Y Celt

IAWN YMARFERIAD A MODDION MOESOL. CESGLIR gw) bodaeth drwy'r synwyrau: ond y mae doethineb yn cynwys adwaen, deibol, a defnyddio y mod d ion mwyaf priadol i ateb y dyben mewn golwg. Tra yn addef mai oferedd yw ffnerio dibyn- iad ar rhagluniaeth, fel ag i afr.eidioli def- nyddio moddion, dylid gwylio yu ofalus lhag yr eithafedd gwrthwynebus. Y mae'I' nifer a ddibynant ar ragluniaeth, heb ddynol ym- egu'iad, yn temtio Duw, ac yn rhai y gweddai i ni rpsymu en gwendid: ac y mae'r nifer a ymddiriedant yn y moddion, heb geisio ei gymhorth ef, yn ei wadu; ac yn rhai y dylem geryddn eu hanfadrwydd. Gofynol yw gochel y ddau eithafedd, drwy lesau ein bunain a'r holl adnoddau a ddichuu doethineb eu haw- gryrau, a gweilhiediad eu cynyrchu a thrwy barhaus d.imlo a chydnabod ein liwyr ddi- byniad ar Dduw, gan felly fwyuhau cynjith- wy cyfunol rbeswm a chrefydd. Trwy gyfyngu'r weinidogaeth yn ormnd i elfenau cyntaf yr efengyl, gan aros yn benaf destynau cyiftqua i ddychrvnu'r d'iofal, ac i gysuro'r ffyddlawn, dygwyd i blith y gwran- dawyr chwaeth niweidiol. Dymunant gyn- hyrfiad a diddanwch, er eu cyflwr yn galw am gerydd a diwygiad: diflai ganddynt ymresymiad moesol; oeraidd iddynt son am ddyledswydd; ac edrychant ar Gristionog- aeth megys cyfundrefn o lunariad i'r euog, yn lie o barhaus ddysgyblaeth y galon, ac o gyff- road teimladau am adeg, yn lie o ddeall goleuedig trwy ystod bywyd duwiol. Yr unig foddion i ddiwygio moesau, yn 9 nhyb y cyfryw rai, yw cyfraith y tir: ond gan mai prif amcan y gyfraitli wladol yw cyflawn amddiffyn liawliau natnriol gwahau- fodau, gan adael i bob un ryddid mor eang ag a fydd.o gyson a pherffaith ddyogelwch 1:1 y 9 hawliau ei gydwladwyr; l'httid. lTIai gorchwyl yn gofyn manylrwydd yw deall a phender- fynu yn mha bethau y dylai'r gyfraith ar- ddodi gwaharddiad a chosb, ac yn mha bethau y gweddai iddi ddibynu ar ddylanwad modd- ion moeso!. Gadawodd allan o'i deddflyfr, y dyledswyddau sydd a'u natur yu Illai gwir- foddol; megys caredigrwydd, haeUoni, a duwioldeb. Gadawodd liefyd yn ddigosb lawer o'r drygau adrallodant gymdeitbas, am nad ellir eu darnodi drwy unrhyw ddarluniad blaenorol: megys gloddest, afiadlondeb, a chyfeillachau llygredig pobl yn eu tai. Diau y gallai doethineb gynllunio cyfraith i leihau Havyer o ddrygau, trwy ddifodi amryw o'r lleoedd a'a cyriyrchant; ond pa lywodiaeth wladol a wnaeth yr hyn a allai tuag at eu lleihau, er yn ei gafael bob moddion hyffordd- iant gwladol a moe.-oll Haws ganddi, na cheisio lleihau drygau, yw cefnogi unigolion arianog ar gost y cyhoedd, a boddhau dos- barthcyfoethogar drauly wlad. Dengys dalenau hanesiaeth i anwybodaetli a thra-arglwyddiaeth gyd-hanfodi yn mhob gwlad ac oes: ac mai wedi dyfod cenedl yn ddigongolelledig i ofyn symud ymaith drais a gormes, y galiwyd dysgwyl i nifer y cyf- reithiau gael eu lleihau, a gadael i ddiwygiad ymddygiadau ddibynu ar ddeall ac ar deimlau moesol y bobl, gan felly amlygu gwirionedd yn gryfach na geudeb, a rhinwedd yn rymus- ach na drygioni. Heblaw hyny, ni chawsid nemor waith i hyfforddi, nac i bregethu, pe gormes cyfraith wladol yn medru yr hyn y gallwyd eu wneuthur drwy anogaethau, cyngborion, a dylanwad moddion moesol. Nid yw cyfraith y tir yn siarad, ond i orchymyn: ac nid yw yn gorchymyn, ond mewn lie y gall orfodi. Goddefydd, ac nid gweithredydd yw dyn dan oifudaeth; nid yw ei rinwedd ond enw, ac ni pherthyn iddo glod na diolch am unrhyw ddaioni a wnelo. Y mae ruilwr, y mae carcharor, ac y mae poh un fyddo dan orfndaeth, yn colli ei holl hawliau personol. gan ddyfod megys PETH; sef, yn un y geljir ei gvfreithlawn osod i weithio yn erbyn ei ewyllys, ac i ateb dyben eraili, heb olygu dim o'i les gwahanfodol ef. Y mae dyledawydd creadur rhesyrnol yn bwysig bob amiantiad, am ei fudb b amnmt- ,ys iad yn boddhau neu 311 anfuddlfau. Duw; ac y mile Cristionogaeth yn cynwys dadhuddiad- au, addewidion, a rheolau. cyfaddas i ddylan- wadu yr holl nodweddiad. Gofynir ganddi bob meddwl a gweitli,ed o ftwn dyn, Will gyflwyno iddo withddrych gofal dibaid, y dylid yn ei erlyuiad ymegnio gydag ymdrech- iadau adnewyddol, eniil buddugoliaethau adnewyddol, a dyfal barhau mewn gwneuthur daioni, hyd nes cyrhaedd i'r nef. Arferid rhoddi rheolau manwl a phendant i'r Iuddew- on, dan yr oruchwyliaeth Foesenaidd; ac yn uool a hyny y gofynodd Pedr, "Pa sawl gwaith y pecha fy mrawd Fm herbyn, ac y maddeuaf iddo? ai hyd seifchwaith]" Yn unol a hyny y gofynodd rhyw gyfreithiwr, "Pwy yw fy nghymydog 1" Atebwyd pob un o'r ddau, drwy eu hanog i feitbrin tuedd. Ideb cariad. Y gwas na wnel ond yn unol ag arehiad pendant ei feistr, sydd yn un na wnai ond a raid iddo eithr y gwas a ft yn mhellach na'r archiad manwl, gan oddiar gariad wneuthur yr oil a all er mantais i'w feistr, a ymddygai yn fwyaf cludus. Nid yw Cristion yn aras am orchymyn canys y mae ysbryd y gorchymyn yn egwyddor fyw cariad at Iesu Grist o'i fewn ef, yn ei dueddu at gyflawni pob gwasauaeth rbeidiol i'w achos, heb byth dybied iddo wneuthur digon drcs y Gwared- wr, a chan bob amser ddymuno enill ato yr holl fyd. Y mae cariad yn wirfoddol: llosgodd' dychweledigion Paul eu Ilyfrau dewiniaeth heb i unrhyw benaeth daearol ymyru; gan felly adael i ninau wirfoddol efelychiad mewn ymwrthod a phob ffolineb a drygioni. Y mae cariad yn ymddangosol, ac iddo ymddad- biygiad gweledig cyfatebol i'w ddyfnder a'i nerth oddi fewn y galon; ac y mae dyn crefyddol, y mâeyn cysegru yr holl fywyd i Dduw a'i wasanaeth, gan ymdrechu yn inhlaid eangiad ei deyinas. Y mae'r cariad hwn fel blaendardd rhosyn, yn ymagor i'w drwyadl brydferth wch, gan lenwi'r awyr a'i burarogl: ac fed fflam dan, nas gellir gwahanu ei goleuni oddiwrth ei gwres. Ac y mae'r cariad hwn yn gryf: ceir tonau mawriou y mor yn ymergydio, aj yn gorvvlychu craig: ond bydd mellten yn ei hollti. Pan gychwynodd yr aposto.'iou i'w teithiau, i bregetbu, rhybuddio, a dysgu dynion; amgylehynil hwy gan bob anirywiaeth o anghred, carogred, ac erlidiau, a allai ey wreiiirwydd a chreulondeb dynol eu dyfeisio; er hyny, medrodd grym cariad eu llwyddo i oangn terfynau Ci istionogaeth, hyd yn nod o fewn Rhufain, dan deyrnasiad yr anghenfil Nero. Ffurfiwyd cyfreithiau, lliosogwyd carcharau, lluniwyd arteithiau, a thaniwyd ffagodau, at geisio atal lledaeniad Cristionogaeth: ond gaUodd pregethau ychydig ddysgyblion, drwy rym v gwirionedd, a chydag angerddoldeb cariad, daenu yr efengyl sydd o'u hoes hwy hyd i'r oes hon yn treiddio megys tan sanct- aidd, o wlad i wlad, ac o galon i galon. Cly- hu ;vyd llais cyffions yn ymresymu am gyf- iawnder, ar dafod un Paul, a Felix y Rhaglaw a ddychrynodd; gwelwyd teirnlad dwys dros ddiwygiad yn fflachio. allan trwy lygaid un Luther, a chadernid y Babaeth a grynodd. Gan i Cristionogaeth orchfygu eisioes nerth cyfraith y tir, ai nid yw son am gael ei help i ddarostwng drygau moesol, yn gyfaddefiad o segurdod ? O! pa le y mae blynyddoedd deheulaw y Goruchaf! 0! na chodai, rhag- luniaeth rhywun a safai yn erbyri dygasedd. bwriad drwg, a phob anghariadolde%, fel gyda nerth angylaidd, ac fel a chleddyf o arf-dy'r nef! Yn un y gwelid drygau'r oes yn ifoi o'i flaen; yn un nad allai cyfoeth, gweniaith, nac elw bydol ei wrthsefyll; ac yn un y ceid rhinwedd yn blodeuo, crefydd yn ffrwytho, a'r wlad yn ymsancteiddio dan rym dylan- wadol ei lafurus gariad. JKOBXN DDU ERYRI.