Tarian Y Gweithiwr

HAKES HYNOD I AM AHAB I iCH MEWX DINAS FAWR. PENOD XXIX. Cythv b ddiact!:—nid un ddymunoL Ac yma yn agored i brofedigaeth ofnadwy-yn cae! fy nghymeryd i gysyllt- iad pirhaus a phechod digywilydd—' wedi fy rhynu i angeu, ac yn barod i'm llabydd- io,' a phob ffordd o ddiangfa fel wedi cau yn fy erbyn-yma y treuliais y rhan fwyaf ddychrynllyd o'm bodolaeth. Gwyddwn nad oedd ond angeu yn fy aros hwyr neu hwyrach, am wrthod cyd- ymffurfio a hwy yn eu hanfadwaith. Ni dcywedaf nad oeddwn yn ofni y can- lyniadau wrth gadw at fy uniondeb-na, siglais yn fy mhenderfyniad ragor nag un- waith nad edrychais o'm cwmpas am y posiblrwydd o ryw gyfaddawd, trwy yr hwn y modrvui ddianc o'r rhwyd yr oeddwn yndd—na Iewvgodd fy nghalon o gwbJ, ac na halogwyd fi, trwy weled a chlywed gweithredoedd annghyfreithion, ac ymad- roddion llygredig y cnafiaid a ymwelenta'r lie. Gwir fy mod trwy ystod fy holl fywyd, i raddau mwy neu lai, yn agored i'r halog- rwydd hwn, ac hwyrach fy mod ryw fforcd neu gilydd, trwy ras Dwyfol, wedi fy arfogi i w erbyn ond yn awr yr oedd wedi dod yn genilif liawn. Er nas gallaf, ac na fynaf ymffrostio yn fy ngwrthwynebiad iddo, gallaf a gwnfcf gydnahod nad an- 1 nghofiHis Dduw. Gwyddwn el fod Et yn abl i'm cadw rhag syrthio, y gwyddai ef pa fodd i w?r- ed y rhai a ymddiriedant ynddo Ef, a throais inau ato i ofyn urn drefnu gwared- igaeth i mi. Cofiais yr hanes am y tri Hanc yn Babilon, y rhai a wrthodasant addoli y ddelw aur ar wastadedd Dura, a'u hatebiad i fygythiad dialeddol y gormeswr, Nebu- chodonozor. Wele, y mae ein Duw ni, yr hwn yr ydym ni yn ei addoli, yn abl i'n gwared ni allan o'r ffwrn danllyd boeth ac efe a'n gwared ni o'th iavV di, 0 frenin. Ac onid e, bydded hysbys i ti, frenin, na addoiwn dy dduwiau, sc nad ymgrymwn i'th dde]w aur a gyfodaist,' Dan. iii. 17-18. Dygwyd yr hanes yna i'm meddwl yn yr oriau a'r dyddiall tywyll a thrallodus hyny a thrwy esiampl y gweision hyny i'r Gor. uchaf Dduw, cefais in?.u ysbrydiaetn newydd i benderfynu marw fel hwythau, yn hytrach na halogi fy nwylaw a'm calon. Ond pwy oedd y dyn hwn, oedd y prif offeryn yn fy nghaethiwei, a phaharn y cyme rai y fath arafferth ryd3. m;, pan y I ^eiiid yn hawdd g^.el miloedd o rat ereiii fuasenf yn hawdd ikfio i w cwyijys ? Mae fuasenf yn hawdd ikfio i w ewyiiys ? Mae fy narilenwyr wedi rhagweied pwy cedd. ac,nid oed awn ímüA mor cdail fei ag 1 I PeP'.io tybio, o thy fcici yn gywir pwy allirs, fod. Ga'Jawer i mi yn y fan hon. gyda. brys a phm crynedig, ddesgrifio yr olygfa yn mha un y trowyd fy amheuaeth yn sicrwydd o berthynas iddo. Cadben,' meddai dyn trymaidd a phen- derfynol yr olwg arno, yr hwn, fel y cefais reswm i gredu. oedd yn dy-dorwr medrus, a'r hwn oedd newydd ddychwelyd i'r I a'r hwn hefyd oedd yn un o ryw h mer dwsin o gwmni anfad oedd yn ystelcian yn yr ystafell gyffredin '—Slop- py Stevens oedd un arall o'r cwmni— 4 Cadben, mae yna dipyn o waith eisieu ei wneud yn y Castell na ddylid ar un cyfrif ei ohirio yn hwy mae'r creadur llymrig yna a ddygasoch i'r siop '—a throdd ei olwg yn ntuheus ataf fi, fel y pwyswn fy mhen poeius ar fy llaw gyda'm penelin ar y bwrdd. Beth am dano, Kite ?' gofynodd y Cadben. • Y peth wyt fi yn ei ddweyd, mae pawb o honom yn ddweyd'—atebai Kite yn swta—' Beth am dano ?' Ie,' meddai fy ngheidwad yn awdurdod- ol, beth am dano ?' Beth ? Dyma fe, Cadben. Yr ydych v.edi dod a hwn i fewn yma heb gymaint a dweyd gyda'ch caniatad,' ac y mae hyn yn groes i bob rheo!, fel y gyyddoch.' Wet, Kite, wyt ti yn meddwl na wn i ddim pa beth wyf yn ei gylch ?' hawliai y Hall. Ond n;d dyna yr oil a ddywedais, os wyt ti yn cofio.' Hwyrach nad e dywedascch fod yr ebach ieuanc wedi ei wneud yn barod i waith, eich bod yn ei adnabod er pan oedd ond cyw fel y daethai i wneud gwaith ysgafn yn ddeheuig, a'i fod yn y gwaith yn barod, ac nad oedd eisieu ond ychydig o ymarferiad. Wet,' ebai y Cadben yn dawel. Wel, wir,' ebai y ty-dorwr yn hyf a digofus, nid wyf wedi dweyd yr hyn sydd genyf j'w ddweyd eto-3C nid wyf fi yn ei ddweyd ond yn enw ereill,' ac fel yr edrychai o gwmpas ar ei gyfeillion, gwaeddai y rhai hyny, I Dyna fe, Kite allan ag ef-fe fyddwn i gyd wrth dy gefn gyda hyn.' 4 Dos yn mlaen,' meddai y Cadben yn hamddenol, 4 yr wyf yn rhwym o wrando ar dy g-wynien, os oes genyt rai.' 4 Dymn'r ebach ieuanc hwn, y mae yma er ys wythnosau-nas gwu pa faint-i fewn ac allan o'r ystafell hon, ac i fyny a phob symudiad yn ein plith, yn croi ei lygaid, ac mor sarug a swrth yr olwg arno ag arth a phen tost, fel pe na bai y cwmni yn ddigon da i'r gwr boneddig.' Pw,' ebai y Cadben yn ddiystyrllyd 4 mae yn cymeryd mwy o amser i dymheru —dyna i gyd. Bydd yn well o hyny ar ot myned trwy y training.' Ni cheir byth mo hwynt trwy y train- ing ebai y dyn yn boethiyd. 4 Mae yr hen Twopenny yn dweyd na wnewch chwi byth dciim o hono ef a Sloppy, ti wyddost I beth ddywedaist ti, Sloppy—' Foneddigion,' ebai y Cadben, cyn fod y siaradwr arall wedi dystewi, 4 byddwch cystal a chofio i mi, pan y'm dewiswyd i fod yn fiaenor arnoch, hawlio cael rhagor- ireintiau oeduynt yn ddyogeiwch i chwiyn l.& 'w"> -r,,11' gystal a minau, sc un o'r telerau hyny oedd hyn-.J Gwyddom i gyd am hyny, Cadben.' eb i Sloppy Stevens, 1 ac nid oes éiogen i frag- !di«n gyda ni am hyny. Y cyfan sydd genym i ddweyd yw, nr,d oes arnom ni ('dim ejsieu cael ein deffro ryw foreu br2f a'n maiwyr wedi eu tynu, a'n cap crog; am ein penau, ac feily yn y blaen.' 'Ac felly, yr ydych yn barnu fod yn gystal i chwi godi terfysg yn eich p'itheich hunain ?' meddai'r Cadben, gan se;ydlu ei lygaid treiddiol ar y rhai anfoddog oedd o'i gwmpas. Ond tyred, ebai yn fwy persv aJiol, 'yr wyt ti Kite yn fy adnabod i yn ddigon da bellach.' 4 Eichaf gwir, Cadben yr wyf yn eich adwaen yn ddigon da bellach.' 4 Eithaf gwir, Cadben; yr wyf yn eich adwaen yn ddigon da, ac nid wyf am god) terfysg o fath yn y byd ond fodd bynag- I Wei, gorphwys yn dawel, na chai di ddim o dy fradychu.' Nid ydym yn meddwl hyny,' ebai Kite. Byth eich bradychu gan un cyfaill i mi, a gwyddoch oil hyny yn gystal a minau. Am yr ebol ieuanc hwn, yr wyf yn rhanol gydsynio gyda Kite, ei fod wedi cael y genfa am dano yn ddigon hir ond mi a wn y peth wyf yn ei gy!ch, ac mewn dwy awl, I Ar hyny, cyn gorphen y frawddeg, safodd yn sydyn, oblegyd yr oeddwn i wedi codi ar fy nhraed, ac yn myned i siarad, pan y sefydlodd ei lygaid an at ) n y fath fodd fel ag i'm hatal i ddweyd dim. Mewn ufydd-dod i'w orchymyn, gadewais yr ystafell, a chwiliais am noddta yn fy ystafell gul uwchben. Nid oeud na bollt na chlo i siohau drws fy ystafell o'r tu fewn, ond trwy ynurech llwyddais i dynu ffram y gwely yn erhyn y drws, ac yna, syrthiais ar fy neulm mewn ing o anobaith. Gwyddwn lod crises fy I nhynsed wedi dod, ac m.i ar fy n,hender- fyniad uniongyrchol beth a wnawn, y dilyn- ( ai, ar y nasll law, eraliai, fy mywyd marwol, ac ar y Haw arali fy enaid anfarwol. (I'w barhau.)

NODION 0 FERTHYR TYDFIL. GAN Cyinog. Y mae y si allan yma hedcyw fed v Siarter beHach v edi cael ei chyfiwyno i'r dref gan Gyirin-gynghor ei Fawrhydi, ond nid yw y ffaith wedi ei danfon yn swyddog- oi hyd yma i'r man priodol, set i gyfreith- iwr yr ymgeiswyr, Mr Sidney Simons. Nid yw pobpeth, er hyny. vn e'stedd vn esmwyth yma mewn perti.y i & iL. th gyda rhai o gynrychiolwyr A.:r .n Dov/lais- Darfu i'r Cynghor Dosbarthol, ar gais y Commissioner. fabwysiadu cynllun yn rhan a y dref l 8 adran, ac y mae trigolion Dowlais yn barnu nad yw S yn ddigon, ac geiiir gwrjeud chwareu leg a hwynt he6 gaei 10 o adranau, ac nid S, Nid oes arriiieuaeth nad ces rheswm yn yr hyn y I maent yn ei ddadleu. a hwnw yn riieswm | eithaf cryf. Ni chaiff trigolion Dowlais gynrychioiaeth deilwng yn ol y cynllun fabwysiadwyd gan y Cynghor. A ganlyn yw ymresymiad y Cyngh o wrth fabwysiadu y cynllun o 8 adran,- 1. Gwnant hyn ar gais y Commissioner, yr hwn anfonodd atynt i'w cynghori i wneud feiiy am y tyaihcr presenol, er mwyn rhwyddineb mewn cysylldad a chyf- hvyniad y ddeiseb i'r Privy Council. 2. Wedi cael y siarter, bydd y dref yn debyg o gael ei gwneud yn dref s'.rol, am y bydd yr hawl ganddi fod fel!y heb un gwrthwynebiad, ac yna gall wneud faint byd fyno o adranau wedyn am y bydd ganddi 4 Home Rule mewn cysylltiad a'r cwestlwn. Deallwn fod eglwys barchus y Tabernac wedi bod yn ethol diaconiaid yn ddiweddar -7 mewn nifer. A ganlyn yw yr ethol- edigion—Mri Benjamin Watkins, Morgan Evans, J D Price, George Davies, W R Jones (Pelidros), Rees Price, a John Pears. Nos Iau wythnos i'r diweddaf, traddodwyd pregeth arbenig i'r swyddogion newydd gan Dr Morris, Treorci. Clywsom fod dosbarth Ysgol Sul Mr J D Price wedi cael lie da mewn cysylitiad a'r te blynyddol gynaliwyd ganddynt yn Festri y Tabemad, pryd yr oedd y dos- barth yn nghyd, a'r oil o swyddogion yr Ysgol, yn nghyd a'r Parch D Pr'ce yn llywyddu, Cafwyd anerchiadau pwrpasol gan amryw o'r brodyr, yn nghyd ag ad- reddiadau a chaniadau. Uweinyddwyd wrth y bwrdd gan y boneddigesau canlyn- ol—Mrs W D Griffiths, Mrs George VVii- liams, a Mrs George Trinder, yn cael eu cyn«rthwyo gan Miss Annie G Price a Miss Emily Davies. Mae llawer iawn o siarad y dyddiau yma fod yn anhawdd cadw dosbarthiadau yr Ys.^ol Sul gyda'u gilydd. Nid oes amheu- aeth mai un o r rhesymau cryfaf sydd i gyfrif am hyny yw, naa yw yr athrawon yn cymeryd y dyddordeb dyladwy yn eu dos- harthiadau. vJredwa y dylai fod pob athraw o'r Ysgol Sui gymeryd arno 1 fod yn fugail mewn gwirionedd ar ei ddosbarth, neti nis gall fod yn athraw llwyddianus. Pe byddai i bob athraw wneud hyn, credwn na chollasid un o bob deg o'r rhai sydd yn .myned ar gyf;iliorn bob blwyddyn o'n Hysgolion tabbothol ni ar hyd a lied y wlad. Credwn fod ymddygiad fel eiddj Mr J D Price yn haeddu y gamnoiiaeth uchat am ei wasanaeth gyda ei ddosbarth. Nid oes pall ar allu aweoyddol, c^rddor- ol, a barddonol y ddan frawd doniol Alaw Tydfil a'i frawd Mr Lewis Morgan, Clyw- soai ddacil, rai blynyddau yn ol, ar y cwes- tiwo, Pa un ai y bardd neu y cerddor sydd fwyaf yn naeyrnas gwareiddiad ? Os oes rhywun mewn amheuaeth ar y cwestiwrf y dyddiau hyn, myned weled yr hyn gynyrch- wvd gan y dd:-n fraw! uchod. Y rme newydd ddod allan or wasg yn dwyn '8 yr enw, I At Iesu fe ddaeth.' Ond nid wyf yn sicr y bydd y darllenydd yn abl i setlo y cvvestiwn wedyn, ond yr wyf yn eithaf sicr y caiff lawer o fwynhad wrth geisio. Aw- dwr y farddoniaeth yw yr Alaw, ac awdwr y gerddoriaeth yw Mr Lewis Morgan, neu c;1 9 ys dywed yntau, 4 Lewis 'y mrawd.' Ni fvddai y dernyn hwn o'i le pe y gosodid ef ya mhrogram cymanfacedd ^ob enwad yn Nghymru.

Eisteddfod Flynyddol Soar. Ni fu yr Eisteddfod uchod mor llwydd ianus eleni ag arfer. Nid oedd agos gyn ifer o gystadleuwyr wedi mentro i'r yrn dreeh braidd mewn un adran o honi' Fealiai fod yna ddau neu dri o bethau yn cyfrif am hyny. laf, Newid y dyddiad o'r Boxing Day i ddydd olaf y flwyddyn; 2il, Arafwch yr amserau, yn nghyd a'r tywydd anffafrioJ. Ond er hyny i gyd, cafwyd cyfarfodvdd dymunol ar y cyfan. Yr oedd y canu a'r adroddiedau o radd uchel, a'r cyfansoddiadau llenyddol, rsi o honynt, yn cael canmoHaeth uchel gan y beirniad, Watcyn Wyn. Wele rai o'r englynion:

Y Glust. Y Glust yw porth y clywed-agoriad Diguro'r amgyffred; Drwy hon cyirinion sain red I giliau'r galofl galed. Drws y clust i risiau clyw-yn agor Neu ogofiaith hyglyw; I gario swn j.eiriau syw I adail y cof ydyw.

Y TJuddugol. I Crwn borth i'r clyw cywrain bau-gain Gyniweirfan seiniau, [ariyw, Yw y glust, a phrif ffordd glau I'n soniarus synwyrau. GWYDDONFRYN.

Fy Narlun. 0 lun dyn gwnai gwnai ddarlun del—yma'n Guro'm Hun fel rhyw angel; [Ilwyr Ac o'r farn mor gywir fel Bawn gerub mewn teg oriel. Fy narlun a ddarluniaf-ei ysgafn Fwyn osgu. a hoffaf; Ei hardd bryd a'i ruddiau braf Dynwyd i gofio'm dtmaf.

Y Buddugol. 6 Fy Narlun' sy'n gyfuniad-athrylith A thraul ei wneuthuriad Adwaenir heb edwiniad Fi yn hwn er n aw fwynhad. PWY YDY\V ?

ABERDAR. Y Cor Meibion. Deallwn fod Cor Meibion Aberdar, dan arweiniad Mr D Phillips, yn bwriadu myned i fyny i Eisteddfo '"jenediaethoi Rhyl, yr-haf r.esaf, « r p <^erh fawr yno, Y rrifie y co% h iJ tir yn ddiwe-duar, &c w edi ;boi a chip- io rhai gv/obrwyon sy yn o.?ysta! a'r ciod o fed ar ben y rhes, Dymunir ar i'r holi aelodau i wneud eu goreu i fod yn bresenul yn y practice pryd- nawn y Sul nesaf yn nghapel Nazareth am 4 o'r gloch, yn brydlon. Rhoddir gwahoddiad l holl gantorion y dref i ymuno yn ddioed.

HEN WAG. 'Hen \Vàg' sydd yn hwyn wegio—yn giddy, A'i gadwyn i'm rhwymo Bri y dwl, brau, yw dulio, 4 Fel y llaeth i fol y llo.' GWR O'R CWM.

HIRWAIN. Marwolaeth.—YN blygeiniol iawn bore Llun, Ionawr lleg, ar ol rhai blynyddau o nychdod, hunodd Thomas Lewis yn yr lesa, mera perffaith hedd, yn 61 mlwydd oed. Ciaddwyd ef y dydd Iau canlynol, yn nghanol arwyddion o hiraeth, yn myn- went Penderyn. Yr oedd yn aelod o eglwys Nebo er's blynyddal1 lawer. Dymunwn nerth y .Nef i'w wedelw a'r perthynasau oil yn eu gilar.

HIRWAUN. Marwolaeth. — Mary Griffiths a fu hnv d!ydd Gwener, yr 8fed,. yn 33 mlwydd! oed. ar ol rhai misoecld o nychdodl. Yr ■ edrJ yni alelod ffyddlon yn eglwys. y Tabermacl. Ch.jid vvyjdi hi dydd Llun,, yjr1 negj, yil11 Nghiladdfa, Aberdar, ai theimlir hiraeth, mawr o'i cholli. Rhodded- Duw ruerth i'r rhai syddi yn galaru. a nodded: v nef fyddo eLms Stephen Davids oedd m'ori anwyl gan ei chalon. Gwa:s.on,aeth.\vyd! yn yr angladd gan y Parch T. Edtaunds. s ~s S

"Gig, J. (}. Graves' Handsome Wau h 11 & 8fi| Catalotju<\ showing hundreds of £ 1 f' g; H designs, is sent Post Free, Ask 'gjfl | J fe I THEEXPRESS Kr 53/- 1 M BRITISH R(a,nufacture throughout, H I-.eyless or Keywinding, is tlio Finest Ya.lu-a ovei- pro- Qj, fe < S< nt on receipt of a d»» osiL of 5/- »xrd your W uroi:sv> to compete the r.mrchabe iri nine more moiwIv m x 'Sifyi-'Lof 5/- Important aaomitajt's offered to <i AGENTS WANTED. WRITE FOR TERMS. fh P J. G. Graves, Division St., Sheffield. SI

Y FOESEG NEWYDD. Mae dull presenol gweithwyr o fugeiliol eu hawliau wedi galw i fodolaeth ddull newydd o ymddwyn, h.y., tuag at eu hun- ain yn o gystal ac at eu meistri. Yn yr hyn oil a wneir yn awr gan weithwyr, nid a'r hunan yn unig y mae yn ofynol ym- gynghori, eithr a'r lluaws hefyd. Mae y pwys, bellach, nid yn y personol ond yn y cyfunol, oblegyd fod hyn yn wahanol hollol i'r hyn a fu y mae wedi galw yn anucheladwy i fodolaeth foddau a ll'urfiau newydd o weithredu. Yn wir, goreu pa gyntaf y gwelir fod yna wyddor newydd i 1 Y 'I', raddau pell yn prysur ymllurfio fan h)n, a gwyn fyd na ddeallid hi yn well. Y Foeseg Newydd ynte, lie mae hi ? Yn yr argyfwng pwysig o dyfu ac ymddad- blygu; mae gwreiddiolder amgylekiadau bywyd cymdeithasol wedi esgor ami hi, ac y mae weithian yn ei chryd. Prin y mae eisieu nodi ei bod o'r pwys mwyaf i'w thyfiant fod yn un iachus, cryf, llun- iaidd a chydnerth. Tebyg iawn na fydd ei thyfiant hithau yn wahanol hollol i eiddo pob peth gwerthfawr arall, sef y cymer hyny le gan achosi peth poen ac annghyfleusdra. Er hyny, tyfu a wna, canys y mae nerth lawer y tu cefn i bob tyfiant, yn arbenig un fel hwn. Nid oes dim yn ddyeithr na chyfrin yn ymddangosiad y Foeseg Newydd. Bia. ei genedigaeth mor naturiol ag eiddo y frwd. Oes y trefni yw yr oes hon—oes cydweith- rediad cymdeithasol. Termau llosgedig y blynyddoedd hyn i weithwyr ydynt— Cyflafareddiad,' Isafnod,' Uwchafnod,' 'Levies,' 'Agent,' a'r 'Federation.' Pob parch iddynt, ond cyn wir a'r pader, y maent yn tybied dull newydd o weithredu —angen newydd am lawer o ddoethineb a gochelgarwch—a syniadau clir am y 11 wybrau dyogelaf i'w pwrcasu. Nid oes neb o feddwi teg a gweiediad syml, a ddywed ddim yn erbyn y trefniant dan sylw. Anmhosi bl oed d disgwy I yn wahanol o dan yr amgylchiadau. Gyda lledaeniad addysgr diflaniad hen ddulliau, ac angen- ion cynhenid, nid yn unig yn naturiol, ond yn anocheladwy, gwelodd gweithwyr fod eu llwyddiant a'u dyogelwch mewn undeb a chydweithrediad. llaeth dynion canol rhwng mei& ri a gwe L wyr i fugeil- io buudianau yr olaf fod p. th angen am ¡ hyn efallai na fydd yr un beiddgarweh i gyfaddef, canys pa gylch yn hanes dyn I faeledig sydd heb eisieu goruchwyliaeth a safolJ. ivlcdd bynag, doethneuannoeth, eyfiawn neu annghyfiawn, dyma y trefniant heddyw o dan ba un y mae gweithwyr yn enill eu bara a chaws—glowyr yn arbenig. Fan hyn. fel yr awgrymwyd, mae gorweddiad y Foeseg Newydd. Yn awr, awgrym amlwg yr amserodd yw, fod y wyddor uewvdd heb ei llwyr feistroii. Yn wir, ] prin efallai eio y gellir disgwyl gwahano!. Mae y tir yn ..newydd, yr argyfysgau yn i ddyeithr, 'a:r darolhebau. Fl rhai gwydn. Mae am bell gneuan galed i'w chael, ac ar j ol peryglu dwy res 0 ddanedd ardderchog i'w thori, un goeg a fydd wedy'n. Y gwir yw, y mae angen mawr am wybod beth, sut, a phryd i gyflawni? Sul i symud neu sut i aros ? Llefaru fai ddoeth neu ynte tewi ? Gweithio fai grefydd neu ynte streic ? Dyma y gamfa yn ddios y mae gweithwyr yn sefyll wrthi yn bresenol mewn mawr angen am gynorthwyo i'w chroesi yn weddus a diogel. Mae y naill wrthdarawiad gweithfaol ar ol y Hall wedi suro llawer cwpan bellach. Pwy geir yn awdurdod—neu o'r hyn lleiaf yn gynorthwy—ar y mater ? Oes brophwyd? Y mae llawer yn preffesi mai eu heiddo hwy yn unig yw'r gweledig- aethau cywir, tra y bydd ereill llawn cystal a hwythau yn cwyno fod cymaint o niwi yn pasio yn lie iheulwen oleu. Beth bynag, y mae un peth yn ffaith, os na chaiff y gweithwyr eu dysgu gan brolf- wydi, byddant yn sicr o gael eu dysgu gan angenrhaid a phroliad. Bid sicr, ysgol rhad iawn yw hono, ond coiier eu bod yn un galed hefyd, a hyny am ei bod yn dysgu mor drylwyr, ac weithiau y mae llawer o ramant a dyoddefaint yn nglyn a Z-1 meistrolaeth ei gwersi. Tybed nad oes cryn ddyogel wch a ifafr y 0 yn gorwedd yn nghyfeiriad y ddau awgrym canlynol. Ceisiwn eirio y cyntaf fel hyn--Nis gall yr un trefniant, beth byuag fyddo eifaint c £ i nodwedd, byth gym- eryd lie egwyddor oleuedig. Mae sawl cynyg y 0 bellach wedi ei wneud ar y peth, ac y mae y canlyniadau yn ddiareb. Tra'r vdym yn edrych ar rhengoedd llafur yn cael eu dysgyblu, eu nerthoedd yn cael eu canoli, gan barotoi ar gyfer ymrysonfeydd posibl. Nid ydym er dim am eu hanwybyddu a'u conyemnio, eithr yn hytrach eu llon- gyfarch. Ond mantais yn sicr ftnsai, pe gofelicl fod y cyfryw symudiadau yn amddifad o bob cymhelliad i ddrwg- dybiaeth a pherygl. Efallai mai prin digon o reswm dros gredu eu bod felly yw y ffaith fod rhai yn tybied hyny. Hyn, fodn bynag, ydym am bwvsleisio, ni ddichon trefniant (organisation,) lie bynag y bo, byth lanw lie egwydder. Peirian- waith yw trefniant. Tybia egwyddor foes ac ysbrydolrwydd. ac n;d gvviw fod y cyntaf heb yr olaf os amgen, ni bydd ond brad, a thrueni, a dinystr. Ie, ond i ba beth y sonir am egwyddor gweithwyr? Tybed fod eiddo meistriaid yn ddiargyhoedd ? Nid ydym yn dweyd hyny, a mwy na thebyg fod olion hen ffeudeliaeth a yormes yn hir yn marw, ac yn marw yn galed. Er hyn oil, adeg hyfryd fydd yr adeg hono pan fydd 'thf, I gweithfaoedd wedi peidio a bod yn fIauau lie bydd dynion yn darostwng cyrff; synwyr cyffredin ac egwyddor o dan draed y swllt a'r sofren. Nid elw i un ochr mwyna'r llall ar bob cyfril, ond ar gyfrif medrusrwydd, egwyddor, a dynoliaeth. Ni wna un trefniant byth y diffyg hwn i fyny. Yn yr ail awgrym fer-ir gcnym yn werth ei gofio ydyw hwn, *v7.i wna y trefniant cyfiaumaj byth ddigon 0 iawn dros annoeth- ineb a phrinder rhagwelediad. Ar bob cyfrif, rhwydd hynt i'r canolwr i fugedio •buddianau y gvveithiwr c decl. P.vy yn fWY teilwng o chwareu teg P Eto, gofaled C, y canolwr- goreu pa gyntaf y sylweddola j hyny-ei fod yn bugeilio pethau anhawdd. Y plant anhawddaf eu trin yw y rhai hyny y bydd eu rhieni yn meddwl gormod o honynt. Melldithir hwy a gormod o rydd- id a thynerwch. Felly mae buddianau He bynag y byddant. Mae pob buddiant yn Joseph caiff hwn siaced fraith ber h bynag fydd y canlyniadau Eto, Josephiaid yn ddiau yw pob un o fuddianau meistriaid, ac y mae iliwiau y siaced i bob un a'u gwisgasant celly yn swyn a boddlonrwydd. Yn awr, dyma gylch ac y mae gwasan- aethu ynddo yn ddiau yn galw am lawer 0 ddoethineb, rhagwelediad, ac ystwythder. Cadw y pethau anwyi hyn mewn trefn ac heddwch Mae gyru un o honynt i wylo yn wgus, yn ddigon i ferwi sir gyfan. Gwel'd yr un anwyl yn cael cam Mae yr hwn a'i pia yn colli pob rheol a rheswm. Prin y mae eisieu nodi mae yr un yw yr hanes, beth bynag fydd ffurf y buddiant hwnw. Efallai mai nid y swllt neu y sofren fydd efe, ond hwyrach, dipyn o ragfarn—cysgod hen ddefod, neu arliw un newydd. Yn wir, y mae wedi digwydd cyn hyn, pan nad oedd y buddiant yn fuddiant o gwbl, ond yn unig y tybid hyny. Modd bynag, cymwynaswr yw y canolwr hwnw yn ddiau i'r rhai a gynrychioia, ei fod yn wr iiygad graff, a sicr o i ergyd, canys nid J dyw yr un orgrnisotion sydd y tu cefn iddo, beth bynag fyddo ei maintioli, yn ddigon o iawn dros annoethineb a byr- bwyiidra, I wneud stori hir yn un fyr, credwn fod diogelwch tyfiant iachus y Foeseg Newydd Gymdeithasol yn gorwedd i raddau pell yn nghyfeiriad y ddau awgrym uchod. Nid cyfrwysdra yn unig sydd yn myned i setlo yr anhawsderau. Un cyfrwys iawn oedd Charles Peace, ond fe'i crogw: d am ei fod mor gyfrwys, ac mae ei olynwyr yn cael eu crogi eto be b dydd yn bersonol a chym- c'cithasol. Na, bydd yn rhaid i weithwyr gyfranu o'u penau a'u calonau tuag at berffeithiad y Foeseg Newydd. Nid pen 1 yn unig ond calon hefyd yw y dyn lluniaidd, cyfan, a chreadur hyll fai hwnw na feddai ond pen yn unig. Felly, undeb a threfn- iant: pob peth yn dda, ond gofaler fod y rhai hyny yn cael eu llywodraethu gan yr egwyddor a'r cydwybodoirwydd mwyaf goieuedig. Tebyg y derfydd y streics i gyd rhyw ddiwrnod, ond y pryd hwnw bydd Mah y Saer yn cael mwy o le dipyn nag a gaiff yn bresenol. X.

:0 :—1— LI BAN US, TREFFOREST. Cantata. Mae ein pobl ieuainc wedi bodi wrthi yn cLdiwyd ai ffyddlon eleni eto, ac y! mae y cyfan wseiii troi allan yn llwyxld't- iant mawr. Nid! peth bach yw dysgu lluaws o blant i gario allan y; pwnc yn drefnus ac effeithioh Mae y cantata wiedi troi all an yn llwyddiant bob blwyddynr oo:i crediWi! fod Y, trfl e>Lit. ya rhagpri yn hervvyididi y ma-e ytrmi I gais ta.er anr ei c, -a-ei I n, :"v- lau ii-asaf, axaiii, yn Neuadd' Pontypi-idW. ^Ta^e y tro yma. yu sicr 0 fod! yi> elw mawr i'r- ac yni help mél\U i dynu y didyled i lawr. Mae y br>>dyr canlynol yn cymeryd y rhan flaenliaw: —M,r P. Jones ai'i frodyr, J Joness, B. Grif- fiths; Mrs Hughes, Bridige-st., yr arwein- yddies (mate wedi cymeryid rhan bwysig bob tro); W. Daniels, J. Jones, D. Edward1, A. Diirrnmer, a'r organydd, A Doulgas a,c eraill. Bydded: i bawb sydd yn. ac wedi" cyinerydi rhajn yn y cantata,, yn rug,hyd! a,)r person syddi wedi cymeryd at lywydidiaeithi bob t;ro, i diderbyn; y diolchgarwch mwyaf gwiresoig. A gobeithio y bydd; y bobl ieuainc ffyddlon yr eglwys i barhau i, wneithioi etc., fel y, gwielir jivv.b-i.Zi Capel Libaous heb- fod: yn faith. Yr ydych yn gweithio yn egniol dros ben, ac yr ydych yni deilwng 01 gloid fel brod>yr a chwior- ydd ieuainc. Bendatb y' nef fvckl'o ar eich llafur o. blaad; yr achosi bach. T. D.

CAERSALEM. Cyfarfod Cystadleuol. Ionawr y 9fed cyfisol, cynhaliwyd: cyfarfodl cystadleuol yn y lie ushodi. Yn absenoldeb y llywydtl apwyntiedig" sef Mr D1. Morgan (Ap Mor- I gan.), lh'wydld'wydl yni didieheuig; iawn gan. ei frawdi, Mr W. Morgan, Penybank. BearnT iad y gerddbriaJethi oeddl Mr J. Bevan, A. C., Sa,ron; yr amrywiaath. Mr John R. Davies, CwimcaGino, Saron. Agprwyd y cyfarfodi gan Miss M. E. Anthony drwy chwareu ar y berdtonteg, yna aiin-dl yn mlaen ar rhaglen gystadleuo I Urnawd: i blant dan 10 oed, goreu Eddie, Parry all,, M. A. Anthony i rai dan. 14 oied, goreu Arthur Morgan ailto solo, goreu Arthur Morgan adrodldia.dl i rai dian 10 oledj goreu Maggie Morga.n solo i raii dlanJ 14 oed, goreui Annie Morgan unrhyw solo i unrhyw1 laisi, goreu Arthur Morgan araeth a.r y pryd, goreu D. B. Lewis a, Philip Williams; rbifo hyd 10 yn Gyimiraeg ai Saesineig ar y naill a thuag yni ol, rhianwlydl rhWlng: D1. ML Phillips Arthur Mcr- gan, Wedi talui y d!io1chiadia.u arferol, carx- oiddi Mr Tom Lewis Hen Wlad fy Nhadau.' Felly terfynwyd cyfarfod hwylus. Melus nuoeis eto.

CWMTWRCH. Lwyddiant Cerdrlor Ieuanc. — Bydd yn dda gan 1uaws cyfeillion: Mr L. J. Owen; G. and L.T.S.C., Cwmtwrchi, gael ar ddeall ei lwyddiant diiwiedda-f. Fel y, gwyr eich dar- lenwyr, bu. yn llwyddianus yn ddiweddar, yn myned; drwy' fforddl uichaf C'oleg; y Tonic Solffa. Yr wythnos ddiwfeddiaf oaf odd1 eu ddewis, yn athraw cerddbrol ysgplion Wick Ysgoitland, allan: o na\M ar hngain ü ym^eis- wyr, yinj mihlith pa rhad oedid persowau w"di gtadidio! Mus. Bac., A.R.CO.. ag S. and L. Hetydi, cafodd ei dld'ewis, vn arrvein-vdd ac orgamyddi y" Free Church 'vn vr un dref Yn sicr i. chwi, Mr. GoL, dyna: Iwvddiant gwerth ex gromclo. ac vn wir v ir.^s vn dod rr ard::d, ac i Gymru, ac yn sirr nv fc«n dadl ceradgar a, Lafurus,^ fori cerddo-rion o'r falh ym..a yu coai yn e;'l1I piithi. 1) t b;-i, Mr Owen, taa 30 neu, rhago-r o oed.ran ni fyddai yni rhyw syndod' mawr i ni, ond: ei fc ond 22ai.n oed, y mae yn egbr i ni. fod ganddc alluoeddi neiilduol. Dymunaf bob Iwydd- 13nft i'r, cerddor ieuanc vn y wai]: newvdd gan didliokh iddoi arn dangosi i'r b\'d nad; Cyimiru i gyd yn cysgu. CYFAILL CYWIR.

Tystiolaethau. Mor boenus ac amrywiol yw 'R doluinku flifiAnt d h aoifyw N d < es un diwrsM d via d( ib )ea, Na neb heb wybol beth vw rneu.H W :■ L- EQRWi*. Pcnzii.ee, Ebril) 7ie1, 1897. Foee1 digiod, — Yr wyf yn arnsrau vr ar art ^of v*r o. am dair p t laid tawr o Qui- iM Bitters Gwdym Ev.-ns Mc-ent w<"b bod mor y ertiifawr, ac wedi gown -u I cymaint o 1 i mi, fdl v tei!Dl-if lilt (IctylW!a f )d Ull tUDspr beb eu cad v WI th law. Yr eiddocti vn ffyddlawr,, T. DAVY WHITE. Alltmelya, Rhyl, Chwef. lie?, 1901 Syr,—Yr wd wed: dv< d ief er's blynvdd- an gm wen d. md yspn-d, a o-ff pg trml- iad, a'i feddy^iDinetn ore 11 wyf wetli g/'el yoyw 1 [wy gymery I Quidne Bitters Gwilym Evar.s. Yr w-f yu e gymeryd boh blwyddyc:—yn y gwHijwyii ■, tvvy -f t-ie Hduoi, ac n f\ nwn ec dim fod he ddo. Yreidoc. MOSES WILLIAMS. 8, Camphell Street, Stockton-on-Tees, Hydiref 9fed, ipoo. Syr,—Giant fymodl wedi dlerbyni lleis mawr fy hun trwy ddefnyddlio eich Quinine Bit- ters ar wahan: adegau. yr wyf yn aViyddmw aim i un o mi neiainst, yr hwn a fliniir ^;in wendiidl raavvr,, roddi prawf arno. Byddwch, gystal ag anfcini poitelaidd 4S1 6c i mi gyda throad y Post. Vr eiddhch, etc., ROBT. J. JONES.

Bitters Gwilym Evans d -,I i Peddyginiaeth Fawr oymreig. RHYBUDD. Gochelwch dwyIlwyt. Edrychwch f(.t! fnw Gwiiym Evaos ar bob Label, St imn Photel. 1' "d werthir ef mewn p de i 2s 9c a 4s 6c vr un; blvcuau yu c tair potjl 48 6J £ >m 12s 6 >. I'w gfsel yn mhob mrrin, Jleu danfosir ff yu rbad am y P"1SÏ-iu ucu xi, yn ddy igel chwv y Poht, yn un oogyrchol odiiwrfch y Ptrchejjogion— L" Quinine Bitters MANUFACTURING COMPANY, LIMITED, LLANELLY, SOUTH WALES. Prif Oruchwyliwr yn America :—Mr R D WILLIAMS, Plyinuathi Penn.

-:0 :>< TYCROES, PANTYFFYNON. Y GymdeithalS Leinyddbl. Fel yr aw- grvmwyd genym yn flaenorol buwyd yn diStglwyl cael cyfarfodlydidi llwyddianus gan y gyimideithias uchodt ar ol y socia'' gyrt:aiiwydi •i?iO'S cvn C'alan, ac. feily y| digwyddbdd ncs Fercher cwedidfaif. yn nghyd yn gryino. i wrandaw ar y ddwy ferrh, sef Miiispieisi A. M. Vviliiam.s a, A. M. Francis, yn dadde-u pa, TO a,i cytmibwvc neu anghyrowy'si ydly.wi i wragectt gyimisr\'d) rhan mewn cyfar- fodyd'd cyhoedfriius. Ca.wss.om' gyfarfod byw- iog. Gobeithio y cawn ei gylfelyb eto.