Y Celt

-0_- BLAENBHONDDA. Od liar pan ysgrifenais air o hanes y lie hwn o'r blaen, mie pethau yn y gweithfaoedd wedi cyfnewid yn hollol. Yn awr Biaen- rhoudda Colliery sydd yn myn'd oreu, a Femhill at it stand still. Pe buasem yn edrych ar ragluuiaeth yn ngholeuni y ddwy lofa yma, ni fuasai genym ddim gwell i'w ddweyd na bod OLWYN FAWR RHAGLUNIAETH yn troi yn ol a blaen ond trwy drugaredd nid felly y mae hi. Mae yr hen olwyn fawr yn troi yr un ffordd bob amser er fod yma lawer pryd orrnod o dywyllwch o'i hamgylch i'n llygaid gwanaidd ni ei chanfod. Ceir yma esbouiad yn fynyoh ar yr hen ddywediad hwnw, "Ni fa cwmwl eiired heb iddo ochr oleu ac ochr dywyll." Mae yr hen ddywed- iad hapus yiia yn cael ei wireddu yn y gymydogaeth hon yn ami. Y cwmwl hongiai uwch ben y lie hwnw ychydig amser yn ol, yr oedd ei ochr oleu i'w chanfod o Femhill, Y mae ochr oleu y cwmwl sydd uwch ben heddyw i'w chanfod o Blaenrhondda. Fel rheol os bydd uu lofa yu sefyil, mae'r llall yn gweithio. Mae'r bobl yn dweyd fod yr Annibynwyr yma yn gweithio am eu bywyd i barotoi ffordd i adeiladu ond mae yn debyg mai gweithio yn ddystaw y maent. Ac y mae atubeli i un ysgafn ei ben yu meddwi am nad ydynt yn cadw llawer stwr, fod pob peth am y capel ar beu. Peiuied neb a chamsynied a tliwyilo ei hun. Symudiadau sicr iawn o'u hamcan fel rheol yw symudiadau diataw. Mae'r gwaith yn myn'd rhag blaen yn ogoneddus er yn ddidwrw. Pa le mae'r bobl a'r llogellau trymion yn ein gwlad ni 1 Dyma le i osod arian allan ar log. Bydd yma eisieu canoedd o bunau, ac oni fyddai yn anrhydedd i'r bobl y mae yr Arglwydd wedi ymddiried llawer o dda y byd hwn iddynt, roddi benthyg eiddo eu Tad i'r plant am ryw £4 y cant ? Byddai hyny yu fwy o rhyw £1 10s. nag y maent yn ei gael gan blant y byd hwn yu y Bank of England. Felly mae yr Arglwydd bob amser-mae yn talu yn well am bob peth ua meistri ac arglwyddi y ddaear. Yn awr, ynte. gyfoethogion, i'r llogell a'r llaw, hyrwyddwcti gerddediad y gweiniaid yma, gan mai yr A'glwydd bia yr aur a'r arian Mae genym i gofnodi amgylchiad torcal- onus a gymerodd le yma yciiydig ddyddiau yn ol. Mae pethau anyinunol ac anhawdd eu dwyn yn cyfarfod teuluoedd yn mhob man ac nid yw Blaenrhondda yn eithriaid yn hyn. Dydd Sadwrn, Mehelin yr 8fed, bu plentyn pedair biwydd oed i John Evans, 15 Brook Street, Blaenrhondda, far w yn bur sydyn. Yr oedd y tail yn gorwedd ar ei wely yn glaf. Prydnawn Sabbath y 9fed bu yntau farw gan adael gwed<w a tliri o rai bychain i ahru ar ei ol. Oladdwyd y tad a'r mab prydnawn ddydd Melcher y 12ted, yn ngladdfa reorci, pryd y gweinyddwyd gan y Parch. Mr. Jones, gwemid .g y Meth- odistiaid Calrinaidd yn Tivberbert. Mae y we Id W yn ei tnrallod yn derbyu pub cydym- deimlad oddiwrth ei chymydogion. Ac y m-ie pawb yma YIl edrych ar y peth fel dygwyddiad anghyffredm, yn absenolueb un dwymyn na phla. Gobeithiwn y ca hi wenau y Daw mae yn addoli i godi y rhai bychain sydd wedi eu gadaei heb dad, ac y teimla hi fod yr Arglwydd yn Farnwr y gweddwon, a thad yr amddifad." GOHEBYDD. SEION, GER TREFFYNON. Cynhaliudd Annibynwyr y lie uchod eu cyfarfod blynyddol eleni eto yn ol eu rheol, Meh. 17 a 18. Daetli y Parchn. R. Thomas, Bala; L. Probert, Porthmadog; a D. M. Jenkin, Liverpool i weinidogaethu. Yr oedd yno hefyd amiyw weinidogion cylchynol, sef y Parchn. D. Oliver, Treffynon; E. P. Jones, PH.D., Mostyn W. James, Sarn; S. Thomas, Newmarket a Hopwood (W.,) Caerwys. Nos Luu, am 7 o'r gloch, daeth llon'd y capel o bobl, pryd y pregetbVd y Parchn. D. M. Jenkins oddiar 1 Thess., ii. 19.20 i a R. Thomas oddiar I loan* v, 7-8, gyda nerth a dylanwad angliyffVedin. Dech- reu ardderch g. Dydd Mawrth, am 10 o'r gl"ch, pregvthodd y Parchn. L. Probert oddiar Acfcati, x. 38 a R. Thomas, oddiar Dat, v. 7. Am 2 o'r glooh. pregethodd y Parchn. L. Probert, oddiar St. Luc, xxiv. 36 a D. M. Jenkins, oddiar G.<I. vi. 14. Alu 6 yr hwyr. Pregetliodd y Parchn. L. Probert, oddiar Job xxii. 21-22-23 ac R. Thomas, oddiar Heb. ii. 16". Yr oedd y weinidogaeth yn rymna o'r dechreu i'r di wedd yn nghyda graddau nid ychydig o'r Kneiniad oddiwrth y Santaidd Hwnw" i'w denulo ar yr holl wirionedd melus a gwerthfawr ad, addod- wyd. J 'yMgwyliwn wel'd llawer o'r newydd ar ol cly werl newyddion raor felus, ac anog- aethau mor gryfinn at yr hyn y maent yn wythnosol gan ein hanwyl weiiiidog yn y lie, 11 y yn dod i Ymtfrostic) yn y groes," ac ymos- twng ger bron yr Otn, y hwn sydd yti eistedd oyn nyhaiiol yr oiseddfjiiiic ac i ymofyn am le yn ei eglwys ac enw yn mhlith ei bobl. Yr oedd yn llaweny id gwel'd y fath dorf ar fly yr Arglwydd wedi ar"s yn ol yn y diwedd, a bod un lodes ieuanc o'r newydd yn eu plith. Gall yr eglwys f Id yn ddiolc'igar am Iln, allaweuhau. Maellgiwen- ydd yn y nef am un. Cafwyd cynulliadau lluosog iawn i'r holl oedfaou, a thywydd teg a hyfryd. Bydded fod yr had da a hauwyd gael tir da lawer, a dwyn ifrwyth ar ei 9 gaufed. E. THOMAS. CWMMAWRDU, GWERNOGLE. Traddodwyd darlith yn nghapel Unuodiaid y lie uchod, nOil Lun, Mehelin 24, ar Hanes y Beibl, a'r Merthyron cysylltiedig ag ef," gan Mr. Jenkin Williams, Aberdar. Bu Mr. Williams yn traddodi yn fywiog am awr a haner o amser, ac yr oedd yn egluro y ddarlith a lluaws o ddarluniau. Cawsom lawer o wybodaeth fuddiol, a hanesion torcalonus ganddo a chredwn y byddai yn fraint o'r mwyaf i'r rhai esmwyth arnynt yn Seion yn ein dyddiau ni glywed y ddarlith hon, er iddynt weled y tywydd garw a'r rhwystrau sydd wedi bod ar ffordd crefydd- wyr a lledaeniad y Beibl. Cymerwyd y gadair gan Mr. Henry Myrddin Davies, Arwerthwr, Ffynonygog. Diamheu genyf fod pawb wedi cael eu llwyr foddloni. UN OEDD YNO. lI"i ,iT<td CWMPARC. Dydd LJun Mehefin 24, cynaliwyd cyfarfod- ydd i neillduo Mr. J. R. Richiurds o G,.leg A.berhoi.iddu i waith y weinidogaeth yn y lie uchod. Cymerwyd rhan yn ngwasanaeth y cyfarfodydd gau y gwei.iid'.gion cajdynol :— Protf. Morris, Aberhonddu Evaiiq, Üaer- dydd Thorn is, Gwynfe Rees. Treherbert; Thomas, (Jymer; Rees, Dowlais; Evans, Pentre Jones, Ton Morris, Pontypridd a Davies, Talyboilt. Yr oedd hefyd amryw weinidogion eraill heblaw yr uchod yn bres- fnol, yn nghyda llu o fyfyrwyr. Mae Mr. Richards yn dechreu ei waith o danarngylch- iarlan ffafriol iawn. Maegandd -le hyfryd a chaoel hardd. Hyde. wu y bydd yr undeb yn un maith, dedwydd, a liwy Idiaaus iawn. [Daeth adroddiad arall i law, ond yr uchod Haenodd.—GUL.] 7" i;.i! f U. r; Jtn-tc FFESTINIOG. Cpnglwrdd.-Nos Fecher, 26ain o'r mis diweddaf, yn yr Assembly Room, cyu diwyd cyngherdd ruawreddog, o dan lywyddiaeth Mi. H. J ones Merchant, gan barti o Brif- ysgol, Aberystwyth, sef Mri. R Davies, Charles Davies, Misses. Jennie Maldwyn Price, a Gayney (iriffith. Cafwyd cynulliad lluosog, a'r datganwyr-mewn hwyl dda. Cymanfa Flynyddol Undebol yr A nnibyn- twyr.-Gynaliwyd hon Mehefin 28, 29, a' 30ain. Cafwyd Cyfeillach Gyfredinol prydnawn Sad- wru, am 2 o'r gloch. yn Bethel, o dan lywydd- iaeth y Parch. J. Roberts gweinid"g. Testun I v GyfeUlach ydoedd, Dyledswydd Rh'ieni tuag at eu Plant.' Siaradodd ar y testun ddeg o'r gweiiiidogiou, Y rhai a ddarfu was- anaethu eleni yn y Gymanfa ydoedd y Parch- ed igi<>ncanlvuol:—R. P. Willinms, Waeufawr; H. Joues, Birkenhuxd J. P. Williams, Bryn- tnawt R. T. Jones, Paitteg; D. Roberts, Wrexham; J. Miles, Aberystwyth; J. T. Evans, Caerfyrddiu; O. R. Owen. Claude; Dr. J. Thomas, Liverpool; ac R. Thomas, Bala. Darfu cyfeillion Je'usdem gyoal eu nioddion mewn lie cytleus yn yr awyr agored; a'r rheswm o hyny yduedd eu bod yn htiaethu eu haddoldy. Yr oedd y cynulliadau yn lluos g yri y gwahanol fanau. C'twsoru amlyg- iadau eglur iawn fod yr AI gl wydrl yu em pbth. Grb^ithio y ceir casgiu ffi wyth i fyw- yd tragwyddol ot'diwrth yr byu a bauwyd eleni yn y Gymanfa. TREBOE MANOD. DOWLAIS. Bethania.—Diau ei fod yn hysbys i ganoedd o ddarlleuwyr y CELT fod gan yr eglwys uchod blimp o ganghenau Ysgolion Sabbathol yu y dref hon, heblaw y fam Y sg<J1 yn y capel, y rllai, cydrhyugddynt, a rifaut ddeu- ddeg cant bob Sabbatli. Biwyddyn ahaneryn ol, yr oedd ugeiniail o'r rhai hyn yn debyg, o nmeu cyfiwr, i'r Street Arabs yn Llundain, b on yn noeth a diymgeledd; ond erbyn heddyw, y maent wedi eu dilladu yn weddua i d'tyfod i'r Ysgol, ac i ranau eraill o foddiongtas;. ac y mae llawet- o honynt, erbyn heddyw, yn gallu dar- llen yn hyglyw ac eglur. Y mae Mr. Rees, pin parchus weinidog, yn ymdrechgar iawn gyda'r achos hwn, oblegid trwy ei otferynol- laeth ef y sefydlwyd y Dorcas Society sydd yma at ddilladu y cyfryw rai. Hefyd y mae yn arferiad gan yr Ysgolion hyn ddyfod yn nghyd i'r addoldy unwaith bob chwarter biwyddyn i adrodd pwnc a ddysgir i'r plant, ac i'w clywed yn canu piawl yn liafar i'r Arglwydd. Sabbath, yr 16eg o'r mis diweddaf, am 2 o'r gloch, y bu hyn ddiweddaf, lie yr oedd yn nghyd dros dri chant a'r ddeg yn yr addoldy. y. Dechreuwyd drwy adrodd rhanau o Air yr Arglwydd gan ddau o'r plant; yna chantio y Salm gyntaf gan yr holl gynulleidfa, a hyny gyda hwyl a nerth neillduol. Ar ol gweddi fer gan y Parch. J. Bo wen, Penydarren, liol- wyd y plant gan Mr. Rees, a gallesid darllen ar ei wedd ei fod mewn tymer dda iawn. Yr oedd y plant yn ateb gyda pharodrwydd, fel rhai yn deall beth ocddynt o'i gwmpas. Canai pob Ysgol cyn ac. ar ol adrodd fel arferol; ac ar y diwedd, canai yr holl blant—"Caitref 'yn y Nef," yn cael eu blat. nun gan y, hen dad cerddorol A. Boweu. Wtdt ychydig eiriau gan Mr. Bowen, Penydairen, a gweddi gan Mr. Rees, terfynwyd un o'r cyfarfodydd mwyaf llwyddiaulIs a gafodd yr Ysgoliun hyn t-to. Y mae yr eglwys hon wedi myned i draul fawr i adeiladu Ysgoldai heiaeth a chyfleus, ac yn talu ardrethoedd am ystafelloedd e-aill i gynal yr Y sgolion hyn, a diau fod y baich. yu d, Will; ond deallwn fod eu calon yn gyf- lawn yn y gwaith, ac y maent yn gweithio yn rhagorol; au y mae eu llafur eisocs yn dwvn ff. wyth mawr. Yr oedd clywt-d y plant yu adrodd ac yn canu gyda'l' fath nerth a cliywij deb, yn brawf fod rhywrai yn liafurio yn .1 0 ga'ed i w dy-gn, Eweh rhagoch, bydd i chwi w. br ma >r yn y liefoed-l; c fe dal Duw yn onest i ch i aiii eich holl lafur. Y mae genych ddosbarrh o bi^nt da11 eich got* ac vr ydych yn dechreu gwneud trefn a,nyut-gyrtf a. mtddwl, y rhai a fuasent heddyw yn ysgubiou yr heoJydd, oni buasai eich. cyfuhot-th amserol chwi. "Gwyn ei fyd a yatyria wrth y ttawd, yr Arglwydd a'i gwared ef yn amser adfyd.' :'f. DOLGELLAU. b Ddydd Gwoner, Meh. 28, cynaliwyd cyfarfod i agor capel newydd Saesoueg peithynol i'r Annibynwyr yn y ll" uchod, pml y gwnsan- aethwyd g^n y Parchn. Samuel Pearson, M;A. Le'rpwl; R. Thomas (Ap Yychsn), Btla- a T. Mays, Nottingham. Yn y prydnawn cy- naliwyd cyfarfod cyhoeddm o dan lywvdd- iaeth D.I..i. Lioyd, ¥ d N.) Y.I:1., Fiestiuiogj