Y Celt

|3ri0bctsvm. Mai 1, yn nghapel Moriah, Gwyddelwern, ger Corwen, gan y Parch. Proff. M. D. Jones, Bala, yn caol ei gynorthwyo gan y Parch. David Jones, C.M., Gwyddelwern, Mr. D. Roberts, Saddler, Festiniog, a Miss M. J. Owen, ail ferch R. Owen, Ysw, Tynycelyn. (hvyddelwern. Gweuau y nef- ocdd fyddo ar yr uudeb.

Y GWRTHRYFEL YN CRETE. Uy o agweddau y rhyfel presenol yn Twrci ydyw, fod cenedloedd sydd wedi bod am oesau dan iau haiarnaidd y Twrc, yn honi eu bawl i'w hunanlywodraeth. Cyhoedd- odd yr anfarwol Kossutli yr athrawiaeth drwy holl Ewrop yn 1848, fod gan bob cenedl ar y ddaear bawl i lywodraethu ei hunan, fel ag y darfu i Luther gyhoeddi ryw850 o flynyddau yn ol yr athrawiaetb fawr o bawl pob person i farnu drosto ei hun. Yn ngwyneb gormes Pabyddion, a nerth mawr y Vatican, yr oedd hi yn weithred feiddgar yn Luther i honi hawl i bawb i farnu drosto ei hun, pan yr honai y Vatican mai hi oedd i ffurfia credo y byd. Felly, mae hi yn gofyn cryn eofn- dra a beiddgarwch mewn dynion Rhydd. frydol pob gwlad yn awr i hawlio hunan- lyvvodraelh i genedloedd goresgynedig, pan y mae cenedloedd goresgynol fel Rwssia, Lloegr, Twrci, a'u cyftelyb, mor drahaus, a pharod i gospi y rhai feiddiant ameu eu hawdurdod i lywodraethu cen- edloedd eraill. Mae Lloegr, Rwssia, n'il bath, yn gweled yn burion y brycheuyn sydd yn llygad eu brawd y Twrc, ond nid ydynt yn ystyried y trawst sydd yn eu llygaid eu hunain. Ond can sicred a bod Uwssia a Lloegr wedi rhoddi help i Kou- mania, Herzegovina, Bulgaria, Servia, Thesalia, Montenegro, Crete, &c., i ym- godi yn erbyn goresgyniad y Twrc, ac i honi eu bawl i hunanlywodraeth, fe fydd hyn, yn neillduol yn yr oes hon, pan y mae y teulu dynol wedi eu dwyn mor agos i'w gilydd gan y wasg, yr hysbysau gwefr- ol, ac agerdd ar dir a mor, yn sicr o roddi help i'r Gwyddel yn yr Iwerddon i waeddi yn fwy am hunanlywodraeth, ac yn peri i filiynau Hindoostan i honi ell hawl i rydd- id y wasg, yn gystal ag yn achosi i'r Pwyl. iaid ynPolarwi i deimlo yn fwy cenedlaeth- ol, yn nghyda chenedloedd eraill y mae Rwssia wedi eu goresgyn; a daw pob cenedl arall o dan eu hawdurdod i hawlio yr un peth gydag araser. Yn mhlith y rhai sydd wedi ymgodi yn erbyn y Tyrciaid, y mae y Cretiaid yn haeddu sylw. Ynvs yw Crete, neu Candia, yn Mor y Cauoldir, gogyfer a'r Aitft, hynod mewn lianes er yn fore, a dywedir ei bod wedi cael ei phoblogi o'r Aift't. Mae yr ynyshon yn 150 milldir o hyd, ac o 6 i 35 milldir o led, a'i phoblog- aeth presenol yw 217,145 o Gristionogion, a 106,855 o Fahometaniaid; yr oil yn 324,000 o boblogaeth. Mae yr holl bobl yn siarad yr iaith Roeg. Candia yw y brifddinas, ac y mae ei phoblogaeth tua 30,000. Mae y Cretiaid yn ymffrostgar yn eu hynafiaeth, a soniai Homer am ei A chan porth. Gan fod y môr yn ei chylch- ynu, yr oedd y brodorion. er yn fore yn fedrus fel morwyr, ac elai eu llongau yn y I C) cynamserau i bob gwlad. Yr oedd Cret- iaid y cynoesau yn enwog fel saet hyddion, ac arferent y bwa o'u mebyd. Yn Crete y bu Minos, y deddfroddwr, yr hwn y sonir cymaint am dano mewn hanes a chwedloniaeth Hoegaidd fel dofwr pobl C) anwaraidd. Mae y Cretiaid yn cael cy meriad gwael gan haneswyr boreuol, a dywedir eu bod ,yn bobl hynod o ddiymddiried a chelwydd- og. Yr oedd diareb Roegaidd i ochel y tair C," sef Cappadocia, Cilicia, a Crete. Mae Paul yn Tit. i. 12, 13, yn dwejd: Un o honynt hwv eu hunain, un o'u prophwydi hwy eu hunain, a ddywedodd, Y Cretiaid sydd bob amser yngelwyddog, yn ddrwg-fwystfilod, boliau gorddiog. Y dystiolaeth hon sydd, -wir. am ba achos Ar- gyhoedda hwy yn llym, fel y byddont inch yn y ffydd." Mae yr ynys yn gynyrchiol, a mynydd- oedd uchel o'i mewn, a thrwy hyny hob math o wahanol dymheredd ynddi. Mae yno goedwigoedd mawrion, glynoedd In ) 9 lfrwythlon a rbamantus, a golygfeydd swynol a hyfryd dros ben ar ei bryniau a'i llechweddau. Mae y trigolion presenol, yn 1867, wedi profi drwy wrthryfel cyn- dyn eu bod yn rhyfelgar a dewr. Pen- derfynant yn awr i gael unind a theyrnas Groeg. Maent yn siarad yr un iaitb', a phe rhoddid y peth i bleidlais, nid oes un amheuaeth nad uniad a Groeg fyddai eu dewisiad; ac onid oes ganddyut hawl i hyn ? Eto, gwyr y Cretiaid fod eu tyng- ed yn 11aw Galluoedd Mawrion Ewrop, am mai goresgynwyr yw meistri y byd ju awr, a bod yn rhaid iddynt vmostwng i'w penderfyniad. Eu prif ddymuniad yn awr yw cael ymadael a theyrnasiad Twrci drostynt. Maent wedi trechu Twrci yn y wlad agored, ond y mae Twrci yn medd- ianu y castelli. Os bydd Lloegr yn myned i ryfel a. Rwssia, fel yr ofnir, dichon y bydd am gael Crete fel safle i weithio yn erbyn Rwssia yn ochr Ddwyr- einiol Mor y Canoldir, neu y Levant, fel gelwir. Mae Malta yn awr yn meddiant Lloegr, ond y mae Crete yn fwy, ac mor gynyrchiol, ac felly yn fanteisiol fel lie i roi ergyd i Rwssia. Nid oes un amheu- aeth na roddai y Cretiaid groesaw i fyddin Lloegr, yn y gobaith o gael ymadael a llywodraeth Twrci; ond nid oes argoel fod Beaconsfield am wanhau awdurdod y Twrc. Os fel cyfaill y Twrc y daw Shon Ben Tarw i Crete, bydd cyflwr y Cretiaid yn ddifrifol, yn gystal a cll y fl wr Groeg, Thessaly, a manau eraill sydd yn siarnd yr iaith Roeg. Gobeitliio na oddefa y Saee- t' on i Beaconsfield roddi iau y Twrc ar warau y Cretiaid, y Thcs^aliaid, ac eraill, yn ol. Mae dwy neu dair o'r etholiadau sydd wedi bod yn ddiweddar yn Lloegr yn dangos fod y Saeson yn myned mewn manau yn erbyn y AVeinyddiaeth bresen- ol. Diamheu fod y wlad yn gyitredinol yn dra rhanedig. Pe deuai etholiad cvffredinol, mae'n bur amheus a elai y Toriaid i awdurdod eto. Mae y gair ar led fod y Frenhiues Victoria yn selog dros ryfel, a sicrheir yn awr fod y diweddar Dywysog Cydweddog wedi bod yn offeryn i ddwyn yn mlaen ryfel y Crimea. Os bydd Beaconsfield yn btiddio ail osod iau y Twrc ar rai o'r gwledydd tichod, bydd yn sicr o ymosod ar un o egwyddor- ion cryfaf y natur ddynol. Nid oes un esiampl mewn hanesiaeth fod un geaedl fyddo wedi profi bias rhyddid a hunan- lywodraeth wedi ymostvvng i awdurdod a theyrnasiad cymydog crvfach cytaffos am unrhyio fantcision tybicdig. Myn pobl ar ol cael eu rhyddhau gadw eu hunan- lywodraeth yn eu meddiant, cost-ied a gostio. Dyna reol ddieitbriad a ddvssjir » yn hanes ybyd. Ni waetn pa mur t'ychan fyddo y wlad, na pha mor ddistadl fydd o'r bobl, myn pob cenedl, hyd yreithaf, gadw eu hannibyniaeth. Mae hvn yn dangos y myn y Bulgariaid. y 8ei viaid, y Monte, negriaid, y Cretiaid, &c., luuer o auuibyu*

DLArdUhtbotbb, < £ x MASNACH YD. Y mae y mrcunad wedi bod yn dra sefydlog yr wythnos ft basiodd, ac yn tueddu nt godi. Di- liyna ei ehodiad neu ei gostypgiad i fcsnr helaeth ar yr brn a gymer le rhwng gwahanol deyrnas- oedd jn J dyddiau terfysglyd hyn. WARCMNADOEDD TRAMOR. Yr oedd pvisiau gwemth a blawd ycbydig yn mvch yn nibrif farrhnadoedd y Cyfandir. ac yn debyg o g^di ehwaneg os digwydd i ryfel dori allan rbws.^ jjlcegr a Rwsi". MAECENAS LEr.PWL, DDYDD MAWRTH, Eb. 30. Gworthid y gwntmnol fntbau o Wenith Gwyn am yr nn Itris a'r ftJdll blltenoror, a thelid y llawn brisian bksnorol am Wenithiau Coeh. Araf y symudai Hi&vd am y prisiau diweddar. Gwertbid Indrawn am brisiau y farchnad flaenorol. Yr cfdd Pre ychydig yn is, ond Ffa yn brin, a dygeut hi¡.;illu ueh.I. Cynyrobion eraill yn is. MAr.Ci.NAD LLUNDAIN, DTDD LLUN. Cadwyd at yr nn prisiau a'r wythnos ddiwedd* of gyda'r holl jtynyrehion. MARCHXADOEDD CYMKEIG. AnHRTSTWixn, Ebrill 15.—Gwenitb o 7a 6c i 8s f)c y reNmr; haidd, os 6c i 6s 0c ceircli, 3s 6c i 5. On ymenyt fires, 16c i 18c y pwys ymenyn luillt, 14c i 16c e»lnod, 3s 6c i 5s 00 y ewpl; pyt- atws o 7s 00 i 8a 0c y tanpwyx. B,tnooR, Ebrill 18.—Gwenith, o45s Oe i 47s Ocs y chwai ter; liaidd, 32a 00 i 37s Or ceircli, 24s Oc i 48s Pe blawd ceirch, 35s Oc i 37s Oc y 240 pwys. Casrxakfon, Ebrill JO.—-Gwenith, o 45s. Oc. i 48 Oc, y shwrrter; haidd, o 33s. Oe. i 37s. Oc. y chwarter; eeir«h, 25s. Oe. i 29s. 0c. y ehwarter; lilawd ceirch < 34s. Oe. i 57s. Oc. y 240 pwys. GwItACRAN, Ebrill 18.—Gweiiith gwyn, o 7s 6c i 7s 9e y mesur: yr hen wenith coch, o 7s 00 i 7s 6c y bwsel e 75 pwys; ceirch, 3s 8c i 4s 6c y bwsel o 46 pwys; haidd at fragu, 6s 6c i 6s 10c y 38 eh wart; eto, at falu, Os Oe i 08 00; pytatws 5s 6c i 6s Oe y 90 pwys; ymenyn ffres, o Is 4c i Is 5e y pwys; cig eidion, 90 i 10c y pwys; cig defaid, o 9c i He y pwys eig lloi, 7. i 8c y pwys; ednod, 4s 6c i 58 6c y cwpl. Crmsoswalll, Ebrill 17.—Gwenith o 7s 4c i 7s 10c; kaidd at fragu, 6s Oc i 6s 9e; ceirch, 3s 6ci4s6e; pytatws, Os Oe i Osl Oe y mesur o no pwys; ymwtyn, 16c i 17c y pwys; ednod, 5s Oe i 5s 6c y cwpl. RUtWTHTN, Ebrill 15.—Gwenith coch, 16s 0c i 183 yr hob; ceirch, o 7s 6c i 9s 0c; yr haidcl at fragn, o 14s O. i 16s; eto at fain, o 10s i 13s 6.

TELERAU Y "CELT." 1 drwy'r post am chwarter (tain yn mlaen) 0 1 6 9 eto eto 0 2 G Xate eto 0 3 3 4et< eto 0 4 0 Os n* tbelir yn mJltw, pris 1 drwy'r post am dri mis fydd 1/9; 2 eto, 3/rf; 3 eto, 4/3; 4 eto, 4/6 Rhoddir elf yn ol He o bob swllt am nifer uwch- law i. ond nill godlwn sranintau hyiiy os bydd y parcoli yn mvned drwy'r post, am J bydd y clud- iad yn yrayl dimai yr nn. Erfyniwn ar ein Dos- bartbwyr i anIon atom y cyffe eyntaf in nysnysu y ffordd rataf i anfon y parceli. Y taliadau i ddod i law bob 3 mis. Tolarati i America %•>. yr un yn cynwys cludiad. D.S.—Sylwer yn fanwl ar yr uchod.