Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
6 erthygl ar y dudalen hon
"YR HAF." j
"YR HAF." j Dyved y cyfaill Mengar Twynog yn ei lythyr ataf yn y 'Dar:aini" ckawenlkJa^, bi/iii ru fy ateb, ond fe gionudi t sv-n pr-yderu V rht~-J*f1 a ry^i' yw ''m^ti y>«dii<^xJ iigeib\ t odd — fy i^ft^-yn^gcrfyn airii ff racist b "arc, y g\ ^ed!" sylwch "aT faes y gw jed"' TV i>- yn msddivvl focLy Cymu> Ueng*- ..t {» rmanu am heddwch am (la r b rW' vn y ''Da'.rian" "ar faes y gwaed' — i* nv of Eafce Na,, m -qfynais, am -r- — fy.Idaf byth yn .go>fyn am i n,; end He • i ai »ael. s Cud' y ma-e. ef wee- i»n u- op/7 yr her- fÖlrdd am yr ha-ner- Cl+" x MIT Jdi- weddiaf-— dyrsa'r tnieiraui; £ e ddylai (a «j»ju.-yn ei Fedbl. a, dilvn y Gwirionedd. t-r fymod1 yn ymfflamyCtwr, n. f) f i i u" V"v» y g • wr niacn dick-h. am nyny. (}l1Id o! 1 oeddwu harder foddlou id-do fy aatfor, "w* fs.yi enaid" at 'Ooasc Cuts/ i A!l Y S*or?r/ *1 irkwick Papers: a,. 'Tom SaY.¡yet' Fe wyJdwn n:ad oed-d! y cyfaill Llengar i >"30g yx gyfrifol aiaos^i jCbarles K< k'irfc- yn ti^-Lwmini Any Stoper a Toot Sawy«<r, m fè! fyddai ym c-hwath gain .eiredmygvv,\ r »A-u-d Ovaries Dickens )"TI, cerddedi-i lam* fr-oet. Street," Ally Sloper ac; yf aswy, a. I-jm S- • yer ar ed ddriheulaw. Ee dyra&i u y "Daily- Ifevs" y 11 end dros eu t^eiv er.^ri! ond fe fe-Myliaas os ce,c3c8 3k*p*r a. S"%ryer ya da i Dickens, yn sicr *Jyl- Til w ymfodcSont, a gaMasai y cyfail lieisgar T>vynog fy rhoi mewn, tary roach lie, a dyna fe.1 bydd1 hi pass diiw'r "HaC i Gw^mbach, Dywed Ttvyrj^ nad pv yn: gwybod pv;y yw '"Powys Fack>g," ac i m'i bei-dio c>ffwrdd a/1 g) .i.eriad. Chv-i wehvch mor-fanwl niaa ein cyfaiil wedi, dilyTt yr'h r feirdd—yr o€kM yn aTifanitais i bastynu d wydldiaa yn y byd pv.y bast\mai, na, &,u -lyrsu ya 'eafekh-: ik-I onte. Na., nid dyaa aegas, -<xvi yj gv.irioniedd. Nidi Cwxribauh. '• r~-a Ehyrami, or-d y gwirioniadd 1 Yr wyf wedi liifcbx^ i'i? dvladl yn dkiiarvs^yb-od, onctteunliæf, h.yny, fij i air.gy iriva<l.iu dyddon.-l yti ngkyri. a'r "I-af," a; choir l-a:vvex a bethau yn cidiam- viniol yn dyfod i'r golwg fydd o, vreM i. li^sieswyr y dyfodbi; a.c fel syiwedydii!, dy" -vVt-daf sut. mae jx^thau yn edrych i nod; ac jv wyr* am, fod ar 'ochr creju' Tv^yrjo^—pa ur bynagyl,N bono!—troed'hi Ù a ■ fr n. Y* wyf wed: sydwi. ax un r*x £ vv<edd ar- •t aig yn nadll Twy^og^—cliffy-g cydrTOdeiir^ ta.r a safbwynt 'ei with-AVynebyddi:' Nid yw yn, 3£; hdy& ■tivanylder gyia golA1g ar y styr gesrriau: yr "W'lth-ddad'l.. « Er enghraifft, <Jyvvedais mewa wxJyin yn y "Darian," dk geibr profi fodi cyiejilgarwtA; rh.vTig Tolyntog a, Gwilyni Gwent yn -Rfeynmc;, .j-r/i. yr oedd d'adl gref gaa Twynog. Atebiad Tvrfaa^ oedd i Gwftvm. Gwen;, dd'xi ii Eist-edclifod'' yn Aberdar, a dlyfad a b-echgyn O1 Rhymni g)tdag ef, ac fol Teiyrir- og yn eigwmpe-bni yn ystod, y dyddl, ac fod ffaith nodedig yn rigiyn a hyny mj-oodd yn wt-ddus i'w ha,drodd. Wrth reswm. ndd tystiolaeth yw stooi p.<r. fe-id;al fel hon,Pa, EistedJdfod yn Abtlr, dar yd:oedd. ? Pwy oadd y bechgyn ddaatli. a Riiynini? ac fe fyddtai yn kiwen gwe41 i'n cyfaiil ddiwedriu ei dystiolaeth?Ai a "phethan lari-Tnhe'rthynnasjpi' na, "phieLiiau a^w.-<<3didUis/J Yr wyf am i T^rtog sylwi rrw Tdyn»g, y bardd, ac nid Thomas Evans, y canwr, wyf yn hoii yn di gylch; ni ddaeth. y baxdid p t'r axnlwg cyn NadoSig 1860. pari yr enHi- i>\ L ar Rry-ddes-t or 0.styn^ta-.kiPA'ydd -n"DicyfarloçrUe!lT¡dkiJo.! yn Nghaped. y Red- yd iwyr yn O-vrnbach. Chvvu syiwch hefyd, cedd hy ruy and saith diwmod cyn 1861. ?svr. bob casm a r)dd y cyfaiS Twynog t-1 ir saiith diwmxi; hwtia, cyn r86ir mae ^-r.i colli Telynog y bardd yn Cwfefoach, a ^)-fv>b cam. a ddiaw diios derfynau 1861, maa .¡ colli Gwilymi Gw^en-t Ot Rhynifx' Yr oedrl (JJ"r E-i-steddfodi -IMirvvtestol yn Mawrth ac ita Med-i, i860, ya Aberdar; <snd Thonaaa fevans, y canwir,- csoddi yna Cs maisyn Ei^ te» uifodau 18^1 Abardax clypr, yr oadd Gwilymi Gw<en^ yn- O nrbach- VD-ywedi T vnug fod TeJynoig u di ymweied a RJiym- ti- \r» nghwinni llu Jenkins; pan oedki Cv, Km Gwent. ynso. A wna. ef h^sbysu, os |r bosibl, <I'- N'Y dystiolaeth, pa flwyddyn gan fod 'hyny yn dial cysylltiad'iaV "Haf," yn 0] ei dy stiofeath. rIll "Nharialf. -Hyd 9fed, 1902. Fe daflaf y <^tniad hwn am yr hynj .jxlyw o werth ystyriaeth Twynog i *V r Haf g2.d. eu. cyfansoddi gais Te^ynqg ^r:; ^r haf; ac fod' ym bosibl profi' hyny drwy f^miadaeth oddiiwrth ygieiiiaJtL' Ye ^yf yn arfer yr errw THyruog er mwyn hswyhiu- d' >d i ddynodh ai yrfa lemj^dtdfjA- Gail Twyn, ol gymeryd! un o'r d.dtwy ha.f--60 new 61 sv-U fel "dieugOTn y drysweh," ar, fe ystyriwTs y cwestiwn yn de%, -1 (n-rl yr wyf am iddo fodi I"ofalus! Cyfansodda: yt 'Haf' Hdb Emau Dywed Twynqg fy tncxf yn dSweydl kld*i syrthio ax y proecWrwydkS idfete gjaJel' ei chyf anscxldi heb cihafn. !rNa, dim ofrfath beth," ebe yn el lythyr yr wytbuwos didiiwaddaf "Dygais yi engtwaefft i <k>ri iawx osodiari' tj ifydd Moffg;anr#g ei ")V sourkdcmwl gwmeyd: byn. Cylemadi addid at gyfacv soddii vn ac nod cyfanJudrffc n;:ë(" Haf-' Nid) gofyniad yris righ-y4<!fc. <^€ansodidi Jr:. gyffrbdinoil, ofsd. gofyTiiad arb«nug yn -c^hyich 'Yr Haf osdki gofynaawf Dafyddi fj'dlrgamvg. Pi dkiyben iddo ddianc c!.SLn gysgod <<cy€ar«9cxidi Ya f,),-ffrednA. mid cedd! hyny yn y ddkutJ, a gwyr pa\vb n^;l fW cyfansoddi offlsdxforiaelh, h"b eMtaiu yirt gyffredinol; orri ymdicfanigys fad asnbetwueth v.vrdi (xidi yn tnedidwi Idorgan^ fod lijtsy y .;( ^wsibl i GNvill-in i ac fefiy, ff Ú y ddiad-l yn, fhanedig. Ac nidi oes aroheu.- vn ty nuaddwl i'r un ansicrwydd. groessa dychyTTtyg Twyaqg, gan fod ym "dkwieiwch C'viwr" yn ngh.;fch. y geinaxi ynraiiy^ot.at^h *vj Rhymni. 0 yr u-aig esfiaw; sydid .ya cynhal tipju- amyi* yw "Fad Telyoog yn r^'tivvmni cariiadsfercii Gwilym GwafSt. ry- t, -j<\ y ganr.if cSdjw^sddaf yni MtytnM. m fOod CwihTn Gwent yn Aberdar, a feedhgyn o I tiymni gydag £ toe. wetfi cwrdd. & TfiMxxg, y un dyddi, tIr. gedriaw dortid. o tuw\gqwcaax}-- ti." "Nad! yw a rchwåilh. "t y cai- "cxM Gwilynrs Gwemt ygefrmt addfijw«!fc.Telynr Yx oeddi cadt ei o gelfim fcrydex yn n^k^lcfi g^iirfflu "Yrttrf' dth anrmsgw^-iia^wy, .yn &00 o ochr Mor^nr#|» -yr tmm aaSif yn §i«y ami yn f^tci f gwauri O. oKkfid^ & .a.modd Twynog at. engHrsifft ffw, adfta by 1.1 -'S j'f 'K'dd rrf J Mr '?'.)■!} Price yu Mighu a r.ii. 12flocid v cyfaiil- Twynugi 'e'H'b.u 'r Har tr ptilwar gv.yiit, pan; y Hafciiixli! » ii din ^—fe doTixkli 'linei of (v/r,. 1 r a Gvi-iym Gwen-c yn • • p -n aedi i wrfch-brofi dadi v (vT«i oedd yn.-bosib! i Gwilyra t ■¥, i ytar*-<)'fJfli h., eu'iau
^ n-re-A <» 1 '1 % \'*i.!
n-re-A <» 1 '1 \i. Yft, t; «d G v dyw-ed- ocfe! Ail gyny-g Gwilym Gw-ylit i bro-fi max vn C' Aiibach y cyfarasrxklu'yxli 'Yr Haf yw: Foci oertkiono.i o sa,fie Emiyn- Evans, D. Jenkins, ac Aiavv" Ddu eda dw-eyxi1 with McM'^arnvg 4N*d! yw yn diebyg nac yn bosibl fuel y gerdd- oriaieth vedi ei chyfansoddl o flaen y geir- Í3.t:.L" Yr wtyf yn sicr na <Mpve»lodd y cerdd- oric«j eu fod vn "<"omhosi br (cyfansoddi fYr oofced), "oblegidl gwyddent fod hyny yn caiel «i wney-d. 'Yr Hat" yn ogystal, a 0 ewghreifftiau i. brofi hyny. Dynaa nr. bwys. (Merrhyr ar bwys Rhymni) —Ddwy fiynadid yn ol daeth cerddo-r ataf- cerddbr syid yn enii-l yn yr Eisteddfoda-u Cei^edsaefiho'l yn barhaus am y deng mlynt- edkij cfiweddiaf. Dy^vedodd wTthyf ei fod w^adi cyfansoddi d-arn a gerdidtoriaeth heb eixiau, a'i foci! am i mi gyfansoddi. geiriau i<Ma Mi gymerais nodw-edd y darn-—y goatan a'r acen, a rhoddai s beg i lawr lie y befinaia y byddai otdi yn edrych yn sionc. Yr oe<3<i y gerddbriaeth a'r geiriau yn; ar- gtafBedlg yn mhen ychyxi'ig ddyddiau w.edi hyny. Os oes rhytwuin yn amheu y ffaiith h»^n-.gofyneidi d Mr Toon Price." Pe buajsad. Twynog yr> d:wyn: engraifft i brofi. y gellid cyfansoddi yr). gvfFre<iin;ol heb edri-au—ac ytn: <kiida(il yr oedd: Twynog yn crecks ei bod yn orchwyl cyfFredan—yr oeckJJ y eiladl o blaidi Rhymnd ar y ganig. Yr oaddl yr ymresymiad fel byn :—"Fe dkJywed- ocM Emiyn Evans, D. Jenkins, ac Alaw I>&i Ina4 oedd yn deoyg nac yn bosibl i'r gerddoria-eth gael «i* chyt'ansoddii o fla,en y gei-riau," ehe Morganfwg. Yr wyf yn sicr na ddynvedodd y cerddor- j '\xm ed f'lxi1 ym "anmihosdbl," obl-egid: gwydd- «afc fbd' hyny yni caei ei wneyd', a cddgon o erigretifftiaju,' rmedd-ai Twynog, gan obeithio gwiiA-gv: ei' bwynt. "Dywedodid Emiyn Evans, D. Jenkins, ac Aiaw Ddwi nad oedd yn debyg na-c yn bo-sdbl cyfansoKjfid' 'Haf* Gwe«t o flaen y geiriau," syivai Morgarjwg yn graffus. "Dymw engferadfrt ar l:-v,ys, gan Mr Tom: Price, Me,rthyr> dd'wy flyr-add yn ol." atebad Twyn- s:>g yn; daer aian^hyffredJh']'. "A wnia Mr Tout Price gyhoeddi yn y 'Dari-an' fod 'Yr Hsf wedi ed chyf a csoddi; o flaen y geiriau," oenii her Powys Fading yn 'Nharian' Ionawr | jj "Cy-fairio yr oeddwn at gsfansoddi »- ^vFredliiol," oedd' ateb ymdddheuriol yn 'Nharian' Ion. 15 fed. "Nid yw- « /j^-sodidi cerdd'oriaeth hè'b eiriau yn beth n ei ^^reddnol-—-edthriad) oedd enghraifft Mr Tom Price, .a'r uaig un sydd yn adambyrddus yru Nghymru, endi meddyiicMidi Twynog y biiasai yn egluro diyryswch 'Yr Haf," ebe Pc/*ys. Fadog yn y 'Darian,' Ion. 18. "Ie, cylawsocldi yn gyffredinol oeddwni nd yn j jfaJdiwi," roeddai Twynog. "N a, na, ty r Haf yn arbenig oedd- pwnc y ddadd. a -gwrthfcrofi yr anmhosdbi-rwydd iddi gael ei chryfansoddi. heb eiriau, oed-d yr 'enghraifft! ar bwys' Mr Tom Price, pe buasai yn ddich- onadwy idldti Iwyddo, sydwai Powys Fadog. "Ie, os diimi eis:ielu ymresymu rhagor ar y cwestiwn hwma; ebai Twynog; ac ychwan- egai yn: y 'Darian' ddiweddaf, "Fod cerddbr- ion Rhymnd yni sicr fodi Gwent wedi derbyn i ygeiriau yn 1860 nteui 1861, gan T elynog.)) ) Yn awr fe gyfeiriai ei sylw at yr ymdrin- iaeth flaenorol ar yrnddan^gosdad Telynog fel ban'Jid' yn Nadolig, 186c—saith niwrnod> cyn 1861; a hyny mewr; 'Cwrdd Llenyddof yn Cwmbach.
| Y Gandg Newydd, !
Y Gandg Newydd, Fe sylwoddi y diarllenydd fod cyfnewidiiad amser ar dderbyndad; v -an Telynog, I t!l yn ilith ddiweddaf Twynog yn y 'Darian' ddi- ivesidaf. Dywed ma.i yn 1860. cyn iddb eriil gwobr mewn cwrdd- llenydldol, nieu yn I 35r, ydoedd. Pan oeddJ Gwilym air neu wedd ymadael a Rhynani. sut y mae ef, yn gallu cysond peth fel hyais, pan fu yn dadleu a Morganwg fodi dydd-lyfr hen Ysgolfeistr Medam Sevan yn profi fod1 'Yr Haf vvooi el' Eanfcn i gystadleuaeth "yn rhanau cyntaf 1361 ?" Beth mae yn olygu wrth 'rhanau ?' .Ai naisoedd neu; wythnosau? Onid! oedd y g.-yrig wedi ei chyfansoddi yn mhell cyn hyny, oblegidi yr oedd Dafydd Howiell fikaaos, W. Evans, W, Griffiths, ac 'Eleazer JŒ1.es a William Jonies yn rhoi tone ami ym awr ac yn y man, ac yn canu y geiriau hefyd y<r:i ol y ^Daxian' <Mwedd!af ? Owl chafwydi dcim dadgandadi mor glir er dechreu1 y ddia^ill o'r blaen. Mae paragraph "Dychwel- li/i y Genedil," wedi g\\r..eyd ei. waith 1 a dym diruerau fyddai chwalu castelli Twynog ya nghylch "Dyc.hweliad y Genedfl," ac i860 •scr Hwyr, a: gwelii iddynt sefyll am ych- yvig ddyddiiau yn; mhellach. Yr wyf am; d Twynog ddarllen tystic>laeth dyst cryfaf' eto, yr hwn oedid yn 'bed- fellow 'i Gwilym Gwent. Yr Ciedd. tuag *JS5din oedi; yr oedki C'wilym tua saith ar yr oedd vn aelod o'r Band hyd yr yr aeth G. Gwent oddiyno. Yr oedd Gwent yn chwareuv;r corntet.Yr Haf fel canig yn adnabyddtis er's tTo mawr cyn i Gwilyra symud i'r Cwimbach. Yr oedd G.G. offerynwr cofier, yn ogystal a chyfansodd1- l. ac mewn gwirianeddv trefnu i'r band ki y liwybr gymerodd athrylith gerddorol h» rotaf Cymtru; i Pa le bynag yr c.1.¿ Gwilym, yr oedd Band; yr oedd felly Y111 Rhmynii. Yr oedd y Ba.nd yn ngherdd- ."■naeth Gwilym Gwe*i:r. ac yn arbenig y («.rnef—mae yn arbenig amhvg yn 'Yr Haf.' 4 z," n GaŒwed Twynog un, 0 chwareuwyr cornet Rhymru i'w chwareu iddo. Swvnol I A taled) -« -A' vn neilldual i'r "Tra^ia-la." Onti (t^ajngoswyd hi i un o'r Godfrey's, ac yr oedd- hwy yn ptbod, beth oeddi yn gyfaddas ■V P.aud? Troed' fy nghyfaill Twynog y yn ei feddwl. A chwnareuodd Band Rhymnfi 'Yr Haf ?' A chvrareuodd rhai o otterv'nwyr—yn arbenig y comet-Rhymni, O'edd G. Gwent ynio? Os nai, pa.ham? do, sut yr vdym wedi caei cofnodiad o'r cjd^u rtteu diri fyddai yn ymgynull yn 14. 'Morgan's row, yn ei chanu yn anmherffaitli cUia yr amgylchiada-u goraf-pan oedd gan- -Y ddo offerynau allasai eri chwareu yn swynol ? Set y mae cyfrif am y dystawrwydd1—dys- ti<*Twydd mor awgrymiadol ? Nid dyna ffordcJ G. Gwent yn Plymouth, America." Gy-da da.ro ne'u bxddai ef bob am« r yn. caei ei ;cix\\ m- j c -j rbenig. Yn a 1 n yddan diwecdaf, yr oedsd ei ferch Said (n\tnt, yn cyflawni y goichwyl. Ni^ dyna e-i fiordd yn Aberdm". Dyna. y paham 1 y daeth allan ya gynar o'r LLetty bhenkin, ac aeth gyda Mr Johni Jamts 11 Ca>-t e Vaults i Dr. Denning; i'w chvateii am } ~ro cyntaf. Yr oedd 'pianc- yn Rhymni; ac Pi os oedd wedi cyfan-- j 1 ■ r Haf/' nid oedd Gwilym Gwent } j arcs dros dchvy fiynedd cyn y c;ffzui ei chwareu iddo. lSu t j mae Twynog yn c;ri t d n hyn? Chwareu- | odd Bands Abe.ram.an a Mv untaira Ash hi mewa 'manuscript m ore yn mhen rhyw <i\vy flynieddi wedi- i Gwent ddod i Gwm Abei- dar. Ond- nidi yw hyny yn profi nad oedd wedi ei chyfansoddi yn Rhymm, mead; Twyn- og. Os oedd wedi ei threfnu i'r bands nyn; sut na drefnoddi 'Yr Haf i'w farad ei bun yn Rhymni ? Ac as do. sut na. fuasid yn ystod yf ho-11 arassr; hyn yn crvbwyll, a.m ffaithi mor bvvysig, ac yn ymfoddiloni cofnodi yi ffaith fod tri neu- bechvar o gerddorioin; yn vho-i tone ami yn awr ac. edhvakh? Ond gan J fod yr amser i'r -gerdfJo-riaeth, yn dyfod: lawr j i 1861, gan Twynog yr Avythnos ddiweddaf— i gwrdd haner ffordcl a'r geiriau fel tase, yr oe:dd llawer a frys gyda rhoi 'Yr. Hafyn mocs t G. Gwent i ddod; i Gwrobach. Fe wel y pwyilog gawldel ddfifoJ, ac. yj mae1 bwlch mor l-lygadbg a hwn yn apeiio at ffraethineb Powys Fadbg.
G-eiriau -Yr
G-eiriau -Yr "Kid wyf yn gwyb-od- pwy dy-.v 'Powys Fadcg,' ondi y mae mi lienor galluog," ebe Twynog, 0 Frenh:in! bydd fyv: bythl sibrydais. Ondi aro-'sweh eiliad1, pa orchest mae y cyfadll, am wneycl o honwyf ? Medd- yliais, o herwydd rhadd yw bod yn ofalus, pan y bydd pobl yn eich canmol yn wyneb- feddal y dyddiau byn. gan nad; oes deng munyd oddiar pan oedd' yr un boroeddwr yn •fy anfon yn ddiseremend a;m "fwvd" enaid" a.t 'Comic Cuts.' 'Ally Sloper,' etc. Ust. clywch !Y r wyf yn dra diolchgar i. Powys. Fadog am roddi i mi y sylwadau canlynel," rneddai Twynog. "Mae gwaith Telynog o fy ralaen yn bre- senol, a cheisiaf ddod o hyd; i dystdolaeth fewnoi yn) ngeiriau. 'Yr Haf,' 'ac o ran; dim ellais ganfod meWn arddull a syniadau, fyddai yni llawn cystalnyf gredu eu bod yllli perthyn, i 'Ddychweiiad y GenedT 1860 ag i gyfnod diwed-arach. Ni adawnj y paragraph fel y r.iae am y presenol; end! clywcb waedd orfoleddus y cyfadll Twynog: "Mae hynyna yn chuiifriwio holl gestyll Dafydid Morganwg!" Dyna chv. I waith, gan un nad üedr1 yn vybcd pwy ydoedd! Hefyd, fe allasai fod yn dra ddolchgar, wir. Wnaeth ef ddira, ac y mae wedi bod; wrthi gyrnaint a fu y Boers yn gwarchae Mai eking; ond gadewch i ni chwil- io am 'Morganwg' yn y malurion. Feallad mai ar un o'r tyrau oeddi ar y pryd, yn lled- wenu a,r ei gyfaill Twynog yn chiwilio arm agen i fvn/d drwy ddi. 0 ddifrif, gadjewch i nd chwiltio naTur paragraph, mor ddiniwed! ac mor dddwerth o ram bedrniadaeth. ag oerdid yn ddichonadwy ei ysgrifern. A wna y darllenydidi ei ddar- lleni eto. 'Does dii mbyld ivldo. rtiagor niag, I ti addefiad aim methiant i benderfynu pa: un ad i amser 'DychweLiad y Genedl' (pa amser, caiff Twy nog glywed eto-don in I!) neu yn ddiweddarach, 0: herwyddi rhesymau aj \gy- hoeddaf eto. Edrycher eto, pa, ddiefnydd wneir o'r un geiriau rnewln atebiad i G. Gvydlt, yr wythnos dddweddaf: "Am manuscripts Telynog, nidi oes Jim ynddynit, am amseriad cyfansoddft 'Yr Haf,' gan. nad oeddient yn fudugo! nac yn gystad- leuol. Ond; prof ant, nad oeddi Dafydd Mor- ganwg yn gywdr pan ddywiedodd nad1 oedd Telynog yn fardd yn 1860. Fe wel fod Powys Fadog wedd profi (?) fodi Telynog wed.d cyfansoddi un c'i brif orchestion yn 1860." Yn awr, a wna y -darllenydd osod1 y geir- dau yna, ochr Y-n, ochr a'r paragraph Cro-m- we-iaidd fu yn cyflawii y fathi ddtinystr air "gastelli Morganwg. a gofyned yn addfwyn 11 Tw ynog yn mha, 'Ie mae Porwys Fadbg wedi profi fed Telynog wedi cyfansoddd un, o'i I. brdf orchestion yn Nadolig 1860? Yn mha lev ceisiais bro.n? Yn) mha i'.j y dywedais fodi 'Dychweliad y Genedi' yn un o'i bxif orchestion? A oedd1 y ffaith i mi dd'weyd v byddai cyst a 1 genyf gredsu fod geiriau, 'Yr Haf yn, perthynii amser'Dyyhweldad y Gen. ed. yn profi hyny-? Beth yw gwerth Ilen- yddcl 'Yr Haf?' Beth yw ed safle yn mysg gwieithiau bardd'onol Telynog? Ai'r man- ylder hwn syddi yn ed nodweddu with, gasglu tys-tiolaethau Rhymni. ? Mae y pethau; hvn yn "apeiioi at ffra;ethineh Powys: Fadog." Un, o'r gwiricsneddau hyny nadi yw wer-.h ei ddvveyd yw sylw; yn; nghylch'date'' y llythyi* hv.nw r hvlibysoddi G went mai yin Cwmb 1" h cyfansocMbdd 'Yr Haf; ac vn sicr fe d'dW Gwent wybod. 0 berthynas i'w sylwi yn, ughvlch Mr Thomas James,, overman. Porth, yr wyf am arafu ei gamrau ar dystiol- 3Ieth Mr James. Caffed amynedd ei pher- ffaithwaith. Yr eddoch, POWYS FADOG.
[No title]
-:0:- Wel-e hen ddpveciiadau teilwng Oi ystyr- iaeth :—Brwydir yw bywyd. Cynt y cwrdd dau ddyni na dau fynyddl Calon iach wna gwsg esmwyth. Gwell ydyw rhoddi na der- byni. Ystvriwn odiwywaith cyn, dweyd un waith. Gwastraff amser yw gwagymffrost. Call, yw peb ffol tra tawd. Hir-ddrwg mawr ddrwg. Darw pob gwetthred i farn. Braint yw caei cymdieithas gyda'r saint. Gwelaf WTth adrooldiad blytnyddol eglwvsi Ystradyfodwg fod yr Ysgolion Sabbothol wedi gwneyd! yn llwyddianus yn yr arholiad- au Ysgrythyrol. Mae gwybodaeth Feibl- aÚdd yn un werthfawr ar bob adeg. Mr W. P. Thomas,, Treorci, yw ysgrifen- yd.l cyfarfod chwarterol Bed\ idwyT Adran y Rhondda.. Gwinaeth wa'sanaeth. gwerth- faip.T yn nglyn a perffolPIDio y traethgan.au, y "Mesviah" ac "Elijah," yn Noddfa, Treorci, Nadolig a dranoeth. Mae; Mr Thomas vn ysgolhadg gwych, ac yn lenor clnvaeihas iawn. Mae gair o glod a thysdeb yn ddy- ledus iddo a,m ei weithganvch mewn gwa- hanol gyfeiriadau. Printed and Publishe by Gwiíym Morgan Evans, at his G neral Printing Gfficc,, 19, Cardiff street, \C erdare, in the ■ County of Glamorgan, January 22, tgo?i
Advertising
A GRAND } flY}.. -117 -E COMPETITIVE [ CONCERT Will be held On Wednesday, Feb. 25, 1903, AT THE ] CENTRAl, Congregational Church, CARDIFF, (Ofr Queen street), kindly lent for the occasion, Acfjudicaters— Music, Tom Price, Esq.. Merthyr, Recitation and Letter, ifano Jones, Esq., Cardiff. Champion Solo (open) prize £ 3 3s, and Silver Cup value £ 2 2s. Champi-lin Solo any voice (confined to Cardiff Shop Assistants) £1 Is and a Silver Cup. Soprano Solo, 'Sunbeams' (Lanclou Ronald), £ 1 Is and a Silver Medal. Contralto Solo, The Old World and the New Gerald Lmie), RI Is -and a Silver Medal. Tenor Solo, Lighten our Darkness' (Sf. Quentin), £ 1 Is and a Silver Medal. Baritone Solo,' A Dervish Vigil' (Graham Vcdmore), £1 Is and a Silver Medal. Pianoforte Solo, I BarcaroHe in F Major' (ilargreaves) £ 1 Is and a Silver Medal. Recitation (open), English or Welsh, £1 Is and a Silver Medal. Best Love Letter (English or Welsh), 5s and a Silver Medal. ¡ For full particulars see programmes, which may be had by simply postage, frcm—W. Christmas Jones, 83, Donald Street, Roath Park, Cardiff. EISTEDDFOD GADEIRIOL Felinfoel, ger Llanelli. Cynelir y DRYDEDD Eisteddfod Flynyddol UCHOD Y LLUNOWYX, MEHEFIN laf, 1903 Mewn Pabell Eang o ffurf gwahanol Ir rhai blaenorol Beirniaid—Canu, John Williams, Ysw., Organydd, Carnarvon; W T Samuel, Ysw., Caerdydd, a T Conwil Evans, Ysw., Caerdydd, a T Conwil Evans, Ysw.,Caerfyrddin. Barddoniaeth, Gwili. Lienyddiaetb, Parchn J W Roberts, a B Humphreys. Prif Ddarn Corawl, Parti Gwrywaidd, Caradog' (Dr Parry), gwobr £ 40; ail wobr, £ 10. Ail Ddarn Corawl, Cor cymysg, Round about the Starry Throne, gwobr J620. Fife Band, Gems of Scottish Melody, gwohr £ 8 Cor Plant, Sleep, my darling, sleep' (D W Lewis), Cymraeg neu Saesneg, ¡ gwobr ^5. Pryddest, 'Dirgelwch.' heb fod dros 200 o lineiiau, gwebr E3 3s a Chadair Dderw Hardd, gwerth £ 4. Hefyd Cystadleuaethau Llawysgrifol, Adroddiadol Traethodol, &c., yn y rhai y rhoddir gwobrywon sylweddol. Yn yr hwyr cynhelir CYNGHERDD FAWREDDOG, cy-nerir rhan ynddi gan ¡ rai o'r prif gantorion, yn nghyd aChystad- leuaethau Adroddiadol arbenig. Rhagleni (Programmes) yn barod. Pris Ic, drwy'r post, Ij-c, i'.v caeloddiwrth yr Ysgrifenyddlon-D B Phillips, Adulam Street, Felinfoel; T Hughes, Pantteg, Felinfoel. Horeb, Treherbert. CYNELIR EISTEDDFOD GADEIRIOL I Dydd Gwyl Dewi, Mawrth 2, I902. Beirniaid — Canu, W. Howell, Ysw,, G.T.S.C., Porth. Amrywiaeth, Parch. H. Harries (Afanwy), Libanus, Treherbert, a W. Edwards (Cynleisfab), Treherbert. Prif Ddarn Corawl, Buddugoliaeth I, Caifari' (D. Evans, Mus. Bac ). Gwobr £5 a Silver Mounted Baton i Arweinydd y Cor buddugol. I'r Parti Meibion heb fod dan 20 o rhif, a gano yn oreu I Awn i ben y Wyddfa Pawr,' gwobr JS2 a Medal Arian i arwein- ydd y parti buddugol. Marwnad i'r diweddar Mr John John, blaenor ac ysgrifenydd yr Eglwys nchod, gwobr £ 1 10s a Chadair hardd. Marwnad i'r diweddar Mr Evan Thomas, blaenor yn yr Eglwys uchod. gwobr £ 1 10s a chadair hardd. Cerddoriaeth-Solo Baritone, Ar lan lorddonen,' J. R. Lewis (Alaw Rhondda), Ferndale. Gwobr JE1 Is. Solos ereill, 10s 6d. Programmes yn barod, pris Ie, drwy'r pOSt liC Ysgrilenydd—James Roberts, Liverpool House, Trehert. MAFON DUON y DEAU: tm YR ONEN, AC ODLAU EREILL. GAN AB HEVIN. Pris CHWECHEINIOG. Canmolwyd gan Proff. O. M. Edwards, M.A. Dr. Edward Jones Cadvan Watcyn Wyn Glanystwyth; Ben Davies Brynfab Ieuan Dyfed; Brynach; Parchn. J. Bowen Jones, B.A., Ll.D. J. Thomas (Mathaiarn): T. Levi; T. Ma meI (Talvan); J. D. Jones; J. Hathren Davies; D. Rhagfyr Jones; J. Humphreys, &c. —o— Nifer ar werth o'r Ail Argraffiad gyda J Darluniau. —°— Cyfeirier—HENRY LLOYD, 39, WIND I STREET, ABERDAR. < > /1' t ¡ o sn 0 r Lsi ■"SI Y n Gadarn fel y Graig — Firm as Rock, — I Tra mae Cyffeiriau ereill "red" codi, ac eilwaitti wedi cilio c'r golwg mae un ddapariaeth yn eiii gwlad wedi cas du nerth o flwyddyn i flwyddyn ar hyd y chwarter canrif diweddaf eto yn parhau i gynyddu mewn gwerthiant a phoblog- rwydd fel hyn y mae ei chym ri-id wedi myneel mor eang a gwareiddiad. Prin eisiau crybwyll mai y feddyginiaeth y cyferir ati ydyw y byd enwog PILE & GbAVEL PILLS AE, werth drwy yr holl fyd adnabyddus, roewn Blychau — Is. 120., a 2s. ge. yr un. John Morgan & Son, Undertakers and < Complete Funeral Furnishers, 3, Monk Street, ABERDARE. Hearses and Mourning Carriages ketp to suit all Classes Estimates given for Bricked Graves. Defy Quality & Price- Note the Address-53, Monk Street, Aberdar^. At y Ddanodd a'r Neuralgia. VICTOLINE Yw yr Unig Feddyginiaeth Ddyogel a Pharbaus, j Byth yn Methu. j j Gwarentir ei fodr yn Ddiniwed, Tystiolaethiau Goreu Gwerthir gan bob Chemist mewn Potelau am líli, 2/ a 3/6. M. HOWELL JONES, A.P.S., [SEFYDLWYD 1869.] Frederick D. E.George, (Late George Jones, formerly Isaac Thomas), Argymerwr a Choffinwr, 24 & 25, Seymour Street, ABERDAR. Dymuna Frederick D. E. George ddiolch yn wresog i'r cyhoedd am y gefoogaeth y mas wedi ei eftael yn y blynyddoedd a aethant heibio, a dymuna hefyd wnead yn bysbys fod ddynt bob peth angenrheldiol at wasanaetb angladdol am y prisoedd rhataf yn y dyliryn. Psrohenog Ipob math o Eloc-gorbydau, Galar-gerbydau, Ae, Bhoddir rhestr o brisoedd Bricked Graves ar ymofyniac, im» annuo-24 25, SSJMODIi STREET, ABMDABS.