Tarian Y Gweithiwr

BONTDD U, ( -TD at y cyhoeddiaxi. Yr oedd Ceninog a: Glan Wruiou wedi cytuno i dd'odi gyda nm, fel y gal,lem. gynilo'r amser trwv glebran ar v fforddl ym 01 ac yn mlaen: "Saet.hu au ddierym ar unwaith." Wedi cerdoedi rhyw ddwy filldir ar ffordd wastad, croesi pont I-'yn Penmaen—rhy'w haner milldir o livd, a, Than hvyaf o! honi dros; dir sych. Cwrdd a cherbyd. \Vedi' pasio, rhywun yn gwaeddi ailam. "Mertbyr! Nis gwn pwy, Cyr- haeddl Pen Nebo—dyna: enw'r capel Wesley- aiddi yn y Bont Ddu. Ceisiwyd gwneyd' sy■ wadau ar un o etmna u Elfed :— "Yr Arglwydidi a fe'did'wl ,nndb.naf,1) i ryw gwpl o bob! mewn rhyw gapei bach. fel nyth yn nghanol dail y coed. Yr oedd yn fwll iawn, a minau Of-oil iddi fyned! yn dywyll mewn mwy71 nag un ystyr. Ofhaf nad 3 Cl, oedd! neb yn fy meall-—■dloedd! dim un yn dweyd 'Amen- Beth byraag, myddodciiti! Cen- inog englyn—ar sail rhywbeth ddywedwvd—• yn diw:edd!u fel hytn:—• HDuw ein lor! pwy dynerach I d'ori beddi ad'ar bach ?" 'Rwy'n siwr ei fod wedi dweyd wrth ei ¡'am ym America cyn hyn—"Pwy ddwedodd wrth Henry v gallai bregethu, tybed?" J J (I'w Barhau.)

-:0:- DADGYSYLLTIAD. Fel y dysgwyliem, y mae; Cymdeithas yd; Rhyddhad Crefydd yn Lloegr ym troi ei meddwl, wed'i gweled yi Mesur Acldysg Eg- Iwysig yn cael y fath ddierbyniad gan y Tori- aid a'r clerigwyr, i godi y pwnc o ddadsefydl- iad \T Eglwys eto i sylw fel prif bwnc rhydd- id yn Lloegr a Chymru. Purion. Ni c'heir cyfiawnder cymdeithasol yn Nghymru. hyd nes- y dadsefydiir yr Eglwys ac y troir yr ar- j glwyddi allam o'r Ty Uwchaf o'r Senedd. I ba ddyben y goddfefir i ddednl u neutliunsyr hunanbenodedig fel y leinw Dy yr Ar- glwyddi baratoi cyfreithiau i't werin-bobl ? Y fath afreoleidd-dra yw gweled deg ar bugain 0, esgobiom a seikla.u yn Seneddi y wladi, a holl Ymneilld.uaeth y wlad. yn ddigyn- rychloJ.aeth? Etbolir Ty y C'yffredim, a goddefir y Ty arall i atal, pob gweliiamt a hyr- ■wyddo pob mesur 0 orthrwmL Ni ddVlai pobl y Deyrnas Gyfunol orpiiwys cyn cael tymor a lamhau ty ym y Semedd-d.y uchaf. Rhoir yr Eglwys, befyd, ]'111 gydwastad a.'i chwiorydd crefyddol. Nis gall Pry darn, chwedl Abraham, Lincoln, fod yn wlad rydd tra; yr erys yn ha:ner weirinol i haner pendefig- oli ac Eglwysig'. GwladJ rydd! yw gwlad a'i boll ddeiliaid: yn gydtadfd eu braint. -:0:

ABERGWILI. I'lwyddiant. Da genyrm hysbysu am Iwyddiant mawr y ferch ieuanc dalentog, Miss May Mathews, Dare Villa, Abergwili. March ydyw i Mr ai Mrs. John Mathews, gymt Dare Hotel, CivlmdhTe, Rhonddia. Mae; gyrfa y ferch ieuanc hon gydia'r berdbneg, wedi bod ym esgvnfa barhaus; mae wedi. llamu o rad-di, i ra,dd heb fethu unwaith ac yn yr arholiadl diwieddaf pasiodd! yn anrhydeddus y. Semosr Advance Certificate, L.C.M. Nid yw ond ieuanc iawni eto, ac ym sicr mae iddii ddyfod-1 ol disglaer iawn. Mate yni liawemydd gan bawb sydd yn ei hadmabodi i weled! a, chlywed' ei bod hi yni dringoi i fyny; a,'n¡ dymmuiad oi calom yw- "Uwch, uwchach yr el, Dringedl i gadaiir Angel." 1 CVWL

"YR HAF." Mr | Crefaf am eich. bvnawsedd arferol i'r liythvr canlyncl gael ymddangos, a hwn fydd yr olaf i mi ar y pwnc uchod. Ymddemgys i mi fod- y dyddordeh cvffredimo-1 i fesur hel- acth yn diflanu, ac nid ydyw ysbryd ymchwil am y gwirionedd yn rhvw amlwg iawn. Geilw Twynog fy sylw at w hyn a ddywedais wrth geisio cyfarfod a'r 'anhawsder' y cyfeiriodd I ataf. Yn awr. gan nad ces neb byw yn fwy hvsbys yn nghyfrinion cyfansoddiadau "Teh nog"' na. Dafydd Morganwg. 'Gmlym- I Gw:ent, J.M. a Telyncg yn g)teillion myn- wesol,—yn cyfarfod a'L gilydci yn ami i gael ynigom a.r faterion llenyddol a, cherddoroi,— I "Ma-nuscripts" cyfansoddiadau1 Telynog yn meddiant D.M., ac yn ddym syn cael ei gyd- n-abod yn unplyg a geirvir drwy Gymru ben- I baladr, on id y dyw yn deg ac yn rhesymol i dderbyn ei dystio-laeth, ac nid -dvwedyd mai 'haeriad' ydyw? Felly mae fy rhesymeg (logic) imam yn dai yni gywir. Yn yr ad Ie. y mae yn gwadxi yr hyn a ddywedbdd' y Mri. Emlyn: Evans, D. Jenkins, ac 'Alaw Ddu.' Nicioes rheswm na pbrawf mewn dweyd mai 'haeriad' yw un petii, a gwadu peth arall. Haw-dd iaw-n y gallaswn ira-u ddarostwng fy human i wneyd hyn v. Y mae vn anurddasol iawn, a dw-eyxl y lleiaf. ac i mi yn bradychu- gwendi<i Yn- ei gyfedriad o-laf ataf yn ei 1-yth.yr, nid awgrymais mai dim ond tystiol- a,eth amgylchiaclau (cMrmcumstantial evi- dence) oedd o blaid Civmbach, ond y gall- e«id drwy hyny ategu v tvstiolaethau a'r prof- Fe gotia. y darlknwvr am lythyr Mr J. James (rago Fwyaf) yn v "Dariao" Tach. I3eg? yn Nr hwn. y dywetlodd ei fod ef Gwilym Gwent, a Griffith John. Abernanty- groes, yn cydweithio vn Llettv Shencin. Cwmbach, pan gyfainsodd'wyd "YT Haf." Cefais hyd i Mr G. John, a dyma ei eiriau: "Yr wyf yn cofio yn dda pan yn cydweithio a John James a Gwilym Gwent, fod. Gwilym yn brysur iawn yn cyfansoddi 'Yr Haf,' a phan y buasem yn cael 'spel' yr oeddem yn cael mwynh-ad rhyfeddol wrth gael tone ar y, dern- yn newydd. Yr oedd yn hawdd gwybod pan y buasai. amser ¡whiff'Tra-la-la, Tra-la-la' oedd hi o hyd, nes yr oeddwn yn credu ar adegau fy mod yn. gantwr; yr oedd hyny o 1862 i 1863. Yn mhen amser vedi hyn aethum i'r America, a, chyfarfydd'odd amryw o honom hen 'natives' Cwmbach, a rhai wedi bod yn trigianu yno. yn nhy Dafydd Shencin, tad-yn-nghyfraitb G. Gwent; a than gofio, yr oedd Thomas Evans (Total) yno. A chaw- som hwyI annghyffredin wirth adrodd1 adgof- ion am ddigwyddiada-u ym N ghwmbach; ac yn arbenig helynt cyfansoddi 'Yr Haf,' a Gwilym: yn caru Cesilia:; ond erbyni hyn y maent wedi myn'd i 'n'ordd! yr holl ddaear.' Nid tvbiaeth (supposition) yw yr uchod, end. tystiolaeth sydd! yn. berffaith gysom ac yn cad am ban llythyr 'Iago Fwyaf.' Y mae ym dystiolaeth egiur. blaem, resymol, a, natur- iol; ac nid! oes lie i amheu ei gwirioneddol- rwydd. Ni raid wrth help Esbomiad na Dehomgliad i'w deall; ac ni 'raid ei dadan- t, soddi (analyse) i ddod o- hyd i'w hystyr a'i chyiiwys; canys y mae yn un o'r tystiolaeth- an didror-ym-ol ac anwrthwymebol hyny, sydd yn cario ei ystyr a'i chynwys ar,ei gwyneb, a: gall ffordciio- ddal y prawf, a thrwy: y pra,wf, nes dwyn "barn i fuddugoliaeth." Tebyg iawm fod llawm ddigon a, gormod) wedi ei ddweydf a'i ysgrifenu ami 'Yr Haf.' "Gormod o bwdin a daga gi." Gan hyny gadawaf yr achos i fam v cyhoedd (public opinion), ac nid oes arnaf gysgod ofn y bvdd i wrid siomedigaetb gyfodi i'm gwy n- eb yn henvyddl y ddiedfryd. 'Yr hynl a ys- griJenwydi a: ysgrifen'wyd: Cwmbach. Gwilym Gwyllt.

— :o: HERMON, YSTRADFELLTE. Cafwyd gwledd i'r medd\vl yn y capel uchod, Nos Nad'olig. Llywydduyd. gam y Cynghorwr David Price. Wedi araieth syn- wyroil a mkith gan Mr Price, awd ym mlaen a gwaith y cyfarfod. Camwyd amryw weithiau yn swynol gan Barti Mr David Morgan. Hefyd gan Mrs. Lewis a'i chyfeilliom, a Mrs. .a Jones, Dyffryn-Nedd!, yn hynodi dairawiadol. Canwyd tair o donau gan y gynulleidfa, yr hyn, oedd wedd newyddi air hen bethau, a'r oil dan arweiniad y cerddor adnabyddius Mr J. Harries. Gwasana!ethwyd' wTth yr organ gan Mrs. Harries. 'Er fod yr bin yn amffafriol, cafwyd cynuIliad da., a, gwrandawiad rhagor- ol. Yr oedd yn Thaid i'r darnau oil basio o flaen. persomau cymhwys cyn. eu gosod ar brogram y cyfarfod. Da iawn, wyr Her- mon., am eich gofa.1 am gysegredigrwydd Ty Dduw, canys dyved! y gair, "Gwylia ar dy dr'oed pan f\ddecb yn myned i Dy Dduw." T.eithiwr.

:o:—: MR BRODRTCK A'R CADFRIDOG M'CALMONT. Nid yw Mr Brodtrick, mae yn eglur, yn snedru gwnieyd pob peth, Yn f oiddhaicd, hyd yn mod1 i'w ganlyflwyr ei hum. Dy-ma achos S\T Hugh M'Calmonit, er eiigrlaifft. Cadfridog ydyw, a thalli dial y I-lywodraeth. Dewis- wyd ef ym yffiigeisydld T oriaidd' dros New- market, onid y mae yn debyg nai fedr swyddog miilwrol dam dal y Llywodiraetb sefyll am sedd -Slemeddbil heb garni a,tad! arbenig yr aw- durdoidau. Rhodldlodid Arglwyddl Roberts ganiatadl i'r cadfridOg; i redeg am y sedd, a mawr oedd lla-wenydd Toriaid1 Newmarket; ond yn sydyni, wele, eiu gorfoledd! yn dristweb, a'u gobaith gwym yn siomedigaeth ddiu. Mae Mr Brodrick wedi tynu y caniaitadl yn ol, ac nis gall redeg am y sedd.

ADGODI CORPH Y FARWNES. Rai: misoedd } n oil fe gofir farw o'r Barwn- es Von Lamgenau ynl Marngor, mewn, camlyrn- iad i ymdrochi ym Nghulfor Menai. Cladd- wyd! y corph yn myn went Bangor. Drwy ganiatad yr Ysgrifeny-dd Cartrefol fe adgod- wydi y corph, a dygwyd ef i'w ail-gladdu yn Vienna. Yr oedd! y Farwmes ymadawedig yn weddrw i g}"n-Lysgenbadwr Awstria yn St. Petersburg. Yr un, a ofalai am y claddu yn Maimgor oedd Mr J. Griffith, Bee Hive, ac y mae yn myned gydia. gweddilliom y Farvmes 1 Osbemd.

I j Y DELYN. Nid offeiyn dieithx yn Nghymru, Gwlad y Gan. vdvv r d'elvn, as bvddwm fel oeaedl yn ymffrostio ynddi- a'i chenedlaethi.oli,—y Delyn Gvnireig. Mae yn well genym f wyn- hau y grediniaetb hon yn ei melusder, na dioddef arteithiau argyhoeddiad, i wel-ed iod ein hoff ymffrost yn gorwedd ar sylfaen o dvvvodu Cawn hanes: am y deiym yn y Beibl yiT fcreu iawn, yn nyddiau Laban y Syriad, ar- am ganrifcedd. wedi. h'yny gyda'r genedl i Flebreig. i lawr hyd at Dafydd;, a' Selyf ei fab. pryd yr oedd ym amlwg, iawm yn nghan- iadaeth sanctaidd! }■ -eml, ac ar achinsion gwladof. Wedi byn CU,\VB ei bame-s. yn. iiabi- lon. Y Lefiaid a grogasant eu telymau ar yr belvg. ar lamau yr aiciiyddv fel ym gwbl ddi- ddefnvdd tra, byddent yn -eu caethiw-ed a chan na ddarfu' iddynt,' en dryllio. tebyg eu bod mewn ffydd' vn disgA-vyl am, well amser i f ddyfod: vii oi addewid eu Duw. Fe11y, gwel- vvm fod y syniad a goleddir yn gyfeiliornus, mai ffrwyth athrylith y Celt ydyw a mwy na thebyg v gell-ir ei holrhain yn ol i faelfa I Tubal Cain yn ngwlad Nod. Daeth y d'eljn i Gymru yn gynar iawn— yn amser y tvwysogiom, a bu am. rai canrif- oedd mewn bri. hyd1 nes i'r Puritaaiiaid godi a chreu diwygiad crefyddol drwy r non fyd. Edrvchai y Puritaniaid crefyddol ar y beirdd fel gwedsion Satan, ac ar vr Eistedd- fod henafol fel eu chwa,reule. Y styrid ad- lon-iant fel un o'r pechodau marwol, ac aàJtudlàd y d^lyii getiedlaethol i'r corneli an- nghysbel!. CHid er gnva«thaf y Puritaniaid, yr oedd vn aros yn y wlad miter o bersonau a lynent y« ffv.eJctton wrth yr hen ddefion. No*.idid' hwy gan v bomeddigiom, a rhai clerig- wvr. Gorfedid v beirdd a'r telynorio-n, y rhai a etifeddasant draddodiadau ac alawon y dyddiau gynt. ac a gy-francgent o dduwiol- deb eu cvneladau, i gyn-a.1 eu cyfarfodydd mewn tafarndai, ac yno yr ymarferent eu doni au barddonol a cherddoroi mewn ffyrdd difyms ac adlonaadol. Rhoddwyd: atalfa ar hoffder v Cymro o ddifyrwch di ni wed, gan ddifrifwch eithafol crefydd y wI ad. Llith- rai y rhai na svrthiasant d'an ddylanwad y grefvdd hon i eithafiom mwy nag y buasent ym nghwrs naturiol pethau. Gweddiliion yr oesau, prvd yr oedd y baxdd a'r telymor yn rhan hanfodol 0' fyNN-yd, y Dvwysogaeth, oedd y cyfarfodydd hyn yn y tafarndai. Os oedd manylder a, llymder y Puritaniaid yn rhy gaeth, a manwl yn en harferion cymdeithasol, t, yn tueddu i feithrin a chreb- achdod, mae yn dda genyf weled fod yr oes hani am adfeddianu ein hen ddefion cenedl- aethol i'w bri cyntefig. Tybia, y werinos mai offeryn y diafol ydyw y deIyn. am iddi gael ei darostwmg (nid o'i bodd, 0' lyso-edd y tyw- ysogicn i demlau Bachus), ac na ddylai gael tn' ei dwyn yn ol i a-ehvydydd ein gwlad. chwaethach i'n heglwysi. Pa ddjwg aJI fod Z", ynddi, tybed1 ? Nid ydyw ei bod wedi gwas- anaethu i'r diafol yn dwym un anfri a.mi, ond ajr gymeriad; y rhai a'i dygai. Trawsfeddianr- Wr yw Satan yn llywodraetb Duw; dynA yvv ei hanes ym mhob oes a chenedlaeth, ac mae p-i dru-enus meddwl fod yr offerynau yn cael eu corneH ganddo i ddifyru ynfydiom, yn hytrach na bod a wasamaeth i Dduw yn ei eglivys. Mor ddedwydd- oedd teuluoedd Cymxu Fu, pan oedid y delym ar eu hael- wyrty dd, a, hwythau ym difyru eu bunain wrth gaau yn hen, aluw.ir gy<ln.;r tanau, nes an- nghofio e ulludded ar nosAveithiau gamfol. Dyna'r adeg mi gredaf y cyfamsoddwyd y rhan. fwyaf o'r hen alawom Cymreig, pa rai sydd fel tanau y delyn, yn trydanu pob teimr lad a bywyd newydd. Mae, viti ddywenyxkl calon genyf fod Gamaliel y Gwymfrym. a'r Proffeswr Owen M. Edwards ar eu goreu glas, yn ceisio codi awydd ymorm fel cenedl i ddwyn y delyn eto yn ol i'n haeiwydydd1, ac y maent yn llwyddoi Onid yw y ffaith fod cymaint o benillion, telyn: yn cael eu cyfan- soddi y dyddiau hyn )"111 brawf o'i dychwel- iad? Byddai yn fil gwell pe byddai y delyn wedi dyfod i bob aelwydi Gymreig er moesol- deb ein cenedl, ym hytrach ma bod) ein hieur enctydi yn my-ned ar ol chwareuom llygredig a, difwynto eu cymeriadau.-O "Llais Llafur."

-:0:- Y DYNLADDIAD YN NINBYCH. YIIi Ilys ynadoi Dinbycb, ddydd Llun, cy- huddiwyd Isaac Jones, Bairkers Well, Dinr- bych, o ddynladdiad drwy daro ei wraag yn ei phen gyda Thaw, a thrwy hyny achosi ei marwolaeth. Dywedid fod; y wraig, ar ol cael ei tharo yn ei phen, vvedi bod! ar ei "spri" am dri miwrnod. Traddodwvd y carcharor i sefyll ei brawf ym y brawd'lys ar y cyhudd1- iad o ddynladdiad; ond caniatawyd meich- niaeth, ef ei hun am ,C, i oo, a dau ereill am £5° yr un.

'PAMWAIN ANGEUOL I GYMRO. Daetb y newydd yma ddarfod i ddlamwain gyio&rydi rIe YI] yr Unity Tunnel, Silverto-n, pan y collodd Cymro o'r enw David Powell e'i fywyd mewn modd torcalonus iawn. Y ITh- ddengysei fod boreu Sul, Tach wedd 23ain, yn glambau y ffordd yn y twinel, pan y syrtb- iodd: Uwyth o geryg a. phridd: arno nesei lethu i fanvolaeth. Yr oedd1 un, <h:n um unig gerllaw idd'o ar y pryd, ond mi allasai wrneyd dim dros ei airbed, ac o'T braidld yr achubodd ei hum.

—:—: o; TONDU. Cyiiialiwyd1 Eisteddfod fiymyddol Ebenezer yn1 Ysgoldy y Bwrddv Nos Nadolig. Clorianr wyd y cantorion gam Mr Roderick WiHiams, Caerdydd. Beirniad yr adroddiadau, Mr J. J- Cobley, Aberkenfig. Llynvydd^d gan Mr H. T. Joseph, Caerdydd. Cyfeiliwyd gam Miss Martha Thomas, C.R.A.M., Aber- kenfig. Gwobrwywyd yr ymgeiswyr canlyn- 0'1— Solo soprano, 'Tis Liberty." Miss Annie Richmond. Solo tenor, "The Sailor's Grave" (Sulli- van), Mr Wm. Griffiths, Gilfach GaeTh. Solo baritone, "Rock of Ages" (D. Thomas, F.T.S.C., Bridgend), Mr John Phillips, Tondu. Corau Plant, "Safe in the Arms of Jesus," goreu, Cor Plant Ebenezer, dam arweiniad Mr John Morris. Prif dda.ro, "Jerusalem fy Ngartref Gwiw," Cor Undebol Tondu ac Aberkenfig, dan ax- weiniad Mr D. C. Jenkins. Adroddiad, Angeu Gwraiø y Medd'wyn," Mr John Evans, Aberkenfig. Cafwyd cyfar- fod da, a chymilftad baptil <

I j GWAl; >;•(; AEG IJRWEN. Lr ,(, Mr Golygydd.— ) 1 (.. tJl (J, j;1.1! l.. I PNY a I Cawn oleu iiwy ganol haf. Treth uchel a godir ar deiliaid. plwvf Llangiwc. -rateable value' v plwvf yn j .£ 25.000. a'r dretb ddiweddaf a daJwydj oedd 5s 4c y bunt am y chive" mis divedd- af. Ma,e yn: warthu.s meddwi. dywed w:i bomedd'wr sydd) yn talu ugeiniau- o -dretb, ac yn Ynad Heddwch. fod treth- Llangiwc cyf- uwch a'r brif-dd-mas. Boneddiwr araB a r cidywed, ac ) n swy<id'og meï\I1! gvvakb gIo: II "Os oedd y dreth i ba.ra mor uchel. v bydd ym of yno I 1 r cwmni i ga.ua d' y lofa." I Mae'r trethdalvryT yn methu deall y rhes\\m fod. y trethi mor uehel. tra mae I cymaint o dai mewyddion yn cael eu codi yn barhaus trwy r pi wyf. Maern rhaid fotf gwall ym rhywle, boys. Mae'r Ediicatkm Bill yn debyg o, ddod i weithrediad o hym i msis Mawrth. ac yna byTdd School Boards vr* rhifo gyda.'r pethau J a fu, Rhatach v bydd. tra yn etyb well d\ben. Nid yw'r tretbdahvyr yn credu yn gryf iawn mewn personau i gymyg ag eilio codi iad yn ei gyfiog. y trethgasgl wr pL sef Mr iad yn ei gyfiog, y dretligasglwr yw, sef Mr J. Jenkins. am ei onestrwydd; yn v gorpben- ol; peth arall, am fod ei waith wedi chwyddo bron cymaint arall. Yr wyf vn sicr fod ptb trethdalwr ym berffaith fod-d.lawa.. Yi ?d- ym yn colio yn rhy dda aim v thn, gv-reL-I hwnw ddarfu gymeryd mentbyg ychyd^j gaa- oedd o aRaa y trethdabvyr, a gorfu i'r trsfei- dalwyr eu talu yT all waÜh: ac aeth i ffwr.^d ar, ffo i J Chicago. Mae yo awr yn ddym dmv- iol, seintiol. smart, a,r nos Iau ym y Sci-,it. Nos Nadolig cawsom, gymgherdd' g^'s-tad- leuol yn Ysgoldy y Trethdalwyr gan eglwys y Bedydd'wyr. Cadeirycld, Mr Davies: a'r- weinydd, Mr W. D. Evans, Glvnteg; beirn- iad y canu. Mr D. W. Rowlands. Cwmtwrch; beirniad yr adrodd, Meurig Wvm. Glan- amman. Aeth gwaith y cyfarfod yn mlaen: fel y canlyn: :-Adroddiad goreu, Miss Rees, Garnant .solo alto, Master Rees, GaIn-ant; soprano solo, Miss Jenkins, champion solo, Eos TanyraJlt; tenor s(>Io. Mr D. James, Brynamman; baritone, soloi Mr D. Williams, Cwmgorse. Maem dda genyf eich hysbvsu, Mr Gol., fod cyfeillion; y Ddrama yma wrthi ym brysur. Mae y parti hyn wedi gwneyd fwy o ddaioni mewn ystyr arianol rui dim a sydd wedi bod ar y Waum erioed. IMaemt wedi rhodd'i canoedd y bunau at wahanol' achos- ion, ac maent yn. deilwng o'n cefnogaetb. a gwn y byddai yn, dda gam .lawer i gae) eu gwasanaeth. Y dwyf, etc., CunvenyTid.

• YR ARCHESGOB A'R AjTHRAW YSGOL. Dichom fod cysydltiadlau y diwedsdar Arch- Z, t;1 esgob Temple gydag addysg elfenol. yn I swyddogol, mor bell yn ol-yn agos i haner can,rif-fel n.ad oes fawr yn ei gofio yn y swyddi o arolygyrddi y Llywodraetb yn yr ys- goliom elfenol a'r colegav hyfforddiadal. pryd y deuai i gysylltiad uniongyrchol ag athraw- om vr y .sgolion- e-lfeno-1 ym y wlad. Dyddorol a fuasai gwybod beth yw yT adgofiom a fodi- ola, yn N ghymru ami y gwr parchedig. Y mae un digwyddiad a gymerodd le yni y dref hom I ym w-ertb ei adrodd. Yr oedd yr Arolygyddi Temple ym talu ymweliad; swyddogol a Caer- narfon, ac ym profi efrydwvT y Colecr Hyffo'rddiadol yn y gwaith o gyframu add^'sg ym ymarferol, pam yr oedd pob un- ym airwain dosbarth yn yr ysgol ddyddiol vm mhre.^enol- j deb yr arolygy dd. Drwy um o'r camgymeriadL j au hymy a daigwyddant ar achlysurom fel j hyn', cafodd yr holl blamt eiu; goliwng allam o'r ysgol tra yr oedd un athraw heb ei brofi— z' dyn o'r enw Thomas, nodedig ylIli mvsg ei gyd-efrydwyr fel un hynod Qi fyr ei amfvmedd. ac air gyfrif y ffaith nadi oedd ganddo ond un; fraich—yr oedd wedi cwrdd a damwain ac wedii. colli ei fraich ddeheu. Ond d\"wed5cl fod ysgrifen Thomas ar y bwTdd1 du gydai law chwith yn un ddigyffelyb. Pam yT hys- byswyd Mr Temple fod; Thomas ym aros eto heb ei brofi, a bod y plant i gydi wedi myn)d' daeth o'r drysni ar umvaoth d'rwy awgrymu y buasai ef ei hunan yn flfurfio'r dosbarth. "Yn awr," meddiali wrth yr efrydydd a ed'- rychai mor anllythrenog. "rhaid! i chwi fy nghymeryd i fel y dosbarth a, tbraetbu eich gwers i mi fel pe mai y fi a fyddlai y bech- gyn." Derbymiodd Thomas y sefyllfa yn eithaf parod, ac aeth yn mlaen i draododi ei wers, a'r disgybl dysgedig yn ei aflorryddn ar brydiau gyda chwestiynau a. chais am, oleum pellach ar rai pwyntiau. oeddynt hob- eu hegluro i'w foddlomrwydd. Yr oedd! amym- edd Thomas ym fuam wedi cael ei letbu i'r eitbaf. O'r diiwedd sylwodd yr arholvdd- ddisgybl, "Edrychwch, Mr Thomas, yrydveh yn cymeryd yn ganiataol yr holl amser ymai fy mod; i ym. gwybod hym i gyd. Ond! rhaid i chwi gofio nad wyf ondi bacbgen yn eich b \J" dosbarth chwi." "Ie," ydoeddi yr atebiad parod ac anrni sgwy li ad wy, "A chwi yw v bacbgen, dwlaf y bu'm yn ei addys-gu 511 fy my wyd." Mwynhaodd; yr Archesgob oedd i ddod i digrifwch, ac ymhyfrydai mewn adrodd am dano yn ddilynoil-a chafodd y Cymro doniol ei falrciau yn llawm am ei ddull o gyfranu addysg ymarferol.

-:0:- "SPREE" FARWOL YN NGWRECSAM. Yn Ngwrecsam, ddydd! Llun, cymaJi^7yd! trengholiad ar gorph Margaret Brady, 52 mlwy-dd oed, gwraig i grydd 0''r enw Patrick Brady, 3 a., Beast Market. Ymddemgys fod y drancedig a'r gwr ac eTeill Ylli y ty yn feddw Nos Nadolig. Rhoddwyd' y drancedig yn ei gyvely; ond yn oriau eynair y boreu hi a god- oddi geisio diod. a thra, YIll ceisio chwiho am dano syrthioddi i lawr y grisdau. a thorodd) asgwirn ei chefni. Eu farw boreu ddydd Sad- wirm. Dychwelwyd rbeithfam o "Far«ol- a,eth ddamweiniol." s-

RHODD DYWYSOGAIDD MR ASTOR. Mae Mr W. W. Astor wedi rhocdi 450,000 i'r Ysbytdy i Blant, Great Osmond street, Llundain, fel trysorfa air gyfer adeii- adu cangen newydd ar gyfer ckafiosa or tu- allan, i gael ei gyflwyno i goffad^vriaeth; ei phercbeo, yr hon a, fu farw yn y-r hyelfref pre- senol

Quinine IMM& 40 10 Bitters G ilytn Evans. -:0:- Y Feddyginiaeth DEULUAIDD DDIGYFFELYB. Mae pawb yn ea chanmol, Nid yw; byti ym siomi., Rhycfd aestii i'r gwan, UININE A mryahad oywvtd i bawb -r- 9m, Sica-, Jlyoget, Lftw]^ lnnr: as Effei-d" v^w. BITTER* GWILYM EVANS NID YW EYTH- YN SIOMI. Cymeaparfwyir gan FEDDYGON, DADAN SODDWYR, A FFERYLLWYR. A chammoHr gam bawb sydd wedi rhoddi prawf ami fel Meddyginiaeth Oreu yr Oes at DDIFFYG TREULIAD, DOLURIAU YR AFU, GWENDID GtEUOL. A phob math a Weadki Y mae yn gweHa Doluiiati ai CMwyfau yn yr Ymy sgaroedd, Aremau afiC Afu, ac yn feddvgioiaetii siar iddynt. TYSTlOLAET HAU. 14, Montague St., Edinburgh, Rhagfyr laf. Poneddigion, — Byddwch cystal ag i mi yn ddioed botelaid 4/6 o BITTERS GWILYM EVANS. Cymerais bedair potelaid y gataf diweddaf, a gwnaethant les mawr ml—Yr eiddoch, S. JAMES. Bitters Gwilym Evans Bponant, Aberystwyth, Ionawr 27ain. Amvyl Syr,—Ffcyyf wedi gwerthu mwy QUININE BTJTERS GWILYM EVANS, y ffwyddyn ddiweddaf nag un flwyddyn o'r blaen. Mae fy ngkwsraeriaid yn rhoddi canmoliaeth uchel iawn iddo. Dymunaf arnoch anfoo i mi gyflerjwad newydd. Yr eiddoch, JOHN WILLIAMS. Bitters Gwilym Evans Pentrwch, Llangeithio, Hydref 23ain. Anwyl Syrr-Mae amryw aelodau o'm te-alu ya wanaidd eu hiechyd, yn eawedig un o'm merched sydd wedi tyfu i fyoy yn dal iawa. Mae yn dioddef yn awr oddi- wrth ddifiyg aoadl ar ol yr ymdrech leiaf wrth ddilyn ei gorchwylion. Byddaf yn cadw Ouiuiae Bitters Gwilym Evans bob amser yn y ty. gan fy mod yn credu ei fod yn gwneyd mwy o les i'm plant na dim a gawsout erioed—Yr eiddoch, (Parch.) D. W. JONES. 'a Quinine Bitters Gwilym Evans RHYBUDD. GOCHELWCH DWYLLWYR. Y mae poblogprwvdd a Mwyddaaot dl gyflfelyb y meddyglyn rhagorol hwn wedi temtio amryw i gynyg efelychiadau dlilrerth o hono i'r cyhoedd. Gocbelet y cyfryw efelychiadau. Edrychwch fod enw Gwilym Evans ar bob Label, Stamp, a Photel Gwerthir ef mewn poteli, 2s 9C a 4s 6c yr un; blychau yn cynwys tair potel 4s 6c am 12 s 6c. rw cael yn mhob man, neu danfon- ir ef yn ibad ans y prisiaü uchod drwy y post yn umatigyrchol odd] wrth y percbenog- ion Quinine Bitters MANUFACTURING COMPANY, LIMITED, LLANEIXY, SOUTH WALES. ^America:—Mi R. I