Y Celt

UNDEBYR ANIBYNWYR CYMREIG YN NGWRECSAM, IGoR. 27, 28, 29, A'R 30, 1891. Dynaa'r tro cyntaf i mi fod yn nghyfarfod yr Undeb, er y tro y ba yr Undeb yn Xdanelly. Yr oedd brwydr y u ddau gyfan- soddiad" yn lied boeth yr amser hwnw. Gan fod y rhyfel hono wedi terfynu mor foddhaol i'r ddwy blaid, yn uniad y JBala a Bangor, y flwyddyn ddiweddaf, yr oeddwn yn.teimlo fod y maes yn rhvdd i mmau fyned i'r Undeb, fel yr awgrymais yn fy adolygiad ar 1890, yn y Celt. Buasai yn dda genyf gael eyfarfod a'r Parchedigion M. D. Jones, a Dafydd Rhys, Capel Mawr; a Keinion yno hefyd, ac yr wyf vn oredu na w^lsent ae na chlywsent ddim i ddolurio en teimladau mewn un modd. Mi a wn i sicr- Wydd, fod pawb a gymerasant ran flaenllaw yn mhlaid yr "Hen Gyfansoddiad," yn berffaith foddlawn ar yr uniad a wnaed y lIynedd, a'u bod yn mwynhau yr heddwch a ffyna yn awr yn ein ben wad. Nid oes genyf gystal awdurdod i lefaru dros y brodyr eraill, ond can belled ag y gwn i, (ac yr wyf wedi cael cyfleusderau anarferol eleni i ddeall eu teimladau hwythau) y maent yn llawn mor ddiolchgar a ninau am derfyniad heddychol yr annghydwelediad, acbredwyf y cymerant hwy a ninau ofal mawr rha," aflonyddu ar ein henwad eto. Yr oedd Hawer o'r hen ryfelwyr o'r ddwy blaid i'w gweled yn cydweithio mewn tangnefedd heddychol yn yr Undeb eleni; ac o ran •dim a welid, ni fuasai dyeithriaid yn gallu gweled fod un math o anghydfod wedi bod rhyngomerioed. Ymaeyn dda genyf allu tystiolaethu fel hyn, a chael sail i gredu fod y rhagolygon yn drp. addawol am y dyfodol. Y mae hyn yn cadarnhau yr hyn a ddywedais lawer gwaith am ystwythder ein cyfansoddiad cynulleidfaol. Buasai Dai na haner y dymestl an goddiweddodd ni, yn fwy na digon irwygo. yr enwadau corphoredig yn llawer o ddarnau anhydrin a digymod, ond nis gellir rhwygiad parhaol '»iewn Anibyniaeth. Rhaid i mi addef mai braidd yn swil" yr oeddwn i yn teimlo wrth ddyfod i'r "Undeb" eleni. Dim ond teirgwaith y buaswn i mewn "Undeb," erpan wyf yn I Nghymru, sef yn Llandeilo, Portmadoc a Llanelly; a Gwrecsam oedd y pedwerydd i mi mewn 16 mlynedd. Record go wan yw hyn, a theimlwn dipynyn "ddyeithr" ar ol dyfod iddo, ond yr oaddy dyeithrwch hwn yn diflanu yn gyflym yn nghymdeithas y brodyr. Ac ni anghjofiaf byth y croes- awiad brwdfrydig a hollol ddi-ragfwriad a dderbyniais boreu dydd Mercher. Nis gallaf roddi ond un esboniad ar yr amlygiad hunan-gynhyrfiol hwnw, a'r canlyniad naturiol yw, y ceisiaf fod yn fwy ffyddlono hyn allan. Cyrhaeddais yno mewn pryd i gly wed pregethau yr Undeb," yn Ngbapel Seion (T.C.), nos Fawrth. Yr oedd y capel mawr hwnw, yn orlawn o wrandawvr astud, Y peth cyntaf a dynodd fy sylw oedd Beriah yn darllen yr i emynau mewn dull mor an-mhregethwrol; gallesid meddwl ei fod yn sm-nuwiol o ddibrofiad; darllenai mor iaeh a di-addoliad, a pbe buasai yu darllen gorchymynion i'r cysodwyr yn swyddfa y South Wales. Ac eto yr oedd yn dda genyf gael rhyw beth allan o'r rhych gyffredin. Yn ei rych onest ei hunan yr oedd Beriah. Testyn pregeth y Parch. O. R. Owen, Glandwr, oedd Esaiah xxiv. 23,—" Tna y lleuad a wrida, a'r haul a gywilyddia, pari deymaso Arglwydd y lluoedd yn mynydd Seion ac yn Jerusalem, ac o jlaen ei henur- iaid mewn gogoniant." Pregeth mewn dull hollol Buritanaidd oedd hon. Ei bwnc oedd, "Dylanwad cbwildroawl presenoldeb amlwg yr Arglwydd yn ei Eglwys." I.—I YMLID LLAWER O BETHAIJ ALLAN O'B BGLWYS. (1).—Arferion drwg. (2),—An- nghydfod ac yrarysonau. (3).—Cyfeiliorn- adau. (At).—Personau cyboeddus annheil- wng. (5).—Cyfryngau aumhriodol i gynal yr achos—y nodachfa, yr art union, y Guilds" y tea parties, a'r cyngherddau, a'r darlithiau, &c. OlTerynau gwirfoddol yr Eglwys sydd i gynal yr achos mawr. WY y II—NAD 0.8 DIX ARALL A WNA HTN. (l).-Dwyn yr Eglwys i gredu y gall fyw hebddynt. (2).-Rhoddi iddi wroldeb i'w 'I. hymlid ymaith. (3).—A diosg y pethau hyn o'r swyn a berthyn iddynt. (4).—Ac i beri iddynt gywilyddio dangos eu hunaiti,— i Y lleuad a wnda, a'r haul a gywilyddia pan deyrnaso Arglwydd y lluoedd yn mynydd Seioa, Pregeth ragorol oedd hon yn in hob y«tyr. 1\" ..f I Testyn y Parch LI. B. Roberts, Cae^ar- fon, oedd JE)saiah lxi. 11. Canys m&s y gvona y ddaear i'w gwellt dyfu, ac fel yguma gardd i'w hadau egino, felly y gwna yr Arglwydd lor i gyflawnder a moliant darddu ger bron yr holl genhedloedd." A'r pwne oedd, "Y Gyfa-tebiaeth sydd rhwng darpar- iaeth Natur ar gyfer y corff, a darpariaeth yr Efengyl ar gyfer yr enaid." Cawsom destyn ardderchog, a phregeth hollol" efeng- ylaidd," oblegyd byddai yn annichonadwj cofio ond ychydig o honi. Tranoeth, eawsom anerchiad y Cadeirydd. Buddiol yn mhob ystyr. Ei bwnc oedd Hawliau Crefydd," Yn union fel y gall- esid disgwyl i'r Henadur Thomas Williams ei woeud. Dywedodd lawer am bethau a'r nas galiai ein gweinidogion yn effeithiol eu traethu. Prawf. yr anerchiad hwn y budd- ioldeb o ethol Lleygwr i Gadair yr Undeb. A gwir dda i achos crefydd yn einplith fuasai bod yno ganoedd o'n diaconiaid i glywed barn un o honynt eu hunain am eu dyledswyddau. Rhoddodd wers bwysig a. phrofiadol ar ddyledswydd aelodau cyfoethog o dda y byd hwn. Grym y cwbl oedd, mai nid dyweud y petba-ahyn yr oedd Mr Williams, canys gwyddai pawb o honom ei fod yn llawn mor hoff o'u gwneuthur. Dywedodd lawer o ddaioni mewn tri chwarter awr o amser. Awgrym bach dystaw, caredig, i Gadeirwyr dyfodol. Yaa darllenwyd papyr gan y Parchedig D. Thomas, Cymer, ar yn Ngoleuni Dysgeidiaeth y Testament Newydd." Efeogylaidd" iawn oedd hyn befyd. Dichon nad oeddiechyd Mr Tholnaa yn canistau iddo ddodi llawer o facha.u'yn ei draethawd. Yna penderfynwyd, yn mysg pethaa eraill, fod y Dr John Thomas ac Emlyn Jones i gynrychioli yr Undeb ar y pwyU. gor, i ystyried pwnc y Llyfr Emynau. Y ddau hyn, ac un aelod a etholir eto o bob cyfundeb sydd i ymgynghori yn nghyd ar y pwnc dyddorol hwn. Yr oeddent oil yn dra nnfrydol am yr angen y sydd am gyf- ne,widiad Yr oedd yr ysbryd enwa-dolyn gryf iawn. Wedi hyn cawsom ddirprwy- aeth o Weinidogion Ymneillduol y dref. A mynegasant i ni ein bod yn cyfarfod ar hen aelwyd Anibynol enwog iawn. Cawsom esboniad ymarferol ar y geiriau "Mor hyfrvd yw trigo o frodyr yn nghyd." Yn y prydnawn (dydd Mercher), cawsom dri chyfarfod. (1).—Y Genhadaeth. (2). —Addvsg. 3.-Gwyl yr Ysgol SuL Ar y Genhadaeth, darllenwyd papur fan y Parch-