Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
11 erthygl ar y dudalen hon
Llanelli a'r Cylch.
Llanelli a'r Cylch. __0__ Oddiar pan y mae y Meistri Richard Thomas a'¡ gwmni wedi cymeryd y gwaith mawr uchod i'w dwykw, y maent wedi gwneyd llawer iawn o gyfnewidiadau sydd wedi cynyrchu ¡¡awer o les a daioni yn nghyichoedd aicanaidd y dref. Y mae y teniu hwn, sef y Thomasiaid. gynt o Pont- ymeistr, wedi cymeryd meddiant o rai a weithiau alcan mwyaf v wlad ac nid an- nheilwng ydynt o gydnahyddiaeth eu bod wedi llwyddo i gadw yr 011 i fyned yn mlaen yn Siwyd; iauus iawn. Yn mhlith eu gweithiau alctn, geliir enwi y Gadlys, Aberdar—g^a'th bychan ar Inn y Cynon, Polity meistj". Morewood. LlaneKi, a'r Burry, Cwmfelin. o Cwmowrla, ger Aber- tawc; a gwaith Lluusamiet. Y mae ganddynt hefyd amryw o weithiau ereill. Yn bresenol y maent am ledaenu cortynau gwaith a!can mawr Morewood. Cawn ar ddeall hefyd eu bod ar fedr adeiladu ffwrnesi dur newydd.
Y 3ded
Y 3ded<lf Drwvddedcl.Newydd, aV Cyngor Dosbariiiol. Y mae Cyngor Celt a Masnach Llanelli wedi pasio pendcfyniadaa bnvd o blaid y Ddeddf uchod, gan alw sylw yr awdurdod- au at leihau nifer y tafarndai yn y dref a'r cylchoedd. Mae y penderfyniad wedi stchosi llawer iawn o siarad yn mhlith tafarnwyr a'u cyfeillion. Yr ydym er hyny yn edmygu gwroldeb y rhai hyny n ddaeth a'r achos teihvng hwn yn mlaen. Y mae apeJiad fel yma o blith gweithwyr a'u harweinwyr yn sicr o fod yn gefnog- aeth fawr i gyfeillion dirwest a sobrwydd, ac hefyd i'r rhai hyny sydd yn cadw tai tafarndai trefnus a phricdol.
Ymweliad Lleufer-
Ymweliad Lleufer- Bu Cymrodorion y dref yn ffodus iawn i jgael Mr Lleufer Thomas, y Bargyfreithiwr oriwog, i'w plith yr wythnos ddiweddaf siarad ar y pwnc o Geriedtaetholdeb yn ei Berthynas ag Yabryd yr Oes.' Er nad I. oedd y cynulliad }1r hyn a ddyiasai fod mewn tref Gymreig fel Llanelli, cafodd yr oedfa fechan wledd o'r iawn ryw. Tru- eni meddwl fod culni enwadol yn lladd ysbryd goreu y genedl, ac wrth hyny yn gorthreehu ein hiaith. Rhyw hen ysbryd b ibanaidi fel yam sydd yn cadw 'cadfridogion y brethynau a'u canlynwyr o r cyfarfod hwa. Ychydig flynyddoedd yn ol, peth I rhwydd iawn oedd cnel ychydig ganoedd o Gymry goreu y dref yn nghyd er gwrando ar ddynion llai galiuog na Lleufer. Br pan yr aeth Elfed o'r dref, y mae ysbryd Cymrcig llydanol a boneddigaidd Llanelli wedi colli arweinydd godidog a galiuog.
.Af arwolcletJr..
Af arwolcletJr.. Bu farw j r hen frawd Richard Mills, Llanelli, dydd Llun diweddaf, yn hedwar ugain a phymthegmlwydd oed. Cododd deulu mewr a pharchus. Meibion iddo ydyw Mr Albert Mills, yr Hen Gastell; a Mr David Mills, yr Old Lodge. G »nwyd a mag wyd ef yn Ponthir, Sir Fynwy. Daeth i'r dref aicanaidd hon tua deu- gain mlynedd yn ol. Ben alcanwr ydoedd, wedi tieulio ei holl einioes yn y iinhouse department. Bu fyw o dan deyrnasiad Georgea William y Pedwerydd, Victoria, a Iorwerth v Seithfed. Aelododd. fiyn- yddau yn ol yn Moescanner, Da fen, ac wedi hyny yn Moriah, Llanelli. Cafodd gladdedigaeth barchus iawn. Un o hen Gymry Sir Fynwy ydoedd yn mhob ystyr I o'r gair.
Trengholiad.
Trengholiad. Dydd Mawirth diweddaf, cynaliwyd trengholiad ar gorff un o'r enw James Ryle, Peayfron street, Llanelli—22ain mlwydd oed, yr hwn a fu farwdan am- gylchiadau hynod 0 sydyn. Aeth j Llun- dain yr. wythnos cyn y ddiweddaf yn nghwmni ei briod ieuanc. Tra yr oedd yno, cymerodd lawer o Black Currant Wine, aur-afalau, a Bananas. 0 herwydd anhwyldeb mawr, goreu iddo ddychwelyd, a bu farw yn hynod o ddisyfyd. Dywedai •efe, mae'n debyg, wrth y meddyg ei fod wedi bwyta llawer o ffrwvthau, fel yr awgrymwyd. Dywedai y meddyg ar y trengholiad ei fod wedi marw o herwydd gastrilis a methiant y galon fel canlyniad i ormodedd o ffrwythrtU.
Damwain Druenus.
Damwain Druenus. Nos Pawrth diweddaf, daeth un o'r enw John Davies. Wern, i gyfarfyddiad a damwain ofidus tra yn myned at ei waith. Y mae rhoilffordd'Ponthenry, ger y Bres, Llanelli, wedi bod bod bob amser yn lie peryg'us iawn. Beth amser yn ol, ceis- iwyd cau yr holl ffordd i fyny yn erbyn teithwyr, ond gorchfygwyd yr ymgais, ac yn yfan yma y cyfarfyddodd a'r ddamwain. Ciudwyd ef i'r ysbytdy, a deallwn ei fod mewn sefyllfa beryglus iawn.
Cwmafon a'r Cylch.
Cwmafon a'r Cylch. GAN YMDEITHYDD. MR GOL.—Yn fy nodiadau yr wythnos ddiweddaf, crybwyllais fod claddu mawr yn ein cymydogaeth. Blin genym hys- bysu yr wythnos hon mai ar gynydd mae y marwolaethau. Yr wythnos hon, bu farw dau ddyn canol oed, ar ol byr gys- tudd, sef James Blight a James Stanford, -y bl ienaf yn weithiwr copr, ar olaf o ran hyny hefyd, ond yn ddiweddar yn labrwr yn nglofa pyllau Maesteg, ac yn teithio gyda'r tren hwyr a boreu at ei orchwylion. Claddwyd y ddau dydd Sad- wrn; ac er fod y tywydd yn anffafrio', daeth torf aruthrol yn Hghyd i dalu y gymwynas olaf iddynt, a chawsant ang- laddau anrhydeddus. Yr oedd y ddau yn wyr priod, a theuluoedd ganddyut, a chyd- ymdeimlir a'u gweddwon a'r perthynasau oil yn eu gaiar gan drigolion y lie. o Yr wythnos ddiweddaf, llosgodd plentyn pum' miwydd ced Oliver Me. Neil, Cross Row, yn arswydus, drwy ryw anffawd. nes y collodd y bychan ei fywyd. Dywedir mai chwareu o gylch y tan ydoedd, a chy merodd y tan afael yn ei ddillad ac ym. ddergys rad oedd ei rieni yn y ty pan ddygwyddodd yr anffuwd. Llosgodd mor arw, a chafodd gymaint o ofn, nes y bu yn ^ngeo iddo Mae hon yn wers eto 1 deu- .¡uJedJ ein gw.lad. Nos Lun, Ionawr 26ain, bu y Parch E., T. Jones, UaneLi, ya darlithio ar y testyn Pobl Armenia,' yn nghapel Bethel (B.), Pontr-hydyfen. Cymerwyd y gadair gae y boneddwr haelionus a charedig Mr Thos. Davies, Waen Tymaen. Fe glywais fod y darlithiwr wedi gwneyd ei waith yn gan moiadwy, a Uanwyd y gadair yn odidog. Trodd yroll allan yn llwyddianus. 0 Y Sul wythnos i'r diwed iaf, cynaliodd Ysgol Sul Tabor ei chyfarfod pen chwar- ter,' pan y cafwyd adroddiadau dylanwado a chanu swynol. Hysbyswyd im' fod yrl oil a wnawd yno yn foddhaus a llwyddian- us. 0 Mae y cwestiwn o leoliad yr ysgolion wedi cael syiw mawr, medde nhw,' gan aelodau y bwrdd. Hyn a wyddom, nad yw yn symud dim yn ei flaen. Deallwn fod hyd yn nod aelodau y Bwrdd Ysgol yn rhanol ar gwestiwn y lleoliad. Honai un o honynt yn ddiweddar mai gwell fuas- ai ail adeiladu ysgolion Penycae, tra yr haerai ereill mai ar faes y depot y bydd y lleoliad. 1 Megys yr oedd yn y dechreu, y mae yr awr hon,' &c., yw hi parthed ad- eiladu ein hysgolion. Y mae Penycae yn fan ftafriol iawn gan drigolion y He fel lie i'n hysgolion. Buasai maes y depot yn wrthodedig gan y boblogaeth pe yn eu gal u. Yr olaf, yn ol ein barn ni, yw'r maes mwyaf dinystriol i iechyd ein plant. Dios mai magwrfa ydyw i ddoluriau ond, Mr Gol., gwell im' dewi ar bynyna, rhag ofn i mi ddamsang ar gyrn yr upper tens ar y cwestiwn- Hyn sydd wir, fod g>wir angen gwell ysgolion na'r presenol i'n plant a'n hathrawon. o Mae'r frawdoHaeth Fethodistaidd yn Salem yn hynod lwyddianus yn dewis eu pregethwyr Sul arol Sul. Er ei bod ond eglwys fechan wan, a newydd gychwvn, y mae yn mynu cewri yr enwad i wasan- aetiiu iddi. Y Sul diweddaf, bu Mabon yn pregethu i'r eglwys grybwylledig, a dywed- ir wrthyf ei fod yn ei hwyliau goreu. Y mae y boneddwr Mabon at home bob amser pan yn dyfod i Gwmafon, am ei fod wedi treulio boreuddydd ei oes yn y Cwm; y mae yr Afaniaid bob amser yn rhoddi derbyniad tywysogaidd iddo i'w plith. Edrychai yn gamp, siriol fel arfer, yn ad- nabod j- swb o gvdweithwyr boreu ei oes. Eiddunwn iddo hir oes, a llwyddiart I parhaus. o Fe glywais sibrwd yr wythnos ddiwedd- af fod ein Gorsaf Heddgeictwadol wedi ei symud o Ty'r Owen Row, i Victoria Ter- race. Cyfaddefwn fod angen gwell ty i wyr y botymau gwynion yn y cwm, ac yn ddios fod y trethdalwyr yn eithaf boddlon i hyny Ond y cwastiwn sydd yn cael ei ofyn yw, ai Victoria Terrace ywy lie mwyaf f7; ug. canolog, cyfleus, a manteisio! i'n swyd Jog- ion gartrefu er gwasanaethu y cyhuedd yn gyffredinol ? Eto clywais lu yn ateb, nage.' Ac yn wir, yr ydym yn cydsynio a hwy yn eu hatebiadau. Pwy sydd yo gyfrifol am hyn ? Nid ydym yn gallu dweyd yr un iot yn erbyn yr heddgeidwaid am hyn; ond credwn y gallasai rhai swyddogion ddewis gwell man i'r orsaf nahr hon a ddewiswyd, ac yn fwy cyfleus a manteisiol iddynt i gyfiawni eu swyddog- aeth. Dywedai un hen wag wrthyf fel hyn Paham na fuasent yn myned a'r Station i Gwmclais, neu i ben y Foel ?' I' 4 Byddai hyny yr un cystal a'r lie presen 01,' meddai un arall wrthyf. Anfoddlon- rwydd mawr sydd am hyn yn mhlith y Cwmafoniaid. Ar waen Tymaen y dylasai yr orsaf fod, a dyma'r fan fwyaf manteis- iol i'n heddgeidwaid wasanaethu y cy- hoedd, am mai y fan hono yw yr un fwyaf cyfleus. Dywedodd gwr profiadol wrthyf mai Maes y Waen (He mae Salem) fyddai y spot glanaf, mwyaf prydferth a manteis- iol i'r Police Station. Credwn nad yw y boneddwr filldir, ie haner modfedd o'i le wrth ddweyd hyny hefyd. Hyn a ddy- wedaf, fed yn Hawn btyd bellach i'r trigolion o Waen Tymaen i ddeffroi o'u cysgadrwydd, a gwaeddi yn gryf ac yn groch yn erbyn llawer o bethau yn y He. Yn ngwaelod y cjvm y mae pob peth man. teisiol Police Station, Post Office, a lawr fu y Surgery gynt, a llawer o bethau ereill; ac i lawr yna y mae Jerusalem a'r Jerusa- Jemiaid- Mae yn llawn bryd beiiach i symud pethau, a goreu po gynted. Diau y byddaf yn traethu ar y pethau hyn eto ar fyrder. =— —————;
V PARCH J. SPINTHER JAMES,…
V PARCH J. SPINTHER JAMES, A\K CA M G YH U DDI AD A U YN ERiB.YN DAFYDD MORGANiVG. ERiB.YN DAFYDD MORGANiVG. —o— MR GoL.—Dar!!enais yr uchod yn y 'I DAHIAN ddiweddaf, a dymunaf arnoch gyhoeddi fy atebiad iddo yn y DARIAN nesaf, a cbaiff y darilenydd farnurhyngom. Tebyg fod y Parch Spinther James wedi annghofio y gorphenol, neu ni fuasai yn benthyca ei enw parchus i fy ngelyn wneyd cam a mi. Tebyg na fuasai fy ngair yn cael ei dderbyn o flaen ei air ef, felly anfonais ar unwaith at ei gydweinid- og parchus, a chefais yr atebiad canlynol yn ol gyda throad y post — yn ol gyda throad y post: "Yr eiddoch i law heddyw. Mewn llythyr ataf dyddiedig Medi 27ain, 1898, yr hwn sydd ger fy mron yn awr, dywed y Parch J. Spinther James fel hyn —'Anwyl I Frawd: I Diotch i chwi am eich ]lythyr yr oeddwn wedi 'bod yn gohebu a Dafydd Morganwg (brodor o Rhymni fel y tyb- iwyf) ar gycnwyniad y Bedyddwyr yn Nghwm Pitwalit, ac yr wyf yn amgau ei lythyrau i chwi, fel y gweloch y gwahan- iaeth sydd rhyngddo ef a chwi. Wrth edrych ar y map goreu sydd genyf, gwelaf fod pum' milldir o wahaniaeth daearyddol rhyngoch. Y gwahaniaeth rhwng Dafydd Morganwg a minau oedd hwn -daliwn i mai ynmlaen cwm Rhymni yr oedd PwH Pitwaiit, lie dechreuodd y Bedyddwyr; daliai Dafydd Morganwg mai lie mae PwH Pihvallt presenol y dechreuwyd yr adhos. N is gwyddai Dafydd Morganwg am Bwll Pitwallt Biaen Rhymni, a dyna un am fod yn hanesydd. Nis gwyddai y gwahan- iaeth rhwng Cwm Pitwaiit a Nant Pit- waiit ceisiais inau wneyd y peth yn eglur i Mr James wrth yJ^rifenu ato. Ond am Dafydd Morganwg, ni soniai am y cwm o gwbl, a dywedai mai y fan He y saif tips yn awr yr oedd, fel nas gaUai dau gwm fod o'r un enw. Mae liythyrau Spinther genyf i brofi pobpefh yr wyf yn ddweyd. Ysgrifenais i Spinther sdolygiad maith ar lythyrau Dafydd Morganwg. Cyhoedd ed yr adolygiad fel yr ysgrifenais ef; caiff y wlad farnu pa un a oedd Lafydd Moigan- wg yn camarwain ar ddechreuad achos y Bedyddwyr yn Rhymni, ai nid oedd. Yr wyf yn eithaf boddlon i'r oil gael eu cy- hoeddi." Yn awr, gadawaf y llythyr i farnu rhyng- wyf fi, D.M., a'r Patch Spinther James, a dweyd wrtho y bydd y llythyr yn y DARIAN. Wrth derfynu, carwn hysbysu y Parch Spinther James na ddarfu i mi 'athrodi Dafydd Morganwg, ond mai ef bentyrodd athrod am fy mhen i. Dywedodd wrth ddarllenwyr y DARIAN fy mod yn dweyd y celwydd noethlymyn,' a dywedodd wrth fy ugweinidog ei fod yn myn'd i'm I-pron ) n gelwyddwr gerbron y wlad a galwodd fi ar bob enw, o 'gwrcath yn llys y diafol,' i 1 fwystfll,' a hyn oil wedi i mi ysgrifenu y. frawddeg hon Nid wyf fi yn bwriadu ysgrifenu ychwaneg, rhag ofn i ni fyned i chwilio am y gwirionedd yn ysbryd uffern. Credodd i mi gael ei ofn, a thyma yntau yn ymwroli, a dechreucdd fwrw athrod yn dameidiau. Cafodd ei lythyr cyntaf basio yn ddisylw; ond wedi gweled yr ail, rhodd- ais y peth alwch chwi, Mr James, yn fathrod ond cofiwch mai ffeithiau ydynt, ac nid athrod. Yr eiddoch chwithau, heb ddigtcr na Hid,— TWYNOG.
NODION 0 FERTHYR.
NODION 0 FERTHYR. GAN CYNGG. Dygwyddodd damweiniau lawer yn y cylch yma yn ystod y dyddiau diweddaf hyn. Dydd Merchar di vedrlaf, cynhliwyd trengholiad ar gymaint a phedwar o berson- au, y rhai a gollasant eu bywydau yn agos i'r un dyddiau trwy ddamwain. Y cyntaf oedd geneth fechan dwy flwydd oed o'r enw Mary Richards plentyn Mr a Mrs Tpos Richards, j 8, Horeb street, Penydarren. Yr oedd y fechan wedi myned i dy cymydog o'r enw Mrs Williams, yr hon oedd ar y pryd ar y llofft. Pan glywodd y plant yn gwaeddi, brysiodd lawr dros y grisiau, a chafodd y plentyn a'i dillad ar dan. Gwnaeth bob peth yn ei gallu i osod y tan allan, ond bu farw y plentyn foreu dydd Mawrth, am haner awr wedi tri o'r gloch. Prydnawn dydd LIun, cyfarfyddodd dyn ieuanc o'r enw Phillip H Jones a damwain angetiol yn y gwaith trwy ] ddarn o lo syrth- io arno. Yr oedd yn preswylio yn z, Park View, Heolgeryg, ac nid oedd ond 15 mlwydd oed. Y dydd canlynol, lladdwyd person arall 0)1' enw Daniel Lewis, 90, Grawen, Brecon road, tra wrth ei orchwyl gwaith yn y Cyf- arthfa, trwy gael ei daro gan y drams oedd yn rhedeg ar y ffordd a elwir New Dock. Yr oedd yn 57 mlwydd oed. Cyfarfyddodd person arali o'r enw John Lewis, 32, Ynysfach, a damwain angeuol tra yn gweithio yn Mhwll y Castell, dydd Gwener wythnos i'r diweddaf. Mae yn ymddangos i gwymp o lo syrthio arno, gan ei daro ar ei wegil Dygwyd ef adref ar y^ stretcher gan ei gydweithwyr ar unwaith, a5 bu farw am 5 o'r gloch prydnawn dydd Sul Boreu dydd lau, dygwyddodd tro braw- yehus i un o'r cerbydau trydanol tra yn teithio o Dowiais i Ferthyr. Gadawodd y cerbyd ei orsaf yn Nowlais am 8 o'r gloch foreu dydd lau, yn cael ei yru gan berson o'r enw Willson Clarke, yr hwn sydd yn gorwedd yn wael ei gyflwr yn y clafdy. Mae yn ymddangos i'r gyrwr golli ei lywoorjteth ary cerbyd rhywle tua phenuchaf yr heol newydd. Yr oedd y conductor wedi sylwi fod y cerbyd yn cyflymu yn barhaus, ac acth i ofyn i'r gyrwr os oedd rhywbetb o Ie ? Gwelodd gapan y gyrwr yn syrthio, ac aeth i'w jgyrchu dan feddwl myned yn ei olyn yr orsaf nesaf, ond gwelodd ar unwaith fod y cerbyd yn rhedeg yn wyllt a direol, ac yn y cyflymdra mwyaf fe ruthr- odd oddiar y rheiliau yn erbyn un o'r pyst mawrion sydd ar ochr yr heol ychydig yn uwch i'r lan na'r ysbytty cyffredinol. Yr oedd wedi cadw ar y rheiliau hyd y fan hono, ond methodd a throi ar y tro sydd yn yr heol, y gyrwr o hyd yn parhau i wneyd pob peth yn ei ally i w ati.1, ond i ddim pwrpas. Yr oedd tair boneddiges ieuanc yn y cerbyd—Harriet }ones, 35, Market street, Dowiais Janet Williams, 5I Blanch street; ac Edith Williams, 23, Hi°-h street, Caeharris, y rhai a neidiasant allan, a diaugasant heb lawer o niwed. Dyma yr anhap cyntaf o nod sydd wedi dygwydd yn nglyn a'r cerbydau hyn er pan y maent wedi eu dwyn i'r dref, a gobeithio mai y diweddaf ydyw hefyd. I 'I Cyn y bydd y wodion hyn wedi gweled goleu dydd, bydd y Privy Council yn Llun- dain wedi eistedd ar y cwestiwn o gorffoli y dref, a chawn weled yn y dyfodol agos beth fydd y canlyniad. Yr ydym yn cael fod Mr Sydney Simons yn gweithio yn egniol dros y dref, a chlywsom ei fod yn lied hyderus y try pethau allan yn ffafriol. Gwelwn fod y gwynt oedd yn chwythu yn gryf yn erbyn i'r dref gael ei ohorffoli 5 mlynedd yn ol wedi troi yn hollo! erbyn hyn, ac yn ei ffafrio bellach. Cyfeiriwn at drigolion Mertfryr Vale; cynaliwyd cyfarfod cyhoedd- us yno ychydig ddyddiau yn ol i bleidio y cais, a phasiwyd penderfytaiad unfiydol drosto. Deallwn fod amryw ddeisebau eto allan, ac yn. cael eu harwyddoyn gyffredinol trwy y cylch. Mae hyn yn dwyn ar gof i mi gymaint wnaed yn y cyfeiriad yma yr adeg hono, pan oedd petitions o'r ddau dy yn cael eu harwyddo, a chymaint o dwyll arferwyd gan y gwrthwyoebwyr. Yr oedd enwau ar eu petitions o ugeiniau o ddynion oedd yn huno yn eu beddau flynyddau cyn bod son am wneyd y cais o gwbl, ac enwau canoedd oecMynt wedi rhoddi eu henwau yn wiri Ineddol i'r ochr arall. Llwyddasant trwy hyny i wneyd y petition yn ddifudd yn ngolwg y Commissioiior. Fel y mae yn wybyddus i lawer o ddar- Fienwyr y DAPJAN, y mae cynghor y dos- barth yn gwneyd ymgais i ychwanegu rhif ei aelodau trwy ranu yr adran presenol yn ddwy, ac felly i gael cymaint arall o gyn- rychiolwyr. Mewn pwyllgor a gynaliwyd yr wythnos ddiweddaf mewn perthynas a hyn, pasiwyd penderfyniad i wneyd cais i ranu pedair Ward allan o'r chwech, gan adael adran y Cyfarthfa a Merthyr Vale fel y maent yn bresenol. Y mae cymdeithas yr eglwysi rhyddion wedi tynu allan amryw benderfyniadau i'w cyfdrfod nos Lun, yn Hope Hall. Yn rnhlith pethau ereill, penderfynwyd i benodi pwyllgor Ileol yn mhob Ward, er mwyn penodi cynrychiolwyr i'r etholiad nesaf at gynghor y dosbarth; ac hefyd benderfydiad yn gofyn i'r cynghor i beidio gosod y ddeddf mewn gweithrediad cyn yr etholiad nesaf. Fe gafodd y Cymreigyddion noson hapus dros ben yn gwrando ar Mr John Beynon, arweinydd y Welsh Glee Party tu yn ym- weled a'r Unol Dalaethau o'r cylch hwn dro yn ol. Testyn y papyr oedd Tro i'r Am- erig. Fel hyn y teimlai Blodeufryn, wedi gwrando ar y boneddwr yn darllen ei bapyr rhagarol Heb boen y caed heno gan Beynon—mawr Ei Amerig droion; Draws ei thir a thros ei thon, Ar g'oedd y Cymreigyddion. BLODBUFRYN. I Cymerwyd rlrm yn y cyfarfod gan y Mri G P Evans, loan Bydir, Cerddwyson, Gwilym ap Iorwerth, Merthyrfab, ac ereill, a rheolid y cyfarfod gan Gwernyfed Cain benod gaed gan Beynon—o hanes r, Ein henwog gym'dogion A wyddai o'u noavreddion—yn hafal Hyn aeth i sisia! yn iaith y Saeson. 'E wyddai'r Cymreigyddion-o bosib' Y b'asai John Beynon' Yn dwyn cyfres o hanesion Y dyrus daith dros y don. 0 dyma bethau doniol-a glywsom. Yn glwysaidd rhyfeddol; Da i ni ei ddod e' nol A gwiriau mor rhagorol. CYNOG. Deallwn fnd cofgolofn wedi ei gosod uwchben bedd y bachgenyn bychan Willie Llewelyn, yr hwn gollodd ei fywyd ar y mynydd uwch law Hirwaun. Fe gasglwyd digon o arian gan gyfeiliion o Aberdar a Merthyr i osod cofgolofn hardd uwch ei ben, a pheth dros ben. Deallwn fod yn mwriad y cyfeillion hyny gyflwvno gweddill yr arian i rieni Llewelyn bach, a da iawn y gwnant. Mae yr Henadur J W Evans, Aberdar, a'r cyfeillion sydd wedi bod yn cydweithio ag ef, yn teilyngu clod am eu gwasanaeth yn y peth hwn. Cydymdeimlir yn fawr a theulu Mr Phil- lips y Cloth Hall, yn ngwyneb yr amgylch- ia<! pruddaidd y maent wedi myned trwyddo yn iiiarwolacth Mrs Phillips. Bu farw yn od o sydyn yo ystod nos Wener wythnos i'r diweddaf. Yr oedd Mrs Phillips yn gyd- marol iach yn myned i'w gwely am 11 o'r gloch, ond erbyn y boreu, pan aeth un o'r merched i'w galw am 8 o'r gloch, cafwyd ei bod wedi marw, a'i geneth fach 4 blwydd oed yn cysgu yn ei hymyl. Yr oedd yn ddynes garedig, a gair da iddi yn y gymyd- ogaeth, ac yn aelod ffyddlon yn eglwys Seion, Twynyrodyn.. •
Yr Hen a'r Newydd.
Yr Hen a'r Newydd. Mr Gol,—Gwelais ysgrif yn y DARIAN am Ionawr yr Sfed, dan y penawd uchod, yn ymdr.n a phwngc y meddygon gweith- faol. Yr oeddwn yn disgwyl gweled rhai 0 arweinwyr y gweithwyr yn cymeryd y mater i fyny, gan fod cymaint o gwyno yn bod braidd yn mhob man nad ydyw y cynllun presenol yn rhoddi boddlonrwydd digonol i bawb am eu arian. Ond rhaid cydnabod fod gan yr arweinwyr Honaid col o waith ar hyn o bryd, heb fyned i hel ar ol ychwaneg. Mae yn sicr fod pwnc y meddygon yn un y bydd yn rhaid ei godi i sylw yn hwyr neu hwyrach. Y mae y cyffro sydd yn bod yn Ferndale a Dowlais a manau ereill, yn ddim angen na dechreuad y cyffro mawr sydd i ddilyn, ac y mae Deddf yr Iawn-dal 1 m- (Compensation Act) yn dwyn y mater yma i fwy o sylw nag erioed. Pan gymerwn i ystyriaeth fod glowyr Cymru yn talu mwy at eu meddygon ar gyfareledd, drwy y poundage, nag a wna gweithwyr ereill sydd yn talu yn chwarterol; tra ar yr un pryd na cba' y gIowyr yr un derbyniad boneddigaidd na'r un manylrwydd meddygol ^'r rhai hyny ag sydd yn talu ev meddygou yn union- gyrchol a'u dwylaw eu hunain. j Hefyd drwy dalu y meddygon drwy y ( swyddfa, dim ond y bobl fwyaf blaenllaw, y rhai sydd yn abl i gynbyrfu y gweddill sydd yn cael rhyw lun o ofal. Gofelir am y rhai hyn gyda'r amcan o gadw y lleill yn ddys- taw, ac ynfaml y ca y gweiniaid eu hesgeu- luso am drt a phedwar diwrnod pryd y dylid galw bob dydd. Heblaw yr hyn a nodwyd. mae y gyfun- drefn o dalu drwy y swyddfa yn dwyn y gweithwyr o dan ddylanwad ymhyriad swyddogion yn nglyn a'r meddyg a edewisir. a chan fod ein giofeydd hyd yn hyn a llu mawr o gynffonwyr ynddynt, pa rai sydd bob amser yn cap-in-hand i wneyd pa beth bynag a ewyllsio y swyddogion, y mae dynion nest, unplyg, a didderbyn wyneb, fel rheol yn colli eu dewisiaid, ac nid yn anaml yn gorfod dioddef. Gwn am le ddim ugain milidir o swyddfa'r VARIAN He mae rhai wedi gorfod croesi Dafydd Jones am wrthwynebu nieddyg dewlsol y cwmni. Yn awr wrth gymeryd pob peth i ystyr- iaeth rhaid dywedyd fy mod yn argyhoedd- edjg mai y clealt sheet yw peth goreu ell i r gael er mwyn i'r gweithwyr gael gwell chwareu teg a gwell gofal, ac hefyd er cael J eu rhyddhau o ddylanwad swyddogion gweithfaol a'n cynffonwyr. lOAN AP HELIG. 1
Advertising
CLEIFION Cymerwch Sylw! 'YN AWR' YVi ARWYDDAIR Y DOETH. Y syniad cyffredin pan 'na deimlir yn iach yw, "Mi arosaf i weled;—efallai y bvddaf yn well vfory, TRA PE-YR 'ELECH AR UNWAITH I WELED AC YMGYNGHORI A'R FFERYLLYDD CYMREIG ENWOG MR. HENRY M. LLOYD F.R.M.S., M.R.P.S., I Fferyllydd Dosbarthol ac Ymgynghorol (dnvyt arholiad' gydag anrhydedd), Dispens- ing & Consulting Chemist (by exam. with honours), Member of the British Optical Association, Medallist & Prizeman of West- minster College of Chemistry, 28, Victoria street (Opposite the Market doors), Merthyr. Buasech yn Sicrhau y Moddion Goreu i ateb eich dolur, ac o ganlyniad dderbyn y gwellhad a'r adferiad y dymumveh ei gael yn yr amser byraf. PEIDIWCH GWASTRAFFU ARIAN ac AMSER drwy geisio moddiont a gyhoeddir i wella pob dolur dan haul. Y MAE HYN YN ANMHOSIBL. UN MODDION YN UNIG ALL WELLA UN DOLUR. Ond galwch: ar Mr. Lloyd1 i gael y moddion priddiol i'ch dolur pemodol. Darlleniad' Dwfr drwy y cynllurt gwyddon- ol mwyaf eymeradwy. — :o»: Gan fodi Mr Lloyd yn Feddyg Llygaid t, cymhwys (drwy arhodiad) am lawer blwydd- yn, y mae yn alluog > wella, pob diffyg yn y i ilygaid, drwy archwiliad gwyddonol. Y mae Dosbarth Offerynau Meddy-gol Mr Lloyd y goreu tuallan i Lundain. | Dylai pawb sydd yn dyoddef oddiwrth ddolur: yn y coluddion (rupture) alw gyd'a Mr Lloyd,, er cael ei "trusses" neillduol. Y maegabddo lygaitf celfvdd, breichiau cywrain, coesau. etc.. a phob math o offeryn- au meddygol a wybyddir am, danynt mewn stoc. neu gwneir hwynt i ateb yr achos neill- duol He y bydd angen. Gel lie gweled Mr. IJoydr yo Merthyr yn ddydrliol. Oriaui busnes:—10 y boreu i j 8.30 yr hwyr. Dydd Iau, 911 o'r gloch; Sadyrnau, 10 y boreoi i 10.30 yr hwyr. Sylwch ar unig gyfeiriad y Fferyllydd Cymreig Emvog:— Mr. HENRY M. LLOYD, F.R.M.a..M.R.Ph.S..Ref.Doc.,L.A.S.A London. Dispensing & Consulting Chemist (by exam. with honours), MembeT of the British Optical Association, Medallist & Prizeman of Westminster College of Chemistry, 28, Victoria Street, MERTHYR. (Opposite the Market Doors). PORTH. Cynelir Eisteddfod Fawreddog Mewn PABELL EANG, Yn y He uchod, Mawrihgwyn, Meh. 2il, 1902 -0- Beirniaid V Gerddoriaeib, itEr Glyndwr Richards, Mountain Ash and Mr Dan Davies, Merthyr. Yr Amrywiapth, y Parch D. Dylall Davies, Aberafon* i Prif :darn-:i gor o leisiau cymysg heb fod dros 4o mewn nifer a gano yn oreu, 'Then round about the Starry Throne (Handel), gwobr deuddeg punt a chadau I hardd i'r arweinydd buddugo{. Cystadleuaeth i blant heb fed dan 16 mewn niier (bechgyn neu ferceed) a gano yn oieu uurhyw gan ymarferol (action song), gwobr gyntaf. 25s ail wobr, 13s. Fnawdau, gini yr un. Bydd Preliminary Programmes i'w cael ar fyr pris, ceiniog drwy'r post, ii-c. y 2 Poh manylion i'w cael oddiwrth- yr ysg- rifenydd— THOMAS DAVIES, 2 T anyrallt, Birchgrove, Porth. Preliminary Announcement. ABERGWYNFI Calvinistic Methodist's FIRST ANNUAL Eisteddfod AND Champion Solo Competition Male Voice, "Destruction of Gaza," 220. Brass Bands, SIO. Competitive Concert in the even- ing Champion Solo, prize value 2S 5s. Programmes ready shortly. DAVID JONES, Sec. Gilfach Goch Prize Drawing. WINNING NUMBERS. h 309; 2, 114 3 518; 4, 508; 5, 1845; 61, 598; 7, 468 8, 1025; 9, 1065 10, 477; 11, 1202; 12, 1132; 13, 233; 14, 2.:j.2 15, 241 16, 77-4; 17,527; 18,626; 19, 686; 20, 141 21. 566; 22, 1397 23, 49°. Special, 141 7. Silas Evans, Se<V _cw I A GRAND COMPETITIVE I CONCERT WILL be held On Wednesday, Feb. 25, 1903, AT THE CENTRAL Congregational Church* CARDIFF, (Off Queen street), kindly lent for the occasion. Adjudicaters—Music, Tom Price, Esq., Merthyr. Recitation and Letter, Ifanol jies, ,E q., Girdiff. Champion Solo (open) prize £ 3,3s, and Silver Cup value C2 2s. Champion Solo any voice (confined to Cardiff Shop Assistants) £1 Is and a Silver Cup. Soprano Solo, Sunbeams' (Landon Ronald), jei Is and a Silver Medal. Contralto Solo, The Old World and the New Gerald Lane), £ 1 Is and a Silver Medal. Tenor Solo, 'Lighten our Darkness* (St. Quentin), 21 Is and a Silver Medal. Baritone Solo, « A Dervish Vigil* (Graham Vahnore), £ 1 Is and a Silver Medal. Pianoforte Solo, I Barcarolle in (Hargreaves) RI Is and a Silver Medal. Recitation (open). English or Welsh, £ 1 Is and a Silver Medal. Best Love Letter (English or Welsh), 5s and a Silver Medal. For full particulars see programmes, which may be had by simply postage, frcm—W. Christmas Jones, 83, Donald Street, Roath Park, Cardiff, EISTEDDFOD GADEIRIOL Felinfoel, ger Llanelli. Cynelir y DBYDEDD Eisteddfod Flynyddol UCHOD Y LLUXGWYN, MEHEFlJi" tef, 1903 Mewn Pabell Eang o ffurf gwahanol i r rhai blaenorol Beirniaid-Canu, John Williams, Ysw., Organydd, Carnarvon; W T Samuel, Ysw., Caerdydd, a T Conwil Evans, Ysw.,Caerfyrddin. Barddoniaetb, Gwili. Llenyddiaeth, Parchn J W Roberts, a B Humphreys. Prif Ddarn Corawl, Parti Gwrywaidd. Caradog' (Dr Parry), gwobr' £ 40; ail wobr, RIO. Ail Ddarn Corawl, Cor cymysg, Round about the Starry Throne, gwobr £ 23. Fife Band, Gems of Scottish Melody, gwohr £8 Cor Plant, 'Sleep, my darling, sleep. (D W Lewis), Cymraeg neu Saesneg, gwob r.;65. Pryddest, Dir^elwch.' heb fod dros 200 o linellau, gwobr C3 3s a Chadair Dderw Hardd, gwerth Y-4. I Hefyd Cystadleuaethau Llawysgrifol, Adroddiadol Traethodol, &c., yn y rhai y rhoddir gwobrywon sylweddot. Yn yr hwyr cynhelir CYliGHERDD FAWREDDOG, cy-nerir rhan-tyrddi gan rai o'r prif gantorion, yn nghyd aChystad- leuaethau Adroddiadol arbenig. Rhagfeni (Programmes) yn barod. Pris lc, drwy'r post, lie, i'jv cael oddiwrth yr Ysgrifenyddion—D B Phillips, Adulaxa Street, Felinfoel; T Hughes, Panttar Felinfoel. Horeb. Treherbert. CYNELIR EISTEDDFOD GADEIRIOI* Dydd Owyl Dewi, Mawrth 2, 1902. Beirniaid — Canu, W. Howell. Ysw,, G.T.S.C., Porth. Amrywiaeth, Parch. H. Harries (Afanwy), Libanus, Treherbert. a W. Edwards (Cynleisfab), Treherbert. Prit Ddarn Corawl, I Buddugoliaeth Calfari' (D. Evans, Mus. Bac ). Gwobr £ 5 a Silver Mounted Baton i Arw-e!ftydd y Cor buddugol. I'r Parti Meibion heb fod dan 20 o rhif, a gano yn oreu Awn i ben y Wyddfa Fawr,' gwobr e2 a Medal Arian i arwein- ydd y parti buddugol. Marwnad i'r diweddar Mr John John, blaenor ac ysgrifenydd yr Eglwys nchod, gwobr £1 10s a Chadair hardd. Marwnad i'r diweddar Mr Evan Thomas. blaenor yn yr Eglwys uchod. gwobr £ 1 10s a chadair hardd. Cerddoriaeth Solo Baritone Ar tea lorddonen,' J. R. Lewis (Alaw Rhondda), Ferndale. Gwobr £1 Is. Solos ereill, 10s 6d. Programmes yn barod, pris Ie, drwy'r post låc: Ysgrileuydd—James Roberts, Liverpnot House, Trehert. MAFON DUON y DEAU: PANT YR ONEN, AC ODLAU IREILL. GAN AB HEVIN. Pris = CHWECHEINIOG. Canmolwyd gan Proff. O. M. Edwards. M.A. j Dr. Edward Jones Cadvan Watcya Wyn; Glanystwyth Ben Davies Brynfeb- leuan Dyfed Brynach Parchn. J. Boweii Jones, B.A., LLD.. J. Thomas (MathaiamV; T. Levi; T. Ma mel (Talvan); J. D. Jones; J. Hathren Davies; D. RhagCvr Jones; J. Humphreys, &c. —o— Nifer ar werth o'r Ail Argraffiad gyda Darluniau. —o— Cyfeiriel-HENRY LLOYD, 3Ql WMD STREET, ABERDAR. A.