Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
13 erthygl ar y dudalen hon
HWNT AC YMA. j --()>-----…
HWNT AC YMA. --()> GAN BACHAN DIARTH. Rai wythmotsau yn ol, digwyddiais; ysgrif- el11.1 y geiriaiui caniynol i'r golofm; hon pan buwydl yn diadleui yni ysiop ar Ddadigysyllt- iad a Dadiwadldblîad yr E glwys yn N ghym- "Mae canoedd o Ymmeillduyvyr cydwy-; bodol yn gorfoid1 talu miloeddi lawer 01 bunam va flymyddfol tuag at yr Eglwys Sefydledig, I a. hyny trwy drais, o herwydd na tbalamt, <Jygir yr anifeiliaidi mwyaf parthdamtiS Of j gi I meusydd oddiarnynit, fel tal. N)¡d yw helbul Penbryn wedi mYDledl o gof y bob! eto; ac nid yw yni d'ebyg yr a chwaith tra byiddloi yr aumghyfia,wilder hwn yn bodoli." -Ûf-- Pam yn gwneycl y syiwadau y pryd hwnw, yr oeddwnj yn meddwl fy mod yn diweyd: y gwir, ond mafl yn: diebyg; nad y\i yn wiir yn oi cyfrif rhyw 'joker' sydd yn galw ei hum yn "Sylwiedydd," a.c yn ysgrifenu dans y pent- aivxL,, "Yn mblith, yr Enwadiau" i golofmaM "y Llam a'r Dywysoigaeth,"—niewyddiadur wythnosol perthynol i'r Eglwyswyr. ——'O-—■ ] Wrth gwrs, miaiei ytnl anhawdd plersiOl pawb wrth ysgrif enu fel hyn yn awr ac yi1: y man, ac aid; yw pawb yn gallu gweiedi yr un fath; felly, pan oeddfwm yn meddwl fy mod yn dweyd y gwir, yr oedd y gohebyddi uchod yn meddwl nad oiaddwn, a dyma ei fain ef a.r y mater :—"Bodoj.ai llavver o ddallineb, os find cnafeidd-dra yn Nghymru, ai pharheir i dwylloi y werimi Yill barhaus., fel y dienigys. y dyuuuiiad camlymol ot Tariam y Gwielthiwr. Yr wyf dipym yn, 'slow/ mae'ru yvir, i wel- ed pethau fel y cyfeiriais yr wythnos ddi-! weddlaf, ac feallai mai hyny sydd yn cyfrif am fy niallineb ar y pen hwnL Ondl pan byddo 'facts' gerbron. nid wyf yn meddwl y d, dylasidl en g wrthod. Mae rhai wedi dtweydJ wrthvf fyj mod dipynl yn 'flunt' yn fy ffordd 0 r blaem; ond, eto i gyd!, nad! oes neb wedi j dweydJ fy modi yn gnaf erioed. Priodblir cnafeidd-dlrai i gmaif, wrth gwrs, ac mae'r 'joker' bach uchod yni gwybod hynry, ac yr oedd yn 'dxioubiful'' pa un a fu.asai ef yn fy Tigalwi felly ai peidioi Male yn eithaf iawn i dwylhvr i gael >ei a In- felly, ac os byddi rhyw un yn cael rhyw 'fenefit' wrth hyny, diech- reuwch amaf fi os mynwch; ond coifiwchi fy mod i gael 'shame' o'r! 'benefit' ar ol hyny. -01- Yr wyf wedi gweledi ceffylau yn cael eu 'cIlICJ<tid a'u gwi.sgo a, thibanlau lawer gwaith mewn ffeiriau a, "May-day Shows," ond un- waith; erioied y gwelais fochyn neu hwch (beth byniag) fel hyny; ac yn mhlwyf Pien- bryn, Sir Aberteifi, oedld hyny. Yr oedd 'Methodist' mawr yn byw yn un o'r fferm- dai sydd, yno, ac yn talu yni fisol at dreisliau yr achOls yn Mhenmiorfai, ai hyny yn galonog ac o'i fodd. Un diwrnoid, cafodd bapyr i ofvn am iddo daliui trwy y d eg win tuag at yr achos, perthynol i'r Eglwysi Sefydledig; ond gan niad oedd yn crediu yn hyny, g wit hod- odd wneyd. Yn mhen ychydig amser, daieth dyn diarth yno gydia'r amcan o wneyd "r ffermwr dalu; a chan naid oedd y "rivets" yn dyfodl, cymerwydl meddiant o'r hwch,, er mwyn ei gwerthu fel' y cawsid y degwm. Yr oedldi y Bachan Diarth yn dyst 01 hyny, am, iddbi fyn/di i wel'd y dyn diarth yn ceido gwerthu yr hen) hwch. "Beili" oeddl yl bobl yn galwl ar y dyn diiarth. Gwyddid ei fod yn dyfod1; ac er mwyn rhoi, croiesaw calon iddo, gwisgwyd yr hen) hwch yn ei dillad goreu air yr amgylchiadi. -Of-- Yn mhen ychydig amser, aeth yr un gwr i ymofyni y degwmi i fferm arall ,gerlla,w; a chan fod y gwr hwnw yn 'Senter,' nid oeddl yntau yn crediu yn y fath beithi, ai gwrthododd dalu. Felly, medidyliaddl y 'beili' y gwnela1 buwch yr un trOi iddo, ac aeth allan i un o'r t caeau i ymofyni buwch; ond mae yn debyg fod 'sponar' y fuwch (sef y tarw) yn atmighyd- ffurfiwr i'r earns, a, chymexodid hwnw yn ei ben i fyn'd ar ol y 'b)eih,' a chymerodd y 'beili' yn ei hen i gymeryd at ei draeld fel y eynlkim diogelaf. Ynl Moylgrove, yn Sir Benfro, yit oeddl hen wraig fach o'r enw Peggy Lewis yn byw, yr hon hefyd cedd yn gwrthodi talu y 'degwm,' a gwerthwydl bUWiCh iddi hi, YIl hyn a fu yn achlysur i'r doniol "Watcyni Wyn" i gyfansodd!i can ar y mater; ac am fodl y Parch. W. E. Jeffries, Llant- geler, Ylll gweithredu yn ol ei gydwybod, gwerthwydi "Bob," y ceffyl, iddb yntau --()-- Galiaswn einiwi llawer; end cradaf fod Imiymi ytni ddigoni i brofi nad! wyf yn ceisid y camarwain na, thwyllo neb; ac os bydd r!iywun yn parhau mewn 'doubt,' danfonedi at rywun yn y plwyfi uchod) i ofyn a yw y pethau hyn yni wir. Ac os bydid rhywun am dldarlleini ychydig o hanes y degwm, nis gall- af eu cynghori i ddiairlleni dim yn well nia'r "Liberator," pris ceiniog y mis, neu "Tithes, Their History, Use, and Futae," gan Rt. • cey Everett, cyhoeddedig gan James .rke & Co., 13 and 14. Fleet Street, • idon,. pris 6c.; new yr uchod wedi ei > eithu, ar worth am, 4c gan Hughes, Dol- au; neu "Key to, the Tithe Question," y Parch. W. M. Hawkins, cyhqedidedig Hamilton, Adams, & Co" Llundain, am neu yr 'Ante Tithe Movement in Wales,' r. y Parch. W. Thomas, Whitland, a,r- edig yn, Swyddfa y "South Wales Press," "telli,, pris is.; ai rhwng pob un o'r uchod elir bod lla,wer yn ddieil'lion yn ol barn wedydd." Ac os gofynweh falm yr f.teillduwyT sydd! yn gorfod talu y degwim yn o brydi, cewch glywed ganddynt yn lol 'smart' mai o'u hanfoddl y maent yn dut -Or- • ystem rotten" yw 'system' yr Eglwys • dledig; ond, ar yr un pryd!, peidiwch tddwl mai dynion 'rotten' yw y rhai sydd leidiol iddi i gydl 0 niaige, nid oes dim 'f i dkltweydi yn eu herbyn o gwbl fel on; a phe buaswn yn digwydd cyfarfod >ylwedydd" yfory, al gwybod! mai efe yd- d, ysgydfwni ei 1ialw yn galonog ac heb is. Mae dynion a, thipyn o ddynoliaeth Mynt yn perthyn i'r Eglwys, ac yn eu „ :h saif Esgob Hereford yn uchel yn fy ddwl mewn rhai pethau. --Œ- Yr wythnos ddiweddaf, bu yn ceisio gan clebwyr yn Nhy yr Arglwyddi i basio ifcidf yn gwahaxdd creulondeb at anifeiliaid tvylltion. Yr oeddiwn yn cyduno ag ef i'r im yn ei syiwadau. Dyvredai ei bod yn jferiad gan lawer o ddynion ieuainc i gadw cwningodieit mwyn 'eu gosod yn rhyddi er mwyn i'r cwn i'w dal. Dywedai hefyd ei fod! wedi diarllens am rai achlysuromi pan y toridi un o, goesau y cwivngod cyn eu gadael yn rhyddi i'r cwn,, a: thrwy hyny yn sicrhau na, fyddi i'r cif riaid i gael miantais i ffoi. (Dyna, beth wyf yn alw yn gniafeiddWira.) A dywedai yn mhellach yn erbyn yr arfer- iadi o saethu cofomenod mewn "shooting matches," —Oi— Methodid yr Esgob: yn ei ymgaiis trwy fod rhai o'r Arglwyddi yn dWleydi y buqqi(-Ii yn amiddifadu y dyn tlav.d 01 ran' c'i < .vareu- aethau. 0 fodau trugaroig! die oh. am dan. ynt. Onid yw eu meddwlga.rwch am y tlawd yn werth i'w g- fnodi a, phln o haiarn yn y graig gallestr fel y dialr Heno yr oes au i ddlyfodl am y fath gariad at y tlodion? Beth syddl yn bod1? A y\v y mil ftwyddia.nt ar wawrio ? Nac ydywi, nac ydyw; end maent hwy yn hoff o chwareuaiethau cyffelyb; ac os: yw chwareuon o'r fath yn ddrwg i'r wydd, maent yn siicr o fod! yni ddlrwg; i'r clacwydd. Dynai sydd) yn bod yn fy nhyb i. Ma,ei yn debyg fod! dyn yn greadur chwar-: eugar ac yn hoff 01 hela,. Nid yw olion y dyn cyntefig (primitive man) wedi llwyr ddi-' flanu o'r ddynoliaeth eto. Yr oedd y dyn cyntefig yn dibyniui i, raddau helaieth, os nad yn hollol1 air helwriaeth; ac feallai ei fod yn arfer gwneydl a'i ysglyfaeth yr un fath ag 1 yr wyf wedi gweled yr hen gwrcyn syddl wrth fy ochr ag ambell lygoden, sef ei dial yn nghyntaf, ac wedi ei hanalluoigi, gadawai hi yn rhydd i gripian ychydig oddiwrtho, ac yna n,eidia ati drachefn i'w phoeni yn mhell- ach. Ond! os felly oedd gan y1 dyn cyntefig, J nid oes eisiau i hyny fod! yn bresenol. Mae j yn bryd i ddysgu gwell erbyn hyn. --()I- Gwelir yn a,ml fasgedaid, o, golomenod: gan ddynaon) iieiiiainc yn caiel en cymerydam, fill- diroeddi la,wer gjlda'r tren i rai o'r "shooting matches" syddi yn y wlad. Erbyn cyr-! haeiddl y man penodedig, mae yr adar broni a newynu o eisiau bwyd, ac felly yn rhy wan 1 ii hed!eg er ceisi-o achub eu bywyd, a chyn y byddbnt wedi. cael amser i, feddianui eu huniain, canlynir hwy gan 'shots,' pa, rai a'u diwg yn; ol i'r ddaear yn fuam, rhai o honynt wedi; eu lladidl, a rhai wedi, eiui clwyfoi; ac yn airnl ca y rhai clwyfedig fyw yni eu poenau am oriau. Ai chwareuaeth y dyn tiawd! yw hyn? Os tawie, goreu poi gyntaf y rhoddir terfyni ar y fath faTbareiiddiwch. Ac eto i gyd mae 'pobl fa,wr' Lloegr yn ei gefnogi. -0-- 'Argument' arall dros wrthodi cais, yr Es- gob ydoedd, fod ymarferiad o'r fath yn dysgu y dynion ieuainc i fodl ytni 'shotsmen' dial. Meddwl am saethui dynion mewni rhyfel oeddynt hwy air uniwaith. Os ydynt aim gaivl) 'shotsmen' dia, paham: na chaniatant i'r dyn- ion ieuainc i gael y 'training' ar yr helwr-1 iaeth sydd at eu tiroedd hwymt, yn lie 'pre:- j servo' y cwbl? Byddlai pethau yn llai bar- baraidd felly, sef cael 'practice' ar saethu 'pheasants' a phetris gwylltiom sydd yn gwy- bod am yr amgylchoedd, a chwarewi teg i ddianc i geisiOl achub eu hunain; ac at ol eu saethu, paham na, roddir caniatad i bawb a wma, hyny, i fyn'd a'r cyfryw beth. gartref i giniaw? 0, nia, ni wna hyny y tro, rhiaid cael 'practice1' ar greaduriaidl sydd ynl an- alluog i ddianc. Nis gallaf ysgrifenu ychwa.n- j eg yn awr, mae rhagrith yn gyru'r 'blues' arniaf. :0:
UNDEB DIRWESTOL DYFFRYN- :…
UNDEB DIRWESTOL DYFFRYN- OEDD NEDD A DULAIS. Q) Cynadliedd yn Cilffriw. Cynaliwyd Cyfarfod Chwarterol yr Undieb uchod ym Cilffriw dydd Lluni, Mawrth 3ydd. Llywyddiwyd gam y Parch. E. Parry, Aber- dulais. Yr oeddl cynrychiolwyr yn bresenol o Seven Sisters, Creunant, Cilffriw, Aber- dulais, Tonnau, a Resolfen. j Derbyniwyd aidtoddia,datui o'r gyfres cyfar- fodydd) gynaliwydl yn y cylch diwedd! y flwydidlyn blaienorol, yn gefnoigol i'r "MiliwilI Ardystiau"; a theimlwydl. yn siomedig nad oeddynt wedi troi allan yn fwy llwyddiamua Gan fod yr amser wedi ei estyn hydl ddi- weddi Mawrth, er gwneuthur i fyny cyfrif yr ardvstiadau newyddion a modwydl, pender- fynwydi yn unfrydbl ffurfio Pwyllgorau Lleol gyda'r amcan o wneuthur apelia,d,au persoini- 01 o dy i dy yn mhob cymydbgateth trwy gylchi yr Undeb; ac enwydi y brodyr a ganr lyn i wneyd y trefniadau angenrheidiol yn eu gwahamol ardaloedd!: Omllwyn a Seven Sisters, Mr T. D. Wil- liams. Cilffriw: Mr William Jones. Aberdlulais a'r Tonnau: Mr Fred Parry. Reisolven a'r Clyne: Mr Dd. John Evans. Gan nad oedd cymrychiolwyr yn bresenol at rhan Glyn-nedd), Pontmeddifechan, a Cwm- gwrach, ymddiriedwyd i'r ysgrifenydd ohebu a'r cyfeillion yno. Ceir ffiuirf yr Ardtystiad "yn argraffedig" oddiwrth y Parch Morris Morgan, Abertawe. Danfonir yr Ardystiau 'ddierbynir" i'r Parch. Thomas Morgan, Sciweni, y ddiaiu ydynt YSc- grifenyddiom Cymanfa, Ddinvestol Deheudir Cymru. Yn ein cyfarfod: blaeniorol, dewiswyd y Parch. Stephen Llewellyn!, Glyn-neddl, yn Llywyddi yr Undeb. Yn y cyfarfod hwn, disgynoddl i'n ran gydia, thristwch a gofid calon i ddewis ei olymydd. Cyrwyd ef oddi- wrthym gan "Ragluniaeth fa,wr y N ef." Mewn distawrwydd, pasiwydJ pleidlais o gydymdleimlad a'r wedkhvt a'r teulu yn eu galar mawr. Dewiswyd! y Parch. T. C. Harries, Glyn- nedd (cyn-Is-1 ywydd) yn Llywydd; a'r Parch R T. Rhys, Resolfen, yn Is-lywydd. Penderfymwyd1 dantfon) dieiseb at y Llyw- odraethyn gefnogol i'r Mesur Dirwestol sydd ar hyn a bryd, o dam sylw y Senedd. Derbyniwyd "Eglwys y Methodistiaid, Pontneddfechan, i'r Undieb. Penderfymwyd cymal y eyfarfodi mesaf yn Pomtraeddfe chain. Darllemwydi papyr cymwysfawr ac amserol gan Mr Jonah Morgan, Tonnau; testym, "Dyledswydd Crefyddiwyr i fod ym Llwyrym- wrthodwyr." Testyn y papyr i'w ddarllem yni y gynad- ledd, nesaf, "Rhwymedigaeth Dirwestwyr yn y gwaith Dirwestol." Cynaliwyd! cyfarfod cyhoeddus yr uni noson dan lywyddiaeth Mr Morgan Jones. Tra- ddodwyd amerchiadau gan y Parch. D. G. Jones, Tommati, ai Mr J. T. Williams, Re- solfem.
Y MILIAYX ARDYSTIAU—BEYS II…
Y MILIAYX ARDYSTIAU—BEYS I ORPHEN. --0-- At y Golygydd. Syr,—Mae symudiad mawr yn myned yn mlaen yn Nghymru yn gystal a thrwy y DeYrnas er cwblhau y M ii Iv. 11 Ardystiadau Newyddion ddechreu y ganrif. Mae nifer mawr o drefi ac ar- daloedd yn Neheudir Cymru wedi, neu ar orphen, a llwyddi^nt annisgwyl- iadwy fawr wedi coroni yr ymgais, Araf iawn oeddid i ddechreu; felly yr oedd estyniad yr amser 0 diwedd y flwyddyn ddiweddaf i ddiwedd Mawrth y flwyddyn hon yn dra manteisiol. Ofnir fod nifer luosog o leoedd eto heb ddechreu; a dymunir, yn daer, ar y cyfeillion symud yn cidioed mae y bobl yn barotach nag y tybir, ond apelio atynt yn garedig a deheuig. Yn y cynllun Cynireig—a gymeradwyir gan bawb ar ol ei ddeaIl-gwneir mwy nag a ofynir gan Bwyllgor Cylfredinol y Deyrnas darperir tair colofn, y gyntaf i osod enwau dirwestwyr blaenorol ynddi, yr ail dirwestwyr newyddion, a'r drydedd plant dan 14eg oed. Darperir tafleni cyfaddas, genym, a danfonir hwy i bob lie am swllt y cant, a'r cliidiad. Cychwyner yn ddioed ar y gwaith tra angenrheidiol a buddiol hwn. Pwy fedr feddwd am Gymru anwyl ar ol! Ceir pob cyfarwyddd pellach trwy ymofyn a'r Ysgrifenydd. Yr eiddoch, etc., MORRIS MORGAN, Ysgrifenydd Cymanfa Ddirwestol Deheudir Cymru. Irvonia, Abertawe, Chwefror 28ain, 1902. O.Y.—Dymunir adgofio yr holl gyfeill- ion y cynhelir Cyfarfod Cynghor y Gymanfa uchod yn y Reading Room, Clynderwen, am 2 o'r gloch dydd Mercher, Ebrill 9fed, 1902; bydd Cyn- hadledd am 3.30-testyn, "Arfer Gwlad," a Chyfarfodydd Cyhoeddus yn yr hwyr. Cofied brodyr Peniro a Chaerfyrddin am y cyfarfodydd hyn. Bydd lluniaeth yr yr ystafell uchod i'r holl aelodau. :0:
LLEW LLWYFO.
LLEW LLWYFO. 0 ran ei faterion a'i destynau yr oedd yn perthyn i hen feirdd ei wlad, y rhai oedd wedi arfer canu clodydd tywysog- ion a rhyfelwyr, ac ymdrechion a gwr- hydri y cyfryw rai. Dynion byw, a'u brwydrau a'u buddugoliaethau, oedd hen destynau yr hen feirdd perthynol i'n cenedl ni; ac wrth edrych dros restr testynau a chyfansoddiadau y Llew, arwyr meusydd cad ydynt, y rhan amlaf, megys Caradog yn Rhufain, Gwenhwyfar, Arthur, Dafydd, Llew- elyn, etc. Ffordd yr hen feirdd o drin ei arwyr a'i destynau oedd ganddo hefyd, sef eu dangos yn eu gwaith a'u brwydrau yn fwy nag yn eu meddyliau ac yn eu cymeriadau, dangos yr allanol fynychaf, yn fwy na'r mewnol o'r dyn, fyddai ganddo mewn llaw, y pethau gweledig, ag sydd dros amser, fel yr hen feirdd; ac nid y pethau anweledig, ag sydd dragwyddol, fel y bardd newydd: yn y pethau goleu, ac nid y pethau tywyll, yr ymhyfrydai ei awen fwyaf. Nodwedd ei farddoniaeth yw eglurder gloew a mynegiant cryf. Yr ydym yn cael yr un peth yn nodweddu ei fardd- oniaeth ag oedd yn nodweddu ei ganu a'i adrodd, sef egni a mynegiant. Yr oedd ei ganu yn llawn egni, a'i adrodd yn fynegiant perffaith; felly ei fardd- oniaeth yn fyw, yn egniol, ac yn llawn grym a mynegiant da: a phe tynid y pethau hyn i ffwrdd byddai yr enaid wedi ei dynu o'r corff. Bardd-areithiwr, hyawdl, ac egniol, a byw iawn, oedd y Llew, a'i linellau yn fwy nerthol nag oeddynt o farddonol. Yr oedd y nodwedd areithyddol yn ei gario yn fynych oddi ar linellau can i gerdded hen heol gyffredin, ddefnydd- iol, boblogaidd areithyddiaeth gyn- hyrfus. Dyfynwn ychydig linellau o Dafydd i dangos hyn: Dafydd yw'r gwrthrych! nid yr ellyll du, Mewn dynol gnawd,-nid yr anghenfil brwnt, Llawn o greulondeb, trachwant, rhag- rith, gwyn, Fel ei darluniwyd gan anffyddwyr bas Ac nid yr angel perffaith, ail i dduw, Fel ei darluniwyd gan genboethiaid; ond Dafydd, y dyn, y bardd, a'r gwron dewr, Dyn yn feddianol ar bob teimlad cryf, Angerddol, a berthyna i anian dyn,- Bardd yn feddianol ar athrylith bur,— Gwron na welodd byd ei well erioed: Dyn, bardd, a gwron, daeth yn enwog deyrn, Ac a fawrygir fel y cyfryw tra Mawrygir rhinwedd unrhyw farwol ddyn Nad ydoedd berffaith, a thra byddo nod Boddineb dwyfol yn dyrchaiu dyn U wchlaw ei gyd-ryw,—felly, Dafydd oedd. Perthyn i fydryddiaeth areithyddol, neu, yn hytrach, areithyddiaeth fyd- ryddol, mae y darn yna yn ddiameu, yn nes nag y mae i farddoniaeth aruchel fel y cyfryw; ac y mae y darn yn engraifft deg o lawer o linellau arwr- gerddi Llew Llwyfo. Gadewch rni eto, i ddangos y nod- wedd hon, ddyfynu o "Llewelyn": "Cas gwr na charo'r wlad a'i maco," ond Melldigaid fyddo'r gwr a'i gwertho hi Bydded yn wrthrych digter Duw a dyn Ie, gwneler ef yn rhybudd daear oll! Na chaffed un gymdeithas gyda dyn Boed yn ffieidd-dod pawb a phobpeth da! Ffoed pob anifail gwirion rhag ei drem A phan y trengo, trenged yn ei warth! Yr ieuainc gigfrain bigo'i lygaid ef! Traed a thafodau cwn fo'n goch o'i waed Lluchier ei benglog i ryw ogof gudd f I fod yn f egan chwareu cenaw blaidd Dyna fy rheg ar pawb o'r unrhyw nawd A'r bradwr anfad Madog Goch min mawr I" Dichon y goddefir un dyfvniad eto, i ddangos hyn, o Farwnul frwdfrydig Golyddan: Olid pwy wyt fi i feiddio holi hyn ? Pa hawl a feddaf fi i o-viia balm I glwyfau mynwes tad athyner fain ? Pa gyfaddasder fedd fy awen wan I wneyd gaiarnad am Gclyddan ? Ond, Mae genyf hawl, os ydyw teimlad dwfn, Edmygedd mawr, a bwrkd didwyll pur, Y"n rhoddi hawl. Nid rhagrith fydd fy ngherdd) Nid galarnadu'n gelfyddydol wnaf; Ac os oes neb a ofyn pam yr wyf Yn wylo am Golyddan, a phaham Y ceisiais ef yn unig o lob bardd A fu erioed, yn (1 estyn galar gan, Ateba-f b wynt—Os na fr ynddynt hwy Un awydd wylo, na chondemnier fi,- Grwnai lw i'r Awen nad ofynai byth Am iddi wylo pan y cohir hwynt,—- Neb llai na rhyw Olyddan fynaf fi! Nid galarnadu yw fy hoffus waith,- Caled fydd ysgrifenu'r farwnad hon, Ond peidio fyddai yn galeta,ch fyth. Chwareu teg i'w galoli am ddweyd y gwir, a hyny mor gynes, ac mor frwd- frydig, a chynhyrfus: ond nid bardd- oniaeth yw hyn: os mai barddoniaeth yw, i ba ddosbarth o farddoniaeth y pertnyn ? Araeth angladdol frwdfrydig ar ol cyfaill, gan gyfaill, yw: ac y mae angerddoldeb y Llew yn mhob llinell. Watcyn Wyn yn Y Geninen Gwyl Dewi." :,0:-
NODION MIN Y FFORDD.
NODION MIN Y FFORDD. Mae merched bychain (y rhai sydd rhwng chwech ac wyth oed) Mrs. Rees, 141, Gelli Road, Ystrad, yn preswylio erbyn hyn yn Muller's Home, gerllaw Bryste. Aeth ei mam ac ewythr iddynt gyda hwynt i'r 'feefydliad. Gorchwyl caled oedd iddynt 'madael a'r rhai bach hawddgar a phrydferth eu gwedd. Cafodd ei tad ei ddiwedd gan adael wvth o blant ar ei ol. Mae clod mawr yn ddyledus i frodyr Cory's, Mr. W. D. Wight, Rhondda Rise, y Parch. D. Gwenifrwd Evans, ac ereill am eu teimladau da yn trefnu i gyfarfod ag anghenion y weddw a'i hanwyliaid. Mae Mrs. Rees yn ddiolchgar i bawb am eu caredigrwydd. -0- Dydd Iau diweddaf terfynodd angeu oes Mr. Evan Morgan, Penylan House, Ystrad, Rhondda, wedi rhai wythnosau o Hinder chwerw drwy effeithiau y bronchitis. Yr oedd yn 82 mlwydd oed ar y 4ydd o'r mis diweddaf (Chwef- ror). Ganwyd ef yn Llantrisant, a llanwyd y cylch fel gof am faith amser ganddo. Yn y cylch fel gallofydd (mechanic) y cawn ef neaaf, a bu yn westywr y Sandy Bank i ganlyn. Yn ystod y blwyddyn diweddaf yr oedd wedi neillduo oddiar ei ofalon blaen- orol, gan ei fod yn meddu ar gyfoeth lawer. Parhaodd yn ddiwyd i wneyd yr hyn oedd angenrheidiol yn nglyn a'i etifeddiaeth. Yr oedd yn gymeriad hollol Gymreig, a dywedai sylwadau pwrpasol yn fynych. HofEai Fro Mor- ganwg a Llantrisant yn fawr iawn. -0- Mae Mrs. Morgan wedi ei oroesi, ac mae hithau yn 80 mlwydd oed oddiar Gorphenaf diweddaf. Mae yn gaeth i'w gwely er yn agos i chwe' mis gan freuder henaint. Mae bron yn ddall; ac mae ei chlyw yn drwm iawn. Dydd Llun cyn marwolaeth ei phriod cariwyd I hi i'w ystafell, a phasiodd ychydig o eiriau rhynddynt. Hwn oedd y tro olaf i ymddyddan gymeryd lie rhwng Mr. a Mrs. Morgan wedi cysylltiad o 54 o flwyddi priodasol. Mab teilwng iddynt ydyw Mr. Richard Morgan, gallofydd glofa y Gelli. Cynaliwyd gwledd i ddathlu Gwyl Dewi Sant gan Barti Breiniol Treorci, nos Iau diweddaf, yn y Stag Hotel. Mwynhawyd ciniaw rhagorol gan nifer mawr o wahoddedigion, yr aelodau o'r parti, ac ereill. I ganlyn aed drwy brwygraipht o areithio a chanu. Yn nglyn a'r llwncdestynau, siaradwyd gan Dr. Armstrong, Cynghorwyr W. Jones a T. Jones, Mri. Bertie Jenkins, Ystradfechan T. Samuel, Porth; un o'r Ystrad W. Thomas, Tom Stephens, W. P. Thomas, Daniel Thomas, T. D. Lawrence, a J. Ashley. Llywydd hawddgar a rhagorol y cyfarfodydd oedd Mr. J. P. Gibbon, M.E., Treharris. -0- Yn ystod y cyfarfod datganwyd amryw o ddarnau clasurol gan y parti, dan arweiniad medrus Mr. W. Thomas, a chafwyd unawdau derbyniol gan nifer o'r aelodau. Cadeirydd y parti yw Mr. W. P. Thomas, a Mr. Lawrence yw yr ysgrifenydd. Yn sicr mai y cor breiniol hwn wedi bod yn ffodus mewn dewisiad o arweinydd a swyddogion. Chwareuwyd y berdoneg gan Mr Hugh Hughes, Treherbert. -0- Y buddugwyr yn y rhan bwysicaf o'r gystadleuaeth a gymerodd le yn nglyn a chyfarfod lenyddol capel y Dyffryn, Ystrad, nos Fercher diweddaf ydynt y canlynol: -Datganu, "Y Deryn Pur," •cyfartal, Miss Maggie Thomas a a.c E. A. Gelly; hefyd Misses Rachel Ysgrythyrol, Master Meurig T. Adams a E. A. Gelly; hefyd Misses Rachel Ann Gelly a Mary Davies. Cafwyd can gan Mrs. Hannah Wilks yn ystod y cyfarfod. Beirniad yr oil oedd Mr. Owen Jones, A.C., Crawshay Street, Ton, a chawn iddo roddi lwyr foddlon- rwydd. Mr. Thomas Adams oedd yr ysgrifenydd. Mae Mr. W. Davies (Llwydiryn) wedi dechreu pregethu. Gwnaeth hyn Sul cyn y diweddaf yn nghapel Bethel, T.C., Ystrad. Mae yn awr yn myn'd ar brawf drwy y dosbarth, yn ol trefn arferol y Methodistiaid. Mr. Davies yw y chweched frawd sydd wedi cael cefnogaeth eglwys Bethel i barotoi i'r weinidogaeth. Mae un o honynt yn pi fedd, sef y diweddar Barch. Lewis Lewis, Bethania, Llwynypia. Yr wyf wedi gwrando arnynt yn dechreu ar eu gorchwj1 -pw-git fel amryw ereill o'u cefnogwyr.
AF .YN MLAEN. ;
AF .YN MLAEN. Er cymaint yw fy mhri-stwch, Af yn mlaen i Fel Israel trwy'r anialwch, Af Ylnl mlaen; N1 Iwydda Pharaoh creulon, Yn nghyd a'i filwyr hyiioni, I nghadw'i yn y cymon, Af yn mlaen; Trwy ganol fy ngelynion Af yn mlaen. Er g^vaetha'r Amalecillid:, Af yn mlaem; A bretmrti y Moabiaid, Af ym mlaen, t Er gwawdiaeth Balaam: ynfyd, I Mi af i dir' vi bywydi; I Yn, nghysgod! fy am\ylyd. ) Af yn: mlaen," Î Nes cyrhaeddi heddl a gwymfydy I Af yn mlaen. Er chwemvedi dyfroedd Mar ah, Af yn mlaen; Mae ynui a'u pereiddia,, Af yn mla.eni; Caf fwyta."r Maina, nefol, Ddlarpainvydi gan y Dwyfol 'Er cymal y diffygiol, Af yn mlaen, I wiad a fel llifeiriol Af yn mlaem. 0 dam yi gclofn ryfedd, Af yn mlaen; Trwy ganol Uu "r dialedd. Af yni mlaem; Mae'r 1 esu wedi addo4 Y caj pob um a, ,grediO, Ei döiogelu ganddo, Af yn mlaem Gain, Iiiryr ymddiried yndd'o. Af yn mlaem. Er coll i'r golofn addiem, Af ym mlaem, At fin: yr hen Jorddonen. Af yn mlaem; Mae'r Arch-offeiria,d ffyddlom Yn aros yim'-ytr afon I gyrchui y duvriolion ¡ Y n y bla e n; I wlad ynengyI gwyniom, Af yn mlaem. Maerdy. ÎAp loan. ———— :o:————
MERCH Y MEDDWYN.
MERCH Y MEDDWYN. A bwthyn y meddwym ymwelais un dydd, Ei ferch oedd. yn,, glaf yn y diwyrnyn, Tra. angau'ni argraffu, ei weddt ar ei grudd, Mynegai ei phrofiad fel canlyn: "Fy nhad! sydkil yn fexl<lwyn, fel y gwyddoch | chwi, syr, A mam a wmaeth dori ei chalom." Ymdrechai lefaru a'i hanadl fer t Gam sibnvd fod Iesu yn dirion. "I chwi 'r\vy'n ddiolchgar am, ddyfod1 roi tro, Chwychwi wnaeth fy nysgu i darllen,; Rhodda;soch i'm Feibl i'ch cadw mewni co', Eich ernw sydd lawr ar y rhaglem. "Ac, O! syr, dywtedlaf wrth lesu i gyd, Mori fuan y caf fyned ato; Ond', pai fodldi y dywediaf fi wrtho 'r un pryd I mhad fyn'd a'm Beibl i'w wystlo. "A phlant y gymydogaeth wrthod ant i mi Gydohwareu, a, bod: yn eu mysg, A hyny ynl unig, o herwyddi paham Fy mod! 1 yn garpiog fy ngwisg." Ei llaw fach a) godai, a d'wedai rv«?vm brvs, "Na ddVedwch wrth blant bach yr ysgol I mhad wystlo'm Beibl i borthi ei flys ¡ Ar allor yr hen fasnach feddwol." "Os bydd Ysgol Sul i'w chael yn y Nef, Myii af i'r dbsbarth at Iesaii, Caf Feibl hardd newydd, mi wn, ganddo Ef, Chaiff hwnw byth fymed i'r gvrystlu.. l "Bydd pawb yn y Net yn garedig i mi, I A 'geneth y meddwyn' ni'm galwant, N a neb yn dirmygu1 un dlawd fel myfi Pan wisgir fi yn Ei ogoniant. Bardd Coch. -:0:-
[No title]
Mae'r lleuad yn disglaerio hyd yn nod yn nhy yr anmuwioL A wellheir y CUT pen drwy newid y goben- ydd? Dagrau y gormesedig ydynt debyg i gleddyfau llymiora. ==-
MAE DAIL Y COED YX SYRTHIO.
MAE DAIL Y COED YX SYRTHIO. -(}- Mae dail y coed yn svrthio I la^T o un, i un, < A'u tegweh yn ymgilio 0 flaen y gauaf blin; Mae ochrau'r ffyrdd a'r .cousvdd Yn feddau iddynt hwy. A gruddfam mae y coedydd 0 dan eu dirfawr glwy". Mae dail y coed yrh syrthio Cyn cyra.edd pen. eu blwydd, Mae'r Hvdref yn ysbeilio Eu bywyd yn ein gAy.Id Fe fuont yn addiirno: Y coedydd vn vr haf, Ond heddyw, er i'm chwvlio, Un: ddalen ir ni chaf. M a,e, clair y coed: yn syrthio, Er cymaimt fu en bri, Pan ar v coed! nli dawnsio Dam wenau"r laeu!Ni-e,n gu 'Dyw bywyd: ddim yn aros 0 hyd yn mail y coed, Mae hyny yni ymddangos Yn eglur iawn erioed. Mae daii y coed vn syrthio I lawr o d'an fy nhroed. Ond da.w. y gwamwyn etc, A dail ar frigau'r coed; Mae'r Cristion, yntau'n colli Prydferthion pryd a gwedd, Ond ca. eu hail-feddiamu Tuh\rnt i'r tv\vyll fedd. .,l Maerdy. Ap roan. • :o
ANERCHIAD PRIODASOL
ANERCHIAD PRIODASOL Mr E. J. Roderick a Mrs M. A. Roderick, Clydiach Vale Iamto mad, cydiio cadHvym,—asiad! tym A wmest: ti mor hyddwym; Dygaist ei llaw a digwyn Genad serch,—gu nodaiui swyn Gwnaethost hi yn wraig briod-hithau wmaeth Dithau yn wr parodi; Er cof am bur gyfamod. Ar uni bys mae modnn-yn, bodL Ymgedwcb .gwlwm y gadwem.—a'r amod 1-1 Y n rymus ei helfen; Deg wenau, oes digymem Fod hydieicb byd i bem. Salem, CoedgruffyddL Abram Jones. -:0:-
DIGWYDDIADAU HYNOD.
DIGWYDDIADAU HYNOD. -<> Y grefydd Brotestamaidd ym cael ei had- feiyd, 1558. Cyfieithiad o'r Ysgrythyrau ym cael ei awdurdodi Shakespeare yn cael ei eni. 1564. Gosod caxeg sdfaem y Royal Exchange gan Syr Thomas Gresham, 1567. v Y lottery cyntaf, 1569. Cadben Francis Drake yn dychwelyd o'r fordaith gyntaf o amgylcb. y byd, 1580. Virgmia) yn cael ei darganfod gan Syr Walter Raleigh. 1584, ac yn cael ei hesaw ar ol y Frenhines forwynol (Elizabeth). Y Fremhimes Elizabeth yn arwyddo warrant-farwolaeth Mair y Queen of Scots, 1587- Papyr wneuthuriad yn cael ei dd-Arym i fewni gyntaf i Loegr, 1598. Mintai blwydd-dalinid y Frembimes Elizap beth, yn cael ei sefydiu, 1590. Y gelf o wau hosanau yn cafel ei dyfeisio gan Mr Lee, o Cambridge, 15 91. Pell-ddrychau yn cael eu dyfeisio gam Germ ami aid. Prifysgol Dublip yn cael ei hadeiladu, all gwaddoli gan y Frenhines Elizabeth. Pla mawr yn Llundain, 1593. Oriadurom yn cael eu dwyn i fewn i Loegr o Gemeva, 1597. Pla mawr arall yn Llundain. larll Essex yn colli ei ben, 1601. Y Spanish Armada, yn cael ei gorchfygu. Pla yn Llundain, 1603. Arglwydd Cobham, Arglwydd Grey, a Syr Walter Raleigh yn cael eu condemnio, 1603. -:0:-
DIAREBION TAMUL.
DIAREBION TAMUL. Os ei cymerir yn ormodol y hyd yn nod meithdar (diod y duwiau) yn yvemwym. Er gosod y 'wooddouse' ar glustog. hi geisia y domen drachefn. I'r ofouis y mae, yr awyrgylch wedi ei llemwi a diefliaid. Yn ystod y cymhartaf y mae gan y llygoden Ffrengig bedwar o wrageddi.
Advertising
Clendenings Beef & Malt Wine. Y mae Gwin Glendening, Beef a Malt, yn sefyll fel y goreu, a chynwysa Doury Port, Mosquera Beef, Jelly, a Sudd o'r Brag, ac mae yn faethlon a llesol. Ysgrifena meddyg enwog-—" Yrwyf wedi rhoddi arche,ion vr? óriíweddar, ac yr wyf yn cael fod Beef a Malt Glendening yn profi yn effeithiol maith fel haint, typhoid. Cymerir et yn rhwydd gan ddyoddefwyr, gyda rlcrLh parhaol, ac o fudd neillduol, daos yr amser hwnw, pan na all y dyoddefydd gynz!,yd bwyd arall." Gellir ei gael oddiwrth chwegnwyddwyr trwyddedig, fferyiiwyr, mewn poteli, am 3/9 a 2/- neu gellir gae! sample drwy y llythyrdy am 2/ ond anfon at- W. GlendeniDg a' 1 Feibion, (Cyfyngedig), 67, Shaftesbury Avenue, Llundain. I 33, St. Mary's Place, New=Castle=on=Tyne. 81, Commercial Street, Dundee. Dywed y Lancet—"Eod Beef a Malt Glendening yn adgyfnerthol ac adfywiol." —TT "MBMi 'I II —T T- iti rn-ii- Glendenings, iBeef & Malt Wine.