Y Celt

BETH GA Y WLAD AM EI PHRES ? NEXT SAN STEFANO A ST. STEPHEN. Mae cwestiwn y Dwyrain wedi costio i'r deyrnas hon, er ys dwy flynedd yn union- gyrchol ac anuniongyrchol, fwy olawer yn mhob modd na fedr neb ddweyd. Gwar- iwyd yn uniongyrchol ar ein byddin, a'n llynges, a'n arlwyau milwrol—galw allan ein Reserves, a chynaliaeths eu teulu. oedd—dygiad i Malta yr Indian troops s'u cynaliaeth yno—traul y gynadtedd yn Constantinople a Berlin: Pa faint? nis gwn yn gywir, ac nid yw yr oil drosodd eto, ond.mae hyn yn sier nad yw y chwe Milium fenthyciwyd gan ein Llywodraeth ondrhan fechan o'r gyfanswm.Eto njd dyma yr oil; na, dim yn debyg. Beth am yr atalfa sydd wedi ei roddi ar antur- iseth, ac effaith lethol hyn ar fasnach, y dyryswch sydd wedi ei datlu ar drefniadau cymdeithas, y chwalu sydd wedi ei wneud ar filoedd o deuloedd ie, y pryder poen- us y cadwyd y wlad ynddo. Gwna yr oil yn cghyd yn sicr swm arutbrol o fawr. Wei, gan nad faint yw hyn, mae aflerwch a dyblygedd ein Llywodraeth a'n Llys- genadwyr yn Twrci wedi gwneud i Gwest- lwn y Dwyrain gostio yr oil i'r wlad. Ar ol methiant cynadledd Caercystenyn, a chyhoeddiad rhyfel gan Rwssia yn erbyn Twrci, gwnai y Tyrcgarwyr enwog Beac- onsfield, Hardy, Roebuck, Elliot, a Layard vingo yn enbyd, a gwnaethant eu goreu i yrtt y wlad i ryfel a Rwssia. Dyna amcan areithiau bostfawr y Guild Hall ac Ayles- bury, &c., a bryslytnyrau yr enwog Layard o Constantinople, y rhai a gynwysent yr hysbysiadau mwyaf disail ac anwireddus, a chyffrous wrth gwrs; do, benthyciwyd, er cyffroi teimlad y werin, lungs, y rabble, gallu dwfnddysg y 'penny a liners, a don- lau dihafal Jingoes y Music Halls. Ond drwy nerth, a hyawdledd, a dyfalbarhad Mr. 'Gladstone, a boneddigeiddrwydd a goddefgarwch Rwssia, eadwvd ni rhag toyned i ryfel, a hyny er gwaethaf Beac- onsfield a'l ganIynwyr. Cariodd Rwssia ei buddugoliaethau yn mlaen gyda braich gref, ac yn y diwedd wele Twrci ar lawr wrth ei thraed yri hollol ddiadgyfnerth ac ar y 7fed o Chwefror, trefnwyd cadoed- iad gyda golwg ar wneud heddwch; ac yn mis Mawrth, wele ddocument o San Stefano, ac enwau Count Ignatieff, Safvet, NelidofF, a Sadvolah wrtho, yn cynwys cytundeb heddwch cydrhwng Rwssia a Thwrci, i'w gyflwyno i gynadledd o gy- nrychiolwyr prif lywodraethau Ewrop. Pan ddaeth hwn i law ein Prifweinidog Beaconsfield a'i gyd Turcophils, aethant yn ynfyd wyllt, rhaid distrywiohwn yn hollol cyn yr aent hwy i gynadledd o gwbl. Pahamhyn ? Wei, meddent, heb hyn ma. gallwn ddyogelu ein hurddas fel teyrnas yn ngolwg Ewrop, nac atal gwane Bwssia, ac amddiffyn ein cyfaill y Twrc. Yn awr y mae yn myned yn annyoddefol o booth, mor boeth fel y gorfuwyd Earl Carnarvon—un o'r aelodau goreu oedd yn y Cabinet—i ymddiswyddo. Rhoddodd Prince Bismark ei wasanaeth fel cyfryng- wr, er mwyn cael Conference; ond ai hi ddim. Dyna Earl Derby eto yn ymddi- swyddo, a r Reserves yn cael eu galw allan, a r IndIan Troops yn cael eu hanfon i Malta yn barod at waith, y dociau a'r ar- senals yn fyw berw gwyllt; yna despatch doniol a herfeiddiol gan Argl, Salisbury, ithaid darostwng Rwssia, costied a gostio; acer gwneud hyn, rhaid llwyr ddifodi cytundeb San Stefano, Dissi oedd y dyn blaenaf yn Ewrop, DId oeddneb ato efam wneud busnes. Nid oedd dim euro arno i gael. Gorphwysai pobpeth mawr a berthynai i'n teyrnas arno ef-efe oedd atlas fawr y deyrnas. Yr oedd yn ber- yglus dweyd gair yn ei erbyn. Gwyddem oil fod Dissi yn actor penig,amp; ond meddem, nid actio i gyd y mae yn awr: o bosibl na dhawn rywbeth s,ylwedd(il ar 01 yr holl draul a' dmffietth,* a'r anghyf- leusdra, a'r dyryswch ar fasnach; ar ol eymaint cost i'r wlad yn mhob modd, ni gawn gan Dis am dro rywbeth gwerth son amdano. Cawsom hysbysiad er's ychydig yn ol fod cynadledd i fod, a Lloegr wedi cytuno i fod ynddi, ond ar ba amodau ? Dim hint gaed. Wrth gwrs, yr oedd pob sicrwydd fod cytundeb San Stefano Wedi cael ei chwalu i bodwat gwynt y nefoedd, a'r Emprwr o Rwssia yn ochr y Sultan ar lawr wrth droed Argl. Beaconsfield, a'r Empress o India at ei ysgwyddau uwcblaw Ewrop, ïe, y byd oil. Ond ow ar bryd- nawn dydd Gwener, y 14eg 0 Meh., 1878, dyna y Globe wedi cael yn lladradaidd 0 Swyddfa y Llywodraeth y secret allan) ac yn ei gyhoeddi i'r holl fvd> a llawfet o'r Jingoes a'u bysedd yn liihleth a'u llygaid i fyny yn tltwmlwythoo;, lie seems a saint when most he plays the devil." Sold again" meddai yntau, a'i law naill ochr i'w beiriant anadlu cofiweh, He is now as valiant as Hercules, that only tells a lie and swears it." Yn awr, wrth gy- mharu cytundeb San Stefano a'r un a wnaed ar y 30ain o Fai rhwng Rwssia a'n Llywodraeth ni, mae yn syndod mor lleied 0 wahaniaeth sydd rhyn»ddynt-—dim gwa- haniaeth i'r buddianau Pryaeinig, na'r un mater wedi ei roddi i fyny gan Rwssia oedd hi wedi gosod ei meddwl arno pan aeth i ryfel a'r Twrc. Gwnaed ymerodr- aeth y Twrc i fyny o'r gwledydd Rou- mania, Bulgaria, Servia, Bosnia, Herzeg- ovina, Roumelia, Thesealy, Epirus, &c. Preswylir y lleoedd hyn gan wahanol dylwythau o bobl o wahanol grefyddau, llawer o honynt yn hanu o'r un eyff ne yn proffesu yr un grefydd a'r Rwssiaid. Gorthrymid y bobl yma yn druenus gan y Twrc. Teimlodd y Rwssiaid i'r byw dros eu brodyr oedd yn y fath gaethiwed, ae yn gorfod dyoddef y fath orthrwm, ac oblegid i'r Twre omedd mewn un modd roddi gwell llywodraeth iddynt y cyhoedd- wyd y rhyfel yn ei erbyn. Cael y bobl yma yn rhydd o dan y fath iau orthrymus oedd yr amcan, yr hyn wna cytundeb San Stefano yn effeithiol. Rhyddheir rhai oddiwrth y Twre yn gyfangwbl, a rhoir iddynt lywodraeth o'u heiddo eu hun, o dan dywysog o'u dewisiad eu hun. Gad- ewir eraill mewn undeb a'r hen lywodr- aeth, fel y mae ein trefedigaethau ni, ond i bob amcan ymarferol yn hunanlywodr- aethol, ac felly yn ddyogel rhag cael eu gorthrymu yn eu meddianau, na'u herlid am eu crefydd. Am y cytundeb hwn y bu yn y misoedd diweddaf y fath dwrw. Nis gwyddom beth ameanodd ein Llyw- odraeth ni wneud, na pha faint o gyfnew- idiadau amcanwyd ganddynt; ond gwydd- om hyn, na wnaed dim gwerth son am dano. Yn y prif beth mewn cysylltiad a Bulgaria, mae hyn 0 wahaniaeth—yn lie bod yr oil o Bulgaria o du y Gogledd a'r De i'r Balkans yn un dywysogaeth yn iriwynhau hunanlywodraetb, rhenir hi yn ddwy. Ca y rhan Ogleddol hunanlywodr- aeth, ond gwneir y rhan Ddeheuol i fesur i ymddibynu ar y Twrc. Ac wedi yr holl gyffro, a chynwrf, a bygwth, a'r holl draul anferth, dyna yr oil sydd gan Beaconsfield 1 & Co. i'w roddi i"r wlad! Dengys yr yehydig hyn eu Twrcgarwch. Nid oes un gofal ganddynt am ysbeili&d RailtrifUik o Bessarabia, na dkWaiijli sim GrBegiMd: Mae Biiigafia yn agds at donstantiiibpie, a dyna yr oil. Pe gidetsid Bulgaria heb ei rhan a, bnasai yn fWy n\al'ch i gyjaill Dissi} ft'C tii wri^i hyiiy thB'r iro i fell^ I'henii' hi. Ni wel Rwssia yr. un perygL yn hyn, oblegid. y mae llywodraeth y Sul- tan weithian yn eithaf gwan i bob pwrpas. Ond beth ga ein gwlad ni am y miliynau o aur wariwyd, a'r holl fawrion aberthau eraill y gorfodwyd hi i'w gwneud? Dim! Nis gallaf weled fod y naill na'r llall yn effeithio mewn modd yn y byd ar y budd" ianau Prydeinigi Tebyg pan ddaw Argl. BeacoriSiield yn ei ol 0 Berlin, y cenir ei glodydd i'r uchelderau, ac y pentyrir anrhydedd arno fel un sydd wedi gwneud gorchestwaith. Gwylied y wlad rhag iddo ei meddwi a'i dwyll a'i ifug, a cliael ganddi ail lease i barhau yn Prime Minister. Ni synem pe y caem ethoJiad cyn diwedd yr hnt; MeddyliWch am y pethau hyn, ethol- wyr, drosoch eich hunain, fel y galloch roddi barn deg a goleuedig pan y gelwir arnoch. Erys ein ymdriniaeth a Chwest- iwn y Dwyrain yn ysmotyn du ar ein cymeriad. Y wlad 0 holl wledvdd y byd a arferai fod, er ys llawer dydd bellach, yn dywysoges rhyddid ac unionder, yn am- ddiffyn i'r gwan, yn nodded i'r gorthrym- edig rhag creulonderau a thrais, yn awr yn anfoddlawn ac yn wrthwynebydd i'r trueiniaid yn y DWyrain i gael eu dyogelu rhag ymosodiadau ysbeilgar a llofruddiog llywodraeth y Twre-yn gwario miliynau arian y trethdalwyr er atal bendithion rhyddid. Ai dyma y wlad dalodd oddeutti ugain miliwn er cael y caethion yn fhydd ? Ai dyma wlad yr anfarwol Wilberforce f Ie, dyma hi. Pa fodd y syrthiaist ? Ti a glwyfwyd ar dy uchelfaoedd gan yr Ap Israel hwn; ymddatod oddiwrth rwymau dy wddf; ymysgwyd o'r llwch, a gwisg- eto wisgoedd dy ogoniant! Cei yn fuan gyfleusdra i'w wneud. liUtL)•:iti J M. P. ¡ mmmmmmmmmtmmBamnmammmmmMBm