Y Dydd

gwaith fel hyn i'w dwylaw, ac y dylid rhoi gor- chwyl o'r pwya hwn i bwyllgor mwy urddasol. Mae yn hyn gamolwg ar bethau. Mae'r athrofa yn fwy pwysig na Thy Athrofa. Y sefydliad ei hunan yw'r Athrofa, ac er mwyn yr Athrofa, yr ydys yn codi y Colegdy. Pwyllgor y Bala sydd yn rheoli'r Athrofa; ac o dan ei lywyddiad y mae'r Athrofa wedi codi i'r fath urddas, fel ag i hawlio sylw'r enwad i roi Ty iddi. Mae cyllid Athrofa'r Bala rhwng chwech a saith cant yn flynyddol. Mae saith cant mewn deng mlynedd yn dyfod yn saith mil o bunnau. Pwyllgor y Bala sydd yn rheoli'r arian, ac nid oes neb yn grwgnach. Mae dewis myfyrwyr ac athrawon, ac edrych ar eu holau, yn fwy pwysig na tlirin chwech neu saith mil o bunnau o arian. Pwyll- gor Athrofa'r Bala sydd yn gwneud hyn. Er dechreu yr Athrofa, yn agos i 30 mlynedd yn ol, y mae miloedd lawer yn rhagor wedi eu trefnu ganddynt. Wyth mil yr ydys yn gynnyg ei godi at Golegdy. Ai tybed nad yw pobl a wnaethant y gwaith mwyaf yn deilwng i wneud y gwaith lleiaf ? Nid drwy hanner chwalu hen Athrofa ag oedd yn derbyn ei channoedd o gy- mhorth o Loegr, y mae Pwyllgor y Bala wedi profi ei gymhwysder i godi Colegdy; ond drwy godi, yn nghymhorth gras, Athrofa o DDIM i fri yn yr enwad. Ond beth yw'r gwahaniaeth rhwng Pwyllgor y Bala a chynnadledd Aberystwyth? Yr oedd cynnadledd Aberystwyth yn llawer mwy na Phwyllgor diweddar y Bala, am fod cylchlythyr- au wedi eu danfon allan at bawb a feddent yr etholfraint. Hefyd, yr oedd swn drwy yr holl wlad am gynnadledd gyffredinol; a beth oedd CYNNADLEDD GYFFREDINOL, nid oedd gan nemawr syniadau eglur. Yr oedd y gynnadledd wedi ei chyhoeddi drwy'r papyrau. Bu fy nghyfaill, Mr. Simon Evans, yn y 'Tyst,' yn annog y Deheuwyr i beidio dyfod iddi. Ni pheidiodd neb a dyfod i'r gynnadledd am nad oedd derbyniad iddo. Nid oedd anfoniad y cylchlythyr yn rhwystro neb; ond yn diogelu presenoldeb y pleidleiswyr cyfansoddiadol, heb y rhai ni fuasai grym yn y cyfarfod. Yr oedd croesaw i bawb ddyfod i'r gynnadledd; a phan gynnygiwyd yn Mhwyllgor y Bala i gael cyn- nadledd Aberystwyth, yr ofn oedd, nid y ceid gor- modyno, ondna cheid digon. Os oedd anfoniad y cylchlythyrau yn rhwystr, sut y daeth cynnifer i Aberystwyth, heb un cylchlythyr na phleidlais gyfansoddiadol ychwaith? Un ffordd gan ein gwrthwynebwyr',i'n dyryaxi, oedd peidio a dyfod yno; ond bu'r cynllun yn fethiant perffaith. Ni chafwyd erioed y fath gynnadledd ar fater Coleg- awl. Beiid ni yn Mhwyllgor y Bala am adael i luaws o'r un eglwys bleidleisio ar wahanol faterion, ac felly ein bod yn nghylchoedd y Bala yn cario y mater a fynem. Yn Mhwyllgor diweddaf y Bala, ni chaniatawyd neb i bleidleisio ond ag oedd yn meddu pleidlais. Beiir ni yn awr am fod yn rhy gyfyng, drwy beidio anfon cylch- lythyr at bob eglwys a gweinidog, a gadael i'r rhai hyny bleidleisio, er nad oedd ganddynt yr un bleidlais. Mae yn iawn i bawb gael pleid- leisio, os bydd gan y gwthwynebwyr bwnc i'w gario drwy hyny; ond 08 drwy gadw at y cyfan- soddiad y mae y gwrthwynebwyr i gario eu pwnc, y ffordd hbno ar y pryd. sydd iawn. Gwnaed Pwyllgor y Bala fel y mynont, c&nt eu beio, am fod y gwrthwynebwyr yn colli, a'r Pwyllgor yn llwyddo. Ffonodir Pwyllgor y Bala fodd bynag y gwnant. Fel y meddwyn gyda'i wraig, yr hwn wrth gychwyn o'r dafarn a ddywedai, Yn awr, mi a af adref, ac a guraf fy ngwraig; os yw hi wedi myned i'r gwely, mi a'i curaf am beidio fy aros gartref; ac os yw ar ei thraed, mi a'i curaf am losgi canwyllau Qyn y gynnadledd, y ffordd effeithiolaf i'w gwneudynaflwyddiannusoedd annogpobli beidio dyfodiddi. Yagrifenodd Mr. Simon Evans lythyr i'r 'Tyst' i'r amcan hwnw; a gwrthododd y Tyat' roddi yr un atebiad iddo i fewn, er fod enwau priod- odolwrthyrysgrifau. Ar olygynnadledd, yffordd effeithiolaf i'w gwneud yn aflwyddiannus, yw eu beio am beidio anfon cylchlythyrau at bawb, fel y gwna Mr. Thomas, Whitland—a'r ddau yn perthyn i'r un blaid! ^iaredir yn awr yn llydan |awn am gynnrychiolaeth deg o'r enwad; ond attolwg, a geisiodd pobl plaid Penfro gynnrych- iolaeth deg erbyn cynnadledd Aberystwyth! Oni chafodd Mri. Simon Evans, a Lewis, Brynber- ian, gylchlythyr; ac a ddarfu iddynt roddi y cyf- jyw gylchlythyr o flaen eu heglwysi i gael cyn- nrychiolaeth deg? A ddarfu pawb o weinidogion Liverpool roddi y cylchlythyrau gerbron yr eglwysi ? Beiir cynnadledd Aberystwyth am fod gormod o ryw siroedd ynddi, a rhy fach o'r lleill. Mae Meirion yn dyfod o dan ei rhan o'r bai hwn. Mae'r ateb i hyn yn syml. Meirion sydd yn rhoi mwyaf at yr Athrofa, er mai sir fechan yw. Mae taflen hollol anghywir o sefyllfa pleidleisiau cynnadledd Aberystwyth wedi ymddangos yn y 'Tyst.' Nid wyf yn gwybod am un yn Meirion oedd yn y gynnadledd heb naill ai cynnrychi. >! i eglwys, neu gyfranu deg swllt. Yr wyf yn falell fod ein Hathrofa mor boblogaidd yn ei chartref; a phrysured yr amser y byddo Athrofeydd Caerfyrddin ac Aberhonddu yr un mor boblog- aidd yn eu cartrefi hwythau. Y mae'n wir fod o amryw siroedd bersonau heb bleidlais gyfan- soddiadol ganddynt; ond ymddygwyd yn ber- ffaith frawdol tuag at bawb, a chafodd pob un roddi ei bleidlais ag oedd yn dewis. Rhyw drefn- iadau penrydd a charedig Bydd genym fel enwad yn Nghymru, ac y mae pawb a phobpeth yn cael ei LEVEL yn lied dda yn ein mysg, er nad oes genym gynnrychielaeth gywir na deddfau caeth. Yn awr, y pwnc mawr i'w ystyried yw, A oes rhywun sy'n caru lies achos lesu Grist yn tybied NA FYDD CAEL COLEGDY YN Y BALA 0 WERTH I'R ENWAD ? A oes rhywun yn tybied nad oes ei angen? Os oedd angen yn Aberhonddu, lie yr oedd Colegdy gweddol eisoes, a oes dim ei angen yn y Bala, lie nad oes yr un ? Os gwna Colegdy les yn Aberhonddu, a wna yr un peth niwaid mawr yn y Bala? Rhoed y gwrthwynebwyr eu nwydau drwg heibio, a gadawant i'w rheswm a'u cydwybodau lefaru. Bydd etto eisieu cynnal Coleg Aberhonddu a Chaerfyrddin. Mae'r casglwyr i ddyfod o gylch yr eglwysi. Os ydyw pleidwyr Caerfyrddin am i'w Coleg gael derbyniad gan y wlad, nid drwy wrthwynebu llwydd Coleg y Bala y mae iddynt i'w gael. Mae cyfeillion y Bala wedi bod yn garedig at y ddwy Athrofa. Yn nheyrnas lesu Grist, y bobl fwyaf hunanymwadol a selog dros ei llwydd yn gyffredinol, a lwyddant. Y mae cenfigen' yn lladd ei pherchenog. Os eir yn mlaen mewn ysbryd erlid, lies a wneir i'n Hathrofayn y pen draw. Mae llygad y cyhoedd ar wyr Caerfyrddin a Swyddfa'r 'Tyst.' Os ym- ladd sydd i fod, nid ydym yn ofni pen draw ein hachos. Dywedodd ein cyfeillion, Mri. THOMAS, Bangor, ac EVANS, Caernarfon, ond cael cyn- nadledd Aberystwyth, y buasai geneuau ein gelynion yn cael eu cau. Dywedasom ninnau na fuasent, a ni sydd iawn; oblegidymaent yn awr yn lletach nag y buont erioed. Gwaeddant am i'r eglwysi gael gorphwys ar ol eu hymdrech at Golegdy Aberhonddu. Ond pwy sydd yn gwaeddi hyn ? Gwyr yr un Coleg y rhai a fuont yn ddiweddar yn gwaeddi am godi J620,000 at yr un Coleg. Talwyd J610,000 o'r je20,000 at Goleg Aberhonddu. Felly yn ol eu rhesymiad hwy eu hunain y mae JE10,000 i'w codi etto at Golegdy y Bala (yr hwn sydd a chymaint o hawl i gael ei alw yn 'Un Coleg') heb wyro oddiwrth y nod o 20,000—swm cynnygiad gwyr yr un Coleg. Edrycher ar anturiaeth ein henwad yn Liver- pool. Y mae pedair o eglwysi wedi gwario dros JE20,000 at bed war capel. Os gall pedair eglwys Liverpool fentro dyled o £20,000, a all 900 o eglwysi Cymreig ddim mentro dyled o £ 8,000 at Golegdy y Bala heb ryfygu,? Ymffrostir mai yr Annibynwyr yw yr enwad cryfaf yn Nghymru, ac nad yw'r Trefnyddion mor Iluosog; ond beth y mae'r Trefnyddion wedi wneud? Codasant sawd o JE25,000 at Goleg y Bala. Codasant Golegdy gwerth £ 10,000—y cwbl yn £ 35,000. Ar yr un amser, codasant £ 12,000 at Goleg Bangor, yr hwn sydd yn eu dwylaw. Hefyd, y maent yn awr yn codi £25,000 at Goleg Trefecca yn y De. Ond dyma bobl dosturiol yn gwaeddi am i'r Annibynwyr gael gorphwys ar ol codi £ 7,000 at Golegdy Aberhonddu—pris UN o gapeli Liverpool! Y mae'r Annibynwyr can hened ddwywaith a'r Trefnyddion, ac yn lluosocach, ac ugeiniau o fil- oedd yn llai o ddyled ar eu capelau. Ond gor- phwys pur debyg yw hwn i orphwys cymydog o Drefnydd yr oedd amaethwr o Annibynwr wedi bod yn ei helpu gyda'i gynhauaf, ar yr ammod iddo yntau helpu'n ol. Hynod mor garedig oedd y Trefnydd cyn y cynhauaf Yr oedd am i'r Annibynwr, ac yntau yn grefyddol, i drin y ddwy ffarm fel un; ac yr oedd mor unol a char- iadlawn a gwyr yr un Coleg. Wedi i'r Annibyn- wr helpu'r Trefnydd, nes cywain ei holl yd i'r ydlan, a holl yd yr Annibynwr ar y maes, aeth i ymofyn cymhorth ei gymydog y Trefnydd i gywain ei yd i'r ydlan Annibynol. Na! yr oedd ar yr hen Drefnydd crefyddol eisiau i'w ddynion a'i anifeiliaid gael gorphwys! Hefyd yr oedd wedi newid ei olygiadau ar amryw bynciau, ac yr oedd pwyll ac ystyriaeth yn rheidiol gyda golwg ary dyfodol. Yn awr, dyma fel y mae gwrthwynebwyr ein Colegdy Newydd yn y Bala. Nid oedd eisiau uno Coleg Aberhonddu a'r Brif-ysgol, ond y mae eu golygiadau yn awr wedi myned o dan '(yfnewidiad. Y mae hen drefn y Coleg sydd wedi profi yn effeithiol am oesau yn awr i newid! Trefn Universities Scotland yn awr sydd i fod, lie y mae Annibyniaeth yn allu gwan. Colegau sydd yn Lloegr ac America. Ond dyma oleu newydd wedi tori ar wyr yr UN Coleg, wrth reswm ar ol codi Colegdy Aberhonddu, nad oes eisiau colegdy yn y Gogledd, na choleg o gwbl, ond uniad o'r colegau a'r Brifysgol, ac y mae'r bobl yma yn awr bron a hanner gyfaddef mai camgymeriad oedd codi colegdy yn Aberhonddu! Bron na ddywedwn fel Powell, Caerdydd,—Ie, siwr! felly'n wir. Ie, ie. Wel! wel! Mawr ydyw eu gostyngeiddrwydd! Felly dydd o edif- eirwch a ddylasai dydd agoriad Colegdy Newydd Aberhonddu fod. Ond ai felly yr oedd ? A fu'r fath ddydd o ymffrost yn holl ddyddiau hanes y coleg ? A fyddai ddim yn well i wyr yr un coleg werthu Colegdy Aberhonddu i Drefnyddion Trefecca, a symud i Aberystwyth? Ond ni thalai Aberystwyth i'r un coleg. Nid oedd gweinidogion Aberteifi o werth i wneud pwyllgor yn ol iaith gwyr yr un coleg. Nid oedd Aber- ystwyth yn ddigon deheuol i'r De; ond yn awr y mae'n ddigon gogleddol i'r Gogledd, er nad yw yn y Gogledd o gwbl! Ond pa ddefnydd amlhau geiriau. A ellir cau genau pobl a gymeraaant arian yr un coleg i gyd at Golegdy Aberhonddu, gan barhau i'w alw yn 'Goleg Coffadwriaethol,' a'r 'Un Coleg?' Mae pobl a wnant bethau fel hyn mor anghymhwys i dder- byn argraff oddiwrth reswm ag yw cefn aderyn y dwfr i gael ei wlychu gan ddwfr. MICHAEL D. JONES. ♦