Y Dydd

COSB MARWOLAETH. RHESYMODD yr ysgrifenydd mor gryf ag y -n medrai yn erbyn cyfraith farbaraidd y crogi er's dros ddeng mlynedd ar hugain. Fel hyn yr ysgrifenai yn 1844:—'Yr ydym yn credu fod "crogi" yn gosb ag na ymcldir- iedir yn awr gan lywodraeth y Nef i wein- yddiad DYN; a'i bod yn gosb ag sydd yn niweidiol i deimladau a moesau cymdeithas. Fel hyn yr ysgrifenai yn 1847:—' Hyder- wn y bydd i deimlad a llais y wlad bob yn ronyn weithio crefft y crogwr i'r dim. Dien- yddiwyd yn yr ugain mlynedd diweddaf y niferi canlynol:—Yn y pum' mlynedd cyntaf, 307; yn yr ail bum' mlynedd, 304; yn y trydydd pum' mlynedd, 175; yn y pedwerydd pum' mlynedd, 44.' Yr oedd 8ynwyr y llysoedd yn myned yn gryfach, gryfach yn erbyn y crogi. Fel hyn yr ysgrifenai yn 1848 :—'Y mae bywydau Martin a Leary, a gondemniwyd i farw am lofruddiaeth ger Abertawe, i gael eu barbed. Y maent i gael llafur caled am eu hoes. Yr ydym yn meddwl fod newidiad y gosb yn fwy o anrhydedd i'r llywodraeth, ac yn well amddifiyn i rinwedd, na phe buasid yn eu crogi.' Dienyddiwyd yn amser Harri yin. ddeu- ddeg mil a thriugain am ladrad. Os ydyw dienydd yn gosb mor effeithiol, peth rhyfedd na buasai y wlad yn fwy perftaith yn amser Harri viil.' Nid oedd preswylwyr Prydain y pryd hyny mo'r bummed ran o'r hyn ydynt yn awr. Fel hyn yr ysgrifenai. yn 1849:Y mae ein cred yn cryfhau o hyd fod crogi yn gosb ag sydd yn groes i egwyddorion Cristionogaeth. Pe buasai yn y wlad yma, er's hanner can' mlynedd, garchar ag ynddo ddwy gell i bob llofrudd, un i gysgu, a'r Hall i weithio tuag at ei gynnaliaeth, ac iddo gael Beibl yn ei gell, a llyfr i ysgrifenu ynddo os dewisai, ond iddo fod yn gaeth dros ei fywyd; yr ydym yn meddwl yr effeithiai trefn felly o gosbi yn well ar foesau y wlad na'r drefn bresenol o arwain meibion a merched i'r crogbren i'w troi i eilfyd mewn moment yn ngwydd mil- oedd o bob math o edrychwyr. Gallai fod graddau yn llymdev y carcharu, nid oes dim graddau yn y crogi. Y mae graddau yn ysgelerder llofruddiaethau. Dyna eneth ugain oed yn lladd hen feistres nwydwyllt, oedd wedi bod yn bur farbaraidd tuag ati; a dacw farbar-ddyn yn ei lawn oed ar ol hir gynllunio, yn lladd teulu o'i gymwynaswyr. Y mwyaf creulawn sydd yn teimlo leiaf wrth ei grogi. Yr ydys wedi cael llawer prawf, pan yn I rby ddiweddar,' fod y diniwed wedi cael ei ddienyddio. Mewn amgylchiad felly, nid oes gan gyfiawnder ddim ond wylo, heb obaith cael iawn; ond pe buasai y truan a gondemniwyd ar gam, mewn carchar, gallasai cyfiawnder cymdeithasol gael y boddhad o'i arwain o'i gell i oleuni rhyddid, a rhoddi iawn am y sarhad a ddyoddefasai.' Fel hyn yr ysgrifenai yn 1853:—' Crogwyd llawer am droseddau mor fychain fel yr edrychid gan y bobl oreu ar y Llywodraeth fel llofrudd creulawn. Crogwyd mam ieuanc am ddwyn gwerth deunaw er ei chadw hi a'i baban rhag newynu, pan yr oedd Press Gang y Goron wedi lladrafca ei gwr sorcliog oddiarm i fwrdd llong rhyfel. Yr oedd hyny yn llof- ruddiaeth ddwbl o'r fath dduaf; ac nid oedd set ddu y llywodraeth arno ddim ond ei wneud yn dduach. Dienyddiwyd dyn ieuanc 24 oed yn Nghaernarfon. Yr oedd wedi ei gyfiawn ddarostwng ei hun i fod yn gaethwas dros ei oes. Buasai yn hawdd dysgu crefft fuddiol iddo a fuasai yn ei alluogi, heb ddrygu nerth ei iechyd, i ennill swllt yn y dydd i'r wladwr- iaeth heblaw ei gynnaliaeth; ac felly yr oedd ei grogi yn golled i'r wlad o dros bum' cant o bunnau. Yr ydym yn crybwyll y rheswm bach yma, oblegid ofer gwasgu rhesymau mawrion at ystyriaeth yr awdurdodau. Gwyddant fwy am reswm y pum' can' punt, —— —f • i nag am athroniaeth moesau cymdeithas,. nac., am gyfraith Archoffeiriad Cristionogaeth.' Y mae y teimlad yn erbyn crogi yn cryf- hau o hyd. Darllenodd Mr. Tallack, Ysgrif-' enydd yr Howard Association, bapyr, yn Social Science Congress, Bristol, er profi fod anrhydedd ac effeitliiolaeth cyfreithiau Lloegr yn cael eu lleihau drwy gosb marwolaeth. Y mae Mr. Tallack yn dyfynu barnau cyfraith- garwyr enwog o bob plaid, yn erbyn cosb marwolaeth;—megys larll Russell, Mr. Bright, Mr. Cobden, Mr. Henley, Dr. Lushington, Lord Romilly, Syr F. Buxton, Lord Chief Baron Kelly, Lord Chancellor, O. Hagan, Mr. C. P. Villiers, Mr. Millner Gibson, Mr. Morley, Mr. Hadfield, Mr. Miall, Mr. Jacob Bright, Mr. Henry Richard, a llawer o sen-, eddwyr ereill. Ac y mae yn crybwyJlir deddfwyr enwog eraill a'u gogwydd i'r. un ochr, ond nid mor benderfynol;—megys Lords Brougham a Lyndhurst, Duke Argyll, H. A. Bruce, Baron Deasy, ac eraill. Y mae yn enwi hefyd lawer o awdwyr o'r un farn, megys Lytton, Thackeray, Dickens, y ddau Jerrold, Father Mathew, Lord S. G. 0., Bowring, 0' Connell, Curran, Clarkson, Leone Levi, Syr R. Hill, a llawer eraill; ac amryw enwogion tramor, megys Napoleon, Guizot, Victor Hugo, Quincy, Adams, Ac. Dengys mai yn nyddiau y crogi amlaf yn Spaen a Ffrainc a Lloegr yr oedd y llofruddiaethau creulonaf a Iluosocaf; a bod lleihad troseddau, ac nid eu cynnydd, bob amser wedi dilyn lleihad y dienyddiadau. •(

-.r > HANES CREFYDD YN YR IWERDDON. LLYTHYR X. YR ydym yn awr wedi dyfod i lawr a'r hanes i'r ganrif hon,-ugain mlynedd olaf George III., George iv., William iv., a Victoria, cyfnod sydd etto o fewn cof yr hynaf o'n cydoeswyr. Yr oedd y cymdeithasau y cyfeiriwyd atynt o'r blaen, a'r terfysgoedd a'u galwodd i fodolaeth, wedi tynu sylw y wlad hon, yn niwedd y ganrif ddi- weddaf, at yr Iwerddon. Ond beth oedd i wneud oedd y pwnc. Dechreuai ambell un awgrymu yn gynnil, hyd yn nod yn y Senedd, am gyfiawnder i'r Iwerddon, ac am ryddid i'r. Pabyddion yno ac yn yr Ynys lion. Ar hyn torodd terfysgoedd gwaedlyd allan yn Llundairi, a gyfFroid gan blaid o Brotestaniaid penboeth, olynwyr pa rai yw Orangemen a 'No Popery' men ein dyddiau ni. Adwaenir y t- Wysgoedd hyn wrth yr enw 'The Gordon riots,' am i un Lord George Gordon wneud ei hun yn attilwg fel blaenor arnynt. Nis gallasai y bobl hyn oddef clywed son am ryddid i'r Pabyddion. Yn eu cynddaredd, ymosodasant ar eglwysi y_ Pabyddion, torasant y carcharau yn agored^ torasant i dai llawor o'r niawrion, saethasant tua 300 o ddynion, a chlwyfwyd llawer eraill. Crogwyd un ar hugain o flaenoriaid y terfysg hwn. Er hyn oil, cynnyddu wnaeth y blaid fechan oedd dros ryddid i'r Pabyddion. Bob blwyddyn cynnygid yn y Senedd fesurau o ryddid a chyfiawnder i'r Iwerddon; ond nid oedd modd cael cydsyniad y mwyafrif. Yn nechreu y ganrif hon, ac yn gydfynedol a'r