Tarian Y Gweithiwr

-r1J: By d din yr Ysnoden Las. Byddin yr Ysnoden Las, Un hardd yx hi, Nid s-vn cyflegrau eras Yw nod ei bri; Ond codi'r meddwol !u O'u herchyll fedd, ] ryddid sobrwydd cu, Heb gymhorth cledd Ysnoden las gaiff chwifio Dros fryniau Cymru wen, "Teyrn Baachus fawr wna syrthio, A sobrwydd fyJd yn hen. Y cwpan yw Archelyn byu Difrodyud dynolryw Ond, drcc ba cyhyd Y lleda'i ddeifioi bla', D'wej, fyddin gan ? Hyd nes daw dynion da I wneyd eu rhan, ,'Drwy weithio'ti ddewr a diflin, Nes cael y gelyn cas Dan wadnau traed y fyddin Sy'n gwisgo Ysncden Las. Savvl mam yn Nghymru sydd Yn liesg a bl n, Ac yn melldithio'r dydd Daeth at eu min Y damniol gwpan erch A i gynwys poeth ? Wnaeth ddeifio'u mamol sercb, Wnaeth blant yn noeth 1 Ond ha, mae mamau siriol Yn canu gyda bias Am rinwedd tra rhagorol Byddin Ysnoden Las. Ixhyddfrydtaeth fawr dy fri, B'ie 'rwyt yn awr ? Lie mae'th fwyafrif di A'th eirian wawr ? Ai Baachus ddaeth a'i rar;d A'i swyn dibaid ? A barrel ganddo gawd I dwyllo plaid ? "Os do, mae dydd i wawrio Pan lysg y farrel fas, A'r werin fyn gofleidio Byddin Ysnoden Las. Mae Eglwys Dduw'n adseinta Yn nghlust y wlad, •Geilw'i pnlant i ddeffro Ar frys i'r gsd Cleddir Baachus bellach Mewn bythol fedd, Gyda'r gwyn gyfeddach Drwy wasgar hedd; Ca'r 'Snoden las ei chwifiar- Herfeiddiol fyddin sydd Yn dweyd na wna'i ddiffygio, Nes sobri Cymru fydd. Uantrisant. LL. LLEWKLLYN. -:0:-

Perdonegydd Icuanc Tre- hopcyn. Birtie Thomas ydyw cawr Perdonegwyr yma'n awr Concrodd salthllanc yr un nos 1 raw yn ngwyl Trefforest dlos. Y berdoneg sydd yr fyw Dan ei fysedd fychain gwhv, Ac mi wnaf fy llw yn awr Y daw yn chwareuwr mawr. Ðylid dodi'r g!aslanc mad Wrth draed Paderewski'r wlad, Pel y gail ryw ddydd i ddod, Enill l'r hen hoffwlad giod. Cofied ei rieni gíân Ysbardynu'r lianc yn mla'n, Canys wrth ei helpu'n awr Y caw yn chwareuwr mawr. AMICUS. :o:

PENILLION Ddaeth i fy meddwl wrth ddarllen yr Banes hynod, ond gwir,' o ciddo fy anwyl gyfaill, Mr Dd. Thomas, Primrose Hill, Mountain Ash. Deg ar hugain o flynyddau Wedi myned heibio sydd Er pan gwrddais a chwi gyntaf, Nid wy'n cofio 'nawr y dydd Rhoesoch argraff ar fy meddwl; Y pryd hyny'ch bod yn ddyn, Taraw wnaeth fel saeth i'm calon — Wele gyfaill, wrtho glyn. Mil a mwy o weithiau wed'yn Y tarawsorn Jaw mewn llaw, Ac y cawsom ymgom felus Heb ddim digter, brad, na braw; Para mae'r hen gyfeillgarwch Yn ei rym ac yn ei rin, Nid yw pellder ffordd nac amser Wedi pylu dim 0'1 fin. Nid oes dydd yn myned heibio Nad wy'n edrych ar eich llun, Tybiaf weithiau 'mod yn clywed Geiriau difyr dros eich min Ac ar brydiau bron a chredu 'Mod yn teimlo peth o'ch loes, Clywed D,, fydd yn dywedyd, Dyna dost y mae fy nghoes.' DarHen ddoe yr 4 Hanes Hynod,' Hyny wnes dtir gwaith o'r blaen, Gweled ynddo awdwr gonest- Dweyd y gwir mewn geiriau plaen Brys hwn i chwi'n gofadail, Ac i ninau trysor yw, Caiff ei ddarllen a'i fawr barchu Tra fo'm ni a'r plant yn fyw, 0 mor v erthfawr yw gwir gyfaill, Un o roddion penal fuw, .Felly d'wedodd y hardd Islwvn Fwy nag unwaith yn fy nghlyw; 'Yr ym ninau wedi teimlo Fod 'r hyn dd'wedodd ef yn wir Mae'ch ffyddlordeb yn ddiderfya, A'ch haeiicnrn para'n hir. Ap RHYS, -:0:-

Ganwyd Gerald Price, Mab Mr a M rs David Morgan, Bryndulais, Seven Sibters, Castelinedd; Rhagfyr 9, 1902 Bhedodd colomen mewn cylch uwch y ty, Dairgwaith pan y ganwyd ein Gerald cu Canfyddai gweSedydd golomen ddaeth lawr Yn gwmri i'r plentyn o fron y wawr; Disgynodd i'r to mor ddymunol ei bryd, Dysglesriodd ei haden ar wedd y byd, j Tra'r byd yn rhyw sisial yn wawl i gyd- Ymwelydd o'r newydd duacth yma o Dduw, I I mwelydri sy'n cyneu'n hoenusrwydd byw Ymwelydd sy'n taflu o swynion ei oed Newydd-deb i'r bryniau, i'r geirdd a'r coed, A r ffrydinu-y Dulais, mor newydd mae'i chan Yn dyfod yn awr gyda Gerald lan. 0 blentyu anwylaf, mcr Ddwyfol mae'i rudd Y g lomes o'r nefoedd fo'n arwain ei ddydd Yn mlaen i '.vynfydau'r dyfodol cudd. I ToRtEL WILLIAMS. I

I Penillion Coffa Ar ol Horace Redver Evans, tail" blw) dd oed, plentyn Mr a Mrs David Evans, Overman, G ofa'r Bwlifar Cwmdar, yr f hwn a fu farvv ar y laf o lonawr, 1903, | ac a gladdwyd y dydd Sadwrn canlynol. j Gwelais flodyn tlws yn gwenu Yn mysg b odau heirdd yr ardd, Gwir brydferthwch gyda thlysni, Odawnsiai ar ei ruddiau hardd Ond daeth awel oer y boreu 1 A marwolaeth ar ei min, Dan ei heffaith gwywodd yntau, Hunodd yn ei olaf hun. Gwelais blentyn tlws a siriol, Pet ei anwyl dad a'i fam, Gwylient ef o hyd yn dyner, Fel na chelsai unrhyw gam; Ond daeth twymyn afiach heibio, Cyffwrdd wnaeth a'i galon iach, o mor anhawdd ydyw cofio Yn y bedd mae Horace bach. Chwi, rieni [sydd yn wylo Yn y storm a'ch bron yn friw, 0 mor dda, er hyn, yw cono, I Duw o hyd sydd wrth y llyw. 'N uwch na'r storom ffydd sy'n sisial j Yn y nef mae Horace bach— Lie mee pawb yn berffaith ddedwydd, I Lie mae pawb yn berffaith iach.' CYKAILL.

Ar Enedigaeth Cyntafanedig Mrs John Ebenezer, Cwmaman. Cysgoded Duw 'r eginyn gwan i Rhag stormydd geirwon bywyd, Ar derfyn oes trawsblaner ef Yn ngardd Paradwys gwynfyd. CwnisVrpr. P. J.

Ebenezer, Aberdar. MR GoL.,—Wrth ganfod eglwysi ereill yn cymeryd dyddordeb mewn cofnodi banes y cyfarfodydd chwarterol a gynelir mewn cysylltiad a u Hysgolion Sul, hwyrach nad anfantais i ninau am dro fel hyn fydd efel- ychu eu harferiad. Cynaliodd ein Hysgol ei chwrdd pen chwarter, fel y gelwid ef, prydnawn Sabboth diweddaf, Ionawr lleg. Cadeirydd y cwidd oedd y gweinidog, y Ta ch J Grawys Jones, ac nid oes rhaid iddo ef, sydd mor ddeheuig gyda phobpeth, byth wrth ganmoliaeth adnebydd y natur ddynol i'r tic, a gwyr y ffordd i dynu allan ei defnyddiau. Arolygydd yr Ysgol Sul yn bresenol, ac er's dwy flynedd bellacb, ydvw'r brawd ieuanc brwd Mr Thos Lewis, a ffrwyth ei ymdrech ef, yn nghyd a'r ysgrifenydd, Mr Evan John Jones, yn benaf yw casgliad y rhaglen canlynol,- Yn gyntaf. caed gan ddosbarth o blant bychain. yr Ysgol Sul i adrodd Salm xxiii. yn rhagorol, ac o hyn hyd y diwedd cafwyd amrywiaeth mewn adrodd a chanu unawd. au o chwaeth ac o ddylanwad dwys. Yr oedd araeth yr hen gymeriad Evan Hop- kins fel efe ei hun Cymerodd parti meibion yr eglwys ran amlwg yn y cwrdd, a chanwyd y darnau, Bedd y dyn tlawd,' ac I Yn mlaen, chwi filwyr Duw,' yn I gymeradwy iawn, dan arweiniad y brawd ieuanc addawol, Mr Win Gwynne. Chwar euodd cerddorfa yr eglwys yn swynol a meistrolgar ddarnau uwchraddol yn vstod y cyfarfod, dan arweiniad y brawd talentog Mr W E Thomas. Hwyrach mai canu plant y Band of Hope, dan arweiniad Mr Daniel -Jones Lewis, enynodd fwyaf o'n sytw a'n hedmygedd. Yn ddlymftrost gellir dwieyd fod ndnoddau yr eglwys uchod yn lluosog, yn amrywiol, ac o ansawdd noded- ig o uchei, i fod o wasanaeth ymarferol i grefydd yn yr eglwys ac yn yr ardal. L'iau fod i gyfarfodydd o'r nodwedd hyn eu He a\) cenadaeth yn nadblygiad talent a def- nyddioldeb ein cenedi yn nghylchoedd ei chrefydd, ac ni ddylai neh a gymero ran ynddynt fod yn liai na'i oreu mwy nag ar lwyfanau'r gyngherdd a'r eisteddfod. A.D

HIRWAUN. Teimlai y lie hwn ddyddordeb dwfn yn ngweithrediadau Bwrdd Ysgol Aberdar, a gynaliwyd prydnawn dydd Gwener, Ionawr 9 fed Ar yr adeg grybwylledig, yr oedd aelodau y Bwrdd yn dewis un i lanw lie y diweddar Miss Evans, prif athrawes ysgol enwog y Comin. Naturiol dyfgwyl cystad leuaeth dyn am y safle. Yn mhlith yr ym- geiswyr ymddarrgosodd Miss Tydfil Watkins, 1 prif athrawes ysgol y merched, Hirwaun. A dywedyd y gwir, yr oeddem ni, breswylwyr y lie, ar flaenau ein traed yn dysgwyl clywed pwy giwsai y llawryf. Gwyddem am deil- yngdod a phrofiad Miss Watkins fel athraw- es, ac yr oedd arnom chwant ac ofn iddi hvyddo. Boneddiges ieuanc arall a ddew- iswyd-Miss Morris, Ysgol Abernant, a dymunwn iddi bob llwydd. Bron na ddywedwn fod rhieni y plant ar Hirwaun, yn nghyd a holl garedigion addysg gyfreithiol yn y lie, yn liawenychu addysg gyfreithiol yn y He, yn liawenychu yn nghyd, am fod arall wedi cael y blaen ar I Miss Walkins. Mae ol ei llafur gwerthfawr ar famau y dyfodol, ac y mae'r ysgol wed- I bod yn codi yn gyson am y deng mfynedd diweddaf, fel crbyn'heddyw y mae ar ben y rhes o'r holl ysgolion a berthyn i Fwrdd Aberdar Clywais fod yr athrawesau ieuainc yn bloeddio Hip, hip, hwre pan glyw- sant nad oedd eu genera! yn myn'd ilw gadael. 'Hawddach cael ei gwaeth na'i gwell.' medde nhw, a dyna ddywedwn ninau sydd vn llawenau y geliir dywedyd eto- Miss Watkins, prif athrawes ysgol y merched, Hirwaun. GOHEBYDD.

Nodion o Ferthyr Tydfil. I GAN CYNOG. I I' I Mae yn dda lawn gan drigolion y dyef a'r cylci; fod y dirgclwch yn nglyn a banesy ferch ieuanc Polly Daniel o Benydaren wedi ei ddarganfod; cafwyd ei chorff bore dydd Gwener diweddaf, o fewn ychydig latheni i'r fan y bu y divers yn chwilio am dani yn mhwll y Goitre. Mae ein cydym- deimlad llwyraf a'r fam a'r ddau frawd yn eu galar trwm o herwydd y dygwyddiad an- nymunol. Yr oedd ar goll er ys dros fis o amser, ac ni arbedwyd na thraul na thrafferth i geisio dyfod o hyd iddi. ^r oedd yn ferch ieuanc rinweddol, a gair da iddi gan bawb a'i hadwaenai; ac yn un orrhai di- weddaf y dys^wylieoa glywed ei bod wedi gwneyd diwedd ami ei hunan. Yr oedd mewn amgylchiadau cysurus. ac yn un ag oedd yn cael ei pharchu yn fawr gan bawb a'i hadwaenai. o Nos Fercher diweddaf, agorwyd Llyfrgell Rydd yn Mhentrebach, Abercanaid, gan Mr Arthur Daniel, Troedyrhiw. )yma yr ail sydd wedi ei hagor yn y cylch er pan y mabwysiadwyd y bdeddf gan y ^yngor Dosbarth. Mae pedair arall 1 gael eu hagor mor fuan ag y by: Jo n odd. o Gwelwn fod y Cyngor Dosbarthol yn ceisio dyfod i delerau ag ymddinedolwyr addoldy y Wesleyaid yn Church-street, er ei wneyd yn Lyfrgell Ganolog. Yr ydym wedi cael ar deall fod cyfeillion Shilo yn barod i dderbyn telerau boddhaol a chyfiawn. Credwn y buasai y Lyfrgell drwy hyn mewn man eithaf da a chanolog, ac anhawdd fu- asai cael ei well. Hyderwn y deuant i ddealltwriaetli a'u gilydd yn fuan. Ofnwn nad oes llawer o obaith y daw pobl Dow- iais i gyduno a hyn yn hollol parthed y lie goreu i godi y Lyfrgell. Mae y trigolion a'r Cyngor Dosbarthol yn methu yn lan a chydweled ar y pwnc, a'r canlyniad, os nad ydym yn camsynied, fydd bod heb yr un am dymhor beth bynag. o Cafodd Cyngor yr Eglwysi RhydJinn esboniad cyflawn gan Mr G. C. Jan s, llywydd y Cyngor Dosbarth, ai ei ymddyg iad yn gwrthod ar gais mewn perthynas rhoddi y I deddf Addysg mewn gweithred iad yn y cylch hwn. Yr oedd Mr David Evans wedi dwyn y mater gerbron y cyngor Dosbarth rai misoedd yn ol, ac yr oedd Mr James wedi gosod yr adran uchod o flaen j y cyfarfod, a'r canlynia<i fu i Gyngor yr Eglwysi basio pleidlais o annghymeradwy- aeth ar ei ymddygiac'. Fe gredwn fod | llawer i'w ddweyd dros y syniad sydd yn cael ei goleddu gan Mr Jones, sef mai nid gwrthod gosod y gyfraith mewn grym yw y cynllun doethaf, gan fod y gyfraith yn haw. io hyny, ond parhau i wrthwynebu yr hyn hyn sydd yn annghyfiawn ynddi, a pharhau i wneyd feily hyd nes ei newidir. Nis gall cyfraith mor annheg fodoli yn hir iawn mewn gwlad fel ein heiddo ni. o Mae y Bwrdd Ysgol wedi tynu llawer o son am ei ben yr wythnos ddiwed lai, a diolch calod iddynt am wneyd, ddywed if fi. Y maent wedi gosod llawer i nvn o welliantau ar waith yr cymer rai blynydduu i'w orphen. Gwelliantau mewn perihynas a'r adeiladau, y rhai sydd yn wael eu cyflwr gan henaint, rai o honynt; ereill yn rhy fach i ateb eu dyben presenol. Maent yn sicr o fod wedi gwneyd yr hyn sydd yn iawn, o herwydd mae y Western Mail' yn dweyd fel arall, ac y mae hyny fel rheol yn ddigon i brofi ei bod yn iawn. Ychydig o gydymdeimlad ellir ddysgwyl oddiwrth y Western Mail' i unrhyw beth, os na fydd arogl Ceidwadaeth ac Eglwysyddiaeth yn perthyn iddo ac nid yw y gwelliantau a enwyd yn pertbyn i'r cyfryw. o Clywsom fod Operetta Mr Fom F)rice wedi cymeryd yn ardderchcg ac Abercan- aid yn ystod y Gwyliau diweddaf. Nid ydym yn synu at hyny mae ei weithiau yn cymeryd fel rheol. Beth sydd a mwy o fyn'd arno na'i Fab Afi-adlon I i lywsom pwy ddydd ef fod wedi ei berfformio rhyw ri2 o wsithiBU, neu ychwaneg—nid wyf yn cofio y nifer yn hollol. ===================

CONGL Y GLOWYR. A -All Prydain Ymborthi ei j Hunan? Drma bwnc ag sydd yn dal cysylltiad agos iawn a phreswylwyr y wlad bon, ac y mae yr atebiad ellir'roddi i'r gofyniad yn gofyn gwao neu wynfyd i'r bobl sydd yn trigo yn yr Ynysoedd Prydeinig. Cri mawr yr ymherodraethwyr ydyw am ragor o I in diriogaeth, a rhagor o lo i weithwyr Prydam i symud hwpt, fel pe na fyddai digon o le i'r trigolion, na digon o diriogaeth i gyn- yrchu lluniaeth. Un o'r rhesymau cyntaf yrchu Uuniaeth. Un o'r rhesymau cyntaf deflir i wyneb y gweithwyr gan y cyfoethog- ion ydvw, fod y werin weithgar yn lluosegi yn ormodol, yn fwy felly nad ellir cael di- gonedd c waith, na moddion cynaliaeth iddynt yn eu gwled enedigol. Y mae o'r pwys mwyaf ynte i wneyd ymchwiliad er cael gwybod yn sicr i ba raddau yr ydytn yn ymddibynol ar wkdyod ereill am gynal- iaeth, ac hefyd beth ydyw gallu cynyrchiol y wlad hon i borthi hi phobJogaeth. Neith- iwr (nos Lun), cymerodd dadl addysgiadol a dyddorol le yn Aberaman rhwng dau ys- golor gwveh, sef Mr W. R. Williams, B.Sc., a Mr W. W, Price-y cyntaf yn dadleu dros y nacaol, a'r d iweddaf dros y cadarn- haol. Fe gafwyd eglurhad buddiol o'r ddwy ochr- ( Prif siarad y glowyr \11 bresenol ydyw telerau cytundeb cynygiedig y meistri. Y farn unfrydol ydyw fod y telerau c nygiedig yn sarhad ar ddynoliaeth, ac yn adlewyrchu yn anffafrio! iawn ar y personau hyny ag sydd wedi bod yn ddigon beidclgar i gyf- lwyno y fath restr o delerau. Mae y gwa- hanol ddosbarthiadau yn eu cyfarfodydd misol yn condemnio y telerau, ac y mae i'w obeithio y cymer y cynrychiolwyr yr awg- rym, ac y dangosant wvneb unol a phender- fynol yn ngwydd y meistri yn y cyfariyddiad nesaf. Ymataliwn rhag gwneyd beirniad- aeth ar yr amrywiol delerau hyd nes gv/eled beth fydd gwelliantau eynygedig cynrycliiol- wye y gweithwyr, Blin genym weled fod yr amgylchiadau I glotaol dipyn yn derfygglyd yn Aberdar- gweithwy y Werfa wedi rael rhybyddion i derfynu cvtundebau — gweithwyr letel Blaengwawr allan o herwydd annealldwr- iaeth—glofa Ty'rergyd heb ei setlo, a Llety Shenkin a phyliau Abernant megys yn pwyso yn y glonan. Gobeithiwn yr a y cwmwl terfysglyd heibio yn fuan, ac y gwelir y dosbarth eto yn mwynhau awyrgylch rydd a digwmwl. Y mae terfyniad yr hen flwyddyn, a dechreuad blwyddyn newydd yn dyfod ag amser newid swyddogion y gwahanol gym- deithasau. mae i'w obeithio yr etholir y dynion mwyafcymwys i'r swyddau pwys- ig hyn. Y mae liwyddiant ac ansawdd y Federation yn dibynu yn gyfangwbl ar natur cymeriadau y dynion a ethoiir I r swyddi llywodraethol ar y gwahanol ad. ¡ ranau a'r dosbarth. Gwelwn i'r Uwchh Gwnstabl alw cyfarfod cyhoeddus yn Aberdar nos I Wener diweddaf, er ymdrechu cael Ty Marchnad, ac adeiladau cyhoeddus ereill wedi eu hadeiladu yn eiddo y cyhoedd drwy y Cyngor. Er ei bod yn noson ys- tormus daeth nifer yn nghyd, a chymer- wyd y gadair ^an Mr Pleace. Ar gvnyg- ia"d Mr E. Stonelake, ac eiliad Mr Evan Paiker, pasiwyd yn unfrydol hleidlais o gymeradwyaeth i waith y pwytlgor yn edrych i mewn i'r mater. Dyma gyfle i'r Cyngorwyr i brofi eu dyrruniadau am les y lluaws. Aberaman. J. DAVIES.

44 YR —■ -0- Gair Byr at G wilym Gwyllt. MR GOL.-DioIchaf i chwi am ganiatau i mi air yn mheUach gvda y lienor synwyr- ol Gwilym Gwyllt. aHie;;ais yn awydd- us ei ymdrech deg a gonest i gyfarfod yr anhawsder a osodais 0'1 ftaen ac mor bell ag y gwelaf. y mae fel dyn mewn cors, wrth geisio rhyddhau un goes, y Hall yn suddo yn ilJyfnach. I brofi hyn. cymerwn ei brif dyst vo e¡ lytbyr diweddaf, sef Mr G. John. Dywed Mr John c. fod yn c.yd- weithio gyua Gwilym Gwent yn Liety Shenkir, Cwmb^ch, pan oedd yn cyfart- j soddt 4 Yr Hat7 Y prawt a rydd Mr John ;"W eu bod h-A y fe! cydweithwyr i Gwdym j .vent yn cael tone ar y darn n.ewydd pan cael spel, a hwyS ar y *Tra la-la gyda M if, Nid wyf yu a?nheu, oblegyd yr ( oedti y Rhvmniaid wedi cael yr un hwyi j cyn hynv wrth ei chanu. Ond sut J ) mae Gwiiym Gwyiit yo cysoni hyny a thystio afth Mr-James, Overman, Porth ua o'r j-.rif uystion dros Cwmbacb, a'r goreu, yn ol fy marn i. Dywed Mr James yn bendant fod Gwiiyn. Gwent yn pwyso ar ben y pwil pan gyfansoddwyd Yr Haf.' Hefyd yn un o'i lythyrau, dywed Cwilym Gwyllt nad yw yn credu fod neb yn dweyd anwiredd y tuyma na'r tudraw. Yn awr, naturiol i mi yw gofyn i Gwilym Gwyllt sut y mae yn cysoni ei hun a'i dystion, yn gystal a chysoni y tystion a'u gslydd ? Yr wyf finau wedi dweyd nad oes neb yn dweyd anwiredd o'i fodd, ond nid oes end un ffordd i gysoni y tystion a'u gilydd, yn gystal a'n cysoni ninau a'r tystion, sef derbyn y ffaith i'r I Haf' gael ei chvfan- soddi yn Rh* mni, ac i gantorion Rhymni ei chanu yn Rhymni; a'r dyddiau hyny i'r awdwr svmud i Cwmbach, a'i chanu i Mr John a'i gyd-lowyr dan y ddaear, a'i chanu i Mr James wed'yn pan oedd yn pwyso. Dich n ei fod yn dal i'w gwella, ac iddo wne d hyny hyd nes y cyhoedd- wyd hi vn 1864. Am manuscripts Telynogi nid oes dim ynddynt dm amseriad cylHosoddî Yr j Haf,' gan nad oeddynt yn fuddugol nac yn gystadjeuol. Ond profant nad oedd M. yn gywir pan ddywedodd nad oedd Telyn- °§ yn fardd yn 1861. Fe wet y darllenydd fod Powys Fadog wedi proS fod Telynog wedi cyfansoddi un o'i hrif orchestion yn 1860. Am yr i haeriad' fod y tri cherddor wedi dweyd ei bod yn anrnh >sibl cyfan- soddi cerddoriaeth hob einau, dy!ai fiwilym Cwyilt 10d yn gwybod gwell na hyny ond nid ar hyny mae y Rhvrnniaid yn seilio eu dadl. Nid oes berygl i ddarlfenwyr y DAHIAN dagu yr bwd n yn y ddadi hon. Tan a niwg gav s. nt fwyaf; gadewch i ni roddi tipyn o bwdin ymresymiad teg iddynt 0 hyn allan. r eiddoch, TWYNOG.

HIRWAUN. DAMWAIN. Rhwng dau a thori o'r gloch horeu dydd Sadwrn diweddaf, yn y Tower Coshery, cyfarfyddodd David John Jon s, o'r lie hwn, a damwain dost. Ymddengys i dram wag red eg yn erbvn post oedd newydd ei godi, ac i gareg mewn caolyniad syrthio ar ei droed, nes hollti yr esgid a'r droed. Bu raid tori darn o'r droei i ffwrdd. De- all vvn fod y hra.vd ieuauc mor dda ag y gel.lid dysgwyl iddo fod dan amay'dhiad o r fath. M. e yn dda genym ddweyd niii ychydig yw y damweiniau a gymerant le yn y glofeydd hyn, ac y mae hyny i'w gyf. rif yn ddiau i ofal a medr y managers.

ANGLADD. 4. Dydd Sadwrn. c'addwyd gweddid;on j Mrs Bryant, o'r He hwn, yn nghladdia gyhoeddus Aberdar, Er garwed yr bin, daeth nifer luosog i dalu y gvmwynas olaf iddi Cydymdeimlwn a'r plant a goqasnnt eu mam mor sydyn. Ni ftiond prin wyt i- nos yn glaf. Gwasar.aethwyd yn yr angladd gan y Parch E. Jones, gweinidog^eglwy- Mount Pleasant.

-a. t Your Furniture will not jl take a higher polish than \|g VIE .MEMO., %mir j | OLDE Oak* 1 pi Furniture Paste a will put on It. EjS M For all articles of furniture oed »tt kiaia of woodwork. It p|| Era '• cleanly, ussy, and oeonooticaf t« naa, and withoot Ita W>k Pg equal on the market. A abort a»e It will convince you of the truth of theoe statements. IP IIWPOBTAMTj—" VC OLOE OAK' FLRftfTUBE PASTE leavea P stickiness behind. Those whe have tried other pre. pa EH aaratlons will know what a hose tofs ta. M Joseph Pickering & Sons, Ltd., /JNI Sheffieki. /w

GWYL (jERDDOROL Y\ Y RHONDDA. Rhcddwyd pdrfformiadau o'r "Messiah" (Hai>dei), a'r "Elijah" (Mend-elsscfhn), Nos N adühg a Boxing Day, gan GyTOxJeithas Gorawl No-d-dfa, Treorci, yrti nghapel Nodd- fas o dan arweiniad y byd-gl<xhi$Mr Wm. Thomas. arw^einydd y Cor Melbon Brein- iol. Y cantoricxn dewisedig at y rharmi^ unig- 01 -c/r gwaith oeddyn.t:—Soprano, Miss Percival Allan: contralto, Miss Lakm; tcno:Mr Chas. Saunders; bass. Mr Baratock « Pierpont; a. Master Clxas. Colliding yn cyn- n'chaoK'r cymeriaJ o was 'Elias-—vn cael ou cyntorthwyo gyda Chercidbrfa ddetholedig o Cheltenham. Casniewyddl Caerdydd, Aber- ta wie. etc. Can na cheifais y fraint o glywed y perffcrm-iad o'r "M.es..c;iab ni wnaf 000 modi fod oerddorion gallucig oedd yn bre- .tenol yn rod carro y cor a'r artistess yn rhagorol iawn, Ond. am ypr "'Elijah." cefais y j frairat werthfawr o giywed1 v jjerfFormiad goreu a. glywais hyd yni I-jvn; o'r ctraethgaa j rxlidog hen, Y n y sokx agoriaxlbl. "As God the Lor-l," gan Mr Pierpoint, teimlais a.r uiv waith fod yma feistr wrth v gwaith. Cnh- .1 vr o^ erfure vn efferltmol, y 'cello' yn a;be-r;ig felly. Yr oedd cwynfan a thuchan yr Isra^eliajd yn cael ei M-newi gyda llawer o ddylanwad a mtrlr, a gweithiwydi y 'cres' iJr j diweidd' y-n dcla.; ac yr oecfd .agcriad y cor o'r cora/wd cvTitaf yn drydani>! ax ''Help Lord." Yn wir, yr oedd? yn un on pethau m-w^'af diylanwadol ac ■effeithiol ag a cfleamlais er- ioed. Y- vn o^difynd yn hollol a'r temp: yt •'an-Jan.te iesu.t.y ychydig yn araf- ach 1!Ù adranaw <li]yi>>]. Cawd 'climax' t»endige*iig ax y tud. o.-ai" () r corawd:, ac yr oedd y 'reeits" gydsa'r gw^dsirsol raniu sydd y-n dilyns yn neilkhiol a alaelgar, mewn ys- 1 r d. da, ac vn hynod chwat^-hfus, a chabol- •xi:g. Yn rhif yr 21I; caw-som brawf o allii vf » Alleti a. Miss Lakin yn didieuawd a'r | ^eawd. bofw thine ear." Teimlwrr fo^i ML« Alien, er y berci?wm ax lais disglaer :a"'Vnu yn colli mewn ysferyd a theimlad, ond •Miss L:;kin a'r cor fnewn teimlad rhagorol. ChwaHh dda \'1\ cael ei gan y cor yn v manau tyner, ac ainly^rwydd neall- dufod; yni cael ei roddn i'r ddem^dL Rhif 3 a'r 4, "Pe people." ac "If with ail your; hearts/' ga.n Mr Chas. Saunders; mae yn feddiaxvol ar lais da, cDT, cwmpasog, ac o dian lywodxaeth dda, a gwn&etta gynawnder hollol o'r adroddgan a'r ahw. Rhif y 5fed, j "Yet doth the Lord," mewn ysbryd a myn- egiant da; yr adian olaf. lie mae maw reck' trugareddau yr Arglwydd1 yn cael ei ddango¥. >TX afaiegar. dxos hen; y sopran:6 ar yr 'A' uchaf yn -exwvxJdi yn ddisglaer iavm Rhif y 6ed, gyda Miss Lakin. yn chwa-ethus. Medda ar gyflaw-rtler a his cvfoethog ac ystwyth., a, cha.n.a gyda llawer o farn a the mlaà. Yr oedd Rhit y 7fed, y 'double quartette,' yn cael ei ganu gyda. llawer o hwyl ac yni; ond i y 1 st soprano yn can-n yon 'hy gryf i'r rhamau ereill. Yn rh;f yr 8fed. CYChWYlliOÔcl Miss Allen (yr hon oedd- yn cvnrvchioli'r weddw1 o Sarepto) vrt ardtierchoiF- Ni wnaeth y band gytiawivfer a'r ar. ^-n'ad fev»'n yma. vr oeddynt dspyrk yn -.1 raredS. end; 0' dan, jvwydd'ia^tb- a,iluc^-g yr <iaeth 2, hwvr>t at eu g-1yoo yn fv n 'I,r}. Cwnawd rhan. y prof?wy».li yn. feistr > V r Pier- pont; ac yr oecki: y cki-u: .n \r adran olaf yn ardderchcg. n rtu' vr 8fed, yn "Blessed r-re the men r-taj^ i brofi eaJ'lu-V cor MI ei ddwy*> j rh mewn canu tyner. A da g\-nyf c*bw n t.t '.la.,eth eu bod; tuhwnt im disgwyliadav, f-x y rhai hyny va fawr. Yr oed* yr arv'er'vavii i fewn gi'da'r &opran:s« vn- ftxudigecif. yn -r yr oedd y tenor h+'fvd vn dlvn "B h'w.'Ki effeithiol. Cawd canu. c'lasurcl « corawd: hwn. tonyddiart.i ov.r. ac ro'th a chabol- edig. Yn vr adran."u I oeir golygfa Mymdd Carmel: Mr Pierpont feist:ola.ctth berffaith o'r rhanw hyn yr oedd cora.vwlau Baal gyda'r cor vn hynod. o dd,es- grinaclo-l. vn Mtw-edig "Hevar ur cry, 0 Baal," a'r corawd anhawdd, "The fire descends from heaven' vr oedd vr 'F' gyJa. r soprano a'r tenor ar v gair "Eire" vn ddramayddol dros hen. Yr oeddym, HI teimlo Fod v Tan Dwyfol wedi dissryn ac vn lleib'o'r dwfr a'r alior. Effeithiol iawn-, oesid y frawddeg. "And \vt will, have no other God: yn y chorale. Rhif 17, "Is not H: Word. yn rhag,oral gan Mr Pier port. Rhif y r8fed. "W(-e ;Tnt')-them,-v vn aelgar a dvlanwadol. j g\da ^liss Lakin Rhif I9: eto yn dda gyda Mr SairndtTS". "0 Lord, thou hast over- thrown.' \n dda iarvvn a Mr Pierpont, yn J m < z u sndanta sosterjRjrtio,' 'v cor yn 1 1. er o ciidefosi-"n. Yn yr olyg- fa 1 daeth 'bov chor ster' i f sef M < • (\ (iould^g, Brvste,' er cynrych- ioii gwa^ Elias. y pr^ffwvd; profodd' y tu- hwnt i bob amheuaeth ragoroldeb y dew is- iad. Yr cudd. v dull meistrolgar a sefydlog y cvmtrwvd v corawd i *vm ar- v gair ;vd". r bass vn M *rr.fM lo1 dios ben. Yr ,1 v diJchs,v> v yn he'-ntu- ac m'rw-n • a.rw»i-in •>«> iVa-1 1 corawd adr»«v 1'* 'ThanVsb t « •' vn Dr^hest- o; 1 1 .na'r > h ^ydar cor yn • n, v gr,Y?thiad alb,n yn allu- yn o-chu vgv^l. Ða fuasai Ù arweinyudion hyny sydd- vn cael eu po £ ad gyrnw^. f chanu allan 0 dune 1 glywed ism- vddiaeth bur y cor v trawsgyweiria<Si* anha-Wdd' a poell geir YllU, Vr oedd. ptA i-eiacrDiiaetn iwyr, ar bob 'JlI an, Gyda. chanu y corawd: h IA-rf y ran gvtuaf. I odechreu gydar ail ran. cafwyd "H'e-ar ye Israel,' yn: rhagorol iawn gan Miss Alfea. Oyma'r datganaad.- goreu a wnaeth dtvrfr gwaitn. IS id wyf yxi c-^do i mi glywed y gaa nacw effeithiol erioed: o'r blaen; cododd rv i dir uohel; and er mcr uchei oedd, yr oejcil y cor, a. dweyd y llelaf, í ryny a salon ucd.-l Miss Allen Yr oedd: yr aitos yn.h)x*Ai efteivhiol ar y 'fugue.' Yr oedd y da^^fey 1 nkw gwell ysbryd: a. brwafrydedd -3h giywais o'r blaen gan. unrhyw gymdeittsas. Riiif 23--Ehas yn myned: at A dab, ac yn ei geryddtu am ^-neuthur i Israel bechu, -171 ddiesgr.ifia<dol iawn gan. Mr iJierpr nt, 1t.r Saunaers, a'r cor, in y rhif hwn y caw?- y Jb'rennmes Jezebel yn ceisio enyrv dygasftii y bobl at y proffwyd; r.'cli cedd Miss Lajb.ift o g.ryn dapyn i fyny a'r cor, nid mor fyvr a de&grifiaclol; yr oedd y ccr yn hyixxi gy»- hvrius, yn enned.g y clxrawd, "Woe to fusa," yr oodd yr unseiin/iau diweddol yn. un: o'r pefck- aM mwyar byw. Rhif 25, gyda Mr Saundes^ yn dda; ar solo, "It is enough," gyda .Mr Pierpont, yn neillduol o dda; yr oedd y 'cello')TI axdd.erciDog drwy'r solo, ac 1";). gweieyd yr effaith yn drydanoL Rhif i 5, "See now he sleepeth," gyda Mr Saundf-^v yn hynod o ran teimladr a mynegiant. )ta Rhaf 28, triawd, "Lift thine, eyes," yr oedd y 1 st soprano yn rhy gryf etc, y ddwy fooedli- igeis aiall yn dda. Rhif 29, "He watching over Israel," yn hynod ddymunol ar dA, rr arweiniad i fewn gyda'r sopranos ja h ynxl d-oddedtg a thyner; yr oedd gofcj, y^twythder, tynerweh, a gorphenedd, yn nqA- weddu datgania-d y cor o'r darn: pry dfeOik hwn. Rhif 30, gyda'r angel a'r proffwjd, yn hynod effeithiol. Rhd 31. "40 rest im the Lord," yn hynod1 effeithiol gan: Mass Lakin. Rhif 32, gyda'r cor, sef "He titsfc shall endure to the end," yn cael ei weitbaoi allan. yn hynod ofaius a- gorphenoi iawa. Rhif 33 yn dda, yn enwedig y "pp" gydsfr amgel ar y geiriau, "Thy face must be veiled. Rhif 34, "Behold God the Lord,' gyda'r cur. yn odidog; nis gallaf yr w)1 yn sicr anngh«fK> dyiarvw-ad datganiad y corawdi hwn; yr :ça- rwiaeth didierfyn sydd ynddb wedi ei fei^fer- olin berffaith. 'Rhif 35 a 36, "Holy, Hobfc" gan y cor, yu fawTeddog a. hynod ddefosiyx^iL 37, Solo Bass, yn hynod: ystwyth^ g^» brawddegiad gofalus. Rhif 38, gan y yn ardderchog (tybiem fod' yr olygfa. ftif Elias yn esgyn mewn corwynt) dn b] gan mor fyw a, naturiol oedd y datgantssL Rhit 39, "Then shall the righteous," gyila Mr Saunders, yn ddylanwadol iawn; dymrtr peth goreu ynei waith ef drwy'r perfformfccS. Rh:t 40, gyda'r cor, eto yh fyw iawn, yn vst- wedig tua. 142 a 143; yx: oedd y quartette, "0 come every one," v:* rhagorol, a'r cc>ra»ffll diweddol, "And then shall vour light," J9 ogoneddu-s iawn, yn 11 awn ysbrydiai*thr *a bywyd, a'r esgyneb diweddol yn orchfvgaL Wedi many lu yn fyr ar wahanol rannu r?r gwaith, ymunaf longyfarch yr arweinj^Jii galluog. Mr Thcinas ar ei lwvdd-igg*l digymar. Nis gallaa neb and arweinyxlsl uwchraddol ddwvn y cor i'r fath berffeiSh- rwydd. Vr w\f wedi clywed y draethp hon bellach ddeuddeg 0 weithiau; ond g.'sti- af yn dd'betrus osod y perfformiad hwn ^a No-. [. fel v mwvaf cywir i'r cymeriad, canu corawl goreu. Am sefyllfa y.gwah'S*- ol srvmenaidfau gosod af y cor fel y blaen, a:? & a bn P erpomt ym ad; Miss Alfea, Miss 1 akin. Mr Saunders, a'r Band No d > A ydyw yn ormod gofyn i'r a rw yd i f\ned ati o ddifr Jar gyfer FdsteddCofi I n 1 ? Gallaf sic hau ond i Mr Thofl^s gychwyn. difiana'r rhwwstr fel caseg eira a flaen yr ha/u.l. Diolch i'r Gymdeithas jjg- dderchog ? m y fath wledd; glynweh wrHbi eich hpr'veinvdd. acewch rhagoch, er cdtt safcm ein canu corawl unwaith eto. A.C.

Y dyddiau o'r blaen, cynaliodd eglwjs Gosen (A.). Clydach Yale, ei chyfarfocfviJU haner-blynycl ol. Cafwyd oedfaon grynBm dan ddyl^n.vad pregethwrol y Parchn. J. T. Davies, Cymmer; a Gwylfa Roberts. Mg&- o Id y Parch. Stephen Thomas, BlaenyeOSsU wa.Namethu yn herwydd marwolaeth ei "jktb wyl wraig. Cyfi\ynwydi yn ddHweddar diri aT ddeg ♦ lyfrau ;i2winvddol i Mr Richard Morris, ym. awr yrt efrydydd o Goleg Bala-Bana^r. Ca.wsi tnal aelodau- y Gymd:eithas Y'nidrecSDl Grist'onogol wnaeth hyn arr ef. YnacJdfeajj^K el. fod yn aelod: hax-dld ac y^ndrechgar o hfipft. 1 a-at fei. yn neadell Gosein. Llwvddiant gfc-lla3??h iddo. Ionawr 4ydd, clech-reuwyd deg di wrnoc" k} gyfarfodydd cenhadol yrt. nglyn ag eglT^in Wesley ai1 Seisnig. Miscin road. Treatp. gan 'r ] <ph assev, Efengvlyxid Cyldi- daith Ca 'd- ac Abertawe. Ti; ^nlwjjtl dyddord-d yn y cvfarfix]yd<h cc mae J k"S siCr o dotalliaw o'u cymliad.