Y Carwr Sioraedig," R. C. Davies, Tylorstown; unawd baritone, "Y Cymro dewr," D. W. Davies, Ferndale; unawd bass, 0 fy hen Gymraeg," Henry Evans, Pentre. Ton efelychiad rhif 7 Casgliad Tom Price i blant, chwech mewn nifer, Parti dan arweiniad Master Bertie Welsh. Parti gwrywaidd, 0 mor ber," Parti Blaen- Uechau dan arweiniad Mr Thomas Hum- plbreys. Canu corawl, Blodeuyn bach/' pump cor yn cystadlu, Seion, Pontygwaith, danarwreiniad vlr John Harries. Traethawd, "Anghenion Ferndale yn foesol a chym- deithasol," Bruce," ond nid atebodd iV enw. Y darn adroddiadol goreu, Miss Griffiths, Ferndale. Argais neillduol can- odd Mr W. Lewis, Ferndale, unawd rhwng gweithrediadau yr eisteddfod, a roddodd foddlonrwydd cyffredinol i'r gynuIJeidfa. Cafwyd cystadleuaethau lluosog, a rhai 0 honynt o safon uche Bwriader cynal yr eisteddfod yn flynyddol, a'r elw a ddeilla, iV drosglwyddo at achosion teilwng gan yx ardal.

PRIZE DRAWING EVAN RICHARDS SARON. Y deuddeng canlynol fu yn llwyddianus 287, 487, 1899, 1839, 3117) 259, -90*: 1 3425, 1242, 3365, 1423 a 1731.—)ohn Bevan, ysgrifenydd.

/'repanU uniifr 1/raicai iHst'-HCtu)* FERRU-1 Is DEMCF«US A^REPRESHINQ. It ENR'CRES H THE BLOOD and is THE ONLY C0C■ £ Wiitairiajj FERRfJOIWOUS ELEMENTS. g Psckeii ni !xl., 9A and 6 tins. Of AL' Cr-cers. E | FREE GfFT of Efactro-SHvep Jug p as an Advertisement. See Coupon ins;e tins IS SAMPLES SENT TO ALL.

Marwolaeth Dr. G. Clement Davies, Pontlottyn. --0-- Yr wythnos cyn y ddiweddaf, bu farw Dr Gwifym Clement Davies, o Biyn BIyreh, Pontlott yn, wedi nychdod am fyr amser. Bu am amrywfiynyddau yn feddyg swvddogol dan gwmni glofaol y Powell Duffryn. Yr oedd yn fab i Mr Davies, Maesyffrwd, Mardy (yr hwn cyn hyny'fu yn cadw maelfa y n Rachel street, Aberdar. Yr oedd y teulu yn adnabyddus iawn yn Aberdar flynydd au yn ol. Bu Dr Davies yn aelodoFwrdd Gwarcheidiol Merthyr, a Chyngor Dosbarthol Gelhgaer, ac ya mhob amgylchiad gwasanaethodd y treA- dalwyr yn gyfiawn Tuag un mlynedd ar bymtheg yn ol, ymunodd mewn glan briodat a merch i'r Cyrnel Phillips, Aberdar, ac hefyd y mae iddynt fa.b. Yr oedd yr ym- adawedig yn aelod dilychvvin o gymdeithas anrhydeddus y Meiswniaid Rhydd yn Rhymni. Dydd [au diweddaf, cymerwyd ei gorfF.o Pontlottyn i gladdfa gyhoeddus Aberdar, pryd yr oedd yn yr angladd, yn mhlith llawer ereill, y personau canlynol: Cyrnel Thomas Phill ips, Aberdar (tad yet nghyfraith), Mr Thomas Davies (mab), Mr Rhys Davies, Mardy; a Mr Tobo Davies, Abertawe (brodyr); Mr Rees Rees, Aberaman; Mr J Jones, Mardy; a'r CaJI- ben W D Phillips, Aberdar (brodyr yn nghyfraith); Mr Rees Emanuel, Aber- tawe, (ewythr), Mr David Rees, Aberaman; Mr W Davies, Abet tawe Masters W a R Jones, Mardy (neiod); Mr. L Thomas, Aberdar; Mr James Phillips, Pontypridd, fe. Hefyd yr aelodau Cyfrinta Dewi C'r Rhvdd, wedi troi allan yn Uuosoff. vn os»vstal wren^ a bonedd. r Gwelsom ei gydaelodau cyfrinfaol a gan- Jyn Y Brodyr John Wiljiams, Aberdar; (_ohn Powell, P T Rhys, Evan Jones, Dr Evan Jones, Lewis N Williams, Parch Enoch Davies (caplan), A S Pleace, J D Hughes, W Thomas, J W Evans, Mo-gan J Harries, G M Evans, J Arkite Phillipsf Bdgar Morgan, T Lloyd, S Watson, J. Aurelius, Treharns; Dr Bowen, Glyn Ebbwy; D M Richards, J W Harris, W W Jones, Merthyr; a bron yr oil o swydd- ogion a brodyr CyfaiMfa jJewi Sant, Rhymni, yn mhlith y rhai y gwelsom y brodyr canlynol — Thomas Edwards, W Lloyd Marks, John Randall, Joseph Aurelius, \V R Jackson, D W Evans, Lewis L Fine. Thomas Roderick, ohn Llyweiyo, W Price, John R Jones, J C Jacob, Daniel Williams. John R Jones, D Hopkins, W H Fisher, &c. m mhlith jereiil gweisom y trigolion canlynoiY Parchn T Jones, Carmel, Aberdaa; J Evans, Mardy; Meistri W Thomas, Y.H., Brynawel, Aberdar; G Hopkins, Y.H., It Gelligaer; Evan Davies, Cardiff street, j J Scott, Arthur Phillips, Dr Martin Jones, Owen Williams, H Beddoe, R Morris, D W Price, D Griffiths, Edward Morgan, Morgan John, Walter Leyshon, D. I Thomas, i J Richards, S James, B J Lewi B Shannon, D Tudor Williams, G V Jones, Alfred Phillips, Rhymni; John j Buckneil, John "Davies, Evan Thomas; j Rhymni; James Jones, T Price, Rhymn? J M W Morgan, goasaf-feistr; J S Jones [ John Ivor Jonep, D W Jones, Pontlottyn-; W Powell, drrpef; Abraham Morgan, Jlas. Tdomas, C iVlalpas, H T Richards, Pontf ypridd W "Powell, Ferndal*; Dr Davies, Pochriw; Tom Peek, J Prance. Essex Evans, W Davies, J Joyes, J Williams, E Rees, T Thomas, W Jones, W Davies,*T. Roderick, &c. Wrth y bedd, gwasanaethodd y Parchn J Gyiffiths, Calfaria; tz T Jones, Carmel. Canwyd, uiado wnaf a'r baball," 'yn doddedig Anfonwyd blodau-glymau oddiwrth amryw gyfeillion a phenhynasau.

o Pwnc y Doctor. Mr GoL,-Diolch i chwi am agor eich colofnau i ymdrin a'r cwestiwn pwysig bwn. Fel y m e yn wybyddu mae wedi cael sylw gan gyfangerff gweithwyr yDehcudir er ys tua mis bellaeh, am fod meddyg y gwaith wadi achosi liawer o ynwaf- aelion o bryd i gilydd. Mewi llawer enghraifft gyda lofa newydd o sincwyr a dyrnaid o swj-dd- ogir-n yn penderfynu y pwnc. a byddai barilaid neu ddwy o gwrw yn ddigon o wobr am werfhu cenedlaetfiau i orthrvmu s. aianas, ac yn finrt- iwn i eiddiiweh meddygo' Y fath ddifrod wnawd lawer tro ar bump ceu ychwaneg o bobl san goc^vn diaht, heb f\vy o ^ymhwysder ynddo i fod yn feddyg na wel ddim cymaint ag yn dafarnwr. Faint o niferi sydd yn feddygon gwaith yn herwydd eu graddau a'u talentau ? lyewn am ryw o fanau yn y Deheudir ceir yr un rneddyt a- g-ofa nifer o lofeydd, a byddai eu cyrorthwywyr yn bethau rhad dychrynilyd, ac ychwane.if nid bob amser bobamBer"—y bydd eu mocsodeb y cyfryw a y byddai teuluoedd parchus yn .;&Lt.t rhoddi derbyniad boddton ar iddynt, ond yr oedd yn ddoctor y gwaith. Y fath yswildod darostvnzol y bum yn llygad- dyst o hono lawer tro yw ein plith fe gweithwyr pan yn mhresenoldeb impyn o feddyg-gwr ag y gwyddwn dreulio 'd oriau ei wanwyn hyd goac- lau meddw Piccadilly, L'undain. Doctof S" ct ebe gwr ieuanc dis^laer o feddw a chymeriad 0 fowr, yn dra mynych yn n^wyddfod yr impyn soiaedig v dydd or blaen ac fe fyddai y weth taitk diwrnod Sabboth i weld Halt yn ehwyddo, ac am ei fywyd yn ceisio cadw pei Jer urddasol rhyngddynt t'r fantais oreu. Dyma ..yn or gef- ais gan gyfaill i feddyg lawer o fly yddau yn ol, ac y mae erbyn byn wedi taiu y ffordd. Gofal- wch, meddai, i sefyil yn gadarn tuag at y medd- yg: —Stand positive to the Doctor!' Cymerwcb ei eiriau fel cynghor nid fel gorchymyn. Aracany Doctor (doctor y gwaith r hwng'crornfachau) yw creu awyrgylch o awdurdod o'i gy ch. pan md oes anddo un hawl i wneyd hyny. Fel rheol. gwr eidd 1 o ran galluoedd meddyliol yw y doctor waith. ac y mac y System bresenoi o dalu yn y glofeydd yn cyft-)f am doraeth o'r cyfryw yn ein plith Tra mae bcchgyn ie anc Cymru syddyn derbyn cwrs > addysg athrofaol displaer yn gor fod troi eu gwyncbau i dd nasoedd mawrion Lloegr aw nad oes gob ith iddynt dderbyn cyd- nabyddiacth i\v talentau yn nghymydogacth g'o- fao v I ^eheudir ond trwy'vstrvw gaffer .-ddol—a phafoneddwr o feddyg y'osty ga i deferau oV f th ag nid yw pethau Fe ly yn apelio at neb end creaduriaid swyddgar a gloddestgar y glnfeydd. fnidy.trefntel >ma yn galw am ymyriad un. iongyrchol y f'edci arion ? Nid yw end pwnc by- chan, ac ni chyst ychwanes na— (iwnaf ïr mwyaf na'r !!eiaf yn ein pith a drwy hyny fe'ch cyfriftryn ddynion gan y wlad. Yr eiddoch, Llais Diwgiad.

HysbysiT fod Bryste wcdi cael ei hadd tiroo yn ysplenydd ar gyfer ymweliad 1)-w. ysog a Thynvysoges Cymru a'r ddinas hOno dydd Mercher. ?