Y Dydd

,.UY L LEU AD. Boreu dydd Llun. MR. Gor.Wrth edrych oddeutu a sylwi yn fanwJ, y mae llawer o bethau ag sydd yn hynod o chwithig ac anweddaidd yn ffurfiau a THREFN y CLADDU, beblaw na chaiff gweinidog Ymneillduol ddim claddu yn mynwent yr Eglwysi. Hwyrach mai yn awr, tra y mae cymaint o helynt a thwrw, a chanmol a thrin, ar Fesur Mr. Osborne Morgan—hwyrach mai yr adeg hon ydyw y fwyaf manteisiol i loerig fel y fi gael dweyd ei brofiad ar y pwnc. 'Does dim eisieu dweyd fod claddu yn beth hynod o gytfredinol-ei fod yn amgylchiad difrifol, ac y dylid ei ddwyn oddiamgylch 'yn weddus ac mewn trefu'—'does dim eisieu myned yn rhyw bell iawn iawn o'r ffordd i brofi y pethau yna; ond wedi'r cwbl, er mor bruddaidd ydyw yr amgylchiad, ac er ei fod yn dwyn y byd megys i wyneb angeu a byd arall, etto i gyd, y mae mwy o ddiffyg trefn, mwy o anmhrydlondeb, mwy o ddweyd an- wiredd, a mwy o goelgrsfydd a seremonïau ffol a diles mown cysylltiad ag angladdau na dim arall bron a ellid ei enwi. Dyna i ddechreu, mewn rhai rhanau o Gymru, pan y bydd rhywun farw, y peth cyntaf a wneir fydd gwisgo yr ystafell mewn gwyn, a dodi nifer o ganwyllau o amgylch y corff, a chedwir hwy yn oleu ddydd a nos hyd yr angladd! Dyna arferiad waeth nag ofer- edd. Dyna 'Ddefodaeth' mewn dull arall. Y mae llawer o feio, a hyny yn eithaf priodol, ar y I Ddefodaeth' ffol a fabwysiedir gan ddos- -n barth lluosog o Eglwyswyr yn y dyddiau hyn —eu bod yn penlinio, ac yn trci, ac yn ys- tumio, ac yn goleuo jxc yn cario canwyllau oddiamgylch,^ ond tffeWn rhai ardaloedd, lie y beiir y I Ddefodaeth yna, ar yr un amser, y mae y rhai sydd yn beio yn goleuo canwyilau oddeutu corff y m^rw, yr hyn sydd yn I Ddefodaeth' lawn lior ffol a dim a gyflawn- "wyd yn Eglwys Lofegr, hyd yn nod gan Mackenzie ei hun. I Tipyn o weddillion coelgrefyddol ydyw yr 'WyInos' hefyd. Diammheu mai dechreuad yr Wylnos oedd dull y Pabyddion yn ym- gasglu yn nghyd i weddio enaid yr ymadaw- edig o'r Purdan. Nid oes dim o hyny, mae n wir, yn y Gwylnosau' presenol, ac y mae galw cyfarfod gweddio ar adeg o'r fath yn eithaf priodol a theilwng, er gwasgu yr oruch- wyliaeth adref at feddyliau y byw; a thra y cedwir Gwylnosau i'r dyben teilwng yna, a hyny yn unig, pobpeth o'r goreu-bydded y 'Gwylnosau' yna mor amled a'r marwolaeth- au, gan nad beth oedd eu dechreuad. Ond-y mae 'Gwylnosau' flFf&th arall, a hyny yn Nghymru-yr 'Wylnos' yfed tê-yr 'Wylnos' i nifer o wragedd dd'od !at eu gilydd i feirn- iadu y naill beth a'r llaU-i gymharu anrheg- ion y naill a'r Hall â'u gilydd, ac i feio y sawl 9.1 na ddaeth yno, a llaweijo fan bethau eraill, a hyny dan yr esgus o gydymdeimlo a'r perthyn- asau fydd mewn galar, |ic i rith ocheneidio, a gwneud gw'nebau hiriofi. Byddai cystal, os nad gwell, rhoddi pen tifegwyddol ar y Gwyl- nosau hyn; oblegid nil yw yfed te, a beirn- iadu, a chwedleua, a rlithio cydymdeimlad, (oblegid o bob rhith yn y byd, rhithio cydym- deimlad ydyw y rhith ifwyaf annyoddefol)— nid ydyw yr holl bethafa. hyn yn rhyw gyd- weddol iawn ag amgyllhiad mor ddifrifol a galarus. Ond y aeth mwyaf pechadurus a gwrthun o bobpeth mewn cysylltiad a chladdu y marw, ydyw yr holl anwiredd a ddywedir yn nghylch yr amser i gychwyn yr angladd. Mae yr arferiad hon yn esgeulusdod a difaterwch hollol ddiesgus ac annyoddefol. Nid wyf yn meddwl y dywedwn ormod pe dywedwn fod cannoedd yn eu beddau heddyw yn Nghymru, wedi cael afiechyd a derfynodd yn angeu iddynt, trwy aros oddeutu tai, ar bob math o ystormydd, i ddysgwyl am oriau meithion ar ddyddiau cynhebrwng. Clywais lawer gwaith gyhoeddi mewn addoliad yn ddigon uchel ac eglur y byddai yr angladd yn cychwyn am hyn a hyn o'r gloch, tra, efallai, mai yn mhen dwy neu dair awr ar ol y eyhoeddiad y bydd- ai yr angladd yn cychwyn. Yn sicr i chwi, y nid ydyw glan y bedd yn lie i gyflawni an- wiredd noeth ynddo. 'Rwy'n cofio sylw a wnaeth un hen weinidog ffraeth sydd gyda'r Methodistiaid yn ddiweddar mewn angladd, pan oedd y bobl bron arhewi yn dalpiau- rhai o honynt wedi gorfoaaros yn y rhew-wynt am tua thair awr. 'Y mae,' meddai, langladdati cyhoeddus y dyddiau hyn wedi myned yn regular Tea meetings "-y mae y bobl yn meddwl mwy o lawer am gladdu bwyd yn eu cypyrddau canol nag am gladdu y marw yn weddaidd a difrifol.' Wei, yn sicr i chwi, y mae llawer o wir mewn dweyd fod angladd yn wledd o yfed te, a bod y bwyta yn cael llawer mwy o le ar feddyliau y dorf na'r claddu. Yn ddiau, 'Ni ddylai y pethau hyn fod felly.' Ymresyma rhai, a. cheisiant wneud esgusajwd dros yr oediad cyn cychwyn, trwy ddweyd eu bod yn dewis i bawb gael tamaid o fVyd,' a'i fod o yn beth cas iawn cychwyn yr, angladd tua'r fynwent cyn i bawb gyrhaedd ai chael eu diwallu. Nid yw yr esgusawd dyllog yna yn werth i'w dweyd. Pa reswm i'r bobl sydd yn dewis bod yn brydlon i fyi'd i ddysgwyl am oriau wrth y dynion hyny sydd yn penderfynu bod yn rhy ddiweddar yn Juhob man, hyd y gall- ont. Cychwyner yr angladd fel y bydd y cyhoeddiad, a gadawet i'r malwod anmhryd- Ion fod yn y golled am y bwyd, ac am y gair da o fod i fyny a'r amser. Ymdrechir yn lied gyffredinol i wneiid bron bobpeth fel y byddys yn dweyd o ran amser, ond claddu y marw. Dechreuir yr oedfa yn y capel yn rhywle o fewn pump neu ddeng mynyd o bellaf, a bydd yr ymlusgiaid na chlywsant ddechreu oedfa bron erioed yn eu bywyd yn ceisio dyfod i'r cwrdd o-fewli tua banner awr, neu awr o bellaf, i amses dechreu, tra y gad- ewir y claddu rywbryd;—os cychwynir ryw- bryd yr un prydnawn tag y cyhoeddwyd, gwna y tro yn eithaf. Efechreuir yr arwerth- iad cyhoeddus, y Vestri blwyfol, v cyfarfod ly e politicaidd; eir i gyfarfod y tren, ac at y pryd bwyd; mewn gair, gwneir pobpeth bron yn rhywle yn agos i'r amser,appwyntiedig, ond claddu y marw. Gobeithio y bydd hyn o sylwadau lloerig yn foddion i argyhoeddi rhywrai, beth bynag, oddiwrth yr arferiad ffol a gwaradwyddus hon. I AT 'J. Nid wyf yn deall yn hollol, pa un ai yn erbyn cyfodi cofgolofnau o J(ivbl, boed teilyng- dod y marw y peth y bo, y imae y cyfaill hwn; ai yn erbyn cyfodi cofadail |i Caledfryn y mae, am y rheswm fod y gwd a anrhydeddir yn erbyn defodau gweigion.' I Os yw yn erbyn cofadeiladau yn wholesale,' fel y dywedir, y mae hyny yn gwestiwn jirall hollol, ac yn gwestiwn i'w drin ar ei bin ei hun, heb son am enw neb mewn cysylltiad &g ef, pwy bynag. Os awn i edrych kr yr arian a ben- tyrir mewn mynwentyddl fel mewn llawer o fanau eraill, wel, a'n help! ni! mae yn y byd yna wastraff di-ben-drawj Cyfeiria 'J. F. H.' fod beio ar y Pabyddicp am godi pinaclau uchel, &c., &c. Oes y njte beio arnynt, ac fe ddylid eu beio, ac fe ddyJid beio pobl eraill- pobl sydd yn proffesu yx^wrthod a phobpeth y bydd arogl Pabyddialth arno—fe ddylid beio y rhai hyn hefydlam gyfodi pinaclau llawn mor uchel, a llawn mor gostfawr, ag eiddo y Pabyddion. <t ran hyny, os eir i edrych yn fanwl ar bob Jfcwastraff a phob ofer- edd, hyd yn nod mew* cysylltiad a'r marw, nid mewn cofadeiladauj y mae i'w weled yn unig. Dyna deulu lliibsog a chyfoethog yn colli tad neu fam, a dyiia hwynt yn psntyru arian' yn siop y drapejr, ac yn prynu, efallai, werth hanner can' punl o grape a dillad duon. Pa wir les sydd mewfa peth fel yna? Dim mewn un modd, ond yn unig ei fod yn arfer- iad gwlad; ac y byddai y teulu yn ymddwyn

fath fwyaf poblogaidd, dramas a comedies, dar- llen y rhai nis gall neb heb deimlo fod ei beirniannau chwerthin ar eu Hawn waith. Yn 1780, dewiswyd ef yn aelod seneddol dros Stafford. Bu yn dal amryw swyddi o dan Fox, a phleidiodd ef yn gynhes hyd ei fedd. Treul- iodd y rhan fwyaf o'i oes mewn tlodi,—yn ymladd a'r byd. Chwarddai am ben pob trallod, hyd nes y daeth y beiliaid i gynnyg cymeryd ei gorff pan ar ei wely cystudd; gwelwyd ef y pryd hwnw yn wylo fel gwlaw; nis gallai ddal y meddylddrych fod llaw beili wedi cyffwrdd ag ef. Bu farw yn 65 nilwydd oed, wedi cael ei adael gan bawb ond ei wraig a'i feddyg. Cymaint a hyn o eglurhad ar y personau sydd yn ym- ddangos ar y chwareufwrdd. Tra yr oedd Miss Robinson yn llawen gyda'r cwmni, yn bwyta ac yn yfed, yn chwareu ac yn chwerthin, wrth fwynhau swper anniversary chwareudy Drury Lane, yr oedd William Pitt, ar yr hwn yr oedd Perdita yn ceisio dial ei Hid drwy wenu ar ac ymgomio yn dyner a Fox, yn eistedd yn dawel yn ei swyddfa, yn troi ei lyfrau, yn creu rhesymau, ac yn llyfnhau ei areithiau. Yr oedd wedi bod ddechreu y nos am awr yn y chwareudy yn cael golwg ar wyneb angylaidd ei anwylyd. ♦