Y Celt

COLEG ANNIBYNOL Y BALA. 1 1 Pan y rhoddwyd pleidlais i gynrych- iolydd pob eglwys a gyfranai bunt yn flynyddol at Goleg yr Aanibynwyr yn y Bala, ac i bob person a gyfranai goron, y meddwl yn dcliau oedd, i'r cyfranwyr roddi eu pleidleisiau er mwyn parhau, ac nid er mwyn difodi yr athrofa; ond. meddai Mr. John Thomas, Llynlleifiad, er's blynyddau yn ol, Mi fedrwn ni ddyfod a mwyafrif i'r pwyllgor, pe dewis- em, a difodi'r Athrofa." Cyn mudiad yr Un Coleg y dywedwyd hyn, ac y mae y dywediad yn profi fod y syniad o ddifodi'r Athrofa yn meddyliau y Glymblaid, a chredent hefyd fod y gallu ganddynt i wneud hyny. Pan gychwynwyd mudiad yr Un Coleg, yr oeddwn i am gael un atlirofa enwadol rhwng y De a'r Gogledd ar y terfyn, a boddlonid i'w cbael yr ochr Ddeheuol i'r ffin, am mai yn y De yr oedd north yr enwad. Dadleuai amryw o'm cyfeillion) a chyfeillion A throIa'r Bala, nad oedd gonestrwydd yn y mudiad, ac mai ei wir amcan oedd, nid cael un athrofa, ond mai y bwriad gwirioneddol oeclddiffodcl Athrofeydd y Bala a Chaerfyrddin, ac adnewyddu a helaethu Athrofa Aberhon ddu, er mwyn i'r Glymblaid sydd yn rheoli yno i gael yr enwad yn fwy llwyr dan eu hawdurdod. Nid oeddwn yn credn fod arweimvyr mudiad yr Un Ooleg r mor ddichellgar, ae nid oecldwn yn gallu meddwl fod gweinidogion efengyl mor gynllwynig, a chymeryd rhyw ddull cwm- pasog a chadnoaidd fel uchod i ddiffodd Colegau y Bala -a Chaerfyrddin ac cangl1 .Athrofa Aberhonddu. Pan y gwesgid arnynt i ddweyd yn mha le yr oedd yr Un Coleg i fod, atebid yn Bynod o'r di- niwed fod eisieu casglu'r arian i ddechreu, ac wedi hyny penderfynicl lleoliad yr Un Coleg gan y mwyafrif, ac os medrai Mr. John Thomas, Llynlleifiad, gael mwyafrif i ddiffodd Coleg y Bala, diameu ei fod yn eredu y gallai gael mwyafrif i leoli'r Un Coleg yn man dewisol y Glymblaid. Ond yr oedd hyny i gael ei gelu nes cael yr arian at eu gilydd, rhag ofn i ryw fwgan neidio o ryw berth neu gongl dywyll, lieu rhag i ryw gknwyll corff i dasgu o ryw gors anhysbys, a tharf a'r arian cyniddynt gyrhaedd pen eu taith. Yr oeddwn i yn dal er hyny yn ffyddlon i'r Un Coleg, er mai tywyll oedd hi arnaf, hyd nes clywid ei fod i gael ei leoli yn deg rhwng De a n t-I Gogledd, a chrybwyllais wrth amryw am 0 Aberystwyth fel man priodol. Ond yr oedd seren ffydd niewn dynion syth a gonest yn goleuo fy wybren, ac nid oedd- wn yn gallu meddwl am weinidogion Annibynol yn hynod o ddichellgar. Mown cynadledd yr Un Coleg, yn Heol Awst, Caerfyrddin, dadleuai cyfeillion Coleg Caerfyrddin yn gryf yn erbyn yr Un b Coleg," ac yr oedd yn amhvg nad oeddent yn meddu ffydd yn ngoneslrwydd y mud- iad. Ond yr oedd M. D. Jones yn f\vy diniwed, ac yn haws i'w dwyllo. Ni wrandawai ar y pryd ar bleiclwyr Coleg Caerfyrddin i godi yn erbyn y symudiad am nad oedd yn can fod ei dwyll, fel y i gweiodd yn eglur wedi hyny yn nghyn- hadledd Dinbych, j)an y cynliygiodd Mr. John Thomas, Llynlleifiad, "nadcedd y Coleg i fod yn nes i'r Gogledd na lihayadr, nac yn nes i'r De nag Aberhonddu Gwelais ar unwaith mai Coleg Aberhon- ddu cedd yr Un, Coleg, ac mai y meddwl oedd diffodd Colegau y Bala a Chaer- fyrddin, ac ailadeiladu Coleg Aberhon- dcTù! Mae hyn yn dangos fod y Glym- blaid nid yn unig wedi meddwl am ddiffodd Coleg y ,Hata a Chaerfyrddin, ond hefyd gwnaethant gais teg at hyny, o dan yr esgus rhagrithiol o gael Un Ooleg. Er gweled hyny darfu eyfeillion Coleg y Bala gilio oddiar y ffordd i gael Colegdy newydd yn Aberhonddu, a hclpu ei gael yn mhob modd. Ac ar ol ei gael, aethant yn nghyd a chael Colegdy yn y Bala, a daeth y Glymblaid i'r Baja 1 sicrhau ei phleidwyr ffyddlonaf, derehafu oi brad- wyr, diraddio ei swyddogicn profodig a mwyaf effeithiol, ac i enyn cynon yn ei phwyllgorau. Nac ang'hofier tystiolaeth Gol. y CELT o'r America, fod amcan gan y Glymblaid er's blynyddau i gael Pwyllgor Mawr i reoli'r enwad, ac un coleg, a bod yn rhaid -cael Michael oddiar y ffordd, Nid un o becliodau parod .t Michael" yw meddwl gormod o hono ei hun; ondwedideall mai efe yw y mynydd mawr sydd ar ffordd y Glymblaid i deyrnasu ar yr ollwad yn Nghymru, mae "Michael" yn dechreu meddwl y diclion fod rliyw nerth ynddo yn ol barn ei wrthwynebwyr, onide, ni thanid cyflegrau trymaf y Glymblaid ato owahanol gastelli eu Cyrddau Chwarlerol. Dyma bedwar neu bump o Gyrddau Chwarter yn cydollwng ato can gynted ag y medrent ar ol eu gilydd, gan ddechreu gyda'r Penfroaid, cymydogion agosaf i Feniaid yr Iwerddon, a hyny am wneyd llawer llai drwg na'r Glymblaid, pe drwg hefyd. Ysgrifenodd M. D. Jones dan ei enw priodol, ac ni chyhuddodd g'yfrifon neb crioecl o fod "yn scandal" heb eu gweled. Ni chyfranodd M. D. Jones erioed at Goleg er mwyn cael pleidlais i'w ddifodi. Ni therfysgodd M. D. Jones yr un pwyllgor colegol erioed er cael awdurdodi ar enwad. Ni chyhuddodd M. D. Jones orioed neb o'r Glymblaid am wei'thu dynion i gaethiwed am bunt y peii, ac ni wrthododd erioed i roddi na thir na thy i fyny ar ol cael ei data am dano. Ond y mae'r Glymblaid wedi ei gyhuddo ef o'r pethau uchod, heb brofi yr un cyhuddiad, ac yr oedd yr ymosod- iad wedi ei rag-gynllunio, a dywedyd cyn dechreu fod yn rhaid ei gropo." Ond a dclarfu Cwrdd Chwarter Penfro, neu Dwy- rain Morgan wg. neu iBraichywaun, lIOll Befcliesda, ddangos yr un parodrvvycld i gael Colegdy yu y Bala'? Gwelais ha nes 11 0 fod gwyr Braichywaun wedi rhoddi der- byniad cynes i Mr. Benjamin Williams, Canaan, agent coleg y merched yn Aber- tawe, a chefnogwyd achos prifysgol Aberystwyth. Chwareu ieg i Tanymarian, gwnaeth ei oreu yn Aberystwyth dros gael Colegdy yn y Bala, a gellir goddef tipyn i ddyn felly. Ond pa le yr oedd gwyr "Liverpool, capital of Wales," ar y dydd hwnwp Yr ocdd yno un o Liverpool, reI "ccnad Satan," yn cernodio mudiad y Colegdy gymaint ag a allasai. Yr oedd yno un o Machynlleth yn ei helpu, ac eglwys Llanbrynmair wedi danfon "Mynydd- og" yno yn lie ei gweiuidog. Nid oedd cwrdd chwarter Mon mam Cymru wedi cynhJTrfu dyfuderoedd ei duwioldeb i wneyd dim i gael Colegdy yn y Bala ar y dydd hwnw, na chwrad chwarter Dwyrain, Morganwg. Ond eu dydd bwy oil i ddod allan oedd cwrdd yr < Amwytbig, i droi Ap Vycban allan, a rhwystro M. D. Junes i mewn-n phwyllgorau Clym- bleidioly Bala, i atal y Colegdy, a diswyddo prif gyfeillion y Coleg, a sarhau a rhwystro'r alhrawon, a phardduo'r casglwyr. Ni ddaeth Mr. J. Thomas, Llynlleifiad, i Aberystwyth ond ar "gais cyfeillion profedig y Oolcg," meddai efe, daeth i arwain y Glymblaid yn eu hymosodiad, "gan olygu y gallai wneyd rbyw ddaioni!" Os oedd cf am wneyd daiotd, pa- harn na fuasai yn dyfod i Aberystwyth ? A oedd neb o Abertawe yno, a oedd yno neb o Caergybi? Ond gvyddom pwy oedd yn yr Amwythig, a'r Bala. Anogai Mr. J. Thomas liefyd y niyfyrwyr i wneyd yn fawr o athrawon Cobg y Bala, yn ei anerchiad i'r myfyrwyr. Ond, atolwg, a oes rhywun wedi sarhau navy ar athrawon Coleg y Bala, a helpu ereill i wnoyd, nag efe? Nidymddangosiadodegwch, a gwepau duwiol, a rhyw lais dwfn o blith y beddau, sydd yn peri duwioldeb ac ewyllys da neb, ond eu gweithredoedd. le, meddaf, medraf faddeu tipyn i ddyn meddal fel Tany- nmriati am fod yn Llanfairfecban, gau mai uid er mwyn "spectol gaws," na ginger-bread yr Undeb, nac "Everton toffy" yr oedd efe yn mynedyi.o, ac y mae llawer wedi ei feio sydd wedi rhoddi llai o bris arnynt eu hunain na Tanymarian. MICHAEL D. JONES.